Köpek Kenesinden Nasıl Kurtulunur

Özellikle yaz aylarında kimi zaman ölümlere yol açan Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığına yol açan kenelerden korunmanın yöntemlerini Cumhuriyet Üniversitesinde (CÜ) kene üzerine çalışmalar yapan Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Bakır anlattı.

Dünyada KKKA vakalarına müdahalede ilk sıralarda yer alan Cumhuriyet Üniversitesinde (CÜ) kene üzerine çalışmalar yapan Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Bakır, 2002-2003 yıllarında daha önce karşılaşmadıkları vakalar görmeye başladıklarını ve bunun üzerine inceleme yaptıklarını belirtti.

İncelemeler sonunda “hyalomma marginatum marginatum” adlı kenenin Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığını taşıdığını tespit ettiklerini anlatan Bakır, “Muhtemelen daha önceden de bu vakalar vardı ama daha az sayıda olduğu için dikkati çekmemiş ve gözden kaçmış olabilir ama son 15 yıldır bu vakalarla karşılaşıyoruz.” diye konuştu.

“HAYVANLARDAKİ KENELERİ TEMİZLEMEYİN”

Bakır, 900’e yakın kene türü olduğunu dile getirerek şöyle devam etti:

“Bunların çok azı bu virüsü taşıyabiliyor. En sık karşılaşılan da hyalomma marginatum marginatum’dur. Çok az olsa da diğer kene türlerinde de bu virüs bulunuyor. Daha önce bu kenelerle Kelkit Vadisi dediğimiz bölgede karşılaşıyorduk. İlk yıllarda öyleydi ama şu anda Türkiye’nin hemen her tarafında vaka bildirimi az ya da çok var. Onun için yaz aylarında ülkemizin herhangi bir alanında KKKA tanımına uyan vakalar geldiğinde düşünmek gerekiyor.”

Kenenin daha çok kırsal alanda hayvancılıkla uğraşan insanları tehdit ettiğine dikkati çeken Bakır, hayvanlardaki keneleri temizleme alışkanlığının yanlış olduğunu aktardı. Bakır, kenelerin temizlenirken parçalandığını, vücut sıvılarının insan tenine temasıyla virüsün bulaşabildiğini vurguladı.

KENEDEN KORUNMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

Prof. Dr. Bakır, kenelerden korunma yöntemlerine de değinerek şunları söyledi:

“Aşı ve ilaç henüz yok. Çalışmalar var ama kitlesel korunmayı sağlayacağımız bir yöntem henüz yok. İlk olarak eğitim önemli. Kenelerin bulunduğu yerleri bilmek gerekiyor. Evde büyükbaş, küçükbaş hayvanlarda kene mevcutsa bunları temizlemek yerine veteriner hekimden yardım alınmalı. Özellikle yaz aylarında hayvanlar üzerilerindeki keneyi otluk ve çalılık alanlara bırakabiliyor. Mümkünse çalılık alanlardan uzak durmalı, çizme giyilmeli, uzun kollu giyilerek gövdede açık yer bırakılmamalı. Araziden döndükten sonra vücutta kene taraması yapılmalı, insanların yoğun olduğu yerler ilaçlanmalı. İlaçlama yüzde 100 çözüm olmaz ve genelde risk bulunur ama ilaçlamak keneden arındırmak için çözümlerden biri olabilir.”

Kene tutunduğunda yapılması ve yapılmaması gerekenleri de anlatan Bakır, “Vücuda tutunan kenenin penset ya da cımbız yardımıyla ezilmeden tek seferde çıkarılması gerekiyor. Keneyi öldürmek için kimyasal kullanmamak gerekiyor çünkü eter benzeri gibi kimyasallar kullanıldığında kene kusuyor ve vücut sıvısını insana verebiliyor.” tavsiyelerinde bulundu.

Bakır, kene tutunan kişilerin en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurmaları gerektiğini de kaydetti.

AA

BilimÇocukKongoÖlümSağlıkSivasTürkiyeVeteriner

Köpeklerde keneler, oldukça sık görülen  tehlikeli bir dış parazit türüdür. Ayrıca ciddi hastalıkları bulaştırabilen ve çok fazla istila edilince kan kaybına neden olan bir türdür.  Bu yüzden kenelere çok dikkatli müdahale etmek ve köpeğinize kene bulaşmaması için önlem almak gereklidir.

Kene nedir?

Keneler, köpeklerin oldukça yaygın görülen tehlikeli eklembacaklı dış parazitleridir. Köpeklerde kenelerin görülme sıklığı ve bir kene maruziyetinin ne kadar tehlikeli olacağı, yaşadığınız ülkenin bölgesine , yılın zamanına (kene aktivitesi sıcak ve soğuk havalarda değiştiği için) göre değişkenlik gösterir.

Keneler köpeklere nasıl bulaşır?

Keneler, ot ve çalıların uçlarında konakçı hayvanları bekler. Bitkiye hareketli bir köpek temas ettiğinde , kene hızla bitkiyi bırakır ve konağın üzerine tırmanır. Keneler yalnızca sürünebilir; zıplayamaz veya uçamazlar. Bazı kene türleri, bir konakçıya doğru birkaç metre kadar sürünebilir.

Keneler, ağız kısımlarını köpeğinizin derisine sokarak köpeğinize yapışır. Birçok kene, yapışmalarına yardımcı olan yapışkan bir madde de üretir. Köpeğinize bağlandıktan sonra, keneler köpeğinizin kanıyla beslenmeye başlar. Genellikle çalıların fazla olduğu ormanlık bölgelerde bulaşma daha sık görülür.

Keneler nasıl görünür?

Köpeklerin üzerindeki keneler, beslenmediklerinde yaklaşık bir elma çekirdeği büyüklüğündedir. Kenelerin renkleri, türlere bağlı olarak değişebilir. Konakçıdan kan emdikten sonra keneler, küçük tırnağınız kadar büyük olabilirler. Tüm keneler aynı görünmez ve keneler yaşam döngülerine göre farklı görünebilirler. Bu nedenle köpeğinizde kene olup olmadığından emin değilseniz mutlaka veteriner hekiminize danışın.

Kene Türleri

Köpeklerde keneler, sert keneler ve yumuşak keneler olarak iki gruba ayrılır .

Sert keneler, sıradan  ağız kısımlarının hemen arkasında sert bir kalkana sahiptir; beslenmemiş sert keneler yassı tohum şeklindedir.

Yumuşak keneler, sert kenelerin aksine sert kalkanı yoktur ve kuru üzüm şeklindedirler. Yumuşak keneler, kuşlar veya yarasalarla beslenmeyi tercih eder ama nadiren köpeklerde veya kedilerde de görülebilir.

Kenelerin Köpeklerdeki Yaşam Döngüsü

Kenelerin dört ayrı yaşam evresi vardır:
1. Yumurta
2. Altı bacaklı larva
3. Sekiz bacaklı nimf
4. Erişkin

Dişiler yere 3.000 ila 6.000 yumurta bırakır. Yetişkin keneler, beslenmek için konakçı hayvanları arar ve kanla beslendikten sonra hızla çiftleşirler.

Erkek sert keneler genellikle bir veya daha fazla dişiyle çiftleştikten sonra ölürler, ancak bazıları birkaç ay yaşamaya devam edebilir. Dişiler, yumurtalarını yerdeki korumalı habitatlara bıraktıktan kısa bir süre sonra ölürler. Yaşam döngüsünü tamamlaması, kenenin türe bağlı olarak 2 aydan 2 yıla kadar değişkenlik gösterir.

Yumurtadan çıktıktan sonra küçük larva uygun bir konakçıyla beslenir. Larva daha sonra daha büyük periye dönüşür. Nimf, bir konakçıyla beslenir ve daha sonra daha da büyük bir yetişkine dönüşür. Erkek ve dişi yetişkinler konakçıda beslenir ve çiftleşir; dişi yumurtalarını bırakmak için yere düşer ve yaşam döngüsüne devam eder.

Köpeklerde Kene Kaynaklı Hastalıklar

Kene kaynaklı hastalık, hem köpek hem de insan sağlığı için büyüyen bir tehdittir. Keneler, kendilerini hayvanlara ve insanlara yapıştıran, kanla beslenen ve hastalıkları doğrudan konakçının sistemine bulaştıran parazitlerdir.

Köpekleri etkileyen en önemli kene kaynaklı hastalıklar Lyme hastalığı , Ehrlichiosis, Anaplasmosis, Rocky Mountain Spotted Fever, Babesiosis ve Hepatozoonosis’tir. Hepsi köpekler için ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir.

Lyme Hastalığı

Lyme hastalığı, keneler tarafından taşınan bir spiroket bakterisinin (Borrelia) neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Bakterilerin konakçıya bulaşması için kenenin konakçıya yaklaşık 36-48 saat tutunması gerekir ve kene ısırmasından yaklaşık 2-5 ay sonra hastalık belirtileri ortaya çıkar.

Keneler için kapsamlı bir kontrol yapmak ve ormanda veya kenelerin bulunabileceği diğer çimenli veya gölgeli alanlarda bir yürüyüşten sonra bunları derhal çıkarmak önemlidir. Kentsel alanlarda, yerel köpek parkınızı içerebilir.

Lyme hastalığının belirtileri   ateş , topallık, topallama, eklem ağrısı, lenf düğümlerinde büyüme ve halsizliktir. Lyme hastalığı, ölümcül olabilen böbrek hastalığına sebep olabilir.

Köpeklerde Ehrlichiosis

Canine Ehrlichiosis dünya çapında oldukça yaygın görülen bir hastalıktır. Birkaç tür kene neden olur: Klinik belirtileri; ateş, iştahsızlık ve düşük kan trombositleri (kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan hücreler) ve buna bağlı;  burun kanaması ve anemi belirtileridir. Bu belirtiler, enfekte bir kenenin ısırmasından yaklaşık 1-3 hafta sonra başlar. Erken teşhis edilip tedavi edilen köpekler iyi bir prognoza sahip olabilir, ancak kronik faza geçenler tedaviye cevap vermeyebilir.

Anaplazma

Anaplasma, keneler tarafından taşınan bir hastalıktır. Hastalığın belirtileri Lyme hastalığına benzer, ancak Anaplasma’lı köpeklerde genellikle düşük kan trombositleri kanama bozukluklarına neden olur.

Köpeklerde Babesiosis

Babesiosis, öncelikle bir kene ısırığının neden olduğu başka bir hastalıktır, ancak köpek ısırıklarından, plasentadan ve  kan yoluyla da bulaşabilir.  Babesiosis ile ilişkili ana sorun “hemoliz” yani kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasıdır. Hastalığın semptomları uyuşukluk, soluk diş etleri, koyu renkli idrar ve sarılıktır.

Hepatozoonosis

Hepatozoonozis’in bulaşması biraz farklıdır, çünkü bir köpek enfekte bir keneyi yuttarak hastalığa yakalanır. Bu hastalık zoonotik değildir; başka bir deyişle, insanlar bu hastalığı enfekte köpeklerden kapamazlar.  Hastalığın belirtileri ağrı ve ayakta durma veya hareket etme isteksizliği, ateş, kas kaybı ve hafif ila orta dereceli anemidir. Bu hastalık ciddi derecede zayıflatıcı ve genellikle ölümcüldür fakat yukarıdaki diğer hastalıklara göre ülkemizde daha nadir olarak görülür.

Köpeklerde Kene Tedavisi

Rutin olarak koruma amaçlı kullanılan dış parazit ilaçlarının büyük bir çoğunluğu keneler için öldürücüdür. Köpeğinize düzenli kene ilacı uyguluyorsanız onu ısıran kenelerin birkaç saat içerisinde öldüğünü görebilirsiniz. Ancak köpeğinizde kene bulunması ilaç korumasında olsa bile tehlikeli bir durumdur. Çünkü köpeğiniz kendisini kaşıyarak kenenin ölmesine ve hastalık etkenini kendisine bulaştırmasına sebep olabilir.

Köpeğiniz üzerinde kene gördüğünüzde onu çıkartması için veteriner hekiminize gitmelisiniz. Kene, canlı halde köpeğinizden çıkartıldığı taktirde hastalık taşısa bile köpeğinize bu hastalığın bulaşma ihtimali çok düşük olacaktır. Bu işlemi evde denemeniz köpeğiniz için çok risklidir.

Köpekleri Kenelerden Korumak

Bu amaçla ülkemizde düzenli olarak dış parazit ilaçları ve tasmaları kullanılmaktadır. Bu ilaçlar köpeğinizin üzerine kene yapıştığında onu etkisiz hale getirir. Tasmalar ise köpeğinize kene gelmesini engelller.

Dış Parazit Damlaları (Pire Kene Damlası)

Pire ve kene damlaları köpeğinize ense bölgesine uygulanır. Bu bölgenin seçilme sebebi köpeğinizin damlayı yalayarak etkisini azaltmaması ve herhangi bir toksine maruz kalmamasıdır. Bu damlalardan köpeğinizin kilosuna uygun olanını edinip evde kendiniz de uygulayabilirsiniz. Bu damlaları sadece veteriner kliniklerinden temin edebilirsiniz. Petshoplarda satılan ürünler ilaç değildir ve köpeğinize zarar verebilir.

Damlalar enseye uygulamayı takiben 48 saat içerisinde deriden tamamen emilir ve maksimum etkinlik gösterir. Bu damlaların büyük bir çoğunluğu 1 ay kadar etkilidir. Ayda bir tekrarlanması gerekir.

Bu damlaları kullanmadan 2 gün kadar önce ve kullandıktan 2 gün sonraya kadar kesinlikle köpeğiniz suyla temas etmemelidir. Bu süreçte köpeğinize banyo yaptırtmamalı ve yağmurdan uzak tutmalısınız. Suyla temas ettiği durumlarda damlanın etkinliği azalacaktır.

Köpeklerde yaygın olarak kullanılan bazı damla markaları şunlardır; Advantix, Frontline, Fiproes vs. Veteriner hekiminiz köpeğinizin kene yoğunluğuna ve yaşam alanına göre onun için en uygun damlayı seçecektir.

Dış Parazit Tabletleri (Pire Kene Tabletleri)

Tabletler damlalara göre daha hızlı etki gösterirler. Tablet uygulamasından ortalama 12 saat içerisinde köpeğinize yapışan kene etkisiz hale gelir. Tatlandırıcılı bu tabletleri köpeklerin büyük bir çoğunluğu ödül maması gibi kendiliğinden yemektedir. Yemez ise peynir ya da yaş mamanın içerisinde verebilir ya da kendiniz yutturabilirsiniz.

Tablet kullanırken köpeğinizin suyla temas etmesinde herhangi bir sakınca yoktur. Ancak bu tabletlerin epilepsi hastalarında ya da NSAİD ilaç kullanımıyla kullanılmamaları gerekir. Bu sebeple kullanmaya başlamadan önce mutlaka veteriner hekiminize danışmalısınız.

Köpeklerde yaygın olarak kullanılan tabletler 3 aylık (Bravecto) ve 1 aylık (Nexgard, Simparica) koruma sağlar.

Dış Parazit Tasması (Pire Kene Tasması)

Tasmalar var olan pire ve kenelere karşı etkisizdir. Yeni pire ve kene gelmesini önlerler. Köpeğinize pire kene tasması takmadan önce mutlaka dış parazit ilacı kullanmalısınız. Tasmayı takarken arada bir parmak boşluk kalacak şekilde sıkılmalıdır. Tasmalar köpeğinizin derisine sürterek etki gösterir. Bu sebeple çok sıkı ya da çok gevşek olmamalıdır.

Tasma köpeğinize takmanızdan 10 gün sonra etki göstermeye başlar. Eğer yüksek riskli bölgelere gidecekseniz buna göre tasma takma zamanınızı ayarlamalısınız.

Bu tasmalar sadece pire ve kenelerden değil aynı zamanda Phlebotomus spp. isimli tatarcık sineklerine karşı da kovucu özellikleri vardır. Bu sinek köpeklerde ölümcül Leishmania Hastalığını taşıdığından özellikle yaz aylarında tasma kullanmak çok önemlidir.

Köpeklerde kullanılabilecek tasmalar: Paraband, Seresto

İçeriğinde %4 deltametrin içeren tasmalar, bu sinekten köpeğinizi 12 ay boyunca korur.

Köpek kenesi insana bulaşır mı?

Keneler insanlara da yapışabilir ve insan kanıyla beslenebilir. Kenelerin insanlara yapıştığı cilt kızarabilir ve tahriş olabilir. Köpeğinize hastalık bulaştıran keneler, aynı hastalıkların birçoğunu insanlara da bulaştırabilir. İnsanların bu hastalıkları köpeklerinden almadıklarını anlamak önemlidir. Kenelerle bulaşan insan hastalıkları ve kendinizi nasıl koruyacağınız hakkında sorularınız varsa, bir doktora danışmalısınız.