Apg Tracking

TÜRK SANAL HAVA KUVVETLERİ KOMUTANLIĞI

EĞİTİM DOKUMANI

FALCON BMS

HAVA-HAVA [AIR-TO-AIR (A-A)] RADAR MODLARI

AIM (AMRAAM) FÜZE ATIŞI VE KAÇINMA TAKTİKLERİ

Bu doküman üzerinde yer alan her türlü bilgi, belge, fotoğraf, çizim ve anlatımın tarafımca

hazırlandığını ve tüm haklarının Türk Sanal Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na ait olduğunu

taahhüt ederim.

Hawk

Aday personel olarak TSHKK bünyesinde hazırladığım bu tezde birbirinden değerli

hocalarımın emekleri, bilgileri, tecrübeleri var. Hepsine şükranlarımı sunuyorum. Ancak,

bilhassa, tezin tüm yazım aşamalarında an be an desteğini gördüğüm Demir dostumun

katkılarını özel bir teşekkürle TSHKK üyeleriyle paylaşmak istedim. Askeri Sanal Havacılık

tutkunlarına faydalı olması dileğiyle…

İçindekiler

A. HAVA-HAVA [AIR-TO-AIR (A-A)] RADAR MODLARI 1

F Radarı 1

Hava-Hava [Air-to-Air (A-A)+ Radar Modları 5

B. AIM (AMRAAM) FÜZE ATIŞI VE KAÇINMA TAKTİKLERİ 17

AIM (AMRAAM) Füzesinin Özellikleri 17

AIM (AMRAAM) SMS Sayfası ve Kullanım Modları 19

AIM (AMRAAM) Sembolojisi 20

HUD Sembolojisi

DLZ (Dynamic Launch Zone) Sembolojisi

MFD’de AIM (AMRAAM) Sembolojisi

AIM (AMRAAM) Atış Prosedürü 25

AIM (AMRAAM) Kaçınma Taktikleri 31

1

A. HAVA-HAVA [AIR-TO-AIR (A-A)] RADAR MODLARI

F uçaklarında hava-hava görevlerinde kullanılan radar modlarına geçmeden önce, uçak

üzerinde yer alan radarın yapısal ve teknik özelliklerini tanıtmakta fayda vardır. Zira, radarın

özellikle hava-hava görevleri sırasındaki fonksiyonunu ve kullanım sınırlarını bilmek, radar

modlarını kullanmayı bilmek kadar önem arz etmektedir.

F Radarı

F uçaklarında AN/APG ve AN/APG türevi radarlar kullanılmaktadır. Farklı F

modellerinde, bu radarların farklı ad ve özellikte olanlarının yer aldığı görülmektedir.

Özellikle, gelişen teknolojinin bir getirisi olarak modernize edilen F’larla birlikte, radarların

özelliklerinde ve amaçlarında da yenilikler meydana geldiği görülmektedir. Hava-hava ve

hava-kara radar kullanımlarında pilota kolaylık sağlayan özelliklerin eklenmesiyle birlikte,

hedeflerin doğru ve güvenilir bir biçimde tespit edilmesi eskiye oranla daha kolay hale

gelmiştir. Aşağıdaki tabloda farklı F modelleri üzerine yer alan AN/APG ve AN/APG

türevi radarlar ve etkili menzilleri yer almaktadır1:

F Modeli Radarı Etkili Radar Menzili

(Nm: Nautical mile)

F A Block 15 AN/APG 40 Nm

F AM MLU (BAF) AN/APGV2A ? Nm

F AM MLU (PDAF) AN/APGV2A ? Nm

F AM MLU (RN1AF) AN/APGV2A ? Nm

F AM MLU (RNoAF) AN/APGV2A ? Nm

1 Tablonun oluşturulmasında Falcon BMS simülatöründe yer alan Tactical References kısmındaki bilgilerden yararlanılmıştır. Ancak burada günümüz F’larında kullanılan AN/APG(V)9 gibi son teknoloji radarlara yer verilmemiştir. Dolayısıyla, verilen tablodaki radar modellerinin teknolojik bakımdan güncelliği yanıltıcı olabilir.

2

F B Block 15 AN/APG 40 Nm

F C 64th AGRS / th CTS AN/APG 60 Nm

F C Block 25 AN/APG ? 40 Nm

F C Block 30 AN/APG ? 40 Nm

F C Block 32 AN/APG 40 Nm

F C Block 40 AN/APG 60 Nm

F C Block 42 AN/APG (V) 60 Nm

F C Block 50 AN/APG (V) 60 Nm

F C Block 52 AN/APG (V) 60 Nm

F C Block 52+ HAF w/ CFT AN/APG (V)XM ?

F C Block 52+ HAF w/o CFT AN/APG (V)XM ?

F D Block 40 AN/APG (V) 60 Nm

F D Block 52 AN/APG (V5) 60 Nm

AN/APG ve AN/APG radarı uçağın burun kısmında yer almaktadır ve uçağın gidiş

istikametine doğru belirli açılarda yatay ve dikey tarama yaparak hem hava-hava ve hem de

hava-kara unsurlarının tespit edilmesinde kullanılmaktadır. AN/APG(V)9 modeli radar ise,

günümüz F’larında kullanılan en gelişmiş tarama özelliklerine sahip radarlardan biridir. Bu

radar, uçağın burun kısmına en yakın bölümde bulunan anten haricinde CoRP, MoRE, MDT ve

IMU kısaltmalarıyla adlandırılan ve radarın hava ve yer taraması sırasındaki aktivitelerini ve

koordinasyonunu sağlayan bölümlerden oluşmaktadır. Radarı meydana getiren bölümler ve

bunların tanımlamaları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir:

Antenna: Radar anteni CoRP : Common Radar Processor (Ortak Radar İşlemcisi) MoRE : Modular Receiver/Exciter (Modüler Alıcı/Uyarıcı) MDT : Modified Dual Mode Transmitter (Modifiye Edilmiş Çift Modlu Verici) IMU : Inertial Measurement Unit (Hareketsiz Ölçüm Ünitesi)

3

Radarın uçağın gidiş istikametine doğru belirli bir açılarda tarama yapabildiğinden söz

etmiştik. Hava-hava taraması sırasında radar, 60 derece dikey ve 60 derece yatay tarama

yapabilmektedir. Öte yandan, AN/APG serisindeki bu radarlar zaman içerisinde geliştirilen

farklı özellikleri sayesinde kullanıcısına büyük avantajlar sağlamaktadır. Aşağıdaki şekilde,

AN/APG serisi radarların farklı modellere ve modlara göre teknik özellikleri, menzilleri ve

dikey tarama açıları tasvir edilmiştir:

4

HAVA-HAVA [AIR-TO-AIR (A-A)] RADAR MODUNDA SAĞ VE SOL MFD’DE FCR VE HSD EKRANLARININ GÖRÜNÜŞÜ2

2 Bazı kısaltmaların anlamları:

FCR : Fire Control Radar (Atış Kontrol Radarı) MFD : Multifunction Display RWR : Radar Warning Receiver HSD : Horizontal Situation Display

CRM : Combined Radar Mode RWS : Range-While-Search

5

Hava-Hava [Air-to-Air (A-A)] Radar Modları

F radarı hava-hava görevleri için CRM (Combined Radar Mode) ve ACM (Air Combat

Mode) olmak üzere iki ana moda sahiptir. Bu modlar da kullanım özelliklerine göre

birbirlerinden farklı alt modlara ayrılırlar. CRM modu hava-hava taraması sırasında görüş

ötesi tarama özelliği ve çok fonksiyonlu alt modları sayesinde ana mod olarak; ACM mod ise,

görsel temasın olduğu durumlarda ve özellikle de dogfight sırasında kullanılmaktadır. İki

modun birbirinden ayrılan en önemli özelliği, birbirlerinden farklı işlev, tarama açısı, menzil

ve fonksiyonlara sahip olmasıdır.

1. CRM (Combined Radar Mode) Radar Modu ve Alt Modları

Falcon BMS simülatöründe CRM (Combined Radar Mode) modun, RWS (Range-While-

Search), ULS, VSR (Velocity Search Radar) ve TWS (Track While Scan) olmak üzere dört farklı

alt modu bulunmaktadır. Ancak, gerçek F uçaklarında bulunan radarın modeline göre bu

modların değişkenlik gösterebildiğini ve Falcon BMS simülatöründe de bu modlardan

RWS ve TWS alt modlarının aktif olarak kullanabildiğini belirtelim. *Alt modlar arası geçiş için

Klavye Kısayolu: F1+

a) RWS (Range-While-Search) Radar Modu

RWS (Range While Search) alt modu BVR *Beyond Visual Range (Görüş Ötesi)+ hava tarama

özelliği ile F’nın ana hava-hava radar modudur. Bu mod hedef tespiti için kullanılmakla

birlikte, AIM (AMRAAM) ve AIM-7 Sparrow füzelerinin hedef işaretleyicisi olarak

kullanılmaktadır. Aşağıdaki şekli ve şekil üzerinde rakamlarla belirtilen osb tuşlarının

işlevlerine yönelik açıklamaları inceleyiniz:

Sol MFD: FCR

Sağ MFD: HSD

6

1 Numaralı Tuş: CRM modda uçağın gidiş istikametine doğru radar tarama menzilini

arttırmak için kullanılır. Sol MFD’deki görüntüde radar 5 millik bir mesafede tarama

yapmaktadır. 1 numaralı tuşa her basıldığında tarama menzilinin arttığı görülecektir. (CRM

modda 5, 10, 20, 40, 80 ve mil mesafede tarama yapılabilirken, ACM modda bu değer

yalnızca 10 mil ile sınırlıdır ve herhangi bir ayar yapılamaz.) *Klavye Kısayolu: F4+

2 Numaralı Tuş: CRM modda uçağın gidiş istikametine doğru radar tarama menzilini

azaltmak için kullanılır. *Klavye Kısayolu: F3+

3 Numaralı Tuş: Yatay tarama açısını ayarlamak kullanılır. FCR ekranı açıldığında varsayılan

değer olarak A6 değeri gelmektedir. A6 değeri yatay olarak 60 derecelik bir tarama açısını

ifade eder. 3 numaralı tuşa basıldığında bu değerin A3 olduğu, yani tarama açısının 30

dereceye indiği, sonraki basışta ise A1 olarak değiştiği yani tarama açısının 10 derece olduğu

görülecektir *Klavye Kısayolu: F8 (Her basışta A6, A3 ve A1 değerleri arasında geçiş yapar)+.

A3 ve A1 modunda, tarama aralığını ifade etmeye yaran iki adet mavi dikey çizgi FCR

ekranında belirir. Bu aşamada, radar dikey mavi çizgiler arasında kalan bölümde tarama

yapmaktadır ve tarama sıklığı arttığı için, daha ayrıntılı bir hedef tespiti meydana

gelmektedir. A3 ve A1 modunda taranan kısmın sınırlarını ortaya koyan mavi çizgiler, cursor

yardımıyla sağa ya da sola hareket ettirilebilmekte ve bu yolla 60 derece yatay tarama sınırı

içerisindeki istenilen bölge hakkında ayrıntılı bir tarama ortaya konulabilmektedir. Aşağıda,

A6, A3 ve A1 tarama aralıklarında FCR ekranının aldığı görüntü ve tespit edilen hedefler ayrı

ayrı gösterilmiştir:

F radarının 60 derece dikey ve 60 derece de yatay tarama yapabilme özelliğinden daha

önce bahsetmiştik. Tarama, uçağın gidiş istikametine doğru bir huni biçiminde gerçekleşir ve

radar modları sayesinde bu tarama açısının belirli kısımlarında daha etkin tarama

gerçekleştirilebilir. İşte, yukarıda açıkladığımız A6, A3 ve A1 modları, 60 derece dikey ve 60

derece yatay tarama sırasında bu açının belirli bölgelerinin daha etkin şekilde taranması

7

sırasında kullanılır. Aşağıdaki şekilde, uçağın gidiş istikametine doğru oluştuğunu

varsaydığımız tarama hunisi ve tarama modları temsil edilmiştir:

4 Numaralı Tuş: 4B, 2B ve 1B seçenekleri radar taraması sırasında belirli irtifa aralıklarında

radar anteninin ne kadar sıklıkla tarama yapacağını belirler. Radar, anteninin baktığı

doğrultuda tarama yaparken parçalar halinde tarama yapar; eğer bu ayar 4B’de ise tarama

aralığı büyür. Fakat radarın tam bir tarama sonucunu aktarabilmesi, 1B’ye kıyasla daha uzun

sürede gerçekleşir. Aşağıdaki şekli ve MFD görüntülerini inceleyiniz:

8

5 Numaralı Tuş: CRM ve ACM hava-hava radar modları arasında geçiş yapmak için kullanılan

tuştur. Bu tuşa basıldığında, soldaki ilk iki osb tuşu sırasıyla CRM ve ACM olarak gelmektedir

ve seçilen mod kullanıma girmektedir. Görüntüde bu osb tuşunun karşılığında CRM

yazmaktadır ki bu da CRM modunun devrede olduğunu bildirmektedir.

6 Numaralı Tuş: CRM ve ACM radar modlarının alt modları arasında geçiş yapmaya yarayan

tuştur. Görüntüde, CRM modunun bir alt modu olan RWS mod yer almaktadır, 6 numaralı

tuşa her basışta modlar arası geçiş sağlanmaktadır.

7 Numaralı Tuş: Seçili radar modundaki tarama alanını yakınlaştırmak için kullanılan tuştur.

Görüntüde, NORM (Normal) seçeneği yer almaktadır. Bu tuşa basıldığı takdirde EXP

(Expanded) seçeneği aktif olacak ve FCR ekranında tarama alanının görüntüsü

yakınlaşacaktır. Bu tuşa tekrar basıldığı takdirde ise NORM seçeneğine geri

dönülebilmektedir. Bu tuş CRM modunun diğer alt modlarında da aynı işleve sahiptir. *Klavye

Kısayolu: F9+

8 ve 9 Numaralı Tuşlar: FCR ekranında, radar cursorünün yanında yer alan iki adet sayı

görülmektedir. 8 ve 9 numarada gösterdiğimiz bu sayılar, radar dikey tarama açısını

belirtmektedir. 8 numarada yer alan 28 sayısı üst tarama irtifasını, 26 sayısı ise alt tarama

irtifasını göstermektedir. Buna göre, 5 mil mesafede gerçekleşen ileri tarama sırasında,

ile irtifa aralığında dikey tarama yapılmaktadır. Bu irtifa aralığı dışında kalan

9

alanlarda tarama gerçekleşmemektedir. Tarama irtifası, ileri yönde tarama mesafesi arttıkça

genişler. Bunu aşağıdaki şekilde daha açık şekilde gösterebiliriz.

Bu durum, radar anteninin yönü uçağın gidiş istikametine doğru olduğu zaman geçerli

olmakla birlikte, anteni yukarı ya da aşağı çevirerek bulunulan irtifanın yukarısına ya da

aşağısına doğru tarama gerçekleştirmek mümkündür. Özellikle, Sweep, BARCAP, HAVCAP,

Escort, Sead Escort gibi görevlerde ya da AWACS desteği olmayan uçuşlarda olası düşman

hava unsurlarının belirlenebilmesi için radar anteninin yönünü yukarı ya da aşağı çevirerek

tarama yapmak neredeyse bir zorunluluktur. Zira, radar anteninin yönü uçağın gidiş

istikametine doğru olduğu zaman, belirli irtifalardaki düşman unsurlarının radara

yakalanmamaları olasıdır. Aşağıdaki temsili şekilde, radar anteninin belirli açılarda yukarı ve

aşağı çevrilmiş halleri farklı renklerle gösterilmiştir. Burada, siyah renkte görülen tarama açısı

yalnızca 1, 2, 3 ve 4 numaralı uçakları tespit edebilmekte ancak 5, 6 ve 7, 8 numaralı uçakları

tespit edebilme noktasında etkisiz kalmaktadır. Ancak, kırmızı renkle gösterilen tarama

açısında radar anteninin yönü yukarı çevrilmiştir ve bu sefer, 5 ve 6 numaralı uçaklar radarın

tesir alanına girmiş bulunmaktadır. Görüldüğü üzere, bu kez de 4 numaralı uçak radarın

tarama açısının dışında kalmıştır. Keza, yeşil renkli tarama açısında radar anteninin yönü

aşağı çevrilmiş, bu durumda 7 ve 8 numaralı uçaklar radar tarama açısına girmiştir. Şekildeki

yön ve açılar temsili olmakla birlikte, uçuş sırasında radar anteninin yönünü aşağı ve yukarı

çevirerek olası düşman tehdidine karşı tedbirli olmak ve gerekli müdahale için geç kalmamak

büyük bir ihtiyaçtır. *Klavye Kısayolu: F5 (Her basışta antenin yönünü biraz daha aşağı

çevirir), F6 (Yukarıya ya da aşağıya çevrilmiş anteni merkeze alır, anten uçağın gidiş

istikametine doğru çevrilmiş olur), F7 (Her basışta antenin yönünü biraz daha yukarı çevirir)+

10

10 Numaralı Tuş: FCR ekranında steerpoint göstergesi

11 Numaralı Tuş: HSD ekranında gösterilen mesafenin görsel olarak arttırılması için kullanılır.

Örneğin 20 mil’de tarama yapılırken, HSD ekranının gösterdiği alan 30 mil’e (ya da daha

fazla) çıkarılır ve bu yolla radar tarama mesafesinin tamamı görsel olarak ekrana yansıtılmış

olunur. *Klavye Kısayolu: F12+

12 Numaralı Tuş: HSD ekranında gösterilen mesafenin görsel olarak azaltılması için kullanılır.

*Klavye Kısayolu: F11+

b) ULS Radar Modu

Falcon BMS simülatöründe yer alan ULS modunun işlevi ve kullanım özellikleri RWS

modundan farklı değildir. Simülatörün gelecek güncellemelerinde bu özelliğin aktif hale

getirileceği düşünülmektedir. Falcon BMS simülatöründeki ekran görüntüsü aşağıdaki

gibidir:

11

c) VSR Radar Modu

Falcon BMS simülatöründe yer alan VSR modunun kullanım özellikleri de RWS moda

benzemekle birlikte, simülatörün gelecek güncellemelerinde aktif hale getirileceği

düşünülmektedir. F radarlarında yer alan ve Falcon AF simülatöründe aktif halde

bulunan VS (Velocity Search) radar modunun Falcon BMS simülatöründeki hali olduğu

varsayılmakta, ancak kullanım ve işlev bakımından extra bir özellik sergilememektedir. Falcon

BMS simülatöründeki ekran görüntüsü aşağıdaki gibidir:

d) TWS (Track While Scan) Radar Modu

TWS (Track While Scan) radar modu, F kullanıcısına aynı anda birden fazla hedefe saldırı

düzenleyebilme imkânı sunar. Bu modda, radar tarama alanı sınırları içerisinde bulunan

hedefler tespit edildiğinde aynı anda birden fazla hedefe otomatik olarak soft kilit atılır. Bu

sayede, asıl kilit atılan düşman unsuruna atış yapılana dek diğer hava unsurlarının konumları

atış kontrol bilgisayarı tarafından takip edilir ve diğer atışlar için hazırda bekletilir. Özellikle,

birden fazla düşman unsuru ile ilk temas esnasında düşmanı yok etmek ya da defansif

konuma geçirmek için son derece kullanışlı bir moddur. Bu modun kullanımı hakkında

ayrıntılı bilgi için şuraya bakılabilir: monash.pw

thtml

12

2. ACM (Air Combat Mode) (Dogfight Modu)

ACM (Air Combat Mode) mod, düşman hava unsuruyla görsel temasın sağlandığı ya da bu

temasın sağlanabileceği kadar yakın bulunulan pozisyonlarda kullanılmaktadır. Tarama

mesafesi 10 mil ile sınırlıdır; arttırılıp azaltılması mümkün değildir. Otomatik kilit atma özelliği

nedeniyle dogfight sırasında ACM mod kullanılmakta ve bu nedenle dogfight modu olarak da

telaffuz edilmektedir *Dogfight Moduna doğrudan geçiş için Klavye Kısayolu: D+. Bu mod da

kullanım amacı ve özelliklerine göre farklı alt modlara ayrılır. Bunlar; HUD Scan, Vertical Scan,

Boresight ve Slewable modlardır. *Alt modlar arası geçiş için Klavye Kısayolu: F1+

a) HUD Scan (30x20) (ACM 20)

HUD Scan ACM alt modu 30x20 derecelik alandaki herhangi bir hedefe kilitlenmek için

kullanılır. Bu görüntü alanı F’nın HUD’undan oluşmaktadır ve HUD sınırları içerisinde

görünen düşman hava unsuruna otomatik olarak kilit atılır. Bu mod her zaman kesin sonuç

alınamadığı için en az kullanılan ACM alt modu olarak nitelenebilir. Bu modda yatay tarama

açısı FCR ekranında aşağıdaki gibi görünmektedir.

13

b) Vertical Scan (10x60) (ACM 60)

Bu alt modda radar, 10 derece yatay ve 60 derece dikey tarama gerçekleştirmektedir. 60

derece dikey tarama, gun cross’un altında 10 derece, yukarısında 50 derece olacak

şekildedir. Bu özellik sayesinde Vertical Scan modu, bulunulan irtifadan yüksekte olan

hedeflerin tespit edilmesi ya da takip edilen hedefin sağa ya da

sola sert dönüşü esnasında -yüksek G kuvveti gerektiren

durumlarda- oldukça kullanışlıdır. Böylesi durumlarda uçağın

burnunu hedefe tam olarak döndürmeden (fakat hedefi lift

vector yönünde tutarak ve o yöne hareket ederek), gun

cross’un yukarısındaki 50 derecelik tarama açısı yardımıyla

hedefe otomatik olarak kilit atma ve füze fırlatma imkânı ortaya

çıkmaktadır. Bu modda HUD ekranında diğer ACM modlarından

farklı olarak dikey bir çizgi belirmektedir.

Vertical Scan modunda MFD ve HUD ekranlarının kilit atılmadan

önceki görünüşü aşağıdaki gibidir:

14

c) Boresight (ACM BORE)

Boresight alt modu, düşman uçağıyla görsel temasın sağlanabildiği hava-hava görevlerinde

en yaygın olarak kullanılan ACM modudur. Bu modda radar, ışınını jetin burnundan dümdüz

dışarı doğrultur. HUD’da ise, radar ışınını temsil eden bir Boresight haçı belirir. Bu haçın

merkez noktası, ışın demetinin gittiği yönü simgeler. Radarın düşman uçağına otomatik

olarak kilit atabilmesi için düşman uçağını HUD’daki bu haçın üzerine gelebilecek yönde

tutmak yeterlidir. Tarama özelliği bakımından, 10 mil içerisinde tespit edilen hedefe süratle

kilit atabilme kapasitesine sahiptir. HUD Scan moduyla aralarındaki en büyük farkın bu

olduğu da söylenebilir. HUD Scan modunda tarama ve otomatik kilit atma kapasitesi,

Boresight moduna kıyasla daha zayıftır. Boresight modunda hedefe kilit atıldığı zaman,

hedefin etrafında bir Target Designator (TD) kutusu belirir. Hedef hala kilitli olduğu halde

HUD un dışındaysa, TD kutusu haç oluşturan bir yer belirleme çizgisine dönüşür. Bu yer

belirleme çizgisi hedefi gösterir.

Boresight modunda MFD ve HUD ekranlarının kilit atılmadan önceki görüntüsü aşağıdaki

gibidir:

15

d) Slewable Scan (20x60) (ACM SLEW)

Slewable Scan radar modu 20x60 derecelik bir taranma açısına sahiptir. Ancak, bu ACM alt

modunu diğer modlardan ayıran en önemli özellik, tarama alanının yatak eksende

kaydırılabilir ve hareket ettirilebilir olmasıdır. Bu özellik sayesinde tarama alanının sınırları

isteğe bağlı olarak genişletilmiş olur. Bu moda girildiğinde, HUD ekranında Boresight

modundakine benzeyen bir haç belirir; fakat, aralarında büyük bir fark vardır. Slewable Scan

modunda, haçın yanında bir daire belirir ve bu daire 20x60 derecelik tarama açısını temsil

eder. Bu modda da, Boresight moduna benzer şekilde, hedefin HUD’da beliren haç üzerine

getirilmesi suretiyle otomatik olarak kilit atılmaktadır.

Slewable Scan modunda MFD ve HUD ekranlarının kilit atılmadan önceki görüntüsü aşağıdaki

gibidir:

16

17

B. AIM (AMRAAM) FÜZE ATIŞI VE KAÇINMA TAKTİKLERİ

AIM (AMRAAM) Füzesinin Özellikleri

Aim (AMRAAM), savaş uçaklarından fırlatılan yeni nesil bir orta menzilli havadan havaya

füzedir. 'lerin sonunda ABD'de geliştirilmiş olan bu radar güdümlü füze, ABD

envanterindeki en öldürücü havadan havaya füzedir. AIM'nin A, B, RB 99 ve C modelleri

mevcuttur. AIM (AMRAAM) F, F-4, F, F/A, F/A, F JSF, EuroFighter,

Harrier, Tornado, JAS ve JAS uçaklarında kullanılmaktadır. Günümüzde, Türkiye de

başta olmak üzere, tüm dünyada 20 dolayında ülkenin silah envanterinde bu füzenin farklı

modellerinden yer almaktadır.

BVR (Beyond Visual Range) görüş ötesi kapasiteli olup her hava ortamında kullanılmak üzere

dizayn edilmiştir. AMRAAM, havadan havaya, kendi önlemesini yapan aktif radar izlemesi ile

hedefi izler. Aktif (kendi başına) ve yarı aktif (uçak radarından bilgi alarak) olarak

kullanılabilir. poundluk katı yakıt kapasitesiyle, 4 mach hızında, 72 km üzerinde bir

menzile sahiptir.

AMRAAM füzelerinin burnunda hedefe kilitlenen bir radar vardır. Bu radar F'nın

radarından küçük olduğu için hedefi uçağın radarı kadar uzağa izleyemez. Bu yüzden, önce F-

16 radarı hedefi bulur ve füzenin küçük radarının hedefi yakalayabileceği en yakın noktaya

yönlendirir. Füze bu noktaya gelince özerkleşir ve F'dan başka yardım almadan hedefe

yönlenir. Uzun menzilli angajmanlarda AMRAAM kendi güdüm mekanizmasıyla hedefe

angaje olurken, datalink vasıtasıyla uçak radarından gelen verilerle, hedefe ilişkin bilgilerini

yeniler. Hedef, kendi monopulse radar menziline geldiğinde füze terminal moduna geçer.

Elektronik karıştırma uygulandığında Home-on-jam (HOJ) karıştırmanın merkezine yönlenme

kabiliyeti vardır *HOJ için bkz. S. 32]. AIM-7 SPARROW füzesinin daha gelişmişi olarak

düşünülebilir. AIM-7 için füze atıldıktan hedefe vuruncaya kadar mevcut radar kilidinin

18

kırılmaması gerekirken, AMRAAM’da belli bir menzilden sonra füzenin kendi radarı devreye

girer ve füze hedefe varana kadar kilidin korunması gerekmez. Bu bakımdan AMRAAM’ın

daha farklı ve yetenekli olduğu ortadadır.

F uçakları 2 adet kanat ucunda ve 4 adet de pilonlarda olmak üzere toplamda 6 adet AIM-

(AMRAAM) füzesi taşıyabilir. Yeni nesil savaş uçakları da AMRAAM’ı tercih etmişlerdir.

Örneğin F 8 adet pilonlarda ve 6 adet de gövde içinde olmak üzere toplam 14 adet

AMRAAM taşıyabilir.

19

AIM (AMRAAM) SMS Sayfası ve Kullanım Modları

Hava-hava (A-A) modunda AIM (AMRAAM)’ı seçmek için MFD’den SMS (Stores

Management System) sayfası açılır ve uçakta AMRAAM’dan başka hava-hava mühimmatı var

ise, AB ya da AC yazısı çıkana kadar ilgili osb tuşuna basılır. MFD’de görünen “A”

yazısı AMRAAM’ın seçili durumda olduğunu, bu yazının hemen sağındaki “B” ya da “C”

harfleri ise hangi AMRAAM modelinin uçakta mevcut olduğunu simgeler. Aşağıda 1

numarada görülen “AC” yazısı, AIMC (AMRAAM) modelinin uçakta yüklü olduğunu

göstermekte; bunun hemen solundaki 6 rakamı uçakta kaç adet bu füzeden yüklü olduğunu;

onun solundaki “RDY” (Ready) yazısı da füzenin kullanıma hazır olduğunu bildirmektedir. 2

numarada görülen “SLAV” ve diğer MFD’deki “BORE” seçenekleri ise AMRAAM atış

modlarıdır. 3 numarada ekranın sağ ve sol alt köşelerinde bulunan rakamlar, AMRAAM

füzesinin yüklü olduğu pilonları bildirmektedir. 4 numara ile gösterdiğimiz pilon (3. pilon) ilk

olarak hangi füzenin atılacağını göstermektedir.

SLAV BORE: Maddog (Radar kontağı olma- dan görsel olarak yapılan atış) Ayrıca, AMRAAM’ın SMS sayfasında düşman uçaklarının fiziki boyutlarına göre sınırlama

getirme özelliği bulunan MED, LARGE, UNKN ve SMALL seçenekleri bulunmakla birlikte,

Falcon BMS simülatöründe henüz aktif değildir. Seçeneklere göre ekran görüntüleri

aşağıdaki gibidir:

MED: Medium LARGE UNKN: Unknown SMALL

20

AIM (AMRAAM) Sembolojisi

HUD Sembolojisi

1. Target Designator (TD) Box

(Hedef Belirleyici)

2. DLZ (Dynamic Launch Zone)

3. Reticle (Nişan çemberi): Hedef

menzile yaklaştıkça büyür.

4. Intercept marker

5. Aspect marker: Hedefin gidiş

yönünü gösterir.

6. Mühimmat adedi

DLZ (Dynamic Launch Zone) Sembolojisi

RAERO (Range Aerodynamic): Füzenin vurma şansının olduğu en

uzak mesafeyi bildirir. (Bu mesafeden yapılan atışlarda hedefin

manevra yapmadığını kabul ediyoruz.)

ROPT (Range Optimal): RAERO ile benzer olmakla birlikte, ROPT’da füze

hala manevra kabiliyetini kaybetmemiştir ve vurma şansı ona göre

daha yüksektir. (Bu mesafeden yapılan atışlarda hedefin manevra

yapmadığını kabul ediyoruz.)

RPI (Range Probability of Intercept): ROPT ile benzerdir, fakat loft

atış ya da açı değiştirme gibi ekstra şeyler gerektirmez. (Bu

mesafeden yapılan atışlarda hedefin manevra yapmadığını kabul ediyoruz.)

RTR (Range Turn and Run): Atıştan sonra hedefin manevra yapıp, size arkasını dönüp

uzaklaşmaya başladığında füzenin vurma şansının olduğu en uzak mesafeyi bildirir.

RMIN (Range Minimum): Minimum atış mesafesini bildirir.

A-POLE: Füzenin fırlatıldığı uçak ile kendi radar sistemini aktif edeceği nokta arasındaki

mesafesi.

21

MPRF (Medium Pulse Repetition Frequency): Pitbull (Füzenin otonom sisteme geçtiği ve

kendi başına gitmeye başladığı durum)

HPRF (High Pulse Repetition Frequency): Pitbulla benzerdir, fakat atıldığı uçakla bilgi

alışverişini sürdürür, hedefi takip etme yeteneği pitbull kadar yoktur.

M-POLE: A-POLE’e benzerdir, fakat bu defa MPRF aktiftir.

F-POLE: Füzenin fırlatıldığı uçak ile çarpışma noktası arasındaki mesafedir.

DMC (Digital Maneuvering Cue): Hedefin baş bilgisidir.

Aşağıdaki şekilleri inceleyiniz:

22

23

24

MFD’de AIM (AMRAAM) Sembolojisi

Tespit edilen eko

Tek kilit atılmış eko

Çift kilit atılıp STT (Single Target Tracking) modda takip edilen eko

Tek kilit atılmış ekonun füze fırlatıldıktan sonraki hali

Çift kilit atılıp STT (Single Target Tracking) modda takip edilen ekonun füze fırlatıldıktan sonraki hali

Tek kilit atılmış ekoya füze fırlatıldıktan sonra füzenin pitbull olması

Çift kilit atılıp STT (Single Target Tracking) modda takip edilen ekoya füze fırlatıldıktan sonra füzenin pitbull olması

Tek kilit atılmış ekoya fırlatılan füzenin hedefi vurması

Çift kilit atılıp STT (Single Target Tracking) modda takip edilen ekoya fırlatılan füzenin hedefi vurması

Füzenin hedefi kaybettiği ve vurma olasılığının ortadan kalktığı durum

25

AIM (AMRAAM) Atış Prosedürü

Hava-hava görevlerinde AIM (AMRAAM) füzesi ile atış yapmak için öncelikle Master

Arm’ı On konumuna getirip ICP’den A-A (Air-to-Air) moda giriyoruz. Bu noktada, SMS

menüsünden AIM (AMRAAM)’ın seçili olduğuna dikkat etmek gerekiyor. Daha sonra

hava-hava radar modlarından birinde (CRM) hava-hava taramasına başlıyoruz. Eğer uçuş

esnasında AWACS desteği varsa, bölgedeki düşman hedefleri hakkında bilgi almakta fayda

var *Klavye Kısayolu: Q + 1+.

Aviyonik ve Semboloji İle İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler:

1. Master Arm On konumunda 2. A-A mod açık 3. Radar CRM/RWS moda ayarlı 4. Radar uçağın gidiş istikametine doğru 40 mil’lik bir mesafede tarama yapıyor. 5. Tespit edilen hedefin radar ekranındaki görüntüsü

6. Radar cursorü ve tarama açısı 7. Uçakta 6 adet füze yüklü olduğunu görülüyor. 8. Master Arm açıkken A-A moda geçildiğini HUD’da bildiren çember (Bu çember yalnızca Master Arm açıkken belirir)

26

Hedef tespit edildikten sonra radar cursorünü hedef ekosunun üzerine getirerek öncelikle

tek kilit atıyoruz *Klavye Kısayolu: Numerik 0]. Bu sayede hedefle ilgili detaylı bilgilere ulaşma

ve atış pozisyonumuzu ayarlama olanağı yakalıyoruz. Aynı zamanda, eğer uçuş esnasında

AWACS desteği varsa, dost atışı yapmamamız için hedefin düşman uçağı olduğunu teyit

etmemizde büyük fayda var *Klavye Kısayolu: Q + 2+.

Aviyonik ve Semboloji İle İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler: 1. Tespit edilen hedefe tek kilit atıldığında hedefin FCR ekranındaki görüntüsü 2. Tek kilit atılan hedefin irtifası. Hedef feet’te seyrediyor. 3. Hedefin uçuş baş bilgisi 4. Hedefin hızı 5. Hedefle bizim uçağımız arasındaki bağıl hız 6. AIM (AMRAAM) DLZ’inin FCR ekranındaki görüntüsü 7. Hedefin bullseye bilgisi 8. Target Designator (TD) Box (Hedef Belirleyici). Kilit atılan hedefin HUD’daki görüntüsü. 9. Kendi uçağımızın hızı Kendi bullseye bilgimiz Kendi uçuş baş bilgimiz AIM (AMRAAM) DLZ’inin HUD’daki görüntüsü

Kendi irtifamız Bulunduğumuz poziyonda hedefe atış yapılması durumunda AIM (AMRAAM)’ın ne kadar sürede pitbull olacağı bilgisi… TA 12 ifadesi bize füzemizin 12 saniye sonra pitbull olabileceği bilgisini veriyor. Hedefe olan uzaklığımız (Kilit atıldığı için burada hedefe olan uzaklık görünmeye başladı, kilit olmasaydı seçili steerpointe olan uzaklık görünecekti) Mevcut hızda devam edildiği takdirde seçili sterpoint üzerine varış zamanı… Burada, bu hızda devam edildiğinde saat ’de 3. steerpoint üzerinde olacağımız görülüyor. Seçili steerpointe olan uzaklığımız. 3. Steerpointe 33 mil uzaklıktayız. Tespit edilen ve tek kilit atılan hedefin HSD’deki konumu

27

1. Tespit edilen ve tek kilit atılan hedefe ikinci bir kilit daha

atıyoruz. Bundaki amaç, atış kontrol bilgisayarının yalnızca

vurulması hedeflenen uçağa odaklanmasıdır. İkinci kilit

atıldığında atış kontrol bilgisayarı artık başka hava

unsurlarını aktif olarak takip eder pozisyonda değildir.

2. Atış kontrol bilgisayarı hedefin bir Mig 29 olduğunu

tespit etti ve MG29 uyarısıyla bunu bize bildirdi.

Bu noktadan sonra hedefi izlemeye alıp uygun atış pozisyonuna gelmeye çalışıyoruz. Bu

esnada, MFD’de yer alan bilgilerden istifade ederek hedefin hızı ve baş bilgisini sürekli takip

ediyoruz. Aynı zamanda da, DLZ’yi ve HUD’daki Target Designator (TD) Box, reticle (nişan

çemberi), intercept marker ve aspect marker’ı sürekli kontrol ederek hedefe olan açımızı

ayarlıyoruz. RWR’dan hedefin yönünü takip etmek de bu aşamada işimizi kolaylaştıracaktır.

Diğer yandan, hedefin cinsine göre, bize atılan füzelerin RWR’da görünmesi de muhtemel

olduğundan, hem buradan, hem de sesli ya da görsel uyarılardan bize atılan bir füze olup

olmadığını kontrol etmek de, AMRAAM atışı için uygun pozisyonu belirlemede büyük önem

taşıyor.

28

AIM (AMRAAM) füzesi fırlattıktan sonra atışımızın başarılı olabilmesi için en uygun

mesafe ve uygun açıyı kollamak gereklidir. Ancak, uygun mesafe ve açı, bulunulan pozisyona

göre farklılık gösterir ve her AMRAAM atışı kendine özgü bir durum ortaya çıkarır. Bu yüzden

daha önce de bahsettiğimiz üzere, hedefin pozisyonu an be an takip edilmelidir.

Hedefle aramızdaki mesafenin atış için uygun durumda olup olmadığını belirlemek için

HUD’da ve MFD ekranında bulunan DLZ çubuğunu sürekli olarak kontrol etmemiz

gerekmektedir. DLZ çubuğunda yer alan hedef menzil işareti (>) (Target

Range Cue), RPI ile RTR arasındayken atış yaptığımızda hedefi vurma

ihtimalimiz vardır. Bu işaret özellikle RTR’ye yaklaştıkça bu ihtimal daha da

kuvvetlenir. Ancak, işaret RTR üzerindeyken ya da RTR ile RMIN arasındaki

kısımdayken atış yaptığımızda hedefi vurma olasılığımız çok daha kuvvetlidir.

İşaret RMIN’e yaklaştıkça hedefle olan mesafemiz kapanacağı ve uygun açı oluşmayacağı için

hedefi vurma olasılığımız yine azalacaktır. Atış yapmadan önce Target Designator (TD) Box’ı

mümkün olduğu derecede HUD sınırları içerisinde tutmak ve intercept marker’ı reticle (nişan

çemberi) içerisinde, hatta çemberin ortasına yakın bir konumda bulundurmak atışın başarıya

ulaşması için büyük avantaj sağlayacaktır. Bütün bunlara dikkat ederek atışımızı yapıyoruz.

29

1. Füze hedefe yönlenmiş durumda

2. Füzenin pitbull olma zamanı

3. Bulunulan pozisyonda bir sonraki füze fırlatılırsa o füzenin pitbull olma süresi

4. Hedefe olan mesafe

Atış yaptığımızda DLZ çubuğunun görüntüsü yandaki gibidir. Buradaki °,

hedefin baş bilgisini; , füzenin hızını ve 8M ise füze pitbull olduğunda hedefle

bizim aramızda kalan mesafeyi göstermektedir. DLZ’in altındaki M ifadesi,

hedefin pitbull olma zamanını göstermekle birlikte, buradaki geri sayım sayacının

başındaki harf T ile başladığında füzenin pitbull olduğu anlaşılmaktadır.

Hedefe kilit atıldığında hedefin yön bilgileri AMRAAM’a yüklenmiş durumdadır. Füze

ateşlendiğinde AMRAAM ile F radarı arasındaki iletişim devam etmektedir. Bu durumda

hedefe ait durum bilgisi F radarı sayesinde elde edilir ve AMRAAM bu yolla sürekli olarak

yönlendirilir. Ancak, bir süre sonra füze kendi otonom sistemine geçer ve hedef bilgilerini

kendi radar sistemi sayesinde edinmeye başlar. Bu durum MPRF (Medium Pulse Repetition

Frequency) ya da Pitbull olarak adlandırılır.

Pitbull olana dek füzenin F radarı ile iletişim içerisinde kalabilmesi ve bu yolla hedefin yön

bilgilerini sağlıklı olarak alabilmesi için, hedefe atılan kilidin kırılmaması büyük önem taşır.

Ancak, zorunlu hallerde kilit kırılması durumunda da füze hedefe yönlenecek ve atış

pozisyonunun uygunluğuna göre hedefi vurabilecektir.

Pitbull gerçekleştiği anda radyo çağrısı olarak “Pitbull” uyarısı gelir ve bu noktadan itibaren

kilit kırmakta bir sorun yoktur.

AIM (AMRAAM) Atışındaki Radyo Çağrı Kodları:

Fox3 Close : 5 milden daha az mesafeden yapılan atış atışlarda [<5miles] Fox3 Medium : Orta mesafeli atışlarda [miles] Fox3 Long : Uzun mesafe atışlarda [>15miles] Pitbull : AMRAAM’ın kendi radarını aktif etmesi Maddog : Radar kontağı olmadan yapılan atışlarda

30

AIM (AMRAAM) pittbull olmak üzere…

Füze hedefe ulaştı…

31

Ve hedef imha edildi…

AIM (AMRAAM) Kaçınma Taktikleri

Bize karşı atılan füzenin bir AMRAAM gibi radar güdümlü bir füze olma ihtimalini göze alarak

angajman esnasında jammerımızın açık olmadığına dikkat etmeliyiz. Zira, 20 milden daha az

mesafelerde atılan radar güdümlü füzeler, hedefin jammerı açık ise, atıldığı andan itibaren

HOJ (Home-On-Jammer) olacaktır ve hedefe gitmek için

atıldığı uçağın radarından aldığı hedef bilgilerine ihtiyaç

duymayacaktır. Bu durumda füze kendisi jammer

sinyallerini takip ederek hedefi bulacaktır. Jammerı açık

olan bir hedefe AIM (AMRAAM) gibi radar güdümlü bir

füze attığımızda HUD ekranında HOJ ibaresini görürüz; bu

durumda da füzenin pitbull olmasını bekleme durumu

ortadan kalmaktadır.

AIM (AMRAAM) füze atışı esnasında bize karşı

gelebilecek herhangi bir atışa karşın, kilit attığımız hedefi

saat 3 ya da 9 yönüne alıp Full Afterburner (Full A/B)

yaparak, kilidi kırmadan kaçınma hareketi yapmalıyız. Bu

hareket BEAM Manevrası olarak adlandırılmaktadır.

Ayrıntılı bilgi için bkz.: monash.pw

empty-thtml;msg#msg

32

Diğer yandan, bize karşı atılan bir

AMRAAM’dan kurtulmak için

yapılabilecek önemli bir kaçınma

hareketi de Split-S Manevrasıdır. Bu

manevranın en önemli özelliği de,

aniden geriye dönüş yaparak bize

atılan füzeyi saat 6 yönüne almak ve

yine Full Afterburner (Full A/B)

yaparak bölgeden uzaklaşmaya

çalışmaktır. Bu esnada Chaff atmak ve AMRAAM’ı takip ederek yatay eksende zaman zaman

yön değiştirmek de füzeden kaçınma konusunda işe yarar müdahaleler olarak belirtilebilir.

HOME-ON-JAMMER (HOJ)

Jammer’ı aktif olan bir hedefe atış yapıldığında füze kendiliğinden HOJ durumuna

geçecektir. Normal atış veya HOJ atıştaki hedefi vurma şansı (PK) nedir? Bu sorunun cevabı

füzenin ateşlendiği mesafe ile füzenin pitbull olacağı nokta arasındaki mesafededir. 10 mil

civarından size doğru gelen bir hedefe atış yaptığınızda PK değeri çok yüksektir; fakat aynı

yönde hareket ettiğiniz bir hedefe atış yaptığınızda PK değeriniz daha düşüktür; füzenin HOJ

veya normal ateşlenmiş olması fark etmez. Füzenizi mil veya daha düşük bir mesafede

ateşlendiğinde füzeniz yine sizin radarınıza ihtiyaç duymayacaktır. Ateşlendiği anda füze

pitbull olacaktır ve füzeden kaçmak nerede imkânsızdır (Hedef füzenin yönelebileceği bir

doğrultuda olması şartıyla). Aynı durum hedefin pitbull mesafesinin dışında, fakat HOJ için

yeterli mesafede olması durumunda da geçerlidir. E-POLE dışından yapılan atışlarda füze

HOJ veya bizim rehberliğimizde gitse dahi PK değeri çok düşüktür. HOJ atışın avantajı

füzenin artık size ihtiyaç duymamasıdır. Füzeniz kendi radarı ile hareket etmektedir bu

yüzden pitbull olmasını beklemeniz gerekmez. Bu durumda başka bir hedefe angaje

olabilirsiniz veya daha avantajlı bir konum elde edebilmek için manevra yapabilirsiniz. HOJ

durumunda hedefi vurma şansınız sizin A-POLE konumuna bağlıdır. A-POLE değeriniz

rakibinize göre daha düşükse PK değerinizde o rakibinize göre o kadar yüksektir. Konunun

devamı için bkz.: monash.pw

thtml

A professional and stable global package tracking platform.