Kur Korumalı Mevduat Muhasebe Kaydı

Vadeli mevduat hesaplarının temel getirisi faiz kazancı olup, mevduat yabancı para ise faiz getirisinin yanı  sıra kur farkı kazanç/kayıp durumu da söz konusudur. 

Yabancı para varlıklardan TL’na dönülerek oluşturulan bir vadeli mevduat hesabı da doğal olarak sadece  faiz kazancı sağlayacaktır. İşlemin özü itibariyle kur farkı kaybı/kazancı söz konusu olamaz. TL hesabın  oluşturulabilmesi için bozdurulan yabancı parada, işlem esnasında, ortaya çıkması muhtemel kur farkı  kazanç veya kaybı ise açılan TL mevduat ile ilişkili değildir. 

Buraya kadar evet mi? Evet! 

Kur korumalı mevduat hesabı (KKMH) da bu itibarla kur farkı getirisi olan bir yatırım aracı değildir. Tek  getirisi faizdir. KKMH’nı farklı kılan tek husus, TL’yi cazip kılmak isteyen TCMB tarafından, kendi  kaynaklarından karşılanmak üzere şarta bağlı olarak ilave faiz getirisi ile desteklenmesidir. TCMB  KKMH’larına, ilgili ticari banka tarafından sağlanan nominal faiz getirisi vade sonunda devalüasyonun  altında kaldığı takdirde, faiz getiri oranını devalüasyon oranına eşitleyecek şekilde ilave faiz garantisi  vermiştir. Anlaşılacağı üzere KKMH sahibinin ticari bankanın taahhüt ettiği nominal faiz getirisi yanı sıra  bir de şartı bağlı olarak TCMB kaynaklı muhtemel bir faiz kazancı daha söz konusudur. Hülasa; getiri türü  tektir, o da faizdir. 

Anaparasız da faiz olamayacağına göre; KGK’nın KKMH Muhasebesi hakkında yayınladığı duyuruda  kullandığı aşağıdaki algoritmadaki birinci soruya cevabımız “EVET” mi? Evet! 

KKMH bir finansal varlık mıdır? Evet! 

Bu tür bir finansal varlığa, yukarıda da açıkladığımız gibi, faiz kazancı elde etmek amacıyla sahip  olduğumuza göre vade sonunda faiz kazancımızı realize edip anaparamızla birlikte geri almak ister miyiz?  Evet!  

E, o zaman, algoritmadaki ikinci soruya da “EVET” diyelim mi? Diyelim! 

Nereye geldik? 

İtfa edilmiş maliyet değeri ile ölçüm! 

Nasıl yapacağız? 

Misal; USD paramızı 10 TL kurdan TL’na döndük, TL 6 ay vadeli %12 faizli KKMH yaptık. 6.  ayın sonunda en az (%12/2) %6 faiz kazanacağız.  

Hesaplama: 

i = (1 + 0,06)(1/6) – 1 = 0,

Kayıt ve Raporlama 

a. Dönemsonu Kur: 10,80 

Devalüasyon : (10,80 – 10,00) / 10,00 = 0,08, 

Faiz : %6 

Fark : -0,02 

İlave faiz : X %2 = TL 

USD MEVDUAT KKMH TL BANKA MEVDUAT - TL FAİZ GELİRİ SERMAYE 

Açılış Bakiyeleri KKMH Açılışı (6 AY - %12)  

1. ay FAİZ 97,59 97,59 

2. ay FAİZ 98,54 98,54 

3. ay FAİZ 99,50 99,50 

4. ay FAİZ ,47 ,47 

5. ay FAİZ ,45 ,45 

6. ay FAİZ ,45 ,45 

6. ay Ek FAİZ ,00 ,00 

Hesap kapama  

0 0 0  

1. Aysonu 2. Aysonu 3. Aysonu 4. Aysonu 5. Aysonu 6. Aysonu 

Finansal Yatırımlar KKMH Bilanço - Döner Varlık ,59 ,13 ,63 0,00 0,00 0,00 Nakit Benzerleri Bilanço - Döner Varlık 0,00 0,00 0,00 ,10 ,55 Nakit Bilanço - Döner Varlık 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ,00 İtfa Edilmiş Maliyet üzerinden ölülen GUD farkları Gelir Tablosu - yatırım faaliyetlerinden gelirler 97,59 ,13 ,63 ,10 ,55 ,00 Faiz Geliri Gelir Tablosu - Finansal faaliyetlerden gelirler 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ,00 

b. Dönemsonu Kur: 10,50  

Devalüasyon : (10,50 – 10,00) / 10,00 = 0,05 

Faiz : %6,  

Fark : %1 

İlave faiz : Yok 

USD MEVDUAT KKMH TL BANKA MEVDUAT - TL FAİZ GELİRİ SERMAYE 

Açılış Bakiyeleri KKMH Açılışı (6 AY - %12)  

1. ay FAİZ 97,59 97,59 

2. ay FAİZ 98,54 98,54 

3. ay FAİZ 99,50 99,50 

4. ay FAİZ ,47 ,47 

5. ay FAİZ ,45 ,45 

6. ay FAİZ ,45 ,45 

Hesap kapama  

0 0 0  

1. Aysonu 2. Aysonu 3. Aysonu 4. Aysonu 5. Aysonu 6. Aysonu 

Finansal Yatırımlar KKMH Bilanço - Döner Varlık ,59 ,13 ,63 0,00 0,00 0,00 Nakit Benzerleri Bilanço - Döner Varlık 0,00 0,00 0,00 ,10 ,55 Nakit Bilanço - Döner Varlık 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ,00 İtfa Edilmiş Maliyet üzerinden ölülen GUD farkları Gelir Tablosu - yatırım Faaliyetlerinden Gelirler 97,59 ,13 ,63 ,10 ,55 ,00

İlk 5 Ay Boyunca Finansal Raporlama Setinde Açıklanacak Bilgi: 

Faiz oranı, vade ile hesabın kur korumalı mevduat niteliğinden ötürü vade tarihinde devalüasyon oranına  göre ek getiri ihtimali hakkında bilgi. (Dipnot gerekçesi: dönemsonunda ortaya çıkan devalüasyona bağlı  ve güvenilir ölçümü tartışmalı bir gelirin tahakkuk ettirilmesi kavramsal çerçeve ile çelişir, ihtiyatlılık  ilkesine de aykırıdır.) 

Peki, siz de mi böyle yapın? HAYIR! 

KGK, KKMH anapara ve faiz veya kâr payı içeren nakit akışlarına sahip bir finansal varlık olmakla birlikte,  söz konusu nakit akışları döviz kurundaki veya altın fiyatlarındaki artışa bağlı olarak değişebileceğinden  aynı zamanda bir türev ürün özelliği de gösterdiği, dolayısıyla bu özellikleriyle KKMH’nin TFRS 9’un   paragrafındaki finansal varlık ölçüm sınıflarından hangisine tabi olacağı belirlenirken TFRS 9’da yer alan  türev ürün unsuru barındıran karma sözleşmelere ilişkin hükümlerin dikkate alınması gerektiği  gerekçesiyle “KKMH’nın gerçeğe uygun değerindeki değişimler Gelir Tablosunda “Yatırım Faaliyetlerinden  Gelirler/Giderler” kalemine yansıtılacaktır” diyor. 

Ancak; saklı türev için öncelikle KGK’nın da belirttiği gibi bir karma sözleşme gerekiyor. Bu durumda bu  sözleşmenin (KKMH) esas ürünü, faiz getirisi sabit olan, vadeli mevduat. Kur koruma uygulaması da karma  sözleşmenin diğer bileşenini oluşturan saklı türev ürün oluyor. Fakat kur garantisi uygulaması kesinlikle  tek yönlü bir şarta bağlı. Diğer bir ifadeyle esas ürünün (mevduatın) faiz oranının altında bir getiri  sağlaması mümkün değil, üstünde bir getiri sağlaması ise şart karşılanırsa, mümkün. TFRS 9, ’i bu  bağlamda hem lafzıyla hem de ruhuyla bir bütün olarak yorumlarsak; nominal getiri oranının altına düşme  ihtimali olmayan, nominal getiri oranının üzerinde kazanç sağlama ihtimali ise başka bir sözleşme ile şarta  bağlı olan bir saklı türev üründen bahsedemeyiz. Zaten son cümlesinde “bir finansal araca bağlanmış  ancak bu araçtan bağımsız bir şekilde sözleşmeye bağlı olarak transfer edilebilen veya farklı bir karşı tarafı  bulunan bir türev ürün, saklı bir türev ürün değil bağımsız bir finansal araçtır” der. Bu itibarla, bir finansal  araç olan vadeli mevduatın bulunduğu ticari bankadan farklı bir tarafça (TCMB) tek yönlü bir şarta bağlı  olarak verilen kur garantisinin saklı türev ürün olmayacağı kanaatindeyim. 

Velev ki öyle! Peki ama, KKMH’nın GUD’i raporlama tarihinde nasıl ölçeceğiz?

Kadir Dabbağoğlu  Prof. Dr. (Muhasebe-Denetim)