Cümlenin ögeleri nesne

Cümlenin Ögeleri Nesne

cümlenin ögeleri nesne

Yorum Yap!

Nesne (dilbilgisi)

Nesne, cümledeöznenin yaptığı iş ve eylemden doğrudan etkilenen ögedir. Düz tümleç olarak da bilinir. Yüklemi geçişli bir fiil olan cümlelerde bulunur.[1] Yükleme "ne", "neyi" ve "kimi" soruları sorularak bulunur.

Belirtili nesne[değiştir

Cümlenin ögeleri konu anlatımı ve ders özeti: Cümlenin ögeleri nelerdir, nasıl bulunur?

Zarf Tümleci

Yön, zaman, sebep, miktar ve şart bildirerek yüklemi tamamlayan ve yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde?” gibi sorulara cevap veren söz ya da söz öbekleri cümlede zarf tümleci olarak kullanılırlar.

Örnek:

  • Yarın seni almaya geleceğim. (Buradaki yarın sözcüğü ne zaman sorusunun cevabı olduğu için zarf tümleci görevinde bulunmaktadır.)
  • Bursa’ya varmamıza az kaldı. (Buradaki az sözcüğü ne kadar sorusunun cevabı olduğu için zarf tümleci görevindedir.)

Not: Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri vb.” sözcükler, yalın halde kullanıldığında zarf tümlecidir.

Örnek:

  • Başını yukarı kaldırdı.
  • Birden ileri fırladı.

Edat Tümleci

Cümle içerisinde yüklemin neyle, kiminle ve hangi amaçla yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için” sorularıyla bulunur.

Örnek:

  • Bu konuşmayı dostlarıyla yapmış. (Cümle içindeki dostlarıyla sözcüğü kiminle sorusunun cevabı olduğu için edat tümleci görevindedir.)
  • Her şeyi senin için yaptım. (Buradaki senin için söz öbeği, ne için sorusunun cevabı olduğundan cümle içinde edat tümleci görevinde bulunmaktadır.
  1. Ara Söz

Herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye giren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan ve bazen bağımsız olarak da cümleye girebilen sözcük ya da sözcük gruplarına ara söz denir.

Örnek:

  • Dün akşam İstanbul’a, babasının yaşadığı şehre, gitmiş. (Dolaylı Tümleç)
  • Beni, en sevdiğin arkadaşını, kıracak mısın? (Nesne

Not: Yukarıdaki örneklerde de olduğu gibi ara sözler cümle içinde özne, nesne ve dolaylı tümleç gibi görevlerde bulunurlar.

Cümlenin Ögelerini Bulma

Yüklem: Cümle içinde yüklemi bulmak için herhangi bir soru yoktur.

Özne: Yükleme sorulan ‘’kim ve ne’’ soruları ile bulunur.

Nesne: Yükleme sorulan ‘’kimi, ne, neyi’’ soruları ile bulunurlar.

Dolaylı Tümleç: Yükleme sorulan ‘’kime, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; neye, neyde, neyden” gibi sorularla bulunur.

Zart Tümleci: Yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde’’ soruları ile bulunurlar.

Edat Tümleci: Yükleme sorulan ‘’ne ile, ne için, kiminle, kimin için’’ soruları ile bulunurlar.

Ögelerine Ayrılmış Cümleler Örnek

  • Yaz gelince, Antalya’ya gideceğiz.

Gideceğiz: Yüklem

Yaz gelince: Zart Tümleci

Antalya’ya: Dolaylı tümleç

Not: Ayrıca bu cümlede ‘’biz’’ gizli özne konumundadır.

  • Arkadaşım bu akşam kitabımı getirecek.

Gelecek: Yüklem

Arkadaşım: Özne

Bu akşam: Zarf Tümleci

Kitabımı: Belirtili Nesne

Cümlenin Ögeleri Örnek Test Soruları

1-) Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne ve yüklemden oluşmaktadır?

A) Ben kendi şehrimin havasını tanımaz mıydım?

B) Duyulduğundan emin olmak için biraz bekledi.

C) Düşmemek için bir ağaca yaslandım.

D) Kırışıklıklar içindeki esmer yüzü açıktı.

E) Bakışları beni delerek geçti.

2-) Aşağıdaki cümlelerden hangisi ögelerine yanlış ayrılmıştır?

A) Gölgelerin enine kestiği/sokağın ıssızlığında/biraz daha/yürüdüm.

B) Cıvıl cıvıl sesler gelmeye başlayınca / kulak kabarttım.

C) Sağa sola dağılmış çocukların haykırışları / bitecek gibi / görünmüyordu.

D) Utançtan kıpkırmızı, terden sırılsıklam ve korkudan titreyerek / koştular / içeri.

E) Dersliğin açık kapısından / içeri / uzattım / başımı.

kaynağı değiştir]

Cümlenin Öğeleri: Yüklem, Özne, Nesne, Dolaylı Tümleç, Zarf Tümleci, İlgeç Tümleci

Cümle; bir duyguyu, düşünceyi, olayı anlatan sözcük ya da sözcükler topluluğudur. Duygu, düşünce ya da olay anlatılırken cümlede her sözcük ya da sözcük grubu bir görev üstlenir, işte, sözcük ya da sözcük gruplarının birtakım görevler üstlenmesiyle cümle öğeleri ortaya çıkar. Bu öğeler şunlardır:

1) Yüklem
2) Özne
3) Nesne (Düz Tümleç)
4) Dolaylı Tümleç
5) Zarf Tümleci
6) Edat (İlgeç) Tümleci
7) Cümle Dışı Unsurlar

Örnek:

&#x; Turistler güneş doğarken bu tepeden manzarayı seyreder.

Görüldüğü gibi, cümlenin temel öğesi yüklemdir. Öyleyse önce, cümlede asıl yargıyı bildirip cümlenin kurulmasını sağlayan yüklem bulunmalıdır. Sonra, yukarıdaki cümlede olduğu gibi, yükleme çeşitli sorular sorularak, onu çeşitli yönlerden açıklayan öteki öğeler bulunur. Buna göre, öğeleri bulurken belli bir yol izlenmelidir.

Cümlenin öğeleri bulunurken şu kurallara dikkat edilmelidir:

&#x; Önce yüklem belirlenir, sonra yükleme çeşitli sorular sorularak öteki öğeler bulunur.

&#x; Cümledeki söz öbekleri (isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, bileşik sözcükler, deyimler, ikilemeler, fiilimsi grupları, edat grupları&#;) bölünmez; tek bir öğe olarak gösterilir.

&#x; Öğeleri buldurmaya yönelik sorular, cümle içinde, buldurduğu öğenin yerini tutar.

&#x; Cümle dışı unsurlar (ünlem ifadeleri, bağlaçlar,  ara sözler, hitap sözcükleri) öğe olarak kabul edilmez.

YÜKLEM

Yüklem;kip ve kişi eki alıp iş, oluş, hareket bildirerek cümleyi bir yargıya bağlayan sözcük ya da sözcük öbeğidir. Yüklem, cümlenin temel öğesidir. Bir cümlenin varlığından söz edebilmek, yüklemin varlığına bağlıdır.

&#x; Yüklem kip ve kişi eklerini alır. Buna göre yüklem, çekimli bir eylemden oluşabilir:

Bu cümlelerde “alıyorum” ve “teşekkür ettik&#; eylemleri kip ve kişi eki alarak cümleyi bir yargıya bağladığı için yüklemdir.

&#x; Yüklemler, farklı yapılarda oluşturulmuş eylemlerden oluşabilir:

&#x; Yüklem, ekeylem almış ad soylu bir sözcükten veya sözcük öbeğinden oluşabilir:

Aşağıdaki cümlelerde ad soylu sözcüklerden ya da sözcük öbeklerinden oluşan yüklemler koyu olarak yazılmış ve yüklemlerin türleri ayraç içinde belirtilmiştir.

ÖZNE

Özne, cümlede işi, oluşu, hareketi yapan veya olanı bildiren öğedir. Yükleme “kim? &#; ne?” soruları sorularak bulunur.

Bu cümlelerin birincisinde, yükleme (alkışladılar) “kim” sorusu sorularak “işi yapan öğe” yani özne bulunuyor. İkinci cümlede de ad soylu bir sözcük olan yükleme (doluydu) “ne&#; sorusu sorularak özne bulunuyor. Bu sorular yükleme doğrudan değil de “alkışlayan kim, dolu olan ne” biçiminde sorulursa özne doğru olarak bulunur.

&#x; Özne, ad soylu sözcük veya sözcük öbeğinden oluşabilir:

Aşağıdaki cümlelerde, özneler, koyu olarak yazılmış, öznelerin türleri ayraç içinde belirtilmiştir.

Dikkat!

&#x;  Cümlede yazılmayan, yüklemdeki kişi ekinden anlaşılan öznelere &#;gizli özne&#; denir. 

Dikkat!

&#x; Cümledeki hitap sözleri öğe olarak kabul edilmez.

Bu sözler cümle dışı unsurdur.

Bu cümlede &#;Murat&#; hitap sözü olduğundan özne değil, cümle dışı unsurdur. Cümlenin öznesi ise gizli özne “sen”dir.

NESNE (DÜZ TÜMLEÇ)

Nesne, öznenin yaptığı işten etkilenen öğedir. Yükleme sorulan &#;neyi? &#; kimi?&#; sorularıyla belirtili nesne, &#;ne?&#; sorusuyla belirtisiz nesne bulunur. Nesne, yüklemi eylem olan cümlelerde aranmalıdır. Özneyle nesneyi karıştırmamak için önce özne, sonra nesne bulunur.

1) Belirtili Nesne (Neyi? &#; Kimi?)

Bu cümlelerin birincisinde yükleme (beğendim) “neyi&#; sorusu sorularak, İkincisinde yükleme (yazdırmış) “kimi” sorusu sorularak “yapılan işten etkilenen öğe&#; yani nesne bulunuyor. Bu cümlelerde nesneler belirli bir varlığı karşılamaktadır. Aşağıdaki cümlelerde belirtili nesneler koyu yazılmıştır.

2) Belirtisiz Nesne (Ne?)

Bu cümlede yükleme (beğendim) “ne” sorusu sorularak “yapılan işten etkilenen öğe” yani nesne bulunuyor. Bu cümlede nesne herhangi bir varlığı karşılamaktadır. Aşağıdaki cümlelerde belirtisiz nesneler koyu olarak yazılmıştır.

Dikkat!

Bu cümlede özne de nesne de yükleme sorulan &#;ne&#; sorusunun cevabıdır. “Ne&#; sorusunu yükleme doğrudan sormayıp “Söyleyen ne?&#; biçiminde sorarsak özneyi doğru buluruz. Daha sonra “ne&#; sorusunu özneyle birlikte “Kuşlar ne söylüyor?&#; biçiminde sorarsak nesneyi doğru bulmuş oluruz.

DOLAYLI TÜMLEÇ

Dolaylı tümleç, yüklemi; yer, yön bakımından tamamlayan öğedir. Yükleme sorulan &#;kime, kimde, kimden, nereye, nerede, nereden, neye, neyde, neyden&#; sorularının cevabı olur. Bu sorulara göre, dolaylı tümleç olan öğe &#;-e, -de, -den&#; durum eklerinden birini alır.

Bu cümlede “arabaya” sözcüğü, yükleme sorulan “neye” sorusuna cevap verdiğinden dolaylı tümleçtir. Aşağıdaki cümlelerde dolaylı tümleçler koyu olarak yazılmıştır.

Uyarı!

Cümlede “-e, -de, -den&#; eklerinden birini alan her öğe, dolaylı tümleç değildir. Bir öğenin, dolaylı tümleç olması için, bu ekleri almasının yanında yukarıda sıralanan sorulardan birinin cevabı olması gerekir.

Bu cümlelerin birincisinde “-den” ekini alan “fırtına&#;’ sözcüğü; “neyden&#; sorusunun cevabı olduğu için dolaylı tümleç, İkincisinde &#;neden (niçin)&#; sorusunun cevabı olduğu için zarf tümlecidir.

ZARF TÜMLECİ

Zarf Tümleçleri, yüklemi; durum, zaman, miktar, yer-yön ve sebep gibi yönlerden tamamlayan öğelerdir. Yükleme sorulan “nasıl, ne zaman, ne kadar, neden, niçin, niye&#; sorularıyla bulunur.

Bu cümlelerin birincisinde “yürüyerek&#; sözcüğü, yüklemi durum yönünden; İkincisinde “daha hava aydınlanmadan&#; sözü yüklemi zaman yönünden tamamladığından zarf tümlecidir. Aşağıdaki cümlelerde zarf tümleçleri koyu yazılmıştır.

&#x; Bir cümlede birden fazla zarf tümleci bulunabilir.

Uyarı!

&#x; Yer-yön zarfları ek alırsa zarf tümleci olmaz. Aldığı eklere göre, öğe olarak değişik görevler üstlenir.

Bu cümlelerin birincisinde “dışarıya’’ sözcüğü, “nereye&#; sorusunun cevabı olduğu için dolaylı tümleç; İkincisinde “dışarısı&#; sözcüğü, “ne&#; sorusunun cevabı olduğu için özne; üçüncüsünde “dışarıyı&#; sözcüğü, “neyi&#; sorusunun cevabı olduğu için nesne; dördüncüsünde “dışarı&#; sözcüğü, yer-yön belirteci olduğu için zarf tümlecidir.

EDAT (İLGEÇ) TÜMLECİ

Edat (ilgeç) tümleçleri, yüklemi; amaç, araç, birliktelik, neden yönlerinden tamamlayan &#;ile, için&#; ilgeçleriyle oluşturulmuş öğelerdir. Yükleme sorulan &#;ne ile? kiminle? ne için? kimin için?&#; sorularıyla bulunur.

Bu cümlede “uçakla” sözcüğü “neyle” sorusuna cevap verdiğinden ve yüklemi araç yönünden tamamladığından ilgeç tümlecidir. Aşağıdaki cümlelerde ilgeç tümleçleri koyu renkle gösterilmiştir.

Ayrıca bakınız ⇒

CÜMLENİN ÖGELERİ

CÜMLENİN ÖĞELERİNDEN ‘NESNE’

konulu sunumlar: "CÜMLENİN ÖĞELERİNDEN ‘NESNE’"— Sunum transkripti:

1 CÜMLENİN ÖĞELERİNDEN ‘NESNE’
HAZIRLAYANINAdı ve Soyadı: Selman ARIÇÜniversite/Fakülte/Bölüm: Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe öğretmenliğiÖğrenci Numarası:

2 Nesne, öznenin yaptığı iş ve eylemden doğrudan etkilenen öğedir..
Örneğin: Yolda eşime çiçek aldım. Bu cümlede bildirilen eylem ‘alma’ işlemidir. Cümlede Alma işinden etkilenen yani alınan şey çiçektir. Bu nedenle nesne de Çiçektir.

3 Yükleme ne, neyi ve kimi soruları sorularak bulunur.
Örneğin: Arkadaşım bilgisayarı donunca, bilgisayarı yeniden başlattı. Bu cümlede yapılan eylem ‘yeniden başlatma’ işlemidir. Burada nesneyi bulmak için yükleme ne sorusunu sorduğumuzda cevabın ‘bilgisayar’ olduğunu görürüz. Bu durumda nesne yani yeniden başlatılan ‘bilgisayarı’ kelimesidir.

4 NESNE’NİN BİR TÜRÜ DE BELİRTİLİ NESNEDİR.
Belirtili nesne adın belirtme hâl ekini (-ı, -i, -u, -ü) alır.Öğretmen seni görmek istiyor. (kimi?)Babam evi boyadı. (neyi?)Kardeşim, annemin hediye ettiği kolyeyi kaybetmiş. (neyi?)

5 NESNE’NİN DİĞER BİR TÜRÜ DE BELİRTİSİZ NESNEDİR.
Belirtisiz nesne, ad durum eklerinden hiçbirini webgrid.co.uk eşime çiçek aldım. (ne?)(Ben) Yarın terziye bir takım elbise diktireceğim. (ne?)Belirtisiz nesneyi tespit etmek için sorulan "ne" sorusunun özne tespitinde kullanılan "ne" sorusu ile karıştırılmaması gerekir:Kedi su içiyordu. (Ne su içiyordu? Kedi [özne])Kedi su içiyordu (Kedi ne içiyordu?) Su [belirtisiz nesne])

6 KISACA NESNE ; Cümlede işten etkilenendir.
Belirtli ve Belirtisiz nesne olarak 2 alt türü vardır.Yükleme sorulan ‘ne’, ‘neyi’ ve ‘kimi’ sorusuna verilen cevaptır nesne.Düz tümleç olarak da bilinir. 

7 KAYNAKÇA


nest...

gelişim planı örnekleri 2022 doğum borçlanmasi ne kadar uzaktaki birini kendine aşık etme duası 2021 hac son dakika allahümme salli allahümme barik duası caycuma hava durumu elle kuyu açma burgusu dinimizde sünnet düğünü nasil olmali başak ikizler aşk uyumu yht öğrenci bilet fiyatları antalya inşaat mühendisliği puanları malta adası haritada nerede