Tümel Uzlaşım Örnek

Bilgi felsefesi için bilginin doğru olup olmaması hep önemli bir sorun olmuştur. Bu konuda bilginin doğruluğuna nasıl karar verilebileceği de aynı şekilde bir sorundur. Bilginin doğruluk ölçütleri tarih boyunca boyunca tartışıla gelmiştir. Bugün dahi bilgi felsefesinin tartıştığını konulardan biri budur.

Bu yazıda bilginin doğruluk ölçütleri nelerdir kısaca değinmeye çalışacağız. Doğruluk ölçütleriyle ilgili farklı görüşlere yer vererek en çok savunulan tezleri kısaca açıklayacağız.

Bilginin doğruluk ölçütleriyle ilgili çok temel beş tez bulunmaktadır:

1. Uygunluk
2. Tutarlılık
3. Tümel Uzlaşı
4. Apaçıklık
5. Yararlılık

Şimdi bunları tek tek ele alalım.

Bilginin Doğruluk Ölçütleri Nelerdir (Kısaca)

Uygunluk: Düşünce ile nesnenin birbirine uygun olmasıdır. Bir düşünce ile düşünceye konu olan nesne arasında doğruda ilişki kurmak gerekir. Örneğin bu ağaçta 20 tane kuş vardır önermesi ağaçtaki kuşlara sayarak test edilebilir. Eğer önerme fiziksel dünyadaki karşılığa uygunsa doğru bir bilgidir. Bu düşüncenin temeli doğa bilgini Aristoteles'e dayanmaktadır. Uygunluk için doğanın gözlemlenmesi ve önermenin doğayla karşılaştırılması çok önemlidir.

Tutarlılık: Bilginin doğruluk ölçütü olarak tutarlılık temel unsur kabul edildiği zaman elde edilen bilginin eski bilgilerle karşılaştırılması gerekir. Kısacası yeni bir bilginin eski bilgilerle uyuşması tutarlılıktır. Bir insanın hava çok sıcak ama üşüyorum demesi doğru bilgi vermediği anlamına gelir. Çünkü insanlar sıcakta üşümez, aksine terler. Bu da verilen bilginin eldeki bilgilerle uyuşmadığını yani tutarsız olduğunu gösterir.

Tümel Uzlaşım: Bu yaklaşıma göre bir önerme ne kadar taraftar toplarsa o kadar doğru olur. Çünkü gerçekler yaşanılan toplumdan bağımsız değildir. Bir toplumun doğrularını da o toplumun bireyleri oluşturur. Buna göre bir bilginin doğru olup olmadığını ele almak için ona tümel yaklaşmak gerekir. Yani toplumun gelenek, görenek ve anlayışına uygunluğuna bakmak gerekir.

Örneğin spor iyi bir uğraştır önermesi için sporun fayda ve zararlarına bakmaktan çok toplumun spora verdiği değere bakmak gerekir. Eğer toplumun geneli aynı kanaatteyse bu bilgi doğru kabul edilebilir.

Apaçıklık: Bilginin doğru olabilmesi için açık ve görünür olması gerekir. Bulanık, çelişkiye izin verebilecek ve tam belli olmayan önermeler doğru bilgi olamaz. Doğru bilgi aynı zamanda açık seçik bilgidir.

Yararlılık: Bu yaklaşıma göre bilginin doğru olup olmadığını belirlemenin ana ölçütü sağladığı yarardır. Bu görüşü tarih boyunca pragmatistler (faydacılar) savunmuşlardır. Faydacılara göre bir bilgi fayda sağlıyorsa doğru, fayda sağlamıyorsa yanlıştır.

Bilginin Doğruluk Ölçütleriyle İlgili Sorular

Felsefenin bu konusuyla ilgili son yıllarda birkaç kez üniversite sınavlarında soru gelmiştir. Bu sorular bilginin doğruluk ölçütleri konusundaki farklı görüşler ile ilgili sorulmuştur. Konuyu biraz olsun öğrendiyseniz sizin için aşağıdaki örnek soruyu paylaşalım

İnsanlar, çağlar boyunca her şey gibi bilgiyi de sorgulamıştır. Bu durum, bilginin doğruluğu konusunda birçok sorunun ortaya çıkmasına da neden olmuştur. Bir bilginin doğru olup olmadığı nasıl anlaşır? Eğer bilgi doğruysa bunu ne belirler gibi sorular insanın aklını kurcalamıştır. Bu yüzden bilginin doğruluğu ile alakalı tartışmalar yapılmıştır. Tartışmaların sonunda doğru bilginin beş tane ölçütü olduğunu düşünmüşlerdir: Uygunluk, tutarlılık, apaçıklık, yarar ve tümel uzlaşım. Peki, bu ölçütler arasında bulunan tümel uzlaşım nedir? Tümel uzlaşım örnekleri nelerdir? Hazırsanız başlayalım.

Tümel Uzlaşım Ne Demektir?

Felsefede tartışılan bilginin doğruluk ölçütleri arasında tümel uzlaşım vardır. Peki tam olarak tümel uzlaşım nedir? Tümel uzlaşıma göre bilginin doğruluğu gerçekleşen eylemin veya fikrin genelliğidir. Yani, bir bilginin doğru olup olmadığı o bilginin başkaları tarafından kabul görüp görmediğiyle ilişkilidir. Eğer bir bilgi, toplumda çoğu kişi tarafından kabul görüyorsa doğrudur. Ancak bu bilgi, insanların geneli tarafından kabul edilmiyorsa yanlıştır.

Tümel uzlaşım, insanların çoğunluğu tarafından kabul edilen bilgi doğrudur mantığıyla ilerler. Toplumsal yaşamımızda da bunun birçok örneğini görürüz. Örf ve adetler, gelenekler, din gibi birçok değer yargısı bu ölçütle ilişkilendirilir. Toplumun çoğunluğu, bunları kabul eder ve bu bilgiler toplum genelinde doğru kabul edilir.

Tümel Uzlaşım Örnekleri Nelerdir?

Yaşadığımız toplumda, işyerlerimizde veya kullandığımız toplu taşıma araçlarında birçok tümel uzlaşım örneği vardır. Bu örneklerden biri, hukuk kurallarıdır. Hukuk kuralları, yaşanan toplumda çoğunluğun kabul ettiği kurallara göre oluşur. Bir başka örnek ise toplu taşıma araçlarında, hastanelerde yaşlı ve hamilelere öncelik tanınmasıdır. Yazılı bir kural olmasa da toplumun çoğunluğu tarafından kabul edilmiştir.

Tümel uzlaşım örnekleri, toplumların kültürüne göre değişiklik gösterebilir. Örneğin; evlenmeden önce birlikte yaşamak bazı toplumlarda hoş karşılanmaz. Ancak başka bir toplumda çoğunluk bunu kabul edebilir. Bu örnek de yazılı değildir. Ancak bu da toplumlarda örf, gelenek ve adetlere göre şekillenir.

Tümel Uzlaşımın Ahlaki Değerlerle İlişkisi Nedir?

Tümel uzlaşımla kabul edilen bilgiler, toplumun örf, adet, gelenek ve kültürünü oluşturur. Böylece toplum içerisinde var olan değerler, zaman içinde şekillenir. Zamanla herkes tarafından kabul edilerek bu değerler kalıcı hale gelir. Burada oluşan ortak fikir veya çoğunluğun benimsemesi nesilden nesle aktarılarak devam eder. Toplumun kabul ettiği eylemlerin nesiller boyunca aktarılması, kalıcılık için en önemli unsurdur.

Toplum içindeki etik anlayış, tümel uzlaşım sonucu oluşan değerlerdir. Örnek verilmesi gerekirse; bireylerin yapmış olduğu bir etik hareket, toplum tarafından kabul edilebilir. Böylece bu hareket, zaman içinde toplumda yaygınlaşabilir. İlerleyen zamanda hareket, nesilden nesle aktarılır. Böylece bu etik hareket kalıcı hale gelerek zamanla toplumun çoğunluğu veya herkes tarafından uygulanır.

Tümel Uzlaşım için Yapılan Eleştiriler Nelerdir?

Bilginin doğruluk ölçütlerinden biri olan tümel uzlaşım için birçok karşıt fikir vardır. Bu eleştirilerden ilki, toplumun çoğunluğu tarafından kabul edilen fikrin her yerde doğru olmayacağı görüşüdür. Toplum tarafından kabul edilen fikir ve davranışlar toplumun gelişmişlik düzeyiyle alakalıdır. Böylece toplum geliştikçe bu fikirler değişebilir. Bunun yanında yanlış fikirlerin çoğunluk tarafından kabul edilmesi, bilginin doğru olduğunu göstermez.

Bu eleştiriler için Ortaçağ’da kabul edilen &#;dünya düzdür&#; örneği verilebilir. Bu fikir tümel uzlaşımla toplum tarafından kabul edilmiştir. Ancak hiçbir zaman doğru olmamıştır. Çünkü toplumun gelişmesiyle birlikte bilimsel gerçeklerde değişim göstermiştir. Böylece tümel uzlaşım yöntemi, birçok açıdan kabul görmemiştir. Bu durumda doğru bilginin ölçütü için yeni fikirler ortaya atılmıştır.

Toplum ve insan gelişimi hakkında içerikler ilginizi çekiyorsa Sosyoloji sayfamıza mutlaka göz atmalısınız.

Sıkça Sorulan Sorular