Samanyolundaki Kara Delik
Samanyolu galaksisinde süper kütleli kara delik ilk kez görüntülendi
DUVAR -Event Horizon Telescope (EHT) taraf&#;ndan yürütülen çal&#;&#;malar sonucu Samanyolu galaksisinde bir süper kütleli kara delikten ilk kez görüntüler elde edildi.
Gökbilimcilerin "nazik bir dev" olarak adland&#;rd&#;&#;&#; kara deli&#;in görüntüleri bugün yay&#;nland&#;. Yay ve Akrep tak&#;my&#;ld&#;zlar&#;n&#;n s&#;n&#;r&#;na yak&#;n olan Sagittarius A* isimli Samanyolu kara deli&#;inin Güne&#;'ten yakla&#;&#;k 4 milyon kat daha büyük oldu&#;u belirtildi.
Ara&#;t&#;rmada yer alan Arizona Üniversitesi'nden bilim insan&#; Feryal Özel, kara deli&#;in foto&#;raf&#;n&#; "Görüntüyü dünyayla payla&#;t&#;&#;&#;m&#;z harika an" notuyla Twitter hesab&#;ndan payla&#;t&#;.
A wonderful moment when we shared the image with the world. monash.pw
— Feryal Ozel (@feryal_ozel) May 12,
ABD merkezli Associated Press'in (AP) haberine göre, 28 milyon dolar&#; ABD Ulusal Bilim Vakf&#; taraf&#;ndan sa&#;lanan proje için yakla&#;&#;k 60 milyon dolar harcand&#;.
BREAKING: Astronomers have unveiled the first wild but fuzzy image of the supermassive black hole at the center of our own Milky Way galaxy. monash.pw
— The Associated Press (@AP) May 12,
Çin hükümetine ba&#;l&#; yay&#;n Global Times ise kara deli&#;in elde edilen görüntüsünün &#;anghay'da bas&#;n toplant&#;s&#;yla kamuoyuna aç&#;kland&#;&#;&#;n&#; duyurdu.
Astronomers unveiled the first image of a supermassive #blackhole at the center of the Milky Way galaxy at a global press conference in Shanghai on Thursday night. The image was "captured" by an international research team, #EHT Collaboration. monash.pw
— Global Times (@globaltimesnews) May 12,
Yakla&#;&#;k 27 bin &#;&#;&#;k y&#;l&#; uzakl&#;kta olan kara deli&#;in görüntüsünün dünya çap&#;nda sekiz senkronize radyo teleskopundan olu&#;an bir sistemle elde edildi&#;i aç&#;kland&#;.
Ancak bu elde edilen ilk kara delik görüntüsü de&#;il. Yakla&#;&#;k 53 milyon &#;&#;&#;k y&#;l&#; uzakl&#;ktaki bir galakside bulunan kara delik görüntüsü 'da yay&#;nlam&#;&#;t&#;. (DI&#; HABERLER)
Samanyolu Galaksisi'ndeki dev kara deliğin ilk fotoğrafı çekildi
- Jonathan Amos
- Bilim Muhabiri
Kaynak, EHT
Galaksimizin tam ortasında bulunan dev bir kara deliğin ilk defa fotoğrafı çekildi.
Sagittarius A* adı verilen bu kara delik, Güneş'in neredeyse 4 milyon kat kütleye sahip.
Fotoğrafta kara deliğin içinde bulunduğu karanlık bir bölgeyi, onun etrafında da yerçekimi gücüyle hareketlenmiş yüksek ısılı gazların yaydığı halka şeklindeki ışığı görebiliyoruz.
Fotoğrafta gördüğümüz bu halkanın çapı yaklaşık 60 milyon kilometre.
Şanslıyız ki bu kara delik dünyadan 26 bin ışık yılı ötede. Yani bize ulaşması ve tehlike yaratması mümkün değil.
Fotoğraf, Event Horizon (Olay Ufku) Teleskobu (EHT) adlı uluslararası kuruluş tarafından çekildi.
EHT daha önce 'da, Messier 87 adlı bir başka galaksinin içindeki bir kara deliği fotoğraflamıştı. O kara delik Güneş'ten bin kat daha geniş ve Güneş'in 6,5 milyar katı kütleye sahip.
BBC'ye konuşan EHT projesinin Avrupa ortaklarından Profesör Heino Falcke, fotoğrafta gördüğümüzün süper-kütleli kara delik olduğu için çok özel olduğunu ifade ediyor.
Falckle, "Bu kara delik aslında çok yakınımızda, arka bahçemizde. Kara deliklerin nasıl oluştuğunu ve nasıl çalıştığını anlamak istiyorsanız bu fotoğraf çok faydalı olacak, tüm detayları gösteriyor" diyor.
Kara delik nedir?
- Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), kara deliği uzayda belirli nicelikteki maddenin kendi içine doğru çöktüğü bir bölge olarak tanımlıyor
- Bu bölgede yerçekimi o kadar güçlü ki ışık da dahil hiçbir şeyin kaçması mümkün değil
- Kara delikler bazı büyük yıldızların patlaması ve ölmesiyle ortaya çıkabiliyor
- Bazı kara delikler ise gerçekten devasa boyutlara, Güneş'in milyarlarca kat ağırlığına ulaşabiliyor
- Galaksilerin merkezinde bulunan bu dev canavarların nasıl oluştuğu bilinmiyor
- Ancak galaksilerin geleceği ve dönüşümü üzerinde büyük etkileri olacağı kesin
Dünya'dan 26 bin ışık yılı ötedeki Sagittarius A* (Sgr A*), gökyüzünde ufacık bir nokta olarak gözüküyor. Bu kadar küçük bir noktayı mercekte yakalamak ve fotoğraflamak ise olağanüstü görüntü çözünürlüğü gerektiriyor.
EHT, fotoğrafı çekmek için dünya boyutundaki bir teleskobu taklit eden ve sekiz tane radyo anteni ile kurulan bir sistem kullanıyor. Bu sistem, 'very long baseline array interferometry (VLBI)' olarak biliniyor.
EHT ekibi, bu sistem ile çok yüksek çözünürlüğe ulaşılabildiğini, Ay'ın üstünde bir simidin bile görülebileceğini söylüyor. Sistemin yakaladığı bilgiyi ve verileri gördüğümüz fotoğrafa dönüştürmek için ise atomik saatler, çığır açıcı algoritmalar ve süper bilgisayarlar kullanılıyor.
Daha önce Messier 87 fotoğrafını gördüyseniz aradaki farkı merak ediyor olabilirsiniz. İki fotoğraf birbirine çok benziyor ama aralarında çok önemli farklılıklar var.
Sgr A*, Messier 87'de fotoğraflanan kara deliğin neredeyse binde biri kadar.
EHT ekibi üyesi ve University College London'dan Dr. Ziri Younsi, Sgr A*'nın bu yüzden daha dinamik olduğunu, etrafındaki halkanın içinde görülen sıcak gazların hareket ettiğini anlatıyor. Bu gazlar, kara deliğin içinde saniyede bin kilometre hızında hareket ediyor.
Fotoğrafta daha aydınlık görülen noktalarda bulunan maddenin ise bize doğru hareket ettiği söyleniyor.
Sagittarius A* kara deliğinin çevresindeki bu hareketlilik, içinde tam olarak ne olduğunu anlamayı zorlaştırıyor. Bu yüzden de fotoğrafın oluşturulması diğerine kıyasla daha uzun sürdü.
Her iki kara delik için gerekli veriler yılında elde edildi. Ancak M87'deki kara delik, büyüklüğü ve dünyaya olan uzaklığı yüzünden Sagittarius A*'ya göre çok durgun gözüküyor.
M87'deki kara delik, Dünya'dan 55 milyon ışık yılı uzaklıkta.
Bilim insanları, bu yeni fotoğraftan elde edilen ölçümlerle kara delikler için kullandığımız fizik kurallarını gözden geçiriyor. Şimdiye kadar tespit edilenlerin ise Einstein'ın yerçekimi teorisi ile uyumlu olduğu ortaya çıkıyor.
Kaynak, ESO/monash.pwsen ve ekibi
Dünya'ya en yakın kara delik keşfedildi
Yeni bulgularla beraber, Samanyolu galaksisinde faal olmayan yıldız kütleli bir kara delik ilk defa kesin şekilde tespit edildi. Dünya’ya sadece ışık yılı uzaklıkta olan bu kara delik, ikili sistemlerin evrimini daha iyi anlama doğrultusunda ilginç bir araştırma hedefi sunuyor.
BUNLARDAN SADECE MİLYON TANE VAR
Populer Science Türkçe'de yer alaniçerikte kara deliklerin evrendeki en olağanüstü cisimler olduğu aktarılıyor. Akıl almaz derecede yoğun olan bu cisimlerin süperkütleli olanları, bütün büyük galaksilerin merkezinde yer alıyor. Ağırlıkları Güneş’in kütlesinin beş ila katına kadar çıkan yıldız kütleli kara delikler ise çok daha yaygın durumda. Bunların sadece Samanyolu galaksisinde milyon tane olduğu tahmin ediliyor.
Ancak şimdiye kadar onaylananlar bir elin parmaklarını geçmiyor ve bunların neredeyse hepsi aktif; yani kendilerine eşlik eden civardaki bir yıldızdan madde tüketip, parlak biçimde X-ışını yayıyorlar.
NOIRLab tarafından işletilen ve Uluslararası Gemini Gözlemevinin ikiz teleskoplarından biri olan Hawai’deki Gemini Kuzey teleskobunu kullanan gökbilimciler, Gaia BH1 ismini taktıkları ve Dünya’ya en yakın olduğunu tespit ettikleri bir kara delik keşfetti.
Güneş’ten yaklaşık 10 kat daha fazla kütleye sahip olan bu atıl kara delik, Ophiuchus takımyıldızında ve yaklaşık ışık yılı uzakta bulunuyor. Kara deliğin bu mesafesi, onu Monoceros takımyıldızında yer alan ve önceki rekorun sahibi olan bir X-ışını ikilisine göre Dünya’ya üç kat daha yakın hale getiriyor.
Yeni keşif, kara deliğe eşlik eden ve kara deliğin etrafında Dünya ile Güneş arasındaki mesafeye benzer bir uzaklıkta dönen Güneş benzeri bir yıldızın hareketinin detaylı şekilde gözlenmesiyle mümkün oldu.
Harvard & Smithsonian Astrofizik Merkezi ve Max Planck Enstitüsü Gökbilim Bölümünde çalışan makale baş yazarı astrofizikçi Kerim El-Bedri, “Güneş sistemini alıp Güneş’in olduğu yere bir kara delik ve Dünya’nın olduğu yere de Güneş’i koyun, işte bu sistemi elde ettiniz” diyor. “Bu gibi sistemlerin tespit edildiği birçok kez iddia edilse de, söz konusu keşiflerin neredeyse tamamı sonradan çürütülmüştü. Galaksimizdeki yıldız kütleli bir kara deliğin etrafında geniş bir yörüngede dönen Güneş benzeri bir yıldız, ilk defa belirsizliğe yer verilmeden tespit edildi.”
Samanyolu galaksisinde dolaşan milyonlarca yıldız kütleli kara delik olabilse de, tespit edilen az miktardaki kara delik kendilerine eşlik eden bir yıldızla yaptıkları enerjik etkileşimlerle ortaya çıkarıldı. Yakındaki bir yıldızdan çekilen maddeler kara deliğe doğru sarmal hareket yaptıkça aşırı ısınarak güçlü X-ışınları ve madde jetleri meydana getiriyor. Bir kara delik etkin şekilde beslenmiyorsa, mesala atıl durumdaysa, çevresine karışıyor.
Galaksimizde bulunan ve bugün ilk görüntüsü yayımlanan süper kütleli karadelik, yılında keşfedilen ve Dünya'ya 27 bin ışık yılı uzaklıkta olan Sagittarius A* isimli karadelik idi. İlk kez görüntülenen Sagittarius A*, Güneş'ten 4 milyon kat daha büyük kütleye sahip.
Kara delik, Dünya’dan yaklaşık 27 bin ışık yılı uzaklıkta bulunduğu için, gökyüzündeki boyutları bize Ay üzerinde bulunan bir çörekle aynı görünüyor.
Görüntü, toplamda sekiz radyo gözlemevinin bir araya gelerek 'Dünya boyutlarında' tek bir sanal teleskop olan Olay Ufku Teleskobu (EHT) tarafından elde edildi. Görüntüde ortada yer alan siyah bölge 'gölge' olarak adlandırılırken, etrafındaki yüzük benzeri parlak yapı gazlardan oluşuyor.
Olay Ufku Teleskobu'yla (EHT) yakalanan görüntü, yine aynı teleskopla yakalanan Messier 87 galaksisinin merkezindeki kara deliği andırıyor. Samanyolu’nun merkezindeki kara deliğinin Güneş’ten 4 milyon kat daha büyük olduğu da biliniyor.
Buna karşın Samanyolu’ndaki kara delik, ilk kara delik fotoğrafı olan M87*’den bin kez daha küçük ve daha hafif olsa da iki kara delik önemli biçimde benzer görünüyor.
Çalışma EHT iş birliğini meydana getiren dünya genelindeki 80 merkezden ’ün üzerindeki araştırmacının gayreti ile mümkün oldu.
Bilim insanları sonunda farklı boyutlardaki iki kara deliğin görüntüsüne sahip oldukları için oldukça heyecanlılar, bu sayede kıyas ve karşılaştırma imkânı bulmuş oldular.