Genel Özellikler
Çalı formunda, tırmanıcı ve sürünücü özellikli, çok dikenli bir bitkidir. Dikenleri korunma amaçlı olmaktan ziyade su depolama ve ağaçlara tırmanma amaçlıdır. Diğer bitkilerin arasında güneşsiz kalırsa dalları kuvvetsiz ve çelimsiz olup dikenleri sayesinde çevredeki bitkilere tutunarak dik durur ve yukarı güneşe doğru uzar. Gövdesi pek fazla kalınlaşmaz. Zamanla boyu 2 metreyi bulur. Güneş yetersizliğinde hızlı ve çelimsiz uzama gösterir ki bu özelliği daha güneşli bir yere ulaşma çabasıdır. Yaprakları pek uzun ömürlü değildir. Bu yüzden yapraklar dalların gelişmekte olan uç kısımlarda görülür.
Habitat
Madagaskar’ın endemik türlerindendir. Çoğunlukla granit kayalıklarda ve ayrıca çalılıklarda ve orman alanlarında yaşarlar. Fakat iki bin yıl önce Ortadoğu’da yetiştirildiği tespit edilmiş. Ayrıca Hindistan’ın Kerala bölgesinde de bulunuyor. Rivayetlere göre Filistin’den göç eden bazı Yahudiler Euphorbia milii’yi Kerala’ya beraberinde götürmüşler.
Çiçek açması
Euphorbia milii’nin devamlı çiçek açması ya da yılda en az iki defa çiçeklenme dönemine girmesi genel olarak, günde en az 4 saat kesintisiz direkt güneş görmesine ve 14C derece üstü yeterli ısıya bağlıdır. Yeterince güneş alamazsa çiçek açma girişimi yılda bir defa olur veya hiç olmaz. Bazı kültivarları çok daha az güneş süresinde bile bol bol çiçek açar durur. Ama ne kadar uzun süre direkt güneş alırsa o kadar iyidir. Çiçek açmada nazlı olması yerli denen has türünün özelliğidir. Genelde ilkbaharda (bazen sonbaharda da) bir iki ay süreyle çiçek açar.
E. milii veya dikenler tacı bitkisinin çiçek açma tarzı ilginçtir. Önce bir çiçek sapının ucunda iki mini yaprakçık gelişir. Rengi ilkin açık, sarımsı bir tonda olup birkaç gün sonra ise çiçek rengiyle aynı hale gelir. Sonra onun içinden iki ayrı çiçek sapı ucunda esas çiçeklerini genelde dördü bir arada açar.
Çiçek açmama problemi
Aslında gerçek türünün doğasına uygunu budur yani sürekli çiçek açmazlar. Ama artık sürekli çiçek açan çeşitli hibrit ve kültivarlarının ticari üretim ve satışı yapılıyor. Eski tip (safkan has tür) veya yerli denen Euphorbia milii her zaman çiçek açmaz. Bu yüzden makbul değildir ve günümüzde bunu bulmak zordur. Ege bölgesinin küçük çapta geleneksel iş yapan çiçekçilerinde halen var. Genellikle ilkbahardan ilkbahara çiçek açar. Bazen hem ilkbaharda, hep sonbaharda, bazen de yıl için gelişigüzel zamanlarda sadece üç veya dört defa çiçeklenmede bulunur. Özellikle genç ve küçükleri sadece ilkbaharda. Ama yaşlandıkça durum değişir.
Süs bitkisi olarak tarihçesi
Gül ve birçok süs bitkisi gibi bunun da çok eskilere dayanan bir geçmişi var. Avrupa’da değer görmesi ise ancak ’de Fransa’da başlamış. Böylece gelişmiş batı ülkelerinde süs bitkileri sektöründe kalıcı yerini almış.
Kullanım
Euphorbia milii evlerde yetişmeye çok uyumludur. Güneşli pencere önlerinde sürekli güzel çiçekler açtığı için eskiden beri halk arasında yaygın olarak yetiştirilen içmekan süs bitkilerindendir.
İklimi uygun yerlerde bahçelerde güneş alan yerlere dikilir. Kayalıklı bahçe dekorasyonuna uygun bitkilerdendir. Fazlaca güneş alan bahçelere tam uygundur.
Euphorbia milii yetiştirme, bakım
Hem ev hem bahçe süs bitkilerinden olup evlerde bakımı başka, bahçede başkadır. Ev, ofis vb iç mekanlarda direkt güneş, hava akımları ve havadar süzek toprak istiyor.
Güneş ve sıcaklık ihtiyaçları
Dikenler tacı çiçeğinin güneşe fazlaca ihtiyacı var. Tam gün güneş (en az 6 saat), yarım gün güneş ( saat), en az günde iki saat güneş.. Daha az güneş pek bir şey ifade etmez olur. Gün içinde ne kadar fazla güneş alırsa Euphorbia milii’nin yan filizler geliştirmesi ve sık sık yeni tomurcuklar çıkarması da o kadar fazla olur. Yazları aşırı sıcakların görüldüğü memleketlerde tam öğle vakti ve civarı saatlerde güneşi %30 filtreleyen sera örtüleri kullanmak iyi olur. Hatta o saatlerde hiç güneş almasa da olur.
Kış soğuklarına dayanıklılığı -7C derecedir fakat bitkinin yaz boyu güç toplama durumu, toprağın yapısı ve kışın dondurucu soğuğun gün içinde devamlı gibi uzun sürmesi gibi faktörler karşısında bazen -1C dereceyi bile kaldıramaz. Ayrıca sıcak yere alışık bir bitkiyi nasıl olsa şu kadar soğuğa dayanıklı diye soğuk günlerde aniden dışarı çıkarırsanız köklerden hemen çürüme başlar. Dikkatli olun.
Sulama
Yapraklarıyla havadan nem almada ve bu şekilde susuzluk ihtiyacını kısmen bile olsa gidermede başarılı olan bitkilerden biri de Euphorbia milii dikenler tacı çiçeğidir. Onun için Euphorbia milii bitkisini havası yüksek nemli olan bölgelerde serin aylarda toprağında tam bir kuruma olmadan sulamamak gerekir. Havası kuru memleketlerde ise toprak biraz kurudukça fazla bekletmeden sulayın.
İç mekanlarda ise toprak kupkuru oldukça sulamalısınız. Sularken suyu bol tutun. Yani mutlaka saksı alt deliklerinden bolca su süzülüp gideceği miktarda su ile sulamak gerekiyor.
Yapraklarının uzun süre sağlıklı kalması
Euphorbia milii her ne kadar sukulent bir tür olsa da tam tamına sukulent sayılmaz. Bu aslında tartışılır bir mesele. Yapraklarının uzun süre sağlıklı kalması için her zaman sukulent muamelesi yapmamalısınız. Örneğin kışın bile toprağı uzun süre kupkuru kalmamalı. Ayrıca şöyle bir özelliği var: Yapraklarının uzun süre sağlıklı, yemyeşil kalması toprağında bor elementinin biraz az olmasına bağlıdır.
Toprak
İkliminiz uygunsa ve Euphorbia milii bitkinizi bahçeye dikecekseniz toprak seçmiyor. Sadece toprağın çok aşırı ağır killi olmaması yeterli. Ama eğer saksıda olacaksa durum değişir.
Saksıda, sürekli dışarda yetiştirecekseniz: 3 ölçü torf toprak + 1 ölçü iri taneli temiz dere kumu karışımı yapın.
İç mekanda yetiştirecekseniz: 3 ölçü torf toprak + 1 ölçü ponza taşı + 1 ölçü iri taneli temiz dere kumu. Bu karışım son derece güvenlidir.
Saksı / toprak değiştirme
İlkin yukarıdaki gibi doğru toprak karışımına dikmiş olmanız şartıyla üç yılda bir yapmanızı tavsiye ederim. Saksıdan toprağıyla kalıp gibi çıkarın. Yanlardan ve alttan eski toprağını biraz azaltın. Bunu yaparken köklerinin tamamını eski toprağından arındırmamaya özen gösterin. Sonra yeni toprak ilavesi ile yeni saksısına aktarın.
Bitki besini
Sık kullanıma uygun hafif dozajlı bitki besinlerinden, tavsiye edilen ölçüyü 3 misli düşük dozajlı yapıp ayda bir defa vermelisiniz. Çünkü bitki besinlerinde bulunan ve çok gerekli olan bor elementi Euphorbia türlerinde sorunlara yol açıyor. Ayrıntılı bilgi: ⇒ Bor elementi ve Euphorbia türleri.
Budama
Euphorbia milii’nize en iyi budama zamanı mayıs ortasıdır. Makasla değil, çok keskin bıçakla budayın ki keserken dokular ezilmesin. Çünkü dalları biraz kofçadır ve makasla kesilirken fena ezilir. Fazla sık, bir arada gelişmiş dallarda seyrekleştirmeler yapın. Fazla uzamış dalları istediğiniz gibi kısaltın. Budadığınız dalları aşağıda çoğaltma kısmında anlattığım gibi çelik yapmak veya aşı parçası almak amacıyla kullanabilirsiniz.
Dikkat: Dal kesme ve budama işlerini gece en serin saatlerde yapmalısınız. Kestiğinizde beyaz süt akar. Kesik yerleri soğuk suyla ıslatılmış çok ıslak bezle silerseniz akıntı durur. Kesip aldığınız parçaları da muslukta yıkarsanız soğuk suyun etkisiyle süt akımı fazla sürmez. Süt elinize yüzünüze bulaşmamalı. Bazı insanlara zarar veriyor. Ama gözlere kesin zarar verir. Çok dikkatli olun. Kesmek için kullandığınız aleti hemen yıkamalısınız. Zira süt kurursa bıçaktan kolay kolay çıkmaz.
Dikenler tacı çiçeği Euphorbia milii’nin çoğaltılması
Çelikle, havai daldırmayla ve aşıyla çoğaltma yöntemleri var. En iyisi aşılamadır ama aşılanacak kök bitkisi olarak uygun tür bir Euphorbia bulmalısınız.
Çelikle çoğaltma
Önce ⇒ köklendirme toprağı hazırlayın. Çelikleri dikeceğiniz güne kadar ıslaklığı kurumuş ama orta nemlilikte kalmış olmalı. Bulunduğunuz yerin iklimine göre ilkbaharda sıcaklar başladığı zaman (İstanbulda Mayıs başı) dallarından kesip alın. gün açık havada açıkta bekletin ki kesik yer sağlam bir şekilde kabuk bağlasın. Sonra önceden hazırladığınız orta nemli toprağa dikin. Sulamayın, can suyu vermeyin. Güneşli ve daimi esintili bir yere koyun. 7 gün sonradan itibaren artık normal bir bitkiymiş gibi sulamalara devam edin. Güneşin ısıtmasıyla ve devamlı esinti sayesinde köklenme gerçekleşir. hafta sonra yeterince köklenmişlerdir. Şimdi köklerini tutunduğu topraktan hiç arındırmadan alıp esas saksılarına uygun toprak karışımı ile dikin ve sulayın.
Aşılamayla çoğaltma
Özellikle hibritlerde aşı ile üretim gerekir. Çünkü Euphorbia milii hibritleri köklenmede pek başarılı değildir. Çoğu çürür. Köklenip gelişim gösterseler bile fazlaca köklenmezler ve dolayısıyla topraktaki elementlerden gerektiği gibi yararlanamazlar. Sonuçta gelişim vasatın altında, çiçek verimi ise çok daha düşük olur. Bundan dolayı en iyisi bunları aşı ile çoğaltmaktır.
Hibritleri aşı ile çoğaltmak için öncelikle yeterince güçlenmiş fideler lazım. Hibrit olmayan has türünden (yerli denen türden) çelikler yukarıda anlattığım gibi köklendirin. Bunlar iyice hayata tutunduklarında üzerlerine hibrit Euphorbia milli çeşitlerini aşılayın.
Hastalıkları, zararlıları
Bu konularda pek sıkıntısı yok ama yine de bitlenmelere karşı dikkatli olun. Beyaz sinek zararlısı Euphorbia türlerinin yapraklarını çok sever. Yanlış toprak kökleri çürütür. Güneşsiz yerlerde sağlığı bozulur.
Kaynaklar
Euphorbia Milii Propagation – seafoodplus.info
Euphorbia milii – seafoodplus.info