Muğla Vdb
Eğitim Harcamalarının Vergi Matrahından İndirimi
Kelime anlamı itibariyle çocukların ve gençlerin toplum yaşamında yerlerini almaları için gerekli bilgi, beceri ve anlayışları elde etmelerine, kişiliklerini geliştirmelerine okul içinde veya dışında, doğrudan veya dolaylı yardım etme şeklinde tanımlanmış olan eğitim sözcüğü, çocuklarla birlikte ebeveynleri ve toplumu da yakından ilgilendiren bir süreçtir. Toplumların gelişmişlik düzeyi eğitime ayırdıkları harcamalarla doğru orantılı olarak artmaktadır.
Bilindiği üzere 2019 yılının sonlarında başlayan ve tüm dünyayı etkileyen COVID-19 küresel salgını sosyal ve ekonomik yaşamı derinden etkilemiş ve ülkemizde de eğitim ve öğretimde zaman zaman uzaktan eğitime geçilmiştir. 2021-2022 eğitim ve öğretim yılında ise Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2021-2022 yılı eğitim-öğretim takvimi açıklanmış ve buna göre 2021-2022 eğitim ve öğretim yılında okullar 6 Eylül itibariyle ders başı yapmış bulunmaktadır.
Bu çalışmada eğitim harcamalarının vergi matrahına olan yansımalarına değinilecek olup bu kapsamda gelir vergisi mükelleflerinin kendileri eşleri ve çocukları için yapmış oldukları eğitim harcamalarının vergi matrahlarından indirilmelerine ilişkin yasal düzenlemelere ve mali idarenin konuya bakışına yer verilecektir.
Bilindiği üzere Gelir, 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununda [1] tanımlanmış olup buna göre; “Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tâbidir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.” Şeklinde hüküm altına alınmıştır.
Gelire giren kazanç ve iratlar ise,
1. Ticarî kazançlar,
2. Ziraî kazançlar,
3. Ücretler,
4. Serbest meslek kazançları,
5. Gayrimenkul sermaye iratları,
6. Menkul sermaye iratları,
7. Diğer kazanç ve iratlar.
Şeklindedir.
Gelir Vergisi Kanununun 89. maddesi, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden düşülecek indirimleri düzenlemiş olup, maddede; gelirin % 10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim harcamalarının Gelir Vergisi matrahından indirilebileceği düzenlenmiştir. Madde metninde mükerrer 121 inci madde çerçevesinde eğitim ve sağlık harcamaları nedeniyle %5’lik vergi indiriminden yararlanan ücretlilerin eğitim harcamalarını bu madde hükmüne göre indirim konusu yapamayacakları düzenlenmiştir.
Maddede geçen küçük çocuk tabiri 23.10 2012 tarih ve GVK-85/2012-7 sayılı[2] sirkülerde açıklanmış olup “Çocuk” veya “küçük çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, ifade etmektedir.
Buna göre beyanname veren bir mükellef kendisi, eşi ve küçük çocukları için yapmış olduğu eğitim harcamalarını aşağıdaki şartlar dahilinde vergi matrahından indirebilecektir.
– Beyan edilecek gelirin %10’luk tutarını geçmeyecek,
– Çocuk için yapılacak eğitim harcamasının matrahtan indirilebilmesi için çocuğun 25 yaşını doldurmamış olması gerekecek,
– Harcama Türkiye’de yapılacak,
– Harcamanın yapıldığı eğitim kurumu gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olacak,
Gelir Vergisi mükelleflerince yapılmış olan eğitim harcamaları fatura ve benzeri belgelerle tevsik edilmesi şartıyla yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirilebilir.
Burada önemli olan husus, beyanname veren mükelleflerin bu indirimden yararlanabilmesidir, örneğin beyanname vermek durumunda olmayan ücret geliri elde eden bir ücretli düzenleme kapsamındaki eğitim harcamalarını ücret matrahından indirim konusu yapamayacaktır.
Konu ile ilgili olarak verilmiş bir özelge; “… Yukarıda yapılan açıklamalara göre, … alınan ücret ile bu genel sekreterliğin döner sermayesinden alınan ek ödemenin tek işverenden elde edilen ücret olması nedeniyle yıllık beyanname verilmemesi gerekmektedir. Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinde yer alan indirimlerden yalnızca gelirin yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yararlanılması mümkün bulunduğundan, tevkifat yoluyla vergilendirmenin nihai vergilendirme olduğu durumlarda, eğitim harcamalarının ücret matrahından indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.(İVDB 09.03.2015 tarih ve 62030549-120[63-2014/745]-399 sayılı özelgesi )” [3]
Şeklindedir.
Hesaplamada dikkate alınacak tutar, yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde gayrisafi hasılattan giderler düşüldükten, indirimler ve geçmiş yıl zararları düşülmeden önceki safi irat tutarıdır.
Eğitim harcamalarının Kapsamı;
Eğitim ve öğretim kurumları, anaokulu, kreş ve dershanelere eğitim amacıyla yapılan ödemeler ile eğitim amaçlı kurs ücretleri, okul servis ücretleri, kitap ve kırtasiye alımları için yapılan harcamalar ile öğrencilerin özel yurt ve pansiyonlarda kalmaları durumunda ödenen tutarları kapsamaktadır.
Kitap ve Kırtasiye Alımları;
Eğitim amacıyla kitap ve kırtasiye alımları için yapılan harcamalar ile özel yurt veya pansiyona ödenen tutarlar, mükellefiyeti bulunan gerçek ve tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi kaydıyla gelir vergisi beyannamesinden indirilebilecektir.
Konuyla ilgili olarak verilmiş olan bir özelge “… Konuyla ilgili olarak 255 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin “Eğitim Giderleri” başlıklı bölümünde “Eğitim ve öğretim kurumları, anaokulu, kreş ve dershanelere eğitim amacıyla yapılan ödemeler ile eğitim amaçlı kurs ücretleri, okul servis ücretleri, kitap ve kırtasiye alımları için yapılan harcamalar ile öğrencilerin özel yurt ve pansiyonlarda kalmaları durumunda ödenen tutarlar vergi indirimine esas alınacaktır.” açıklaması yer almaktadır.
Öte yandan 23.10.2012 tarih ve GVK-85/2012-7 sayılı Gelir Vergisi Sirkülerinde, “çocuk” veya “küçük çocuk” tabirinden, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukların anlaşılması gerektiği belirtilmiştir.
Bu hüküm ve açıklamalara göre; Kocaeli Üniversitesi’nde tahsilde olan oğlunuzun 25 yaşını doldurmamış olması, beyan edilecek gelirin %10’luk kısmını aşmaması, gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla eğitim amaçlı kitap ve kırtasiye alımları için yapılan harcamalar ile özel yurt veya pansiyona ödenen tutarların yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirilmesi mümkün olup ev kirası, apartman aidatı, doğalgaz, elektrik, su ve internet gibi ödemelerin gelir vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.(Muğla VDB 16.10.2015 tarih ve 96620903-120[89-15/5]-101 sayılı özelgesi)” [4]
Şeklindedir.
Özel Üniversite Harcamaları:
Konu ile ilgili verilmiş bir özelge;
“İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda, … Vergi Dairesi Müdürlüğünün … T.C kimlik numarasında kayıtlı gelir vergisi mükellefi olduğunuzu belirterek Türkiye’de özel bir üniversitede okuyan 1993 doğumlu çocuğunuzun eğitim giderlerine ait faturanın yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinden indirimi ile faturada belirtilen KDV’nin indirilebilecek KDV olarak kullanılıp kullanılamayacağı hususlarında Defterdarlığımız görüşü istenmektedir…
Buna göre, indirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutar esas alınacaktır.
Konuyla ilgili 23.10.2012 tarih ve GVK-85/2012-7 sayılı Gelir Vergisi Sirkülerinde, “çocuk” veya “küçük çocuk” tabirinden, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilen, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dahil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukların anlaşılması gerektiği belirtilmiştir.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocuğunuz için Türkiye’de yapılan eğitim harcamalarının gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak faturalarla tevsik edilmesi ve beyan edilen gelirin % 10’unu aşmaması şartıyla (KDV dahil) indirime konu edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, vergiden muaf kurumlara yapılan ödemelerin indirime konu edilmeyeceği tabiidir. (Adıyaman Defterdarlığı 19.02.2015 tarih ve 88409335-120[89-2013-ÖZELGE-1]-2 sayılı özelgesi)” [5]
Şeklindedir.
Vakıf Üniversiteleri
Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir diğer husus, Vakıflar tarafından kurulan vakıf üniversiteleri kurumlar vergisinden muaf olduklarından, anılan kurumlara yapılmış olan eğitim harcamaları gelir vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılamaz.
Konuyla ilgi mali idare tarafından verilmiş olan bir özelge ; “Konuyla ilgili 23.10.2012 tarih ve GVK-85/2012-7 sayılı Gelir Vergisi Sirkülerinde, “çocuk” veya “küçük çocuk” tabirinden, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukların anlaşılması gerektiği belirtilmiştir.
Öte yandan, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 3708 sayılı Kanunla değişik 56/b maddesinde, üniversitelerin ve yüksek teknoloji enstitülerinin, genel bütçeye dahil kamu kurum ve kuruluşlarına tanınan mali muafiyetlerden, istisnalardan ve diğer mali kolaylıklardan aynen yararlanacakları; Ek 7 nci maddesinde ise vakıflarca kurulacak yükseköğretim kurumlarının, bu Kanunun 56 ncı maddesinde yer alan mali kolaylıklardan, muafiyetlerden ve istisnalardan aynen istifade edecekleri hükme bağlanmıştır.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, çocuğunuz için yaptığınız ve beyan edilecek gelirin %10’luk kısmını aşmayan eğitim harcamalarının; çocuğunuzun 25 yaşını doldurmamış olması, Türkiye’de yapılması, harcamanın yapıldığı eğitim kurumunun gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişiliğe haiz kurumlardan olması ve bu kurumlardan alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirilebilmesi mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, indirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında, yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde gayrisafi hasılattan giderler düşüldükten, indirimler ve geçmiş yıl zararları düşülmeden önceki safi irat tutarı esas alınacaktır.
Ancak, vakıflar tarafından kurulan üniversiteler kurumlar vergisinden muaf olduklarından, anılan kurumlara çocuğunuz için ödemiş olduğunuz tutarların gelir vergisi beyannamenizde indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır. (İVDB 21.05.2013 tarih ve 62030549-120[89-2013/140]-744 sayılı özelgesi)” [6]
Şeklindedir.
Okul Kıyafetleri;
Okulun logosunu taşıyan zorunlu okul ayakkabıları ve kıyafet harcamaları, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, indirim konusu yapılabilir.
“… Bu itibarla, eğitim kurumlarına devam eden öğrencilerin zorunlu olarak kullanmaları gereken okul kıyafetlerini sağlayan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerine yapılan ödemelerin eğitim harcaması olarak değerlendirilmesi gerektiğinden, söz konusu harcamalarınızın eğitim gideri olarak kabul edilmesi ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 89/2 inci bendine göre yıllık gelir vergisi beyannamesinde eğitim harcaması olarak indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. (Ankara VDB 24.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[89-11/1]-666 sayılı özelgesi) ”[7]
Okulda Verilen Yemek Hizmeti;
Mali idare, okulda verilen yemek hizmetini eğitim hizmetinin bir parçası olarak görmemekte ve yemek bedellerinin indirimini kabul etmemektedir.
“… Ancak, eğitim kurumları ile yapılan sözleşmeler uyarınca bu kurumlarda öğrencilere yemek hizmeti veren gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin bu hizmetlerinin eğitim hizmetinin bir parçası olarak değerlendirilmesi mümkün olmayıp, söz konusu yemek hizmetine ilişkin harcamalar eğitim gideri olarak kabul edilemez.
Bu itibarla, söz konusu harcamaların Gelir Vergisi Kanununun 89/2 nci bendine göre yıllık gelir vergisi beyannamesinde eğitim harcaması olarak indirim konusu yapılması mümkün değildir. (Ankara VDB 22.06.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-2010-GVK-89-11-451 sayılı özelgesi) ”[8]
Okul Servis Ücreti;
Okul servis ücretinin, harcamanın Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, eğitim harcaması olarak indirilmesi kabul edilmektedir.
“ … Beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları (mükerrer 121 inci madde çerçevesinde eğitim ve sağlık harcamaları nedeniyle vergi indiriminden yararlanan ücretliler, aynı harcamalarını bu hükümden yararlanarak matrahlarından indiremezler).” hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıda yer alan hükümlere göre, elde ettiğiniz ticari kazancınız dolayısıyla vereceğiniz Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesinde bildirilecek gelirden, 18 yaşından küçük çocuğunuza ait okul servis ücretinin, harcamanın Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, eğitim harcaması olarak indirilmesi mümkün bulunmaktadır.(Ankara VDB 11.09.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[89-11/2]-919 sayılı özelgesi)”[9]
Yurtdışı Eğitim Harcaması;
Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi kapsamında gelir vergisi matrahının tespitinde, eğitim harcamalarının gelir vergisi beyannamesinden indirilebilmesi için Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartlarının sağlanması gerekmektedir. Bu kapsamda yurt dışında yapılacak olan eğitim harcamalarının gelir vergisi beyannamesinden indirilmesi söz konusu değildir.
Yabancı Dil Eğitimi Harcaması;
Yabancı dil kursu eğitimi harcamaları da beyan edilecek gelirden indirimi mümkün olan harcamalardır.
“Beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları (mükerrer 121 inci madde çerçevesinde eğitim ve sağlık harcamaları nedeniyle vergi indiriminden yararlanan ücretliler, aynı harcamalarını bu hükümden yararlanarak matrahlarından indiremezler).”hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre, mali müşavirlik hizmetleri faaliyetlerinizden elde ettiğiniz serbest meslek kazancı dolayısıyla vereceğiniz Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesinde bildirilecek gelirden, ilgili yıl içinde yaptığınız yabancı dil kursu eğitim harcamasını Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin (2) numaralı bendi kapsamında indirilmesi mümkün bulunmaktadır.(Muğla VDB 23.02.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.48.15.01-GVK-57-32 sayılı özelgesi)”[10]
KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun[11] 19. Maddesine göre, diğer kanunlardaki muaflık ve istisna hükümleri KDV açısından geçersizdir. Katma değer vergisine ilişkin istisna ve muafiyetler ancak KDV kanununa hüküm koymak veya değişiklik yapmak yoluyla düzenlenir.
Katma Değer Vergisi Kanununda Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesindeki şekliyle bir indirim düzenlemesi olmadığı ve söz konusu harcamaların mükellefin faaliyetiyle ilgisi olmadığından dolayı eğitim harcamalarına ait katma değer vergisi gelir vergisi mükelleflerince indirim konusu yapılamayacaktır.
“Katma Değer Vergisi(KDV) Kanununun 29/1-a maddesi ile mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’den, faaliyetlerine ilişkin olarak; kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV’yi indirebilmelerine imkan tanınmıştır.
Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, çocuğunuzun eğitimi için ödemiş olduğunuz KDV’nin, faaliyetiniz ile ilgili olmaması nedeniyle indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.(Adıyaman Defterdarlığı 19.02.2015 tarih ve 88409335-120[89-2013-ÖZELGE-1]-2 sayılı özelgesi)”[12]
Beyanname vermek durumunda olan gelir vergisine tabi gerçek kişiler kendileri, eşleri veya çocukları için yaptıkları eğitim harcamalarını yukarıdaki şartlar dahilinde vergi matrahından indirme imkânına sahipken, şirket ortaklarının söz konusu harcamaları indirim hakkı bulunmamaktadır.
Saygılarımla;
Mahmut Bülent YILDIRIM
Yeminli Mali Müşavir
İKÜ Öğretim Görevlisi
Kaynaklar:
— 3065 Sayılı KDV Kanunu
— 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
— 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
— www.gib.gov.tr
— www.resmigazete.gov.tr
— www.mevzuat.gov.tr
— www.ivdb.gov.tr
Dip Notlar:
[1] 06.01.1961 tarih ve 10700 sayılı RG yayımlanmıştır.
[2] 85 Sayılı GVK Sirküleri
[3] İVDB 09.03.2015 tarih ve 62030549-120[63-2014/745]-399 sayılı özelgesi
[4] Muğla VDB 16.10.2015 tarih ve 96620903-120[89-15/5]-101 sayılı özelgesi
[5] Adıyaman Defterdarlığı 19.02.2015 tarih ve 88409335-120[89-2013-ÖZELGE-1]-2 sayılı özelgesi
[6] İVDB 21.05.2013 tarih ve 62030549-120[89-2013/140]-744 sayılı özelgesi
[7] Ankara VDB 24.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[89-11/1]-666 sayılı özelgesi
[8] Ankara VDB 22.06.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-2010-GVK-89-11-451 sayılı özelgesi
[9] Ankara VDB 11.09.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[89-11/2]-919 sayılı özelgesi
[10] Muğla VDB 23.02.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.48.15.01-GVK-57-32 sayılı özelgesi
[11] 02.11.1984 tarih ve 18563 sayılı RG yayımlanmıştır.
[12] Adıyaman Defterdarlığı 19.02.2015 tarih ve 88409335-120[89-2013-ÖZELGE-1]-2 sayılı özelgesi
(TL)
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Resim
Ücret gelirleri için vergi beyanı ve iade alma hakkı
Bilindiği üzere 7 Aralık 2019 tarihinde Gelir Vergisi Kanunu’nda yapılan bir değişiklik ile belli bir tutarın üzerinde ücret geliri elde edenler için yıllık gelir vergisi beyan mecburiyeti getirilmişti(1).
Yasa hükmüne göre; 2022 yılında elde edilen ücret gelirinin (matrah tutarı) 880.000 TL’yi geçmesi halinde beyanname verilmesi gerekiyor. (2023 yılı için beyan haddi ise 1.900.000 TL’dir)
Yapılacak beyan ile yıl içinde şirketçe yapılan vergi kesintilerine ilave bir vergi çıkması söz konusu olmasa da cezalı bir durumla karşılaşmamak için Gelir Vergisi beyannamesinin verilmesi mevzuat gereğidir. Aslında beyanname vermenin faydası var. Zira mevzuata göre eğitim, sağlık gibi bazı kişisel harcamaların yıllık beyannamede düşme imkânı olduğundan vergi iadesi alma hakkı doğmaktadır.
Ne yazık ki kanun maddesi bu tutarın altında ücret elde edenler için beyanname verme hakkını vermiyor, hal böyle olunca da geniş kesimler sağlık ve eğitim harcamaları indirimi ve vergi iadesi alma hakkından mahrum oluyorlar. Esasen daha fazla ihtiyacı olan geniş kesimler bu mekanizmadan yararlanmıyorlar. Bu sebeple madde hükmünün yasal düzenleme ile değiştirilerek tüm çalışanlara ihtiyari beyan hakkının verilmesi yerinde ve daha adil olacaktır.
Düzenlemeye göre, 2022 yılında ücret geliri elde eden kişilerin;
- Tek işverenden elde ettikleri ücret gelirleri toplamının 880.000 TL’yı aşması veya
- Birden fazla işverenden aldıkları ücretler toplamının 880.000 TL’yı aşması,
- Halinde, söz konusu ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekir. 2022 yılında yıllık ücret (matrah) toplamı 880.000 TL’yi aşmadığı takdirde beyanname verilmesi söz konusu değildir.
Beyan sınırının belirlenmesinde, ücretlerin yılsonundaki matrahları toplamı dikkate alınır. Başka deyişle brüt ücret geliri değil, düzenlenen bordrolardaki vergi matrahı toplamı esastır. (Aralık ayı bordrosundaki kümülatif yıllık vergi matrahı tutarı.)
Öte yandan belirtmek gerekir ki; ücret gelirlerinin beyana tabi olma durumu kendi içinde değerlendirilmekte ve diğer gelirlerin bulunması halinde (Örneğin; kira, kâr payı, gayrimenkul satış kazancı vb. gibi) bu gelirler yıllık beyan sınırı hesaplamasına dâhil edilmemektedir. Başka deyişle diğer gelirlerin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde ücret gelirleri toplamı yıllık beyan haddi hesaplamasında dikkate alınmamaktadır. Dolayısıyla bu açıdan olumsuz bir etki yoktur.
Örnek 1
- Tek işyerinden alınmış ücret: 900.000 TL
- İşyeri kirası (brüt): 60.000 TL
Ücret geliri 880.000 TL’yi geçtiğinden ücret geliri için yıllık beyanname verilecektir. Ancak işyeri kira tutarı (kiracı tarafından yapılan stopaj öncesi tutar) yıllık beyan haddini (2022 yılı beyan sınırı 70.000 TL) geçmediğinden yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir.
Ancak ücretlerden bağımsız olarak beyana tabi diğer gelirler varsa ücretin de beyan edilmesi sebebiyle yüksek gelir vergisi oranına ulaşıldığından beyana tabi olan kira, eurobond kazançları gibi gelirlerin vergisi artmaktadır. Bu da olumsuz bir etki.
Örnek 2
- Tek işyerinden alınmış ücret: 950.000 TL
- Konut kirası: 65.000 TL
Konut kira geliri stopaja tabi olmadığından yıllık beyan haddini aşmasa da (%15 götürü gider veya gerçek gider esasındaki giderler düşüldükten sonraki kısım) beyana tabidir. Ücret geliri de 880.000 TL’yi geçtiğinden yıllık beyannameye dahil edilecektir. İşte burada konut kira geliri, ücret ile birlikte beyan edildiği için artan matrah sebebiyle daha yüksek vergi oranı ile vergilendirilmiş olacaktır.
Vergi iade hakkı
Ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmesi durumunda; yukarıda da söylediğimiz üzere en önemli yenilik vergi iade hakkı doğmasıdır. Eğer çalışanın kendisi, eşi ve çocukları için yıl içinde sağlık, eğitim, şahıs sigorta primi gibi harcamaları var ise bu tutarların yıllık vergi matrahından düşülebilmesi imkânı ile vergi iadesi alabilmesi söz konusu olmaktadır.
Zira G.V.K.’nun 89’uncu maddesinde yer alan; “şahıs ve hayat sigorta primleri, eğitim ve sağlık harcamaları ile bağış ve yardımların” belli sınırlar dahilinde beyan edilen gelirden indirim konusu yapılması imkanı bulunmaktadır. Vergi mevzuatımıza göre aşağıdaki harcamaların vergi matrahından indirilmesi mümkündür.
1- Beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak koşuluyla; kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortası poliçeleri için ödediği primlerin %50'si ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için ödenen primlerin tamamı (Ücret bordrolarında indirim konusu yapılan sigorta primleri hariçtir.),(Ayrıca üst sınır var!: Şirketçe ödenen BES ve diğer şahıs sigortaları toplam olarak dikkate alınır.)
2- Beyan edilen gelirin %10’unu aşmamak ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti olan kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmek koşuluyla; kendisine, eşine ve küçük çocuklarına[2] ait eğitim ve sağlık harcamaları.
Eğitim harcamaları kapsamına anaokulu, kreşi lise-üniversite okul bedelleri, dershane ücretleri, yabancı dil eğitimi harcaması[3], kitap-kırtasiye giderleri, okul servis bedelleri[4], yurtta kalma ücretleri, okul logosunu taşıyan zorunlu okul ayakkabıları ve kıyafet harcamaları[5] ve bunun gibi giderler girmektedir. Yemek ödemelerine ilişkin kısım kapsam dışıdır. Bunun gibi spor, müzik kursları, tiyatro-konser-sinema biletleri, gazete-dergi bedelleri yararlanamamaktadır.
Vakıflar tarafından kurulan vakıf üniversiteleri kurumlar vergisinden muaf olduklarından, anılan kurumlara yapılmış olan eğitim harcamaları gelir vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılamaz.
Harcamanın Türkiye’de yapılması ve eğitim kurumunun gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olması gerekmektedir.
Sağlık harcamaları kapsamına ilaç, tedavi, tahlil, ameliyat, fizik tedavi ve muayene giderleri gibi giderler girmektedir. Check-up, tahlil, MR vs ücretleri, fizik tedavi masrafları, diş muayenesi harcamaları, gözlük-lens gibi harcamalar bu kapsamdadır. Estetik amaçlı yapılan harcamalar, diyetisyen ödemeleri[6] ise kapsam dışıdır.
3- G.V.K. 89’uncu maddesinin sekizinci bendine göre yapılan sponsorluk harcamaları (Sponsorluk harcamalarının amatör spor dalları için % 100’ü, profesyonel spor dalları için % 50’si yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirim konusu yapılabilecektir.),
4- Türkiye Kızılay Derneği, Türkiye Yeşilay Cemiyeti, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, AFAD, TÜBİTAK, TSK Güçlendirme Vakfı ve üniversitelere yapılan bağışlar,
5- Beyan edilen gelirin %5’i ile sınırlı olarak (Kalkınmada öncelikli yörelerde %10’u); Belediyelere, kamu yararına çalışan derneklere ve Cumhurbaşkanı’nca (Eskiden Bakanlar Kurulu) vergi muafiyeti tanınan vakıflara yapılan bağışlar, (Örneğin; TEV, Hisar Eğitim Vakfı, TEMA Vakfı, Tohum Otizm Vakfı, BJK Kulübü Derneği v.b. gibi Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen vakıf ve dernekler bu kapsamdadır.)
Vergi iade tutarının hesaplanması
Bay (A)’nın 2022 yılında aldığı ücret gelirleri (vergi matrahı) 1.000.000 TL, aynı yıl içinde eğitim/sağlık, sigorta harcamaları ve yaptığı bağışlar aşağıdaki gibi olsun:
- Beyan Edilen Ücret Geliri : 1.000.000 TL
- İndirilebilecek Eğitim ve Sağlık Harcaması Tutarı(*) : (100.000) TL
- Şahıs Sigorta Primi : (30.000) TL
- Bağışlar : (50.000) TL
- Gelir Vergisi Matrahı : 820.000 TL
- Hesaplanan Gelir Vergisi : 260.500 TL
- Yıl İçinde Kesilen Vergi Tutarı : (329.500)TL
- İade Edilecek Vergi : 69.000 TL
(*) Eğitim ve Sağlık Harcaması Toplamı 140.000 TL olmakla beraber mevzuat gereği gelirin %10’u olan tutar dikkate alınmıştır.
Görüldüğü gibi bu örnekteki ücretli, beyanname üzerindeki vergi matrahından yıl içinde yaptığı eğitim/sağlık harcamalarını indirerek vergi iadesi almaya hak kazanmaktadır. Beyannameyi verip tahakkuk fişini alır almaz Vergi Dairesi’nden talepte bulunabilecektir.
Vergi iadesini almak için nasıl bir yol izlemek gerekiyor?
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) İnteraktif Vergi Dairesi sistemindeki “hazır beyan” uygulamasındaki;
- “İade Talep Dilekçeleri” bölümündeki talep dilekçesi (Nakden İade) doldurulur.
- “Yıl İçinde Kesilen Vergiler Dolayısıyla İade” seçeneği işaretlenir.
- Eğitim, sağlık ve diğer harcamalara ilişkin bilgiler girilir.
- Talep dilekçesine işveren tarafından verilen yıl içindeki ücret tutarları ile kesintilerin yapıldığını gösteren onaylı yazı eklenir. Yazıda IBAN numarası belirtilir.
- Ardından aynı sitedeki GEKSİS (Gelir ve Kurumlar Vergisi Standart İade Sistemi) üzerinden iade talebi tamamlanır.
- Sonuçta 2 adet belge oluşur:
- GİB Gelir/Kurumlar Vergisi iade talebi alındısı,
- GEKSİS Kontrol raporu (Özet Rapor).
- 000 TL’ya[7] kadar ki iadelerde Vergi Dairesi işlemi hemen yapar. Bunu aşan taleplerde aşan kısım için vergi incelemesi sonucu beklenir.
- İade talebinin 151.000 TL’yi aşması halinde bu tutarı aşan tutar Vergi Dairesi’nce yapılacak inceleme sonucunda iade edilir. Bu kapsamda Vergi Dairesi; eğitim, sağlık harcamalarına ilişkin belgelerin (fatura vb gibi) gerçek olup olmadığını ve bordro stopajlarının ödenip ödenmediğini kendi sisteminin elektronik ortamında kontrol eder. Vergi Dairesi eğer gerekirse harcama belgeleri ile ücret stopajlarına ilişkin muhtasar beyanname ödemelerinin ibrazını da isteyebilir.
- 000 TL’ya kadar ki iadelerde aşan kısmın teminat mektubu ile alınması da mümkündür. Bu durumda Vergi Dairesi iade işlemini yapar. Daha sonra teminat mektubunun geri alınması sürecinde Vergi Dairesi’nce inceleme yapılır.
- Vergi iadesi talebinin beyanname veriliş tarihinden itibaren 1 yıl içinde yapılması gerekmektedir.
- Başvuru üzerine sistemin ürettiği iki tane döküman oluşmaktadır:
- GİB Gelir/Kurumlar Vergisi iade talebi alındısı,
- GEKSİS Kontrol raporu (Özet Rapor).
Bunların ardından “Geksis İade Kontrol Raporu” çerçevesinde Vergi Dairesinin tahakkuk servisindeki ilgililerle iletişim kurulması sürecin hızlandırılması açısından uygun olur. Eğer Vergi Dairesi istekte bulunur ise, ayrıca bir dilekçe ile de başvuru yapılarak söz konusu dilekçeye de; şirketten alınacak vergi kesintilerinin yatırıldığına ilişkin yazı ile yıllık beyannamede indirim konusu yapılan harcamalara ilişkin belgeler eklenir.
Harcama Belgeleri konusunda aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir
- Masrafların belgelendirilmesinde fatura, serbest meslek makbuzu (doktorlar) esas alınmalıdır.
- Fişler (eczane, kitapçı vb. gibi) Vergi Daireleri’nce kabul edilmemektedir. Esasen bu perakende satış fişleri harcamanın kredi kartı slipi gibi belgelerle de kanıtlandığında mevzuata göre kabul edilmesi gerekir.
- Kamu kurumları ve vakıflardan alınan belgeler geçersizdir.
Görüldüğü üzere; ücretlilere gelir vergisi beyanname verme zorunluğu getirilmesi ile eğitim, sağlık gibi bazı kişisel harcamaların vergiden düşme imkânı söz konusu olmuştur. Tabii bu imkâna tüm ücretlilerin sahip olması gerekir. Yapılacak bir yasal düzenleme ile herhangi bir sınır olmaksızın herkese ihtiyari olarak beyanname verebilme imkânı hakkı tanınması hakkaniyete uygun olacaktır.
(1) 7 Aralık 2019 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 7194 sayılı Kanun
(2) Küçük çocuk tabiri 23.10 2012 tarih ve GVK-85/2012-7 sayılı sirkülerde açıklanmış olup “mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, ifade etmektedir.
(3) Muğla VDB 23.02.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.48.15.01-GVK-57-32 sayılı özelge
(4) Ankara VDB 11.09.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[89-11/2]-919 sayılı özelge
(5) Ankara VDB 24.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[89-11/1]-666 sayılı özelge
(6) Karabük Defterdarlığı, 08.02.2023 tarihli özelge
(7) Nakden yapılacak iade taleplerindeki incelemesiz işlem sınırı. 315 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenen tutar 50.000 TL olup, bu tutar aynı tebliğ uyarınca her yıl yeniden değerleme oranı ile arttırılmaktadır. (RG: 06/10/2021/ 31620) Bahse konu tutar her yıl bir önceki yıl için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır. (YD oranları: 2021:%36,20, 2022: %122,93’tür.)