NTV tarih dergisi, sayı:3 sayfa - Şaka balığının yıllık hafızası makalesi
Dış bağlantılar[değiştir
Dünya genelinde her y&#;l ortal&#;&#;&#;n çe&#;itli &#;akalarla doldu&#;unu gördü&#;ümüz tarih, yani 1 Nisan, için de geldi çatt&#;. Peki ama bu özel günün geçmi&#;ini ve nereden geldi&#;ini hiç dü&#;ündünüz mü?
Asl&#;na bakarsan&#;z bu soru oldukça eskilere dayan&#;yor. y&#;l&#;nda &#;ngiliz gazetesi Apollo da “1 Nisan'da &#;akalar&#; yapma gelene&#;i nereden geliyor?” diye sorarken, kesin bir yan&#;t verememi&#;ti. Bu özel günün kesin kayna&#;&#; gizemini korusa da, gelene&#;in yüzy&#;llar boyunca devam etti&#;ini biliyoruz.
1 Nisan &#;akalar&#;n&#;n kayna&#;&#; olarak iki farkl&#; hikaye bulunuyor.
y&#;l&#;nda Fransa’daki genel takvim de&#;i&#;ikli&#;i
Bunlar&#;n ilki, y&#;l&#;nda Fransa’daki genel takvim de&#;i&#;ikli&#;i. Bu hikayeye göre, 'te Trent Konsili, Katolik uluslar&#;n Jülyen takvimi yerine Gregoryen takvimini kullanmalar&#; gerekti&#;ine karar verdi. Fransa kral&#; 6. Charles, ülkesinin y&#;l&#;na kadar bu de&#;i&#;ikli&#;i uygulamas&#; emrini verdi ancak gün geldi&#;inde, baz&#; vatanda&#;lar emre uyum göstermedi. 1 Nisan, Jülyen takvimine göre yeni y&#;l&#;n ba&#;lang&#;c&#;. Ama baz&#; ki&#;iler ya de&#;i&#;iklikten haberleri olmad&#;&#;&#;ndan ya da bu de&#;i&#;ikli&#;i benimsemedikleri için 1 Nisan’da yeni y&#;l&#; kutlamaya devam etti. Herkesin ayn&#; takvimi takip etmesini sa&#;lamak için, baz&#;lar&#;, eski takvime uyanlara &#;akalar yapmaya ba&#;lad&#;. 1 Nisan paskalya orucunun sonunu i&#;aret ediyordu ve bal&#;k, bu gün için popüler hediyelerden biriydi. Bu yüzden de eski takvimi takip edenlere sahte bir bal&#;k verilmesi e&#;lenceli bir &#;aka gibi görülüyordu. Daha sonra bu, günümüzde de (özellikle daha küçük ya&#;taki ö&#;renciler aras&#;nda) birinin s&#;rt&#;na ka&#;&#;t bir bal&#;k yap&#;&#;t&#;rma &#;eklindeki Frans&#;z 1 Nisan &#;akas&#;na dönü&#;tü.
Bu hikaye olas&#; bir aç&#;klama gibi gözükse de, muhtemelen do&#;ru de&#;il. Çünkü bu güne yap&#;lan ilk referans y&#;l&#;nda, yani yirmi y&#;l&#; a&#;k&#;n bir süre öncesini i&#;aret ediyor. Flaman yazar Eduard De Dene'nin Refereyn vp verzendekens dach / Twelck den eersten April te zyne plach &#;iirinde, 1 Nisan gününde saf hizmetkar&#;n&#; çe&#;itli sahte görevlere gönderen bir asilzadeden bahsediliyor. Bu &#;iirin varl&#;&#;&#; ve beraberinde verilen 1 Nisan’da kimseye inanmaman&#;z gerekti&#;i mesaj&#;, &#;akalar&#;n o dönemde çoktan yayg&#;nla&#;m&#;&#; ve bilinen bir &#;ey oldu&#;unu gösteriyor.
Antik Roma ve “hilaria” günleri
&#;kinci bir görü&#; ise, Antik Roma’ya kadar uzan&#;yor. O zamanlarda “hilaria” olarak adland&#;rd&#;klar&#; e&#;lenmeye adanm&#;&#; günler vard&#;. &#;nsanlar&#;n dü&#;ün günleri gibi özel hilaria'lar veya tanr&#;lar&#;n annesi Kibele'yi onurland&#;rmak için 25 Mart'ta 10 günlük bir festivalin parças&#; olarak kutlanan Hilaria Matris Deûm gibi halka aç&#;k hilaria'lar bulunurdu. Oruç, had&#;m etme, yas ve k&#;rbaçlamayla geçen birkaç festival gününden sonra, hilaria, herkese ihtiyaç duydu&#;u e&#;lenceyi ya&#;ama &#;ans&#; verirdi.
Hilaria Matris Deûm'ün en büyük özelli&#;i maskeli baloydu. Bu gün, hükümet yetkilileri de dahil olmak üzere, istedi&#;iniz herkesi hiçbir ceza almadan taklit edebilirdiniz. Baz&#; tarihçiler, bu günün orijinal 1 Nisan &#;akas&#; günü olabilece&#;ini öneriyor. Net bir kan&#;t olmad&#;&#;&#; için bunun do&#;ru oldu&#;unu söylemek mümkün de&#;il. Y&#;l&#;n zaman&#; yakla&#;&#;k olarak do&#;ru olsa da, biri gibi giyinerek onlarla dalga geçmek ile birine e&#;ek &#;akas&#; yapmak aras&#;nda büyük bir fark oldu&#;u kesin.
'lerin ba&#;&#;nda de&#;i&#;meye ba&#;layan 1 Nisan anlay&#;&#;&#;
Ancak 1 Nisan günü ve &#;akalar, ’lerde büyük bir de&#;i&#;im geçirdi. Daha önceki yüzy&#;llarda &#;akalar daha ki&#;isel ölçekte, arkada&#;lar aras&#;nda veya sokaktaki yabanc&#;lara yap&#;l&#;yor olsa da, ’lerin ba&#;lar&#;nda gazeteler 1 Nisan’da yalan haberler yay&#;nlamaya ba&#;lad&#;. Sonra bu ak&#;ma radyo da kat&#;ld&#; ve ’lerde, televizyon programlar&#; da bu e&#;lenceye dahil oldu. Günümüzde ise büyük &#;irketlerden tekil bireylere kadar pek çok varl&#;k ve ki&#;i, genellikle internet üzerinde sahte duyurular ile günü “kutluyor.”
İlgili Galeri&#;ün en iyi 1 Nisan şakaları! Galeriye Gözat
Hafızalara kazınan "1 Nisan şakaları"
Dünyanın birçok bölgesinde "1 Nisan Şaka Günü"nde yapılan, ilk bakışta gerçek gibi algılanan şakalar, uzun yıllar geçmesine karşın hafızalardaki yerini koruyor.
Yüz yıllardır insanlar, 1 Nisan'da ilk bakışta gerçek olduğu düşünülen ancak şaka olduğu daha sonra anlaşılan komik olaylara imza atıyor.
Bireysel şakaların yanı sıra basın yayın organları ve sosyal medya vasıtasıyla yapılan şakalar, gündelik hayatın renklerinden biri haline gelirken ortaya uzun yıllar hatırlanacak olaylar çıkabiliyor.
Uzun yıllardır "Şaka Günü" olarak anılan "1 Nisan"ın nasıl ortaya çıktığıyla ilgili farklı kültür, inanç ve dillerde çeşitli efsaneler bulunuyor.
İlk olarak eski Romalıların Hilarya, Hintlerin ise Huli Festivali’nde görülen şakaların, ’te Fransa’da yapılan takvim düzenlemesiyle gelenek haline geldiği sanılıyor.
Roma İmparatoru Jül Sezar'ın adıyla anılan Jülyen takvimine göre 25 Mart, yeni yılın başlangıcı kabul edilirken Fransa Kralı 9. Charles, 'te yılbaşını 1 Nisan'dan 1 Ocak'a aldırıyor. Buna göre, 1 Nisan'ı yılbaşı kabul etmeyi sürdürenlerle dalga geçmek amacıyla yapılan şakalar, bir süre sonra gelenek haline geliyor ve 1 Nisan'ı yılbaşı kabul edenler "1 Nisan Aptalları" olarak anılıyor.
1 Nisan, iletişimin komik ve ilgi çekici yeni yolu olarak görülüyor
Sosyal medyanın günlük hayattaki öneminin artması ve önde gelen etkileşim alanlarından biri haline gelmesi, "1 Nisan" şakalarının sayısını, bilinirliğini ve bu alana yönelik ilgiyi de artırdı.
Tüm dünyada Şaka Günü olarak bilinen "1 Nisan", çok geniş kitleler tarafından kullanılmaya başlanırken özellikle şirketler, siyasiler, kurum ve kuruluşlar için önemli bir iletişim stratejisine evrildi.
"1 Nisan"da sahipleri şakalarıyla gündem olurken sosyal medyada yayılan bazı şakaların gerçek olmadığının anlaşılması ise günler alabiliyor.
Basın yayın organları da "1 Nisan" öncesinde pratik şaka içerikli haberler yaparak bugüne katkı sunuyor.
Öte yandan özellikle son dönemlerde şaka oyuncağı sektörü de "1 Nisan"a renk katan önemli araçlar halini alırken bugünün öncesinde alışveriş merkezleri ve çarşı pazarlarda yoğunluk artabiliyor.
AA muhabiri, yıllara meydan okuyan bazı şakaları derledi:
Spagetti ağaçları
İngiliz yayın kurumu BBC'nin Panoroma programı da hafızalara kazınan bir şakaya imza attı. Program, yılında İsveçlilerin ağaçlarda spagetti yetiştirdiğine dair şakayı ciddi haber araştırmasıymış gibi izleyicilerine aktardı.
Haberde yetiştiricilerin "spagetti biti" adı verilen haşereyle mücadele ettiği anlatılıyordu. Yayının şaka olduğunu anlamayan çok sayıda izleyici, BBC'yi arayarak kendi spagetti ağaçlarını nasıl yetiştirebileceklerine ilişkin bilgi edinmek istedi.
Yer çekimi azalıyor
İngiliz gök bilimci Patrick Moore'un "Yer çekimi azalıyor" iddiası da unutulmayan şakaların arasında yer alıyor.
Moore, yılında BBC Radyo 2'ye yaptığı açıklamada, 1 Nisan saat 'de Plüton, Jüpiter'in arkasından geçerken sıra dışı bir olayın meydana geleceğini, gezegenlerin bu dizilişinin Dünya'nın çekim gücünü azaltacağını söyledi.
Tam bu anda sıçrayanların havada uçma hissini duyumsayacaklarını söyleyen Moore'un bu açıklamasının binlerce kişi tarafından uygulandığı belirtildi.
Eyfel Kulesi taşınıyor
The Parisien gazetesi, yılında Eyfel Kulesi'nin sökülüp taşınması için anlaşmaya varıldığını yazdı. Habere göre Fransız kültürünün simgesi kabul edilen Eyfel, Paris'in doğusunda açılacak yeni Euro Disney parkında tekrar monte edilecekti. Eyfel'in yerine ise Olimpiyat Oyunları için 35 bin koltuk kapasiteli stadyum inşa edilecekti.
Amerikan Kongre Binası çöktü
The Madison Capital-Times gazetesi, yılında bir dizi gizemli patlama sonucu Kongre binasının çöktüğünü yazdı.
Haberde patlamalara Senatoda haftalar süren gereksiz tartışmaların yarattığı büyük miktarda gazın yol açtığı belirtildi. Haberde Kongre binasını yıkılırken gösteren fotoğraf da vardı. Gazeteye okurlardan binlerce mektup yağdı.
Volkswagen'den PR içerikli "1 Nisan" şakası
Dünyanın önde gelen otomobil üreticilerinden Volkswagen, 'de ABD'deki biriminin "Voltswagen" adını alacağı haberinin "1 Nisan şakası" olarak düzenlenmiş halkla ilişkiler (PR) çalışması olduğunu kaydetmişti.
Volkswagen, "Voltswagen" markası ile faaliyet gösterileceği haberinin "şaka" olduğunu ve isim değişikliğine gidilmeyeceğini belirtti.
Alman otomobil üreticisi Volkswagen, şirketin sosyal medya hesapları aracılığıyla duyurulan "Voltswagen" markasına ilişkin açıklamaların elektrikli araçlara bağlılığı gösterme amaçlı olduğunu açıklamıştı.
Şirketin Twitter'dan paylaştığı "1 Nisan" şakasında "Biliyoruz, 66 yıl sonra isim değiştirmek olağan dışı ancak ruhumuz her daim genç. Voltswagen ile tanışın. Volkswagen'e benzer ancak yenilenmiş bir elektrikli sürüş odağıyla. Tamamen elektrikli SUV'umuz ID.4 bugün piyasada." ifadeleri kullanılmıştı.
Dünyanın en bilinen oyuncak üreticilerinden LEGO, 'deki 1 Nisan paylaşımında LEGO parçalarının insanların ayağına batması sonucu oluşan "acı verici" kazaları konu edindi.
Şirket, çoğu kişinin LEGO oyuncaklarına basması sonucu canının acıdığına işaret ederek, buna çözüm ürettiklerini öne sürdü.
LEGO, hazırladığı şakada üstüne basılacağını anlayan ve insanların ayaklarının altından çekilen "akıllı legolar" ürettiklerini duyurdu.
-Twitter'dan sesli harf yasağı
Kurumlar, kuruluşlar ve şahıslar, "1 Nisan" şaka gününü önemli bir iletişim faaliyeti olarak görürken bu günde yapılan işler, uzun yıllar hafızalardaki yerini koruyor.
"1 Nisan" gündeme gelince hatırlanan şakalardan biri de Twitter'in 'te yeni adının "Twttr" olacağı açıklamasıydı.
Twitter, yeni uygulamayla sesli harf kullanımına izin verilmeyeceğini ve sesli harf kullananların aylık 5 dolar ücret ödeyeceğini belirtti.
Şirketin şakasını desteklemek için yaptığı resmi açıklamada ise "Sesli harfleri eleyerek daha verimli ve yoğun bir iletişim formuna sahip olabileceğimize inanıyoruz. Aynı zamanda gelir kaynaklarımızı da geliştirmenin bir yolu olarak görüyoruz." ifadeleri yer aldı.
Anadolu Ajansından 1 Nisan şakaları
Anadolu Ajansı (AA) da önceki yıllarda abonelerine 1 Nisan şakası içeren haberler servis etti.
AA muhabirlerinin, yılında "Dünya'ya çok benzeyen gezegen keşfedildi", 'de "Hamilelik süresi 5 aya iniyor" ve 'da "Büyüyebilen robot geliştirildi" başlıklarıyla hazırladığı haberler, dönemlerinde basında geniş yankı bulan 1 Nisan haberleri oldu.
Anadolu Ajansının 'te "1 Nisan şakası" olarak hazırladığı "Taksim'de doğal gaz bulundu" haberi de bazı internet siteleri ve sosyal medyada en çok okunanlardan oldu.
Haberde "İstanbul’da yayalaştırma projesi kapsamında yapılan kazılar sonucunda 38 milyar metreküp doğal gaz rezervi tespit edildi." ifadesi yer alıyordu.
Yayımlandıktan kısa süre sonra birçok haber sitesi tarafından verilen haberin AA'nın "1 Nisan şakası" olduğu kısa sürede sosyal medyada yayıldı.
Bazı yayın organları da ajansı arayarak "Taksim'de doğal gaz bulunması" konusunu yetkililere teyit ettiremediklerini, haber kaynağıyla görüşmek istediklerini belirtti.
1 Nisan Şaka Günü
Kopenhag'da yapılmış bir 1 Nisan şakası.
1 Nisan Şaka Günü, her yılın 1 Nisan günü kutlanır. Genelde şaka gününde insanların birbirine şaka yapması gelenek haline gelmiştir.
Nisan 1 şakası hakkında farklı kültür, inanç ve dillerde efsaneler bulunmaktadır.
Fransa (Poisson d'avril - Nisan Balığı): yılında Fransa kralıIX. Charlesyılbaşını 1 Nisan’dan 1 Ocak'a aldırır. Bu arada 1 Nisan’ı sene başı olarak kabul etmeye devam edenlerle alay etmek amacı ile yapılan şakalar, bir süre sonra gelenek haline gelir. 1 Nisan’ı yılbaşı kabul edenlere ise “Nisan Balığı” adı verilir.
İngiltere - April Fools' Day - Nisan Aptallar Günü
İskoçya - Gowk veya Cuckoo günü
İrlanda - Mektup emanet edilerek geleneksel hale gelmiştir. İnsanlar "aptallara daha fazla gönder" yazılı mektubu birbirlerine gönderirler.
Lübnan - كذبة أول نيسان İlk nisan yalanı olarak 1 Nisan şakası ortaya çıkar.
İran - İran'da buna "Dorugh e 13om Farvardin" (Farvardin 13'ün yalanı) denir ve insanlar ve medya, 1 Nisan'a eşdeğer olan Farvardin 13'ünde şaka yaparlar.
Nisan 1 veya Nisan Balığı, Hollanda, Belçika, Kanada, ABD, İsviçre, Japonya dahil dünyanın pek çok yerinde tanınmaktadır. Nisan 1 ile ilgili başka bir efsane de Pagan kültüründe 1 Nisan'da kutlanan Fous bayramıdır. Antik Roma'da Hilarya adıyla benzer bir bayram da kutlanmaktadır. Hindistan'da ise bu bayram 31 Mart'ta Holi adıyla kutlanmaktadır.
