Dik Sokak

Giresun “Dik Sokak” Sokak Sağlıklaştırması Projesi Doç. Dr. Burcu Ceylan, Yrd. Doç. Dr. Şeyda Açıkgöz, Araş. Gör. Hikmet Eldek Erciyes Üni. Mimarlık seafoodplus.infoık Böl. /Kayseri [email protected], [email protected], [email protected] Abstract The recent practice of restoring a small portion of a historic site -generally the most preserved street- has become a trend in urban conservation in Turkey. The large amount of projects, although almost all are unrealized, points to the acceptance of “street renovation” as an effective method of urban preservation. However, the topic has not got the scholarly attention it deserves, yet. Since these types of micro-scale urban preservation projects are acknowledged as an intermediate stage between urban preservation and restoration of individual buildings, the end products differ from façade restorations to detailed renovation projects. This study aims to present a street renovation project for Giresun Dİk Sokak. On the other hand, it also intends to open a discussion on the efficiency and application issues of street renovation projects. Özet Sokak sağlıklaştırma projelerinin son yıllarda yaygınlaşarak artması bunların kentsel tarihi alanların korunması ve sunulmasında etkin bir yöntem olarak kabul gördüğünün işaretidir. Ancak, koruma kavramının kentsel ölçek ile yapı ölçeği arasında değerlendirildiği uygulamalar farklı amaçlar için hazırlanmakta, ortaya çıkan projelerin kapsamı ise cephe düzenlemeleri ile kapsamlı restorasyon projeleri arasında değişmektedir. Uluslararası literatürde henüz yerini almamış olan, bu nedenle neredeyse Türkiye’ye özgü olarak tanımlanabilecek sokak sağlıklaştırma çalışmaları, gerek etkinlik derecesi gerekse projelendirme ve uygulama süreçleri açısından bilimsel tartışma ortamlarında yerini yeterince bulamamıştır. Bu bildirinin amacı Giresun Kentsel Sit Alanı’nda bulunan Dik Sokak için hazırlanan sokak sağlıklaştırma projesini tanıtırken, bir koruma metodu olarak sokak sağlıklaştırma uygulamaları konusunu akademik gündeme taşımaktır. Korumanın farklı platformlarda, farklı algılandığı bir dönemde, yenileme çalışmalarının koruma kriterleri doğrultusunda nasıl olabileceği konusunda bir tartışmanın yararlı olacağı açıktır. Giresun İl Özel İdaresi desteği ile Giresun Belediyesi tarafından tamamlanması planlanan Giresun Kentsel Sit Alanı içinde yer alan Dik Sokak Sokak Sağlıklaştırma Projesi Kayseri Merkez Şehircilik ve Erciyes Üniversitesi Döner Sermaye Atölyesi ortaklığında hazırlanmış, Kasım tarihinde Trabzon KVK Kurulu tarafından onaylanmıştır.1 Giresun kentsel sit alanı Giresun Kalesi’nin batı yamacına yayılmış Hacı Siyam, Çınarlar, Kale mahallelerini kapsayan Zeytinlik mevkiinden oluşmaktadır. Geleneksel doku dar, kıvrımlı taş kaplı sokaklardan oluşmaktadır. Yapılar bahçeler içinde yerleşmiş, sokaklar çoğunlukla bahçe duvarları, yer yer yapılarla tanımlanmıştır. Doğrudan sokağa açılan konutlar bulunmaktaysa da bu yapıların bahçelerini zaman içinde imar değişiklikleri (ifraz, yola terk vb.) ya da yapısal değişiklikler (ek yapı, kat bölünmesi vs) nedeniyle kaybettiği anlaşılmaktadır. Bahçe dışında başka bir açık alan kullanımı (avlu ve benzeri) yoktur. YAPI/PARSEL İLİŞKİSİ Moloz taş duvarlar arkasında kalan bahçe açık alan kullanımında ihtiyaç duyulan mahremiyeti sağlamıştır. Bahçelerde doğal arazi yapısı mümkün olduğunca korunmuş, gerektiğinde taş istinat duvarları ile teraslar oluşturulmuştur. Yapı/bahçe oranı değişiklik gösterse de 1/3’ü aşmamakta, bu da yoğun bir yeşil doku oluşturmaktadır. Bazıları oldukça gösterişli olan bahçe kapıları ile ulaşılan bahçelerde tandır, ocaklar, çamaşır tekneleri gibi kullanım objeleri de bulunur. Sıklıkla karşılaşılan 1Proje ekibi: Tamer Cinel, Sema Büyüknalbant, Yrd. Doç. Dr. Ceyhan Yücel, Doç. Dr. Burcu Ceylan, Yrd. Doç. Dr. Şeyda Güngör Açıkgöz, Arş. Gör. Hikmet Eldek, Yusuf Şen, Fatma Kılıç Urfalı, Demet Yılmaz, Gökhan Bozkurt. kuyuların yanı sıra su basman altına yerleştirilmiş sarnıçlarla bağlantılı dekoratif çeşmeler de yaygındır. Bahçenin konuttan uzak bir köşesine konumlandırılmış müştemilatlardan bazıları günümüze gelmiştir. Konutlar kübik/prizmatik kütleler halindedir ve çıkma gibi kütle hareketleri nadir görülür. Arazi eğiminin daha az olduğu yerlerde bulunan bazı konutlarda, altında bir veranda oluşturacak şekilde, bütün yapı boyunca devam eden bir çıkma yapılmıştır. Bu çıkma ahşap ya da taş dikmelerle taşınır. Bunun dışında çok sayıda evde simetri aksına yerleştirilmiş bir balkon bulunmakta, balkonlar metal konsollar ya da ahşap/taş dikmelerle taşınmaktadır. Hemen hemen bütün konutlarda kat adedi giriş katı ve birinci kat olmak üzere ikidir. Eğimli araziye yerleşmiş yapılarda bir bodrum kat bulunmakta, bahçe kotuna göre daha yüksek olan giriş katına basamaklarla ulaşılmaktadır. Bunların bazıları sütunlarla ve korkuluklarla zenginleşmiş gösterişli merdivenlerdir. Proje kapsamında bulunan sivil mimarlık örneklerinde çok çeşitli yapım tekniği ve malzeme kullanımı bulunmaktadır. En yaygın kullanılan yapım tekniği taş dolgulu ahşap karkas sistemdir. Karkas yapılardan bazılarında bodrum ya da zemin katlar kaba yonu ya da yine daha az sayıda kesme taş kâgir duvar örgüsü ile inşa edilmiş, zemin üstündeki katlar ise karkas yapılmıştır. Aynı kat içinde de farklı yapım tekniği ve malzeme kullanılması çok yaygındır. Bu nedenle duvar kalınlıkları değişiklik gösterir. Kaba yonu ya da moloz taş örgülerde köşelerde bir sıra kesme taş kullanıldığı örnekler de vardır. Karkas duvarlarda dış yüzeyler kireç sıva ile kapatılmıştır. Bazı örneklerde sıva bağdadi teknikle uygulanmıştır. Bir örnekte ise cephe ahşap kaplanmıştır. Çatı örtüsü ahşap kırma çatı üzerine alaturka kiremit kaplamadır. Plan şemalarında çok fazla çeşitlilik yoktur. Giriş katı bütün odaların açıldığı bir giriş holü etrafında gelişmiştir. Odalar bu holü iki ya da üç yandan çevreler. Benzer şekilde üst katta da bir orta hol ve bunu iki ya da üç yandan çevreleyen odalar bulunur. Odalar arasında doğrudan geçişler sağlanmıştır. Holün iki yanına yerleşmiş odalardan oluşan ve orta sofalı geleneksel Anadolu evi tipine yakın olan plan daha çok büyük konutlarda tercih edilmiştir. Merdivenin giriş holünde bulunduğu yer üst kat planının biçimlenmesinde belirleyici olmaktadır. Bu nedenle alt ve üst kat planları birbirinden farklı olabilir. Kütlelerin sadeliği cephe karakterinin cephe elemanları ile sağlanması sonucunu doğurmuştur. Açıklıklar çoğunlukla simetrik ve ritmik olarak ve katlar arasında değişim göstermeksizin cepheye yerleştirilmiştir. Katlar kullanılan yapı malzemesine bağlı olarak ahşap ya da taş kat silmeleri ile ayrılmıştır. Bunun yanı sıra köşelerde, yine kullanılan malzemeye bağlı olarak, ahşap ya da taş plasterler kullanılmıştır. Bazı yapılarda hareketli derin saçak silmeleri bulunur. Proje alanında bulunan tarihi konutlarda pencere ve kapıların hepsi düz dörtgen formludur. Pencere açıklıklarında kısa ve uzun kenarlar arasında ½ oranının uygulandığı gözlenmektedir. Bodrum katlarda pencere açıklıkları küçülmekte ve oranları çeşitlenmektedir. Ahşap ya da taş söveler ve lentolar sade doğramalardan, konsollu, başlıklı plaster formunda söveler ve derin profilli lentolara kadar çeşitli formlar alabilirler. Özgün durumunda konutlarda en yaygın olan pencere sistemlerinin giyotin pencereler ve iki kanatlı pencereler olduğu anlaşılmaktadır. Bazı örneklerde giyotin pencerenin alt bölümü kanatlı pencere olarak düzenlenmiştir. Alt katlardaki pencerelerin hemen hepsi ahşap ya da metal parmaklıklar, ya da ahşap kepenklerle korunmaktadır. Bazı örneklerde üst katlarda da ahşap kepenkler bulunmaktadır. Süslemeler pencere, kapı, silme gibi yapı elemanlarında yoğunlaşmıştır. Bunun dışında taş oyma bezemeler, bahçe kapılarında, zemin kat duvarlarında küçük madalyonlar halinde ve çeşmelerde bulunur. Ahşap elemanlar ise (silmeler, pencere etekleri, saçaklar gibi) bitkisel ya da geometrik motifli oymalarla bezenmiştir. Balkonlar dekoratif öğelerin kullanıldığı bir diğer elemandır. Balkonların demir konsolları ve korkulukları kıvrımlı formlar ya da bitkisel motifler, balkonları taşıyan dikmeler, başlıklar ve yivlerle zenginleştirilmiştir. Çatılarda köşede akroter benzeri dekoratif elemanlar kullanılmıştır. Çalışma Alanının Korunmuşluk Durumu Giresun Zeytinlik Mevkii Dik Sokak için sağlıklaştırma çalışmalarına başlandığında korunma durumu açısından görülen tablo şöyle özetlenebilir: Dik Sokak, güneyinde çoğu sonradan inşa edilmiş / edilmekte olan niteliksiz yapılardan oluşan bir dokuyla çevrelenmiş durumdadır. İşlevsel dağılımı ticaret, konut, hizmet ve kültür şeklinde çeşitlenen bu yapılar, Dik Sokak’taki evleri gerek fiziksel gerekse kullanım anlamında değişime zorlamaktadır. Türkiye’de kent merkezinde bulunan çoğu geleneksel yerleşimin maruz kaldığı bu duruma karşı bölge için 80’li yıllardan başlayarak alınan sit ve tescil kararının sokak çevresindeki kayıpları ve dokuya uymayan yeni yapıların çoğalmasını bir ölçüde engellediği söylenebilir. Gerçi, bazı yapıların yıkılmış olması ve parsellerinin bahçe ya da boş arazi olarak beklemesi alanda görmezden gelinmeyecek kopukluklar oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra sokakta yeni ve genel karakteri zedeleyecek binalar da inşa edilmiştir. Ancak yine de geleneksel dokunun okunmasını engelleyen çok büyük boşluklar oluşmadığından; evleri, bahçeleri ve bahçe duvarlarıyla sokağın ölçeği ve ritmi hala hissedilebilmektedir. Çalışma alanında sekiz yeni yapı inşa edilmiştir. Tescil kararlarından önce yıkılmış eski evlerin parsellerine yerleşen bu yapıların, eksik tescil kararları yanı sıra bir önceki koruma amaçlı imar planının yanlış kararlarının (eğim dikkate alınmadan verilen kat izni) bir sonucu olduğu açıktır. Bu durumda eski yapılardan bir kısmının yıkıldığını düşündürüyor olmaları ve doku bütünlüğüne uyum konusunda yarattıkları sıkıntı nedeniyle bu binaların korumayı iki türlü zedelediği söylenebilir. Uyumla ilgili sorun mevcut geleneksel yapıları ezen kütle oranları, malzeme ve yapım tekniği, kapı, pencere boyut ve biçimleri, giriş çözümleri, parsele yerleşim ve sokakla kurulan ilişkinin bölgenin genel karakterine yabancılığı noktalarında dikkat çekmektedir. Bölgenin korunma durumu değerlendirilirken onarım görmüş yapılar da ele alınmalıdır. Çalışma alanında önceden onarılan 2 yapı vardır. Yapıların sahiplenildiğini, yaşatılmaya çalışıldığını göstermesi bakımından teorik olarak doğruluğu yadsınamayacak bu girişimler malzeme ve renk seçimleri, evlerin özgün mimari niteliklerine karşı duyarlı olmayan yaklaşımları nedeniyle eleştiriye açıktır. Söz konusu çalışma alanındaki 38 yapıdan ikisi strüktürel problemler nedeniyle metruk, üç tanesi de boş durumdadır. 27 adet sivil mimarlık örneği tescilli yapı bugün de konut olarak işlevini sürdürmekteyse de bunların önemli bir bölümünde yılın sadece belirli dönemlerinde yaşanmaktadır. Bu durum yapıların ayakta kalmasına yardımcı olduğu için ve işlev temelinde özgünlüğün devam ediyor olması bakımından korumanın lehinedir. Yakın çevresinin konut, ticaret, kültür, eğitim ve hizmet olarak çeşitlenen işlevsel dağılımı arasında bu alanın konut bölgesi olarak halen işlerliğini korumuş olması büyük bir şanstır. Her ne kadar bu konutlarda yaşayanların çoğu yapıların mülkiyet hakkını elinde bulundurmayan, kullanıcılar olsa da kendilerini yaşadıkları çevreye ait hissetmeleri korumanın sosyal boyutu bakımdan bir avantaj olarak değerlendirilmelidir. Öte yandan alanda tespit edilen koruma problemlerinin çoğunun da kullanımla ilgili nedenlerden kaynaklandığını belirtmek gerekir. Dokuyu biçimlendiren yapılanma bir aile için inşa edilmiş evlere dayanmaktadır. Oysa bugün bazı yapıların birden fazla aile tarafından kullanıldığı görülmektedir.  F Farklı ailelerce kullanılan katlara ulaşmak için üretilen çözümler F Sonradan yapılan betonarme ekler Bu durum içerden merdivenle bağlanan katlar arasındaki ilişkinin kesilmesine, bir bütün olarak ele alınması gereken yapının yatay parçalara bölünmesine, her kat için ayrı bir giriş ve üst katlara ulaşım için pratik çözümler üretilmesine yol açmıştır (F.1,2) Bunlar arasında dışarıya betonarme merdiven eklenmesi, balkonların merdiven sahanlığına dönüştürülmesi, iç merdivenin uygun kotundan açılan kapılar sayılabilir. Çalışma alanındaki yapısal bozulmaların en önemli kısmını oluşturan bu olgu yapı içlerinde de plan şemasını bozan değişikliklere neden olmuştur. Söz gelimi, özgün mutfağın bir katta kalması diğer katta da bir mekânın duvarlarla bölünerek mutfağa dönüştürülmesi ve tesisat götürülmesiyle sonuçlanmıştır. Geleneksel konutlardaki tuvalet ve banyo mekânlarının günümüz konfor koşullarına uymaması da yapılarda kullanımdan kaynaklanan ciddi değişikliklere neden olmuştur. Bu değişiklikler kütleden dışarı taşan betonarme ekler şeklinde de gerçekleşmiştir (F.3). F Islak mekan eklenerek özgün FBalkonun altında sonradan FBalkon da strüktürel mimarisi bozulmuş bir konut oluşturulmuş giriş mekanı bozulma Yapıların mimari biçimlenişlerini bozan bir diğer kullanıcı etkisi de özellikle balkonlarda görülmektedir. Mevcut balkonların betonarme kolonlarla desteklenmesi, betonarme olarak yeniden yapılması ya da kimi zaman büyütülerek yenilenmesi bu tür müdahalelerdendir. Benzer biçimde verandalı örneklerin bazılarında da üst kat çıkmasını destekleyen özgün sütunlar yerine betonarme kolonların yerleştirildiği, verandaların kısmen kapatılarak giriş holüne dönüştürüldüğü ya da iç mekânın böylelikle genişletildiği görülmüştür (F.4). F Bakımsızlığın neden olduğu sıva dökülmeleri F Bakımsızlık nedeniyle kepenklerde oluşan hasarlar Çalışma alanındaki az sayıda yapıda kapı ve pencerelerin boyut ve biçimlerinin değiştirildiği, kapatıldığı ya da yeni açıklıklar oluşturularak cephe karakterinin bozulduğu dikkat çekmektedir. Birkaç yapıda ise ahşap doğramaların PVC ile değiştirildiği tespit edilmiştir. Malzeme değişikliği konusundaki bir başka kullanıcı müdahalesi de alaturka kiremit olan çatı kaplamalarının Marsilya tipi kiremit ya da oluklu levha olarak yenilenmesidir. Gerek tek yapı gerekse kentsel dokuların korunmasında sürekliliği sağlayan etkenlerden biri olarak “bakım” konusu Giresun Dik Sokak örneğinde de önemini ortaya koymuştur. Bakımsızlık nedeniyle yapıların çoğunluğunda çatı ve doğramalarda deformasyon ve malzeme bozulmaları, sıva ve cephe kaplamalarında dökülmeler, çatı ve kat silmelerinde kırılmalar, balkon döşemelerinde sehim problemleri gözlenmiştir (F.5,6,7). Proje Kapsamında Alınan Kararlar Çok kapsamlı ve yaklaşık bir yıllık bir çalışmanın ürünü olan projenin tamamının bu bildiri kapsamında tartışılması mümkün olmayacaktır. Bu nedenle kentsel tasarım ve peyzajla ilgili kararlara burada kısaca değinilecek, bildiri yapı bazındaki restorasyon kararlarına yoğunlaşacaktır. Bahçe duvarlarının sokağı tanımlayan önemli unsurlardan biri olması bu konuda hassas olmayı gerektirmiştir. Sokağın eski sakinlerinden alınan bilgiler çerçevesinde duvarlar cm yüksekliği aşmayacak şekilde moloz taş duvar tekniği ile onarılmıştır. Yıkılan, örülen ya da değiştirilen bahçe kapıları yerel örneklere uygun olarak yenilenmiştir. Dokunun bir başka unsuru olan peyzajın korunması amacıyla mevcut bitki örtüsü belgelenerek olduğu gibi bırakılmasına kararı verilmiştir. Yine peyzajla ilgili olarak bahçelerdeki çeşme, kuyu, ocak tandır v.b. ögeler ve özgün zemin kaplamaları korunmuş, bozulan yerler için benzer zemin döşemeleri önerilmiştir. Özgün müştemilatlar korunarak sonradan yapılan niteliksiz ekler kaldırılmıştır. Sokak yaya kullanımına ayrılmış, ancak doğu girişinde otobüs ve araçlar için park yerleri önerilmiştir. Zemin özgün duruma uygun olarak yerel taş ile kaplanmış, yok olan basamaklar yenilenmiş, zemin döşemelerinde yapılan düzenlemelerle sokağın doğu ve batı girişlerinde ve özel proje alanı önünde meydancıklar oluşturulmuş, bu meydancıklar bilgilendirme levhaları, oturma birimleri ve benzeri kent mobilyaları ile desteklenerek günlük yaşama olanak veren kent parçalarına dönüştürülmüştür. Projede kullanılan tüm kent mobilyaları (sokak ve kapı önü aydınlatma birimleri, çöp kutuları, oturma birimleri, bilgilendirme panoları ve tabelalar) proje ekibince tasarlanmıştır. Görüntü ve çevre kirliliğine neden olan atık su, yağmur suyu, elektrik, haberleşme ve benzeri altyapı servisleri sokak seviyesi altında çözülmüş, ihtiyaç duyulan dağılım kutuları mümkün olduğunca az sayıda tutulmuş, bunlar sokak görüntüsünü bozmayacak yerlere yerleştirilmiş, bazı durumlarda tanıtım panoları arkasına gizlenmiştir. Konutlar için önelikle bütün yapıları içeren genel onarım kararları alınmıştır. Bunlar aşağıda verildiği şekilde gruplanabilir: 1. Çatıda özgün olmayan kaplama malzemeleri alaturka kiremit ile değiştirilecek, gerekli durumlarda çatı, özgün yapım sistemi ile yenilenecektir. Yağmur olukları ve yağmur suyu tahliye boruları galvanizli saç malzeme ile özgün detaylandırmaları yapılarak yeniden uygulanacaktır. 2. Geleneksel Giresun evlerinin önemli detaylarından biri olan saçaklarda ve kat silmelerinde var olan hasarlar giderilecektir. 3. Önemli bozulmaya uğramadan günümüze kadar gelmiş olan silme, plaster, pencere kapı çerçeveleri ve doğramaları gibi ahşap elemanlar onarılacaktır. 4. Özgün mimariye uygun olmayan metal elemanlar özgün detaylarda üretilen yeni metal elemanlar ile değiştirilecek, korunması önerilen metal elemanlar pas giderici ile temizlenecek galvaniz bazlı antipas boya ile boyanarak, koruyucu astar ile astarlanacaktır. 5. Moloz taş duvarlarda çimento harç ile doldurulmuş derzler temizlenecek, derzler orijinaline uygun harçla ile doldurulacaktır. Kesme taş ve moloz taş duvarlarda yer alan özgün olmayan sıvalar kaldırılacak, çeşitli temizleme teknikleri ile yüzey temizliği yapılacaktır. Ahşap karkas duvarlarda sıva onarımı için özgün olmayan mevcut sıvalar kaldırılacak, kireç bazlı sıva ile yenilenecektir. 6. Değiştirilmiş/kaldırılmış baca, kapı, pencere, balkon, merdiven, kepenk ve benzeri yapı elemanları özgün detaylarında belirtilen malzemeler ile onarılacak veya yenisi yapılacaktır. 7. Mekânsal ekler ve sonradan eklenen mimari elemanlar kaldırılacaktır. 8. Yok olmuş ya da yıpranmış olan bahçe kapıları özgün detaylarında ahşap veya demir malzemeden yeniden üretilecek, sokak duvarları ise kısmen yıkıldıkları veya yok oldukları yerlerde silüeti tamamlayacak biçimde belirlenen kotlarda tamamlanacak veya yenilenecektir. Bu genel kararlara ek olarak her yapı ayrı ayrı ele alınmış ve alınan kararlar yapılardaki bozulma tiplerine göre biçimlenmiştir. Basit onarım başlığında; duvarlarda veya mimari elemanlarda yapılan temizlik çalışmaları ve var olan özgün malzemelerin onarımı/boyanması gibi yapının mekansal ve cephe bütünlüğünü etkilemeyen müdahalelerdir. Koruma Kurulu’nca Dik Sokak Sokak Sağlıklaştırma restorasyon projesi talep edilen tescilli on sekiz yapıdan altı tanesinde (0, 12, 14, 22 39)2 basit onarımlar yeterli görülmüştür. Basit onarımlar yapının özgününü koruyarak kullanımının devamını sağlayan küçük müdahalelerdir. Bu önlemler ile yıpranmalar geciktirilerek korunmaları sağlanmaktadır. seafoodplus.infolı Konut seafoodplus.infolı Konut Rölöve Restorasyon Rölöve Restorasyon Bir ve dokuz numaralı konutların rölövelerinde görüldüğü gibi yapılarda önemli strüktürel veya mekânsal bozulmalar bulunmamaktadır. Basit onarım ile özgün nitelikleri korunarak kullanımlarının devamı sağlanmıştır. Bu yapılarda önerilen müdahaleler, yıpranmış çatının onarılması, bacanın yeniden kullanılmasının sağlanması, metal elemanların koruyucular yardımı ile onarılması, ahşap elemanların özgün biçim ve oranlarına dönüştürülmesi, sokağın bütünlüğünü ve kentsel algısını büyük ölçüde etkileyen bahçe duvarlarının onarımı, ve Giresun geleneksel mimarisinden yararlanılarak üretilecek detaylarla bahçe kapılarının yeniden yapılması şeklindedir. Diğer üç yapıda da benzer çalışmalar yapılmıştır. Proje kapsamında alınan restorasyon kararları arasında yer alan bir müdahale biçimi de eklerin/değişikliklerin kaldırılarak yapıların özgün hallerine dönüştürülmesidir. Mekânsal kurgunun yanı sıra cephenin özgünlüğünü de bozan bu ekler ve değişiklikler birkaç başlık altında gruplanabilir: Özgün yerinde, yeni malzeme ile yapılmış ekler/değişiklikler Kapı, pencere gibi mimari ögeler ve balkon, teras gibi mekanlar için daha önce de bahsedilen sorunlar karşısında alınan kararlar her örnek için farklı olmuş ve her bir yapı için (1, 5, 38) özel detaylar üretilmiştir. 2 Vaziyet planında numaralandırılan yapılar müdahale biçimlerinde de bu sıra numaralarına göre incelenecektir.  5xNumaralı Konut seafoodplus.infolı Konut Detayları Beş numaralı konutta özgün balkon betonarme olarak farklı ölçülerde yeniden yapılmıştır. Ayrıca zemin kat pencereleri ve giriş kapısı farklı malzemeler ile değiştirilmiştir. Alınan restorasyon kararlarına göre; yapılan değişiklikler geri dönüştürülmüştür. Balkon özgün oran ve boyutlarına getirilmiş, balkonu taşıyan metal konsollar ve kirişler ile metal korkuluk detayları tasarlanmıştır. Kapı ve pencerelerin restitüsyon çizimleri ve eski fotoğraflar doğrultusunda doğru oran ve boyutlarında ahşap malzeme ile özgün detaylarında yeniden üretilmesine karar verilmiştir. 38 Numaralı Ev-Rölöve 38 Numaralı Ev-Restorasyon Alanda yer alan bir ve otuz sekiz numaralı konutlarda değiştirilen balkonun özgün halinde taş dikmelerle taşındığının saptanması ile bu yapılar için yerel mimaride kullanılan örneklere benzer taş dikmeler ile taşınan balkon detayları üretilmiştir. Sonradan yapılan ekler Çalışma alanında yer alan on numaralı konutta özgün balkonun yerine, dışarıdan betonarme destekler ile taşınan betonarme bir merdiven ve sahanlık eklenmiştir. Ayrıca zemin katta girişi sağlayan merdivenlerin metal parapetleri kaldırılmış üst kat merdivene yol açılmıştır. Alınan restorasyon kararları gereğince yapının cephe algısını ve mekansal kurgusunu bozan betonarme merdiven kaldırılmış özgün balkon yeniden inşa edilmiştir. Alanda bulunan benzer durumdaki yapılar ( üç, on dokuz, otuz, otuz bir numaralı yapılar gibi) için alınan kararlar da on numaralı ev ile benzer niteliktedir. Yapıya sokak cephesinden de algılanan birçok mekân eklenmiş, balkon yok olmuştur. Restorasyon kararları doğrultusunda bu ekler kaldırılmıştır. Balkon için özgün detaylar üretilmiştir. Bahçe duvarları, çatısı ve yıpranan pencereleri basit onarım kapsamında elden geçirilmiştir. Yerel örneklerden yararlanılarak ahşap bahçe kapısı tasarlanmıştır. Konuyla ilgili bir başka örnek de 21 numaralı evdir. Yapının batısında kütleden dışarı büyükçe bir ek olarak çıkan ıslak mekanlar kaldırılmıştır. Rölöve Restorasyon 40 Numaralı Ev Proje alanda bulunan yeni yapılar için de farklı müdahale biçimleri belirlenmiştir. Kütle ve cephe oranları ile dokunun genel karakterine uygun (24 )ve dönemlerinin nitelikli örnekleri oldukları için bazı yapılara hiç müdahale edilmezken (7) bazılarına (15, 16, 27, 35, 11) yerel dokuya uyumu sağlayacak cephe ve malzeme önerileri geliştirilerek sokağın bütünlüğü korunmaya çalışılmıştır. Sadece var olan yapıların korunması ya da iyileştirilmesi sokağın bütün olarak algılanmasına yetmeyeceğinden boş parsellere de koruma amaçlı imar planı gözetilerek yapı sınırları ve kat yükseklikleri önerilmiştir. Sokak sağlıklaştırma projelerinin son yıllarda yaygınlaşarak artması bunların kentsel tarihi alanların korunması ve / veya sunulmasında etkin bir yöntem olarak kabul gördüğünün işaretidir. Ancak bu projelerin üretim (ihale, proje kapsamı, kurul kararları vb) ve uygulama (finansal ve yasal bağlam) süreçlerinin de tartışmaya açılması gerekmektedir. Bakanlığın hazırladığı yönetmelikte 1/ ölçekli vaziyet planlarından 1/1 ölçekli armatür detayına kadar kapsamlı bir proje hazırlanması öngörülmüştür. Oysa ortaya çıkan projelerin çok azı bu standarda uyarken önemli bölümünün cephe düzenlemeleri seviyesinde kalması konu ile ilgili bir boşluk olduğu gerçeğini vurgulamaktadır. Proje sayısının çokluğuna karşın uygulanmış örneklerin yok denecek kadar az olması da bir koruma yöntemi olarak “sokak sağlıklaştırma”nın problemlerine dikkat çekmelidir. Mülk sahiplerinin inisiyatifinin oldukça etkin olduğu mevcut hukuksal alt yapı bu projelerin uygulanması sürecini zorlamaktadır. Projelerin programlanması aşamasında mali kaynakların göz önüne alınmadığı anlaşılmaktadır. “Dik Sokak” Sokak Sağlıklaştırma projesi de titizlikle hazırlanan bir projedir ancak uygulama aşamasına geçilememesi çalışmanın güncelliğini yitirmesine yol açarken, geleneksel yapılar da hızla yıpranmaktadır. Öte yandan, bu çalışma uygulamayı beklerken, sokakta yer alan bazı konutlar için tekil restorasyon projeleri üretilmekte hatta Kurul tarafından onaylanmaktadır. Bu durumun önüne geçilmesi için projelendirme süreci başında en azından finansal kaynakların programlanması ve çalışma alanındaki mülkiyet sorunlarının çözülmesi gerekmektedir. Uluslararası literatürde henüz yerini almamış olan ve Türkiye’ye özgü olarak tanımlanabilecek sokak sağlıklaştırma çalışmaları, gerek etkinlik derecesi gerekse projelendirme ve uygulama süreçleri açısından bilimsel tartışma ortamlarında yerini yeterince bulamamıştır. Bu ve benzeri konuların akademik gündeme taşınması konunun uygulama sürecinin sağlam bir temele oturtulmasına yardımcı olabilir. Bunun bir sonraki aşaması ise sokak sağlıklaştırma projelerinin evrensel kentsel koruma ilkeleri içinde yerinin etkinliğinin ve uygunluğunun tartışılması olsa gerektir.