Kıvrım dağları iki kuşak halinde uzanmaktadır: Kuzeyde Karadeniz Dağları ve güneyde Toros Dağları. Bu dağlar Anadolu’yu, kuzey ve güneyinde Tetis Okyanusu kıyılarında çökelen tortulların kıvrılması ile oluşmuştur. Orojenik hareketler sırasında kıvrımlar arasına magma karışmıştır. Günümüzde Doğu Karadeniz Dağları'nda görülen granit kütleler bu magmanın eseridir. Kıvrım dağları yükselirken akarsular da vadilerini derine doğru gömmeye ve dağları boğaz vadilerle geçmeye başlamışlardır.
Karadeniz Dağları, sahile paralel üç sıra halinde uzanır. Birinci sırayı Küre Dağları, Canik Dağları ve Doğu Karadeniz Dağları oluşturur. İkinci sıra; batıda Bolu Dağı, Ilgaz Dağları, doğuda Yıldız Dağları, Kızıldağ, Çimen Dağları, Kop Dağları, Yalnızçam Dağları. Üçüncü sıra temsilcisi Batı Karadeniz’de yalnızca Köroğlu Dağları’dır. Çoğu dağ grubunun zirveleri m’yi geçer. 3, m ile Kaçkar Dağı ve 3, m ile Çakırgöl Dağı en yüksek zirvelerdir.
Toros Dağları Anadolu’yu güneyden çevreler. Teke Yarımadası’nda KD-GB doğrultulu dağlar, Antalya Körfezi doğusunda KB-GD istikametindedir. En yüksek zirve tortul kökenli kıvrım dağı olan Buzul Dağları üzerindeki Uludoruk Tepesi’nde m’dir. Diğer yüksek dağlar şunlardır: Cilo-Sat Dağları m, Aladağlar m, Bolkar Dağları m, Bey Dağları m. Manavgat, Göksu, Seyhan, Ceyhan, Fırat ve Dicle Nehirleri Toros Dağları'nı derin ve dar vadilerle yararak denize ulaşırlar.
Tektonik dağlar[değiştir kaynağı değiştir]
Çoğunlukla Batı Anadolu’da düşey yönlü tektonik hareketlere bağlı olarak oluşan dağlardır. Faylanmaya bağlı gerilim ve sıkışma neticesinde Ege kıyılarında horst-graben sistemi oluşmuştur. Kaz Dağları, Madra Dağı, Yunt Dağı, Spil Dağı, Bozdağlar, Aydın Dağları, Menteşe Dağları, Palandöken Dağları, Nur Dağları ve Kars-Aras Dağları bu dağlara örnektir.
Volkanik dağlar[değiştir
Ülkemizde en fazla yer kaplayan yeryüzü şekli dağlardır. Dağlar iklim, bitki örtüsü, yerleşme ve ekonomik faaliyetler üzerinde etkilidir. Yükseklere çıkıldıkça iklimin soğumasına bağlı olarak bitki örtüsü çeşitlilik gösterir. Genel olarak doğu-batı yönlü uzanan sıradağlar bulunmaktadır. Türkiye’deki dağlar orojenik ve volkanik hareketler sonucu meydana gelmiştir.
Orojenik Hareketlerle Meydana Gelen Dağlar
Orojenez dağ oluşumu demektir. Orojenik hareketlerle meydana gelen sıradağlar iki şekilde oluşmuştur. Genellikle denizlerde biriken tortulların basınç oluşturan kıta hareketleri sonucu kıvrılarak ya da kırılarak yükselmesi sonucu sıradağlar oluşmuştur.
Kıvrım Dağları: Bu dağlar orojenez sonucu esnek tabakaların kıvrılarak yükselmesi sonucu oluşmuştur. Ülkemiz Alp-Himalaya kıvrım dağ kuşağı içerisinde yer almaktadır. Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları bu şekilde oluşmuştur. Yükselme sonucu yüksekte kalan kısma “antiklinal” , alçakta kalan kısma ise “senklinal” denmektedir.
Kırık Dağlar: Orojenez sonrası bazı dağlar kıvrılma yeteneğini kaybederek kırılırlar. Kırılma sonrasında bazı kısımlar çökerken, bazı kısımlar yüksekte kalmaktadır. Yüksekte kalan kısımlara “horst”, alçakta kalan kısımlara “graben” denmektedir. Horst ve grabenler arasında ise fay hatları bulunmaktadır. Ege Bölgesi’ndeki dağlar bu şekilde oluşmuştur. Ülkemizdeki kırık dağlar şunlardır; Menteşe Dağları, Kaz Dağları, Kazak Dağları, Madra Dağları, YundDağları ve Boz Dağlar.
Volkanik Hareketlerle Meydana Gelen Dağlar
Yerin derinliklerindeki kızgın ve erimiş magmanın, basıncın artması durumunda yerkabuğundaki çatlaklardan yeryüzünüze çıkmasıyla oluşan dağlardır.
Doğu Anadolu’daki Volkanik Dağlar: Ağrı Dağı, Tendürek Dağı, Nemrut Dağı, Süphan Dağı.
İç Anadolu’daki Volkanik Dağlar: Erciyes Dağı, Hasan Dağı, Karadağ, Karacadağ, Melendiz Dağı.
Ege Bölgesi’ndeki Volkanik Dağlar: Kula Tepeleri
Marmara Bölgesi’ndeki Volkanik Dağlar: Uludağ
Güneydoğu Anadolu’daki Volkanik Dağlar: Karacadağ
Karadeniz Bölgesi’ndeki Volkanik Dağlar: Köroğlu Dağları
Akdeniz Bölgesi’ndeki Volkanik Dağlar: Hassa Bölgesi
Türkiye’nin Dağlarının Coğrafi Dağılışı
Kuzey Anadolu Dağları: Alp-Himalaya dağ kuşağının Türkiye’deki kuzey kanadını oluşturan dağlardır. Karadeniz Bölgesi’nde iki sıra halinde uzanan bu dağlardan kıyıya paralel olanları Canik, Küre, Giresun, Gümüşhane, Kalkanlı, Rize ve Trabzon Dağları’dır. Batıdan doğuya doğru uzanan ikinci sıra ise Köroğlu, Ilgaz, Yıldız, Deveci, Çimen, Kop, Mescid ve Yalnızçam Dağları’dır.
Güney Anadolu Dağları (Toroslar): Batı ve Orta Toros dağ sıralarından oluşmaktadır. Batı Toroslar Antalya Körfezi’nin iki yanında uzanır, Elmalı, Bey, Geyik ve Sultan Dağları’ndan oluşur. Orta Toroslar ise Taşeli Platosu ile Uzun Yayla arasında yer alır. Bolkar, Aladağlar, Tahtalı, Binboğa ve Nur (Amanos) Dağları’ndan oluşmaktadır.
Güneydoğu Anadolu Dağları: Bu dağların en yüksek noktası Hakkari’de bulunan Buzul Dağları’nın doruğudur (Ulu doruk m). Burada bulunan başlıca dağlar Malatya Dağları, Genç Dağlar, Hakkari Dağları, Bitlis Dağları ve volkanik bir dağ olan Karacadağ’dır.
Doğu Anadolu Dağları: Buradaki dağların büyük bir kısmı Orta Torosların devamı olan sıradağlardır. Bunlar Tahtalı, Mercan, Aras, Karasu Dağları’dır. Ayrıca volkanik birer dağ olan Büyük ve Küçük Ağrı, Süphan, Tendürek ve Nemrut Dağları da bu bölgede yer almaktadır.
İç Anadolu Dağları: Bu bölgede yer alan dağlarSultan, Sündiken, Tecer, Çamlıbel, Akdağlar, Hınzır Dağları ile; Erciyes, Melendiz, Hasan, Karadağ ve Karacadağ gibi volkanik dağlardır. Batı Anadolu Dağları: Genel olarak kırılma sonucu oluşmuş horstlardır. Biga, Kaz, Madra, Yund, Bozdağlar, Aydın ve Menteşe Dağları Batı Anadolu’da yer alan dağlardır.
