Düz Kafiye Şeması
» “Uyak ve Ölçü” Sayfasına Dön! « kaynağı değiştir]
» “Uyak ve Ölçü” Sayfasına Dön! « kaynağı değiştir]
Kafiye Şeması Nedir?
Mısraların sonunda yer alan sözcüklerin diğer dizelerde yer alan kelimelerle olan ses benzerliğine kafiye şeması denir. Hem halk şairleri hem de gazel, kaside, tahmis ve murabba türünde eserler yazan divan şairleri, kafiye örgülerine göre eserler kaleme almıştır.
Kafiye şemasının amacı şiirlerin çok daha ahenkli bir şekilde okunmasını sağlamaktır.
Kafiye Örgüsü Nasıl Bulunur?
Kafiye örgüsü nazım birimi üçlü bend ya da dörtlük olan şiirlerde, dizelerdeki son kelimelerin ses benzerliklerine bakılarak bulunur.
A- Düz Uyak:
Düz uyak örgüsü iki farklı şekilde yapılabilir. Bunlardan ilki (aaaa) şeklinde ikincisi ise (aaab) şeklindedir. Genellikle ilk kıtadaki tüm dizeler birbirleriyle uyumlu olurken, daha sonraki kıtalardaki son dizelerin kafiyesi ilk dörtlüğe göre oluşturulur.
Gelir yine yeşil dallarıyla bize bahar
Nisan yağmurları yine bahçemize yağar
Engeller çekilir önümüzden, yıkılır kapı duvar
Umutlarımız yine güneşle birlikte doğar
Yukarıdaki dörtlüğün şeması aaaa şeklindedir.
Bahar - Yağar - Duvar - Doğar kelimelerinde ses benzerliği vardır.
Şiirin kafiye şeması: Düz uyak
Kafiye türü: ''ar'' - Tam uyak
B- Çapraz Uyak
Çapraz uyak şeması abab şeklindedir. Yani 1. ve 3. dizeler ile seafoodplus.info 4. dizeler birbirleriyle kafiyelidir.
Örnek:
Benim bir tepem vardı çocukluğumda
Orada başladı ruhumun ilk gökyüzü işgali
Ve büyüdüm ve boyum ermez artık oraya
Alın tepe tepe kullanın düşleri
Çocukluğumda
Oraya
(a) sesiyle - Yarım uyak
İşgali
Düşleri
(i) sesiyle - Yarım uyak
C- Mani Tipi Kafiye
Mani tipi kafiye şeması aaba şeklindedir. Sadece halk edebiyatında ve mani türündeki şiirlerde kullanıldığı için bu ismi almıştır.
Örnek:
Geçer mi bilmem bu sızı
Şaşırdım artık kışı yazı
Senden bir haber gelmez artık
Kaybettim artık çoğu azı
Sızı, Yazı ve Azı kelimelerinde (zı) sesiyle tam kafiye yapılmıştır.
Çapraz uyak nedir, şiir bilgisinde biçim konusu başlığı altında ele alacağımız bir konudur. Şiir, duygu, hayal ve düşüncelerin bir sisteme bağlı olarak, çekici bir dil ve uyumlu mısralar içinde aktarılmasıdır. Şiir yazılırken ölçü, ahenk ve uyak önemlidir. Uyak düzeni de kendi içinde düz,sarmal ve çapraz olarak sınıflandırır. Bu durumda, çapraz kafiye şeması nasıl olur çapraz uyak örgüsü örnekleri ile anlaşılabilir. Çapraz uyak örnekleri, özellikle halk edebiyatında geceyle yazılan şiirlerde görülmektedir.
Şiir, zengin sembollerle, ritimli sözlerle ve seslerin uyumlu kullanımlarıyla hece ve durak bakımından birbirine denk dizelerle yazılan bir edebi türdür. Şiir yazan kişiye şair denir. Aynı zamanda halk şiiri yazan ve bunu çalıp söyleyene de ozan denir. Şair ve ozan eş anlamlı kullanılmaktadır.
Şiirde her bir satıra dize (mısra) denir. Şiiri yazarken her dizenin başındaki harf, yazım kurallarına uygun olarak büyük harfle başlar. Dört dizelik kümelere kıta (dörtlük) denir. Yine iki dizeden oluşan kümelere de beyit adı verilir. Şiiri, düz yazıdan ayıran ölçü, kafiye, uyak şeması gibi ahenk unsurları vardır.
Çapraz, düz, sarmak uyak kafiye düzeni içinde ele alınır. Kafiye düzeni şiirin biçimsel bir özelliğidir. Kafiye düzeni (örgüsü), dizelerin sonlarına bakılarak çıkarılır. Kafiye örgüsünün, mısraların son seslerindeki düzene göre çeşitleri vardır. Düz, sarmal ve çapraz uyak düzenini açıklayacak olursak:
Düz Uyak: Bir dörtlükte bütün dizelerin ya da ilk üç dizenin veya birinci dizeyle ikinci, üçüncü dizeyle dördüncü dizenin kafiyeli oluşuna düz uyak denir, "aaaa", "aaab", "aabb" gibi.
Sarmal Uyak: Dörtlüğün birinci ve dördüncü dizeleri ile ikinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında kafiyeli olmasına sarma kafiye denir.
A
B
B
A
Çapraz Uyak: Dörtlüğün birinci ve üçüncü dizeleri ile ikinci ve dördüncü dizelerinin kendi aralarında kafiyelenmesine çapraz uyak denir.
A
B
A
B
Bir garip rüya rengiyle (a)
Uyumuş gibi her şekil (b)
Rüzgârda uçan tüy bile (a)
Benim kadar hafif değil (b)
Kalbim bir çiçektir, gündüzler ölgün (a)
Gelin, gelin, onu açın geceler (b)
Beni yâd edermiş gibi bütün gün (a)
Ötün kulağımda çın çın geceler (b)
(Necip Fazıl)
Gördüler: "Aynada bir gizli cihan…. (a)
Ufku çepçevre ölüm servileri…" (b)
Sandılar doğdu içinden bir an. (a)
O, uzun gözlü, uzun saçlı peri. (a)
(Yahya Kemal Beyatlı)
Şu bakır zirvelerin ardından. (a)
Bir süvari geliyor kan rengi. (b)
Başlıyor şimdi melûl akşamdan. (a)
Son ışıklarla bulutlar cengi…. (b)
(Ahmet Haşim)
batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir