Sağ Batın Ağrısı
Karın Ağrıları
Stj.Dr.Ezgi Arı, Stj Dr.Şebnem Erol, Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı
Karın ağrısı insan hayatında sıklıkla karşılaşılan, çoğu zaman kendiliğinden geçen ve tedavi gerektirmeyen bir durumdur. Karın ağrısının sebebi fazla gıda alımı, uygunsuz beslenme, basit enfeksiyonlar olabileceği gibi, ciddi hastalıklar da olabilir.
Karnın değişik bölgelerinin ağrıları o bölgeye has organların hastalıklarından kaynaklanabilir. Mide bağırsak bozuklukları, böbrek hastalıkları, kadın ve erkek üreme organlarının hastalıkları, böbrek üstü bezi hastalıkları, kadınlarda adet sancıları, bazı kan hastalıkları, kurşun vb madde zehirlenmeleri ve zona gibi hastalıklar karın ağrısına sebep olabilir.
Karın bölgesi dışında akciğer ve akciğer zarı iltihapları, kalp krizi, kalp zarı hastalıkları, kaburga kırıkları gibi karın dışındaki organların hastalıkları ve zona da karında ağrı hissedilmesine neden olabilir.
Karın ağrısının değerlendirilmesinde aşağıdaki mnemonic (SOCRATES) sıklıkla kullanılır;
S (Site): Ağrının yeri
O (Onset): Ağrının ortaya çıkış şekli (en alttaki tabloya bakınız)
C (Charecter): Ağrı tipi (Batıcı, yakıcı, künt, keskin vb.)
R (Radiation): Ağrının yayılımı (Omuza, göğüse,sırta, kola, kasıklara vb.)
A (Associated symptoms): Ağrıya eşik eden diğer bulgular (Bulantı, kusma, ateş, sarılık, terleme vb.)
T (Time): Ağrının geliş zamanı özellikleri
E (Exacerbating and alleviating factors): Ağrıyı artıran ve azaltan faktörler
S (Severity): Ağrı şiddeti (Hastaneye gitmeyi gerektirecek şiddette vb.)
YERLEŞİM BÖLGELERİNE GÖRE KRONİK KARIN AĞRILARI
Karın içindeki hasta organ genellikle bulunduğu karın bölgesinde ağrı oluşturur ancak bazen organın bulunduğu bölge dışında karnın farklı bölgelerinde de ağrı hissedilebilir. Bu tür ağrı yansıyan ağrı olarak adlandırılır. Karın ağrısında ağrının lokalizasyonu için karın duvarı topoğrafik bölgelere ayrılır;
ÜST KARIN BÖLGESİNDE (epigastrium bölgesi) AĞRIYA SEBEP OLAN HASTALIKLAR
-Peptik ülser: Toplumun yaklaşık olarak %10 unda görülen bir hastalıktır. Ülser midede ise ağrı genellikle yemekten kısa süre sonra başlar. Ülser onikiparmak barsağında (duedonum) ise ağrılar yemekten 2-3 saat sonra veya uzun süren açlık sonrasında başlar, gece uykudan uyandırır, sırta vurabilir, antiasit almakla ve yemek yemekle geçer. Her iki ülser tipinde de açlık ağrıyı şiddetlendirebilir. Bulantı ve kusma ağrıya eşlik edebilir.
-Gastritler: Gastritlerde genellikle yemek sonrasında artan hafif veya orta şiddette ağrı bulunur. Bulantı, şişkinlik hissi ve geğirme eşlik edebilir. Ağrı antiasit almakla hafifler.
-Mide kanseri: Ne yazık ki mide kanserleri çoğunlukla ileri derece büyüyene kadar bir belirti vermezler. Peptik ülserden farklı olarak mide kanserinde ağrı genellikle yemekle ilgisizdir ve devamlı karakterdedir, ancak bazen erken dönemdeki vakalarda ağrı mide ülserini taklit edebilir. İştahsızlık ve kilo kaybı belirgindir. Tümör mide çıkışını tıkadığında kusma görülür.
-Safra kesesi ve yolları hastalıkları: Safra kesesi enfeksiyonuna (kolesistit) bağlı olarak üst orta karın bölgesinde sürekli ağrı yada taşın safra yollarından geçişi sırasında kramp tarzında aralıklı ağrılar görülebilir.
-Mezenter iskemi: Barsağı besleyen damarların tıkanması ya da daralması ile barsağa giden kan akımının azalması sonucu ortaya çıkan ağrılardır. Yemeklerden 30-45dk sonra ortaya çıkıp 1.5-2 saat kadar sürer ve daha sonra kaybolur. (Abdominal angina). Ağrı künt karakterdedir. Bu nedenle hastalar aç kalarak ağrıyı önlemeye çalışırlar ve kilo kaybederler.
-Kronik pankreatit: Ağrı genellikle yemeklerden sonra oluşur, kuşak biçiminde sırta ve bele yayılır. Hastalar ağrı oluşmaması için yemek yemekten kaçınırlar. Bu hastalarda ayrıca pankreasın fonksiyonunu kaybetmesi nedeniyle oluşan sindirim bozukluğuna bağlı olarak yağlı ishal, kilo kaybı, protein, yağ, vitamin eksikliklerine bağlı bulgular, insüline ihtiyaç gösteren şeker hastalığı (diabet) ve safra yollarının tıkanıklığına bağlı sarılık görülebilir.
-Pankreas kanserleri: Pankreas başı kanserinde devamlı ve şiddeti gittikçe artan karakterde, üst orta karın ve bazen göbek çevresinde veya sol üst kadranda hissedilen bir ağrı mevcuttur. Ağrının yemekle ilgisi yoktur ve ara vermeden artarak devam eder. Pankreas kanserleri kuyruğa doğru yer değiştirdikçe ağrının sırta vurma özelliği de belirginleşir. İştahsızlık ve kilo kaybı belirgindir.
Üst karında ağrı yapabilecek ciddi bir durum akut miyokard infarktüsüdür (kalp krizi). Akut miyokard infartüsünün tipik ağrısı göğüste hissedilirse de bazı hastalar göğüs ağrısı tanımlamayabilir ve sadece üst karın ağrısı ile başvurabilirler. Ağrıya bulantı ve kusma eşlik edebilir. Hastanın öz ve soy geçmişinde kalp hastalığı öyküsü bulunmayabilir, bazı hastalarda ağrı birkaç günden beri var olabilir. Yeni başlayan üst karın ağrısı ile doktora başvuran 30 yaş üzerindeki her hastada kalp kaynaklı bir ağrı olasılığını uzaklaştırmak amacıyla önce EKG çekilmeli, normal olduğu görüldükten sonra diğer incelemelere geçilmelidir. Hastanın daha önce mide vb. sindirim sistemi hastalığı olduğunun bilinmesi bu yaklaşımı değiştirmemelidir. Akut myokard infarktüsü geçirmekte olan hastada teşhis ve tedavinin gecikmesi kalpte telafisi mümkün olmayan zararlara ve/veya ölüme yol açabilir.
SAĞ ÜST KADRAN AĞRISINA SEBEP OLAN HASTALIKLAR;
-Safra kesesi ve yolları hastalıkları: Safra kesesi enfeksiyonuna (kolesistit) bağlı olarak sürekli ağrı yada taşın safra yollarından geçişi sırasında kramp tarzında aralıklı ağrılar görülebilir. Üşüme, titreme, ateş ve sarılık eşlik edebilir. Ağrı sırta, sağ kürek kemiği bölgesine ve sağ omuza yayılabilir.
-Karaciğer nedenli ağrılar: Hepatitler, karaciğer yağlanması, sağ kalp yetmezliği, karaciğerin primer ve metastatik tümörleri, karaciğer apseleri ve kistleri bu bölgede bazen sırta ve omuza vuran ağrıya neden olabilir.
-Kalın barsak (sağ kolon) tümörlerine bağlı ağrılar: Bu bölgenin tümörleri nadiren ağrı yaparlar, daha çok demir eksikliği anemisi (kansızlık) ile ortaya çıkarlar.
– Kalın barsağın sağ taraf kıvrımına bağlı ağrılar: Bazı insanlarda kalın barsağın (kolon) sağ taraftaki kıvrımı karaciğer ile diafram arasına girerek bu bölgede omuza ve göğüse vurabilen ağrılar oluşturabilir (Chiliaditi sendromu).
SAĞ ALT KADRAN AĞRISINA SEBEP OLAN HASTALIKLAR;
-İnflamatuar bağırsak hastalıkları (Crohn ve ülseratif kolit)
-Kalın bağırsağın bakteriyel ve paraziter enfeksiyonları (Tüberküloz, amip)
-Çekum (kör bağırsak) tümörleri ve iltihapları.
SOL ÜST KADRAN AĞRISINA SEBEP OLAN HASTALIKLAR;
-Pankreas kanserleri: Pankreasın kuyruk bölümünde yerleşmiş olan tümörlerde bu bölgede devamlı karakterde ve sırta vurabilen ağrı oluşur. İştahsızlık ve kilo kaybı belirgindir.
-Kronik pankreatit: Ağrı kuşak biçiminde sırta ve bele yayılır, yemeklerden sonra ortaya çıkar. Bazı hastalar ağrı oluşmaması için yemek yemekten kaçınırlar ve kilo kaybederler. Bu hastalarda ayrıca pankreasın fonksiyonunu kaybetmesine bağlı olarak kilo kaybı, protein, yağ, vitamin eksikliklerine bağlı bulgular, yağlı ishaller, genellikle insüline ihtiyaç gösteren şeker hastalığı ve safra yollarının daralmasına bağlı sarılık oluşabilmektedir.
-Kalın barsağın sol taraf kıvrımına bağlı ağrılar: Bazı insanlarda kalın barsağın (kolon) sol taraftaki kıvrımı uzun ve geniş olabilir ve gaz ile dolduğunda bu bölgede omuza ve göğüse vurabilen ağrılar oluşturabilir (splenik fleksura sendromu).
SOL ALT KADRAN AĞRISINA SEBEP OLAN HASTALIKLAR;
-İnflamatuar bağırsak hastalıklarından ülseratif kolit bu bölgede ağrı oluşturabilir. Genellikle kanlı ishal ağrıya eşlik eder.
-Kalın bağırsak divertiküllerinin iltihabı: Divertiküller kalın bağırsakta görülen kesecikleşmelerdir. Divertikülün iltihaplanması sonucu ağrı, ateş, makattan kan gelmesi ve ishal görülebilir.
-Kalın bağırsak tümörleri: Kalın barsak kanserlerinde nadiren ağrı duyulur. Kalın barsağın bu kısmında yerleşen tümörlerin yol açtığı en önemli bulgular dışkı şeklinin ve biçiminin değişmesi, makattan kan gelmesi ve dışkılama alışkanlığında değişiklik olmasıdır.
GÖBEK ALTI VE KARIN ALT BÖLGESİNDE (hipogastrium veya suprapubik bölge) AĞRIYA SEBEP OLAN HASTALIKLAR;
-Kadın genital sistemi hastalıkları
-Mesane retansiyonu: Mesanenin çıkış yolundaki darlıklara ve bazen de nörolojik hastalıklara bağlı olarak boşalamayıp, mesane duvarının gerilmesi sonucunda oluşan şiddetli ağrılardır.
-Sistit: idrar yollarının iltihaplanması sonucu ağrı, idrar yaparken yanma, sık idrara çıkma ve ateş ile karakterize bir tablodur. Kadınlarda idrar kanlı gelebilir.
Abdominal / retroperitoneal ağrıların ve yansıyan ağrıların lokalizasyonları
AKUT KARIN AĞRILARI
Ani başlayan, bulantı, kusma, gaz ve dışkı çıkaramama ve ateş gibi ek yakınmalarla birlikte olabilen şiddetli karın ağrısı akut karın (akut batın) olarak adlandırılır.
Akut karına neden olan karın içi organ hastalıkları;
-Akut apandisit: Bulantı, iştahsızlık ve şiddeti değişken göbek çevresi ağrısıyla başlar. Bu ağrı 6-8 saat sonra sağ alt kadrana geçebilir ve periton irritasyon bulguları gelişebilir. Ateşin ve lökositozun varlığı perforasyon (delinme) ya da apse gelişiminin habercisi olabilir. Akut apandisitin tedavisi cerrahidir.
-Akut kolesistit: Safra kesesinin iltihabına verilen isimdir. Akut kolesistitte epigastrium veya sağ üst kadranda lokalize ve sağ kürek kemiğine yayılabilen inatçı bir ağrı bulunur. Bulantı, kusma, hafif ateş ve sararma eşlik edebilir. Sağ üst kadranda hassasiyet vardır.
-Akut pankreatit: Alkol ve safra kesesi taşına bağlı olarak pankreas enzimlerinin ve safranın pankreas kanallarında aktive olması sonucu ortaya çıkan ağrılı bir akut karın olayıdır. Ağrı epigastriumda ve umbilikal bölgede ortaya çıkar ve şiddeti birkaç saat içinde hızla artar. Azalmadan uzun süre devam edip kuşak tarzında sırta ve sol kürek kemiği bölgesine yayılır. Ateş, iştahsızlık, bulantı, kusma ve şok bulunabilir.
-Duedonum (onikiparmak barsağı) ülseri perforasyonu: Epigastriumda hissedilen ağrı ani,keskin, şiddetli ve bıçak saplanır tarzda bir ağrıdır. Ağrı daha sonra, karın duvarı zarının iltihaplanmasına bağlı olarak, tüm karına yayılır. Fizik muayenede tahta gibi sert bir karın saptanması son derece karakteristiktir.
-İnce bağırsak tıkanması: Ani, keskin ve şiddetli umbilikal bölge ağrısı ön plandadır. Bunun hemen ardından bulantı kusma başlar. Ağrı kolik tarzındadır (dakikalar içinde artıp azalan ataklar halinde)
-Akut divertikülit: Başlangıçta göbek çevresi veya hipogastriumda ağrı,iştahsızlık,bulantı ve kusma görülür. Daha sonra ağrı sol alt kadrana yerleşir.
-Akut mezenter iskemisi: Bağırsakları besleyen damarların gerektiğinden az kanlanması sonucu epigastrik ve umbilikal bölgede saniyeler içinde başlayan şiddetli ağrıyla karakterizedir.
Yeni başlayan karın ağrılarında ağrının özelliklerinin ayırdedilmesi önemlidir. Bıçak saplanır veya yırtılır tarzda birden bire başlayan ağrı iç organ perforasyonları (mide, onikli parmak bağırsağı, safra kesesi vb. organların delinmesi), aort (kalptan çıkan büyük atar damar) anevrizması rüptürü (yırtılması), dış gebelik rüptürü, over torsiyonu (yumurtalık tüpü dönmesi) ve akut mezenterik iskemi (bağırsak damarlarını tıkanması) gibi hastalıkları düşündürür. Safra yolları, idrar yolları ve bağırsakların tıkanmasına yol açan patolojilerin oluşturduğu ağrılar belirli aralıklarla şiddetlenme ve hafifleme gösterir ve sıcak uygulaması ile azalır (kolik tarzında ağrı, biliyer, üriner ve intestinal kolikler). İç organların iltahaplanmalarında oluşan ağrılar genellikle şiddeti saatler içinde giderek artan ağrılardır (apandisit, kolesistit, pankreatit, divertikülit vb.) (Aşağıdaki tabloya bakınız).
HANGİ DURUMLARDA DOKTORA BAŞVURULMALI?
Karın ağrısı sorunu olan kişilerin aşağıdaki durumlarda kesinlikle doktora başvurması gerekir;
– Ani başlayan veya giderek artan şiddette, tekrarlayıcı veya devamlı karakterde ağrılar
– Ağrı ile nefesin kesilmesi, baygınlık hissi, kanama, kusma ve yüksek ateş olması
– Ağrının göğüse, boyuna, sırta ve omuza yayılması
– Dışkıda kan görülmesi
– Karındaki ağrılı bölgeye dokunmayla hassasiyet ve ağrı hissedilmesi
– Karında gerginlik ve şişme olması, gaz ve dışkı çıkarmada güçlük
DOKTORUNUZA DANIŞMADAN AĞRI KESİCİ ALMAYIN!
Yeni başlayan karın ağrısı olan bir hastanın doktor tavsiyesi dışında ağrı kesici alması sakıncalıdır !!! Özellikle akut karın hallerinde ağrı kesici alınması hastalığın teşhisini güçleştirebilir, doktora gidilmesini geciktirerek ölümcül sonuçlara yol açabilir.
KAYNAKLAR
1-Golstein PE, Askenasi R,Cremer M. Abdominal pain. In:Gastroenterology and hepatology. Eds:CrremerM,Krejs G,Ramadori G,Madson JR. McGraw-Hill, London, 1999: 35-47.
2-Glasgow RE,Mulvihill SJ.Acute abdominal pain. In: Gastrointestinal and liver disease.Eds:Feldman M,Friedman L, Sleisdenger MH. 8’th edition,Vol-1, Saunders, Philadelphia,2007:90-98.
3-Battle EH,Yeaton P. Abdominal pain, In: Clinical Practice of Gastroenterology Ed: Brandt LJ. Churchill Livingstone,Philadelphia,1999: 210-214.
4-Aktan H.Abdominal ağrı. Gastroenteroloji. Ed: Aktan H. Makro yayıncılık. Ankara, 1988:1-11.
5-Kapıcıoğlu S. Karın ağrısı ve akut karın.Gastroenteroloji. Ed:Telatar H, Simsek H. Hekimler yayınbirliği,1993:23-39.
Hangi karın ağrısı neyin habercisi?
Sağlık
Son Güncelleme:
Karın ağrısı aslında çok büyük bir alan için kullandığımız tabirlerden biridir. Karın boşluğunun hangi bölgesinin ağrıdığına bağlı olarak sorunun yaşandığı organımız değişir. Peki hangi karın ağrısı neyin habercisidir? Karnın sağ üst bölgesi ağrırsa ne demek? Bölge bölge karın ağrısı sebepleri…
Karnın sağ üst tarafında ağrı
- Karnın sağ üst tarafında ağrı genellikle karaciğer ve safra kesesini işaret eder.
- Karnın sağ üst tarafında ani ve şiddetli ağrı, ağrının sağ omza doğru yayılması, ağrının özellikle fazla yemek yedikten sonra meydana gelmesi safra kesesi taşı belirtisi olabilir.
- Karnın sağ üst kısmında kesin ağrı veya sağ omuz veya sırta yayılan kramplar kolesistit de denilen safra kesesi yangısını işaret edebilir.
- Sürekli olmayan aralıklı ağrı veya aralıklı keskin ağrı karaciğer sorunlarından olan hepatit habercisi olabilir.
KARNIN ORTA ÜST KISMINDA AĞRI
- Karnın orta üst kısmında onikiparmakbağırsağı ve pankreasın büyük bölümü ve ince bağırsağın bir kısmı bulunur.
- Sırta vuran karın ağrısı özellikle yemek yedikten sonra artıyorsa pankreas iltihabı belirtisi olabilir.
- Karnın orta üst kısmında şiddetli ağrı, hassasiyet, kusma, mide bulantısı, ishal ve şişkinlik varsa üst karın fıtığı olabilir.
- Karnın orta üst kısmından göğse doğru yanma hissi ile birlikte öksürme, boğaz ağrısı, ağızda asit tadı, gaz, mide bulantısı ve şişkinlik varsa genellikle mide yanması veya hazımsızlık belirtisidir.
- Uzandığınızda veya eğildiğinizde artan mide yanması şikayeti varsa, göğüs ağrısı ve geğirme isteği duyuyorsanız hiyatus hernisi denilen karın iç organlarının göğüs boşluğuna girmesi sorunu söz konusu olabilir.
- Gece karın ağrısı veya yemekler arası ağrı varsa ve yemek yediğinizde azalıyorsa onikiparmakbağırsağı ülseri belirtisi olabilir.
KARNIN SOL ÜST TARAFINDA AĞRI
- Karnın sol üst tarafında midenin büyük bölümü bulunur.
- Şiddetli ağrı ve kusma isteği ve mide bulantısı gastrit veya enflamasyon belirtisi olabilir.
- Genellikle mide boş olduğunda yanma hissi oluyorsa mide ülseri söz konusu olabilir.
KARNIN SAĞ VE SOL KISMINDA AĞRI
- Karnın sağ veya sol kısmında sırta vuran ağrıya eşlik eden ateş, üşüme hissi, ishal ve mide bulantısı böbrek enfeksiyonunu işaret eder.
- Alt karına doğru yayılan keskin ve şiddetli ağrı böbrek taşı belirtisidir. Böbrek taşı belirtileri arasında kusma, ateş, mide bulantısı, sürekli idrara çıkma isteği ve idrarda kan görülür.
KARNIN ORTA KISMINDA AĞRI
- Karnın göbek deliği etrafında ağrı bağırsak şikayetlerini işaret eder ağrıyla birlikte kusma, ishal ve gaz varsa ince bağırsak sorunları söz konusu olabilir.
KARNIN SAĞ ALT KISMINDA AĞRI
- Karnın sağ alt kısmında şiddetli ağrı, iştah eksikliği, kusma, mide bulantısı ve ateş apandisit belirtilerindendir.
ORTA ALT KARIN AĞRISI
- Karnın orta alt kısmı ağrıyorsa idrar yolu enfeksiyonu olabilir. İdrarda renk değişikliği ve idrar yaparken yanma hissi diğer belirtilerindendir.
- Ani ve şiddetli pelvik ağrısı üreme organları ile ilgili sorunları işaret eder.
- Karın ağrısı genellikle önemsenmese de ciddi sorunların belirtisi olabilir. Yolunda gitmeyen bir durum olduğunu düşünüyorsanız hızlıca doktora başvurunuz.
HÜRRİYET AİLE ÖZEL
Karın Ağrıları
Karın boşluğu birçok organı barındırmaktadır. Bu organların her birinin çeşitli hastalıkları ağrıya neden olabilir. Bu organların hastalıklarını değerlendirirken ağrı genellikle baş ağrısı ve bel ağrısından farklı olarak uyarıcı nitelik taşır. Karın ağrısı vakit geçirilmeden değerlendirilmesi gereken bir belirtidir. Diğer kronik ağrılarda ağrı kesiciler verilirken, karın ağrılarında neden belirlenmeden ağrı kesici verilmesi son derece sakıncalıdır. Çünkü bu durumda ağrının kesilmesiyle altta yatan hastalık gizleneceğinden tedavide geç kalınarak daha büyük zararlara yol açılabilir.
Karın boşluğunda mide, bağırsaklar, karaciğer, pankreas, safra kesesi, safra yolları, dalak, apandis, böbrek ve idrar yolları, mesane, kadınlarda rahim ve yumurtalıklar, erkekte prostat bulunmaktadır. Bütün bu organlardan ve karın duvarından kaynaklanan birçok akut ve kronik ağrı vardır. Bütün bu ağrıların değerlendirilmesi oldukça zordur. Hastanın iyi tetkiki gereklidir.
Karın ağrıları içerisinde en sık görülenler apandisite bağlı karın ağrıları, safra kesesinin iltihap ve taşlarından kaynaklanan ağrılar, mide ve onikiparmak bağırsağı ülserinden kaynaklanan ağrılar, pankreas bezinin iltihaplarından kaynaklanan ağrılardır. Ayrıca karın organlarının kanserlerinde şiddetli ağrılar ortaya çıkar.
Karın ağrıları genellikle tanıya daha kolay ulaşabilmek için ağrının yerleştiği bölgeye göre sınıflandırılırlar. Bu amaçla karın bölgesi çeşitli kısımlara ayrılır.
Göbek çevresi
Göbek çevresindeki ağrılar ince bağırsak hastalıkları ve apandis iltihabı (apandisit) ile ilişkili olabilir.
Üst orta bölge
Bu bölgeye epigastrik bölge de denir. Göbeğin üstünde orta hatta yer alır. Bu bölgenin ağrıları genellikle mide hastalıkları ile ilgilidir. Bunlar mide ekşimesi, gastrit ya da ülser olabilir. Ayrıca ince bağırsağın üst bölümü (onikiparmak bağırsağı), pankreas ve safra kesesi hastalıklarında da bu bölgede sürekli ve şiddetli ağrı oluşabilir. Bu bölgede ağrıya neden olan bir başka durum ise diyafram fıtığıdır. Tüm bunlardan başka bölgede yer alan organların (mide, pankreas) kanserlerinde de karnın üst orta bölgesinde şiddetli ağrı ortaya çıkar.
Üst sol bölge
Bu bölgede ağrı çok sık değildir. Bazen mide, dalak, pankreas ve kalın bağırsakla ilgili hastalıklarda görülebilir.
Üst sağ bölge
Üst sağ bölgede şiddetli ağrının en önemli nedeni safra kesesinde iltihaplanmadır. Bu durumda ortaya çıkan ağrı göbeğe ve bele yayılabilir. Bazen pankreas veya onikiparmak bağırsağından kaynaklanan hastalıklar da karnın sağ üst bölgesinde ağrıya neden olabilir.
Alt orta bölge
Bu bölgede ağrı kalın bağırsak iltihaplarına, kadınlarda idrar yolu enfeksiyonları ya da üreme organları ile ilgili hastalıklara bağlı olabilir. Bölgenin sık görülen bir ağrılı hastalığı da spastik kolondur.
Alt sol bölge
Sıklıkla son bağırsaktan kaynaklanan problemler bu bölgede ağrıya yol açar. Divertikülit adı verilen özel bir kalın bağırsak iltihabı ve Crohn hastalığı örnek olarak sayılabilir.
Alt sağ bölge
Kalın bağırsak hastalıklarında bu bölgede de ağrı görülür. Apandisit ağrısı da başlangıç döneminin ardından karnın sağ alt bölümüne yayılır.
Yansıyan ağrı
Akciğerlerin alt kısımları, böbrekler, rahim ve yumurtalıklar gibi karın dışında yer alan organlardan kaynaklanan ağrılar bazen karın bölgesine yayılır. Bu tip ağrıya yansıyan ağrı adı verilir. Ayrıca karın organlarından kaynaklanan ağrıların da başka bölgelere yayılmasına sık rastlanır. Örneğin safra kesesi ağrısı göğse ve sağ omuza, pankreas ağrısı bele ve kürek kemiklerinin arasına yayılır. Bunlar da yansıyan ağrıya örnek durumlardır.
Karın Ağrısında Tanı
Karın ağrısı nedeniyle hekime başvuran hastalarda ağrının nedenini ortaya koymak için öncelikle hastanın şikayeti, ağrının niteliği ayrıntılı bir şekilde sorgulanır, bunu fiziksel muayene, çeşitli laboratuvar testleri, görüntüleme yöntemleri ve gerektiğinde endoskopik incelemeler izler.
Ağrının başlama şekli önemlidir. Örneğin, ani başlayan bir ağrı bağırsaklarda beslenme bozukluğu, safra kesesi kanallarında veya bağırsaklarda tıkanma gibi ani başlayan bir hastalığın habercisidir.
Ağrının şekli de tanı için değerli bilgiler sağlar. Örneğin bağırsak tıkanmalarında bağırsakların kasılmalarına bağlı kramp şeklinde ağrılar ortaya çıkar. Safra yollarının tıkanması üst karın bölgesinde şiddetli ve sabit bir ağrıya yol açar. Akut pankreatitte tipik olarak üst karın bölgesinde ve sırtta, çok şiddetli, dayanılmaz, sabit bir ağrı vardır. Akut apandisitte ağrı göbek çevresinde başlar ve tablo ilerledikçe karnın sağ alt bölgesine kayar.
Bir başka önemli tanı kriteri ağrının süresidir. Örneğin, spastik kolit ağrısı aylar ve hatta yıllar boyunca artma ve azalmalarla sürüp gider. Safra kesesi ağrısı birkaç saatten daha uzun sürmez. Pankreas iltihabına bağlı ağrı ise birkaç gün devam eder.
Karın ağrılarının tanısında görüntüleme yöntemlerinin çok önemli yeri vardır. Direkt grafi (röntgen) ile bağırsak tıkanmaları veya delinmeleri saptanabilir. İlaçlı röntgen çekimleri mide-bağırsak sistemi ile ilgili değerli bilgiler verir. Ultrasonografi de tanıda çok değerli bir yöntemdir. Safra kesesi hastalıkları, apandisit, karaciğerle ilgili sorunlar, böbrek ve idrar yolu hastalıkları ultrasonografi ile saptanabilir. Bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans ise karın bölgesinin anatomisini mükemmel bir şekilde göstermeleriyle pek çok hastalıkta kesin tanıya ulaşılmasını sağlayan görüntüleme yöntemleridir.
KARIN AĞRISI NEDEN OLUR? NE İYİ GELİR, NASIL GEÇER?
Karın Ağrısı
Karın ağrısının, bazıları çok ciddi olabilen birçok nedeni vardır. Karın ağrısı hissi, karın bölgenizdeki hergangi bir organdan veya sindirim sisteminizin dışında bir kaynaktan geliyor olabilir. Karın ağrınızın sebebi açıklanamıyorsa, ağrı sürekli devam ediyorsa veya çok şiddetli ise tıbbi yardım alın.
Karın Ağrısı Nedir?
Karın ağrısı, karın bölgesinin herhangi bir yerinde – kaburgalarınız ve pelvisiniz arasında – oluşabilen rahatsızlıktır. Karın ağrısını genellikle “mide ağrısı” ile karıştırılır, ancak ağrı karnınızdaki başka organlardan da geliyor olabilir.
Karnınız aşağıdaki organlara ev sahipliği yapar:
- Mide.
- Karaciğer.
- Safra kesesi.
- Pankreas.
- İnce bağırsak.
- Kalın bağırsak.
Yukarıdaki organların hepsi sindirim sisteminizdeki organlardır, ancak ağrı karın duvarınızdan ya da karnınızdaki deri, kaslardan da kaynaklanabilir. Ve bazen karnınızda hissettiğiniz ağrı göğsünüz, pelvisiniz veya sırtınız gibi başka bir yerden geliyor olabilir.
Karın ağrısı birçok farklı şekilde oluşabilir ve birçok anlama gelebilir.
Yaşadığınız karın ağrısı aşağıdaki tipte olabilir:
- Hafif veya şiddetli.
- Donuk veya keskin.
- Yanan veya ağrıyan.
- Kramplı veya kolik.
- Sabit veya aralıklı.
- Yerelleştirilmiş (bir noktada) veya genelleştirilmiş (her yerde).
Sonuç olarak, karın ağrısı, yalnızca sizin tanımlayabileceğiniz öznel bir semptomdur.
Karın ağrısı ne kadar yaygındır?
Hemen hemen herkes hayatının bir noktasında karın ağrısı yaşamaktadır. Çoğu zaman, karın ağrısı ciddi değildir ve kendi kendine iyileşir. Bununla birlikte, karın ağrısı ciddi bir hastalık belirtisi veya hatta acil bir durum olabilir. Karın ağrısı, acil servis ziyaretlerinin %5'inden sorumludur.
Karın Ağrısı Çeşitleri Nelerdir?
Karnınız birçok organa ev sahipliği yaptığı için, doktorunuz ağrıyı hissettiğiniz net olarak keşfederek ağrınızın türünü belirlemek isteyebilir. Doktorlar genellikle karnınızı dört bölüm şeklinde inceler. Ağrınızın aşağıdaki bölgelerden hangisinde olduğu önem taşır:
- Karnın sağ üst tarafında ağrı
- Karnın sol üst tarafında ağrı
- Karnın sağ alt tarafında ağrı
- Karnın sol alt tarafında ağrı
Karın ağrısının yeri ağrı açısından ne gibi bilgiler verir?
Karın ağrısının yeri, tek faktör olmasa da karın ağrınızın tedavisi için önemli bir ipucudur. Hangi organların karın ağrısına neden olduğunu gösterebilir. Örneğin, karnın sağ üst kısmındaki ağrı, karaciğerinizde veya safra kesenizde bir sorun olduğunu gösterebilir.
Bununla birlikte, doktorunuz karın ağrınızın nasıl hissettirdiği, ne sıklıkta bu ağrıyı yaşadığınız ve karın ağrısının ne kadar şiddetli olduğu hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyecektir. Bu bilgiler doktorunuza ne tür bir problemle karşı karşıya olabileceğinize dair ek ipuçları verecektir.
Karın Ağrısı Nedenleri?
Karın ağrısının birçok nedeni vardır. Karın ağrısı sindirim, yaralanma, enfeksiyon veya hastalık ile ilgili olabilir. İçerideki bir organdan veya karın duvarınızdaki kaslardan, deriden kaynaklanabilir. Veya yakınlardaki başka bir yerden yayılmış olabilir.
Doktorunuz, karın ağrısının nedenini belirlemek için ağrınız hakkında size ayrıntılı sorular soracaktır. Ağrının ne kadar kötü hissettirdiği, her zaman ağrının nedeninin ciddi olduğunu göstermez. Bazı yaygın, geçici koşullarda karın ağrısı yoğun olabilir ve yaşamı tehdit eden bazı koşullarda ise ağrı hafif hissedilebilir.
Karın ağrısının en yaygın nedenleri nelerdir?
Karın ağrısının çoğu nedeni geçicidir ve ciddi değildir. Sindirim, menstrüasyon veya bir virüs enfeksiyonu sonucunda karın ağrınız oluşmuş olabilir. Örneğin:
Karın Ağrısına Neden Olabilen Sindirim Sorunları
Yemekten sonra oluşan karın ağrısı şunlardan kaynaklanabilir:
İltihaplanma ve Karın Ağrısı
Organlarınızdaki tahriş veya enfeksiyon geçici iltihaplanmaya neden olabilir, örneğin:
Adet Döngüsü Kaynaklı Karın Ağrısı
Adet dönemlerin, aşağıdaki sebepler nedeniyle ara sıra ağrı yaşayabilirsiniz:
Karın ağrısının daha ciddi nedenleri nelerdir?
Bazen karın ağrısı, tedavi gerektirecek ciddi bir tıbbi duruma işaret eder. Karnın farklı bölgelerindeki ağrı, farklı organların tutulduğunu gösterebilir. Örneğin:
Sağ Üst Karın Ağrısı
Sağ üst karnınız karaciğerinize, safra kesesine ve safra kanallarına ev sahipliği yapar. Sağ böbreğiniz de bu bölgede bulunur. İnce ve kalın bağırsağınızın ilk bölümleri de buradan geçer.
Sağ üst karın ağrısı büyük olasılıkla karaciğer hastalığı veya safra kesesi hastalığı ile ilişkilidir, örneğin:
Ayrıca oniki parmak bağırsağınızda, yükselen kolonda veya sağ böbreğinizde aşağıdaki gibi lokalize bir sorun olabilir:
- Böbrek enfeksiyonu.
- Böbrek taşı.
- Oniki parmak bağırsağı ülseri.
- Kalın bağırsak tıkanıklığı.
Sol Üst Karın Ağrısı
Sol üst karnınız midenize, pankreasınıza ve dalağınıza ev sahipliği yapar. Sol böbreğiniz karın boşluğunuzun arkasında, kalbiniz ve sol akciğeriniz ise hemen üstündedir.
Sol üst karın ağrısı şu anlamlara gelebilir:
- Pankreatit (iltihaplı pankreas).
- Pankreas kanseri.
- Splenomegali (genişlemiş dalak).
- Gastrit.
- Mide ülseri.
- Safra reflüsü.
- Mide kanseri.
- Böbrek enfeksiyonu.
- Böbrek taşı.
Ağrı göğsünüzden kaynaklanıyorsa, aşağıdakiler sebep olabilir:
Alt Karın Ağrısı
Alt karnınız ince bağırsağınızın ve kalın bağırsağınızın büyük bir kısmını içerir. Buradaki ağrının büyük olasılıkla gastrointestinal hastalıklarla ilişkili olması muhtemeldir. Alt karın ağrısı ayrıca üreterleriniz, yumurtalıklarınız veya rahminiz ile de ilgili olabilir.
Karın bölgesiyle ilişkili alt karın ağrısının nedenleri şunlardır:
Pelvik organlardan kaynaklanan alt karın ağrısı şunlardan kaynaklanabilir:
Sol Alt Karın Ağrısı
Özellikle sol alt karnınızda olan ağrı, çoğunlukla kolonun divertikülozu ve divertiküliti ile ilişkilidir. Divertikül (bağırsak duvarında küçük çıkıntılar) kolonunuz boyunca oluşabilir, ancak genellikle sol alt kısımda gelişirler.
Sağ Alt Karın Ağrısı
Özellikle sağ alt karnınızda olan karın ağrısı, apandisit ile ilgili olabilir. Sağ alt karın ağrısının nedeni apandisit veya daha nadiren apendiks kanseri olabilir.
Genele Yayılmış Karın Ağrısı
Karın ağrısının diğer genel nedenleri şunlardır:
- Stres (psikosomatik ağrı).
- Viseral aşırı duyarlılık.
- Karın şişkinliği.
- Travmatik yaralar.
- Kas gerginliği.
- Zona hastalığı.
Akut karın ağrısı genellikle birkaç saat ila birkaç gün içinde düzelir. Kronik karın ağrısı ise aralıklı (epizodik) olabilir, yani gelip gidebilir. Bu tür ağrı haftalar, aylar, hatta yıllar boyunca mevcut olabilir. Bazı kronik durumlar, zamanla giderek kötüleşen progresif (ilerleyici) ağrıya neden olur.
Akut Karın Ağrısı Nedenleri
Akut karın ağrısına neden olan çeşitli durumlara genellikle diğer semptomlar eşlik eder. Akut karın ağrısının nedenleri, herhangi bir tedavi olmaksızın çözülen küçük durumlardan ciddi tıbbi acil durumlara kadar değişebilir, bu nedenlerden bazıları:
- Abdominal aort anevrizması
- Apandisit
- Kolanjit (safra kanalı iltihabı)
- Kolesistit
- Sistit (mesane iltihabı)
- Diyabetik ketoasidoz
- Divertikülit
- Duodenit (ince bağırsağın ilk bölümünde iltihaplanma)
- Ektopik gebelik (dış gebelik)
- Fekal impaksiyon (atılamayan sertleştirilmiş dışkı)
- Kalp krizi
- Yaralanma
- Bağırsak tıkanıklığı
- Intususepsiyon (çocuklarda)
- Böbrek enfeksiyonu (piyelonefrit)
- Böbrek taşı
- Karaciğer apsesi (karaciğerde irin dolu cep)
- Mezenterik iskemi (bağırsaklara kan akışının azalması)
- Mezenterik lenfadenit (karın organlarını yerinde tutan zarın kıvrımlarında şişmiş lenf düğümleri)
- Mezenterik tromboz (bağırsaklarınızdan kan taşıyan bir damardaki kan pıhtısı)
- Pankreatit (pankreas iltihabı)
- Perikardit (kalp çevresindeki dokunun iltihabı)
- Peritonit (karın zarının enfeksiyonu)
- Plörezi (akciğerleri çevreleyen zarın iltihabı)
- Zatürre
- Pulmoner enfarktüs (akciğerlere kan akışının kaybı)
- Yırtılmış dalak
- Salpenjit (fallop tüplerinin iltihabı)
- Sklerozan mezenterit
- Zona hastalığı
- Dalak enfeksiyonu
- Dalak apsesi (dalakta irin dolu cep)
- Yırtık kolon
- İdrar yolu enfeksiyonu (İYE)
- Viral gastroenterit (mide gribi)
Kronik (aralıklı veya epizodik) Karın Ağrısı Nedenleri
Kronik karın ağrısının spesifik nedenini belirlemek genellikle zordur. Semptomlar hafif ila şiddetli arasında değişebilir, ağrı gelip gidebilir, ancak zamanla kötüleşmesi şart değildir. Kronik karın ağrısına neden olabilecek durumlar şunlardır:
Progresif (Gittikçe Kötüleşen) Karın Ağrısı Nedenleri
Zamanla sürekli kötüleşen ve genellikle diğer semptomların eşlik ettiği karın ağrısı genellikle ciddidir. Progresif karın ağrısının nedenleri şunlardır:
Karın ağrısı ile ilişkili daha ciddi durumlardan bazıları şunlardır:
- Akut pankreatit, üst karın bölgesinde genel, sürekli ve kötüleşen ağrıya neden olabilir. Bazen ağrı sırtın üst kısmına doğru hareket eder. Diğer olası semptomlar halsizlik, nefes darlığı ve mide bulantısıdır.
- Apandisit, sağ alt tarafa yerleşen genel karın ağrısı olarak başlar.
- Biliyer kolik, sağ üst karında sabit bir ağrıya neden olabilir. Bazen ağrı sırtın üst kısmına yayılır. Hastalar ayrıca mide bulantısı ve kusma yaşayabilir.
- Crohn hastalığı, apandisite benzer semptomlar gösterebilir. Bunlara sağ alt taraftaki ağrı ve kanlı ishal dahildir.
- Divertikülit, karnın sol alt tarafında zamanla kötüleşen orta derecede ağrıya neden olabilir.
- Safra taşları, karnın sağ alt kısmında şiddetli, kramp şeklinde ağrı üretebilir. Ağrı sırta yayılabilir.
- Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH), yemek yedikten sonra yanma hissine veya rahatsızlığa neden olur. Bu, özellikle hasta yatarken veya eğilirken ortaya çıkar. GÖRH ayrıca göğüste hastayı geceleri uyandıran ağrı üretebilir. Diğer belirtiler kalp krizi belirtilerine çok benzer olabilir.
- Hepatit, sağ üst karında ağrı, bulantı ve kusmaya neden olabilir.
- Pankreas kanseri, pankreatit ile aynı semptomları üretebilir.
Karın ağrısı nasıl teşhis edilir?
Doktorunuz size ağrınız hakkında ayrıntılı sorular soracaktır. Şunları bilmek isteyeceklerdir:
- Karın ağrısı nerede hissediliyor?.
- Ağrı nasıl bir ağrı?
- Ağrı ne süredir devam ediyor?
- Ağrının düzeni nasıl?
- Ağrı kötüleşiyor mu?
- Ağrının sabit mi hareketli mi?
- Ağrıyı azaltani iyileştiren bir şey var mı?
- Ek başka belirtiler var mı?
Cevaplarınızdan, doktorunuz acil tedaviye ihtiyacınız olup olmadığını belirlemeye çalışacaktır. Bazen doktorunuz ağrınızın geçici olduğunu ve ciddi olmadığını hemen söyleyebilir. Bazen daha ciddi bir durumdan şüphelenebilirler ve bazı testler yapmak isteyebilirler. Ağrınız azalabilir veya daha fazla araştırma için geri dönmeniz gerekebilir.
Karın Ağrısına Ne İyi Gelir?
Karın ağrısının çok çeşitli nedenleri ve tedavileri vardır. Safra taşı veya apandisit gibi bazı durumlar ameliyat gerektirebilir. Ülserler veya enfeksiyonlar gibi diğer durumlar ise ilaçla hafifletilebilir. Ve bazen, karın ağrısı geçene kadar bir mide gribi veya böbrek taşı nöbeti atlatmanız gerekebilir.
Karın ağrınıza neyin sebep olduğunu bilmediğiniz durumlarda, özellikle karın ağrınız kendi kendine geçmiyorsa, nedeni keşfetmek önemlidir. Hafif vakaların bile ciddi nedenleri olabileceğini unutmayın. Ancak, karın ağrınızın sindirimle ilgili bir problemden kaynaklı olduğu konusunda bir fikriniz varsa, kendinizi aşağıdakilerle tedavi ederek başlayabilirsiniz:
- Bağırsak dinlendirme. Yemek yemeyi bırakın veya sadece kraker, muz gibi sindirimi kolay yiyecekleri yiyin.
- Sıvı alımı. Bol su için.
- Sıcak tedavisi.Sıcak su torbasını karnınıza koyun veya sıcak bir banyo yapın.
- Evde yapılan ilaçlar. Gaz için meyan kökü, hazımsızlık için zencefil veya bağırsak kaslarınızı gevşetmeye yardımcı olması için nane tüketin.
- Ağrıyı daha da kötüleştirebilecek kahve, çay ve alkol tüketimini azaltın.
- Tekrar yemek yemenize izin verildiğinde, berrak sıvıları tüketerek yemeye başlayın, ardından kraker, pirinç, muz veya tost gibi hafif yiyeceklere geçin. Doktorunuz bazı gıdalardan kaçınmanızı tavsiye edebilir.
- Bol bol dinlenin.
- Bazı ağrı türlerini azaltmaya yardımcı olabilecek reçetesiz satılan antasitleri deneyin.
- Parasetamol gibi hafif ağrı kesiciler alın. Bir doktor tarafından tavsiye edilmedikçe aspirin veya iltihap önleyici ilaçlardan kaçının. Bu ilaçlar bazı karın ağrısı türlerini daha da kötüleştirebilir.
Karın Ağrısı Varlığında Ne Zaman Doktora Gitmeli?
Karın ağrınızın nedeni açıklanamıyorsa, ağrı kalıcıysa, şiddetliyse veya hamileyseniz daima doktorunuza görünün.
Ayrıca, karın ağrınıza aşağıdaki belirtilerden herhangi biri eşlik ediyorsa doktorunuza görünün:
- Sürekli devam eden yüksek ateş.
- Kalıcı mide bulantısı veya kusma.
- Dışkıda, idrarda veya kusmukta kan.
- Karında şişme ve hassasiyet.
- Sarılık (gözlerin ve cildin sararması).
- Vücudunuzun herhangi bir yerinde ağrı.
- Nefes darlığı veya eforla kötüleşen semptomlar.
Karın ağrısına o kadar çok şey neden olabilir ki, bu ağrıyı zaman zaman hepimizin yaşaması kaçınılmazdır. Gaz ve hazımsızlık, adet krampları ve hatta gıda zehirlenmesi, grip gibi yaygın nedenler anında fark edilebilir. Diğer nedenler ise daha gizemli olabilir. Bazı durumlarda karın ağrısı, şüphelenilmeyen veya ciddi bir durumun işaretidir.
Doktorunuz, özellikle nedenini açıklayamıyorsa, karın ağrınızla daha fazla ilgilenecektir. Karın ağrısının yaygın nedenlerin tedavisi genellikle kolaydır ve durumunuzun teşhis edilmesi rahatlama bulmanıza yardımcı olabilir. Karın ağrınız hiç hafiflemiyorsa, sürekli tekrarlıyorsa veya kötüleşiyorsa mutlaka doktorunuza görünün.