Dikiş Açılması

Ameliyat Yarası Enfeksiyon Kaparsa, Ameliyatı da Tehlikeye Atar

Ameliyat yaraları hekim tarafından oluşturulan, temiz cerrahi kesi sonrası dikilmek suretiyle oluşturulan yaralardır. Bu yaraların primer yara kapanması denilen şekilde kendiliğinden, kısa sürede iyileşmesi beklenir ve özel bakım gerekmez. Ancak kesiyi yapan hekimin ya da ameliyat ekibinin hataları, ameliyat sonrası hijyen koşullarına dikkat edilmemesi gibi birçok nedenle ameliyat yaralarında da önemli sorunlar yaşanabilir.

Ameliyat Yarası Bakımı Nasıl Yapılır?

Ameliyat yaralarının bakımı, ameliyatı yapan hekimin tarif ettiği şekilde yapılır. Hekim, yaraya ne zaman, nasıl pansuman yapılacağı ve ne zaman pansumanın sonlandırılıp su değebileceği konularında hastaya bilgi verir. Bu bilgiler doğrultusunda pansuman yapılmalıdır. Bazı yaralarda ve bir takım yara örtülerinin kullanılması halinde her gün pansuman yapılması gerekmez. Bazı pansumanlar özellik arz ettiğinden, hekim kendisi veya kendi bilgisi doğrultusunda çalışan ekip arkadaşı tarafından bu pansumanların yapılmasını isteyebilir. Eğer hekim tarafından herhangi bir pansuman önerilmediyse, hastalar en basit şekilde günde 1 defa yarayı batikon (povidon iyot solüsyon) ile ıslatılmış gazlı bez ile silip, kuru bir gazlı bez ile kapatmak suretiyle pansuman yapabilirler.

Ameliyat kesisi kimi zaman ameliyat bölgesine ulaşımı sağlayan bir kapı iken, plastik cerrahi operasyonlarında olduğu gibi kimi zaman da rekontrüksiyon (tekrar şekillendirme) işleminin ta kendisidir. Her iki durumda da dikişlerde yaşanacak bir kaynamama veya enfeksiyon tüm cerrahi sahayı ve yapılan cerrahi işlemi tehlikeye atabilir. Bu durum ihmal edilirse hastanın hastane yatışı uzayabilir, hayatını riske sokabilecek kan zehirlenmesine varabilecek genel bir enfeksiyona, uzun ve zorlu bir pansuman sürecine, birbirini takip eden seri ameliyatlara,  estetik ve fonksiyonel olarak kusurlu yara iyileşmesine yol açabilir.

Pansuman Bandajını Islatarak Çıkartın

Pansuman bandajının, bandaj yapışkanın cilde ve cerrahi kesiye yapışmış olma ihtimali yüzünden serum veya antiseptik solüsyonla ıslatarak ve yavaşça açılması gerekir. Bu şekilde hastaya da daha az acı verilmiş olur. Özellikle bebek, yaşlı ve kortizon kullanan hastaların ciltleri daha kırılgan olduğu için bu işlemin daha nazikçe yapılması gerekir.

Yaranızda Bu Belirtiler Varsa Hekime Başvurun

Ameliyat sonrasında ilk 4 gün ameliyat yerinde ısı, kızarıklık, renk değişiklikleri, ağrı ve ödem görülmesi normaldir. Bu değişiklikler yara iyileşmesinin inflamasyon (yangı) fazına denk gelir. Kesi üzerinde yeni epidermis denilen cilt üst tabakasının oluşumu operasyon sonrası 72’nci saatte tamamlanır. Bu epidermis tabakası bakteriyel organizmaların yara içine girişini engelleyen ve dıştan gelebilecek bir travmayı karşılayan bir bariyer görevi görür. Yara yerinde uzamış ısı artışı, ağrı, akıntı, kırmızdan siyaha kadar değişen renk değişiklikleri, dikişlerin yer değiştirmesi, gevşemesi durumunda vakit geçirmeden cerrahiyi yapan hekime başvurmak gerekir.

Bazı hastalarda gerek kan sulandırıcı ilaç kullanımına, gerek kanamaya yol açabilecek faktörlerin eksikliğine gerek ise cerrahi kesideki problemlere bağlı taburculuk sonrasında kanama gelişebilir. Böyle bir kanama halinde temiz bir gazlı bezle kanama olan bölgeye en az 10 dakika bası uygulanmalı ve hekim ile temasa geçilmelidir. Hekimin uyarıları doğrultusunda hareket edilmelidir.

Ameliyat Yarası Neden Kaşınır?

Vücutta cerrahi kesi gibi herhangi bir yaralanma sonrası vücudumuz tarafından bir takım hücreler yara bölgesine doğru yönlendirilirler. Bu hücreler belli bir sıralama ile yara bölgesine gelirler ve yara iyileşmesinde hayati bir takım aşamaları gerçekleştirirler. Bu hücrelerden olan mast hücreleri yaradaki yabancı cisim ve bakterileri yok etmekten ve diğer görev yapacak hücrelerin yara bölgesine çağırılmalarından sorumludur. Bu amaç doğrultusunda bir takım maddeler salgılarlar. Bu maddelerden biri olan histamin yarada kızarıklık, ısı artışı ve kaşıntı yapar. İlk günlerde yaşanan bu kaşıntı normal bir bulgudur. İlerleyen günlerde olan kaşıntı yine benzer hücrelerin salgılarına, kuruyan yara ve çevre deriye, kullanılan antiseptik ve yara bakım örtülerine karşı gelişen hassasiyete bağlı olabilir. Bunun için hekime danışılması gerekir. Hekim gerekli görür ise pansumanda kullanılan malzemeleri değiştirebilir; kaşıntıyı gidermeye yönelik hap ve krem verebilir.

Operasyon Sonrası 1 ila 4. Gün

Yara çevresinde inflamasyonun (yangı) belirtileri olur. Bunlar; kızarıklık, deri renginde pembe-kırmızı renk değişiklikleri, yara çevresinde ödem, ağrı ve artmış deri ısısıdır. Bunların olmaması yara iyileşmesi açısından olumsuz göstergelerdir. İlk 2 gün yaradan kanlı az miktarda akıntı olması normaldir. 3 ve 4. güne doğru akıntı rengi kirli sarı-kırmızı renge döner ve miktarı azalır. 4. günden sonra akıntı iyice azalır, hatta kesilir. Akıntının rengi de seröz denilen renksiz vasıfa dönmüş olur. 4. günden sonra akıntının renginin sarıya dönmesi ve miktarında artış normal değildir ve yara iyileşmesinde sıkıntı yaşandığını göstermesi açısından önemlidir.

Epitelizasyon (yeni cilt üst tabakasının oluşması) 4. gün itibariyle biter. Bu aşamada cilt açık pembe renkte görünür. Eğer yarada kan toplanması mevcut ise yara kenarı yumuşak, ödemli ve morarmayı andıran koyu renk oluşabilir.

Operasyon Sonrası 5 ila 9. Gün

Bu günler arasında yara iyileşmesinde en belirgin özellik yara kenarları boyunca iyileşme hattını gösteren yeni kollajen yapımı ve birikimine bağlı olarak yara kenarlarının sert vasıfta olmasıdır. Bu hat boyunca yumuşak alanların olması bu bölgelerde yara iyileşmesinin tam olmadığına işaret edebilir. Yaradan gelen akıntı rengi seröz olmalı ve 4 ila 6. gün akıntı kesilir. Aksi mevcut ise yara iyileşmesinde problem veya gecikme olduğu anlamına gelebilir.

Yaranın İyileşme Sürecini Etkileyen Faktörler

Primer yara kapanması süreci ile iyileşmekte olan cerrahi yaralar, yara iyileşmesi ideal olan yaralardır. Ama doğru yara iyileşmesi izin bir takım faktörler önemli rol oynar. Öncelikle cerrahi ile ilgili faktörler yara iyileşmesini etkiler. Cerrahi uygulanacak bölgenin ameliyat öncesi hazırlığı (kılların ve bölgenin temizliği), banyo, antibiyotik profilaksisi, hastanın ASA skoru denilen ameliyat riskini gösteren skor, cerrahi öncesinde-cerrahi süresince ve bitiminde ameliyathane personeli dahil steriliteye dikkat edilmesi, yapılan cerrahinin tipi ve büyüklüğü, ameliyat süresince hastanın vücut ısısının düşük veya normal tutulması, cerrahi kesinin tipi (temiz; kontamine-temiz; kontamine; kirli cerrahi), cerrahi süre, düzgün kesi yapılması, kesinin büyüklüğü, dokulara saygılı biçimde yara dudaklarının tutulması, tüm enfekte ve iyi kanlanmayan dokuların temizlenmesi sonrası yara dudaklarının gergin olmayacak ve tüm anatomik katlar düzgün şekilde karşı karşıya getirilmesi, yara dudaklarının dolaşımını bozmayacak şekilde ve sıkılıkta yara dudaklarının dikilmesi gibi faktörler önemlidir. Bunlar cerrahi ile ilişkili ve sıklıkla kontrol edile bilinir faktörlerdir.

Bunların dışında hastanın yaşı (yaşlı hastalarda yara iyileşme mekanizmaları daha yavaştır), yaranın yeri (iyi kanlanmayan, temizliği zor, deri katlantı bölgeleri veya deri-derialtı dokunun gergin olduğu vücut bölgeleri), obezite, şeker hastalığı, kalp ve akciğer yetersizliği, atar damar tıkanıklığı, venöz yetersizlik, lenfödem, malnütrisyon, kanser, yara iyileşmesini geciktiren bir takım kronik hastalıklar ve bu hastalıklarda kullanılan ve yara iyileşmesini geciktiren ilaç kullanımı (kortizon gibi) hasta ile ilişkili kontrol edilemeyen veya kontrolü zor olan faktörler cerrahi sonrası yara iyileşmesini etkileyebilir. Bu iki ana faktör dışında yara bakımında yapılan eksiklik ve yanlışlar da yaranın iyileşme süresini uzatabilir.

Operasyon Sonrası 15. Günden 1-2 Yıla Kadar Olan Dönem

Yapılanma fazı (proliferasyon dönemi) bitmiş, yeniden şekillenme (remodelling ) fazı başlamıştır. Bu dönemde yara görsel ve fonksiyonel olarak orijinale en uygun şekli alır. Yara izi pembeden beyaz veya gümüşi renge döner. Kabarık olan kesi izi küçülür ve normal deri ile aynı seviyeye iner. Yara yerinin anatomik olarak lokasyonu, yapılan ameliyat, hastanın genetik yapısı, yaşı gibi bir takım etkenlere bağlı olarak yara skarı değişiklik arz edebilir.

Normal doğumda yapılan ‘epizyo’ diğer ismiyle ‘doğum kesisi’ bazı durumlarda iyi bir şekilde iyileşmeyebilir. Bu durumda kötü görünümlü doğum dikiş izleri kadınlarda cinsel hayatta bazı sorunlara neden olabilir ve genital estetik görünüm açısından sıkıntılar oluşturabilir. Doğum dikiş izlerinin düzeltilmesi, silinmesi cerrahi ve cerrahi olmayan bazı yöntemlerle yapılabilmektedir.

Epizyotomi Kesisi Nedir? 

Doğum eyleminde bebeğin vajinal kanaldan inerek dışarıya çıkması sırasında, gelen kısmı vajinanın girişinde veya içteki kanalda düzensiz ve uzamış yırtıklara neden olabilir. Bu tür yırtıkların olmaması için ‘Perine’ adını verdiğimiz bölgeye makas ile bir kesi yapılarak doğum süreci kolaylaştırılmaktadır.

Bebeğin çıkımı sırasında yapılan bu makasla kesme işlemine ‘epizyo kesisi’ , ‘epizyotomi kesisi’ veya ‘doğum kesisi’ adları verilmektedir.

Epizyotomi kesisi daha sonra bu bölgeye atılan dikişlerle kapatılmaktadır. Böylelikle lohusalık dönemi süresince epizyo dikişleri de iyileşmektedir. Bazı hallerde epizyotomi kesisi iyi şekilde iyileşmez ve hatta iyileştikten sonra perine bölgesinde iz de kalabilir.

Epizyo Kesisi Hangi Durumlarda Kötü İyileşir?

Vajinal doğum sırasında açılan epizyo kesisi bazı durumlarda uzayabilir (daha uzun bir hale gelebilir) veya kötü şekilde iyileşebilir.

Doğum Dikiş İzlerinin Daha Belirgin Olduğu Durumlar 

• Zor Doğumlar: Zor, uzun süren ve travmatik doğumlarda perine bölgesinin fazlaca ödemlenmesi ile yırtılması normalden daha fazla olabilir. Özellikle vakum, forseps gibi doğuma yardımcı enstrümanlarının kullanılması doğum kesi yerinin uzamasına ve doğum sonrası dikiş izlerinin daha belirgin olmasına neden olabilir.
• Doğum sonrası dikişlerin iltihaplanması: Vajinal doğum sonrası dikişlerin iltihaplanması sonucunda dikişler kendiliğinden açılabilir. Enfeksiyona bağlı açılan dikiş yerlerinde oluşan ‘granulasyon dokusu’ estetik açıdan kötü bir görünüme neden olabilir. Bu yüzden doğum sonrası perine bakımı ve temizliği son derece önemli bir konudur.
• Doğum dikişlerinin tutmaması, kesi yerinin kaynamaması: Perine onarım tekniğine bağlı olarak doğumdaki dikişlerde tutmama ve açılma oluşabilir. Doğum dikiş izlerinin tutmaması ve zamanından önce açılması; perine bölgesinin ani şekilde gerilmesine ve perine iltihaplanmalarına bağlı olarak da gerçekleşebilmektedir.
• Onarılmamış perine yırtıkları: Hastanede veya evde yapılan doğumlarda gelişen perine yırtıkları onarılmadığı zaman vajina girişinde kötü bir görünüm sergileyebilir. Dışarıdan bakıldığında vajinanın içinin görülmesi ile karakterize ‘vajinal gaping’ rahatsızlık verici olabilir, aynı zamanda sık vajinal enfeksiyon nedenidir.
• Derin perine yırtıkları: Derin ve uzamış epizyotomilerdeki derin perine yırtıkların iyileşmesi daha uzun zaman alıcıdır. İyileştikten sonra doğuma ait dikiş izleri de daha sık ve belirgin olabilmektedir.

Perine Estetiği (Perineoplasti) 

Perine bölgesinde vajinal doğum sonrası kötü görünümlü dikiş izleri perine estetiği adı verilen genital estetik operasyonla düzeltilebilmektedir. Perine estetiği ‘Perineoplasti’ ismi ile de bilinir.

Vajina Daraltma İle Birlikte Doğum Dikiş İzlerinin Silinmesi

Vajinal doğum her ne kadar bir doğal doğum yöntemi olarak görülse de vajina kanalında da bazı genişlemelere neden olabilir. Vajinanın genişlemesi, bollaşması veya sarkması ‘Vajinal relaksasyon Sendromu’ olarak bilinir. Vajinal relaksasyon (gevşeme) hem kadın hem de erkek eşte cinsel ilişkide hissedememe ve cinsel isteksizlik problemlerine yol açar. Bu tür problem yaşayan hastalarda vajina daraltma ile birlikte doğum dikiş izlerinin silinmesi operasyonu da yapılabilmektedir.

Genital Estetik İle Birlikte Perine Düzeltme (Perineoplasti)

Genital estetik ameliyatlardan labioplasti (iç dudak estetiği), klitoral hudoplasti ile birlikte vajina daraltma ve perine estetik ameliyatları hep birlikte aynı seansta yapılabilmektedir. Böylelikle genital bölge hem içten hem de dıştan düzeltilmiş olacaktır. Yaklaşık 2 saat kadar süren bir ameliyatla estetik ve fonksiyonel anlamda pek çok yararlar sağlanmaktadır.

Op. Dr. Sibel KAYA
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı