Haber Yazisi Nedir

Gazetecilikte, herhangi bir haber yazısının oluşturulması için bilgi alma ve verme işlemleri gereklidir. Gazeteciler, okuyucularına haberleri ulaştırmak için (bilgi verme) kendileri de haber alma (bilgi alma) durumundadırlar.

HABER YAZILARI

Gazete: Politika, ekonomi, kültür, spor, aktüalite gibi konularda haber ve bilgi vermek için yorumlu veya yorumsuz, her gün veya belirli zaman aralıklarıyla çıkarılan yayınlardır.

Gazeteci: Gazeteye yazı yazmayı, haber toplayıp vermeyi veya gazetenin yazı işlerinde çalışmayı iş edinen kişidir.

Haber: Toplumda çok sayıda kişiyi ilgilendiren, etkileyen, doğruluğundan kuşku duyulmayan herhangi bir olay, düşünce ya da bilginin, iletişim veya yayın organlarıyla halkın anlayabileceği biçimde ve tam zamanında verilmesidir.

Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kişidir.

Haber yazısı: Muhabirler tarafından yazılan haber metinlerine denir.

Sütun: Gazete, dergi, kitap vb. yazılı şeylerde, sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden her biri, kolon.

Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun üzerinde kullanılan başlık.

Manşet: Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.

Ajans: Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş.

Köşe yazısı: Gazete veya dergilerde gündelik konuları bir görüş ve düşünceye bağlayarak yorumlayan ciddi veya eğlendirici yazı türü, fıkra.

Tekzip: Bir haberin yanlışlığını ortaya koymak için o haberin muhataplarının gazeteye gönderdikleri, yazılanların doğru olmadığını belirtme, yalanlama metnidir.

Asparagas: Şişirme, yalan, uydurma haber.

Sansasyonel: Çarpıcı, dikkat çeken, heyecan yaratan, etkileyici haber.

Tiraj: Baskı sayısı.

Gazete Çıkarmanın, Televizyon ve Radyoda Haber Bülteni Hazırlamanın Amaçları

Gazete çıkarmanın televizyon ve radyoda haber bülteni hazırlamanın temel amacı haber vermek, insanoğlunun haber alma gereksinim ve isteğini karşılamaktır.

Gazete, televizyon, radyo, İnternet gibi iletişim araçları, insanların gerek yakın gerekse uzak çevrelerinde olup bitenler hakkında doğru ve güncel bilgiler almalarını sağlamaktadır.

İnsanlar Niçin Haber Alma İhtiyacı Duyarlar?

İnsanlar; başkalarının duygu, düşünce ve deneyimlerini, yakın ya da uzak çevrelerindeki olayları öğrenmek isterler. Bu öğrenme, haber alma ihtiyacı insanın doğasında vardır.

HABER YAZILARININ KAYNAKLARI

Gazetecilikte, herhangi bir haber yazısının oluşturulması için bilgi alma ve verme işlemleri gereklidir. Gazeteciler, okuyucularına haberleri ulaştırmak için (bilgi verme) kendileri de haber alma (bilgi alma) durumundadırlar. Haber yazıları oluşturulurken üç kaynaktan yararlanılır:

1. Resmî Kaynaklar

Resmî haber kaynakları, kamu kurum ve kuruluşlarıdır. Resmî kurumların medyayla ilgili birimleri, gazetelerin haber merkezlerine ulaşarak herhangi bir konuyla ilgili resmî açıklamalarda bulunurlar. Resmî kurumlar, komuoyunu ve muhabirleri bilgilendirmek için kendi İnternet sitelerini de kullanabilirler.

2. Özel Kaynaklar

Halk arasındaki olayların halk tarafından muhabirlere bildirilmesiyle elde edilen haberlerdir.

3. Haber Ajansları

Haber ajansları; gazete, radyo, televizyon, dergi vb. kitle iletişim araçlarına haber sağlayan kuruluşlardır. Haber ajansları, haber toplama ve yazma işiyle uğraşır, bu hizmeti de belirli bir ücret karşılığında abonelerine satar. Geleneksel olarak gazetecilikte haber toplama ve yazma işini muhabirler yaparlar. Haber ajansları, ellerinde bulunan teknolojik olanakların üstünlüğü nedeniyle haber alma ve yayma işini diğer gazetecilik kuruluşlarına göre daha çabuk ve hızlı bir şekilde yerine getirirler.

HABER YAZILARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ

• Haber yazılarında bilgi, enformasyona dönüştürülür. Haber yazılarında, çeşitli kaynaklardan (resmî, özel, ajans) alınan bilgiler, haber metninin özelliklerine bağlı olarak işlenerek enformasyona dönüştürülür.

Enformasyon; bir bilginin iletişim teknolojisi ile dağıtımının kitleselleştirilmesi, kolay anlaşılır hâle getirilmesi, yani haber değeri kazanmasıdır.

• Bir metnin haber yazısı özelliği kazanması için şu altı sorunun cevabını vermesi gerekir: "ne, nerede, niçin, ne zaman, nasıl ve kim" bu altı soruyu cevaplamak için geliştirilen kurala, "5N 1K" kuralı adı verilmektedir. "5N 1K", haber yazılarında bulunur ancak bu unsurların tamamı, çoğu zaman bir arada bulunmaz. "5N 1K" kuralı, aşağıdaki örnekte tam olarak kullanılmıştır.

Örnek
Kapalı Çarşı'daki Sedef Kuyumcu; dün akşamüzeri, üç kadın tarafından, bu kadınlardan ikisi kuyumcuyu müşteri gibi davranıp oyalarken diğerinin bilezikleri hızlı bir el hareketiyle cebine koymasıyla soyuldu.

NE
Habere konu olan durumun ne olduğunu ortaya koyar. Eylem haberlerinde (sel, patlama, yangın vb.) "ne oluyor, ne oldu, ne olacak" sorularının cevapları aranır. Bu Sorularla eylem haberlerinde olayın, durumun bulunduğu aşama ortaya konur.
Söylem haberlerinde ise "ne diyor, ne dedi, ne yaptı" gibi sorularla öznenin konuşması aktarılır Bu sorulara verilecek yanıtlar olayın, durumun betimlenmesini sağlar.

Örnek 1: "İzmir'in Bergama ve Torbalı ilçelerinde meydana gelen yangınlarda, yaklaşık 25 hektarlık orman alanı yandı." Bu haberde, "Ne oldu?" sorusunun cevabı "25 hektarlık orman alanı yandı." şeklinde verilmiştir.

Örnek 2: "Millî Eğitim Bakanı Nimet Çubukçu, yeni lise sistemine 'te geçileceğini söyledi. Buna göre genel liseler kalkacak, anadolu lisesini kazanamayan meslek lisesine gidecek." Bu haberde, "Söylenen ne?" sorusunun cevabı "yeni lise sistemine 'te geçileceği" şeklinde verilmiştir.

NEREDE
Habere konu olan kişi ya da kurumların nerede olduklarının cevabını veren bu soru, mekâna ait bilgiyi ortaya koyar. Sorular, "nereden, nereye, nasıl bir yerden, nasıl bir yerde" biçimlerinde de sorulabilir.

Örnek: "Wikileaks'in açıkladığı belgelere göre ABD'nin, Türkiye'de nükleer silah bulundurduğu yönündeki iddialar da doğrulanmış oldu." Bu haberde, "Nerede bulundurmaktadır?" sorusunun cevabı, "Türkiye'de" şeklinde verilmiştir.

NİÇİN
Habere konu olan olay ya da durumun sebebini ortaya koymaya, "niçin" sorusunun cevabını almaya yöneliktir.

Örnek: "Van'ın Gürpınar ilçesinde iki katlı bir evin çökmesi sonucu üç çocuk öldü." Bu haberde, "Niçin öldü?" sorusunun cevabı, "iki katlı bir evin çökmesi sonucu" şeklinde verilmiştir.

"Sayısal Loto'nun 4 Aralık tarihli çekilişinde ikramiye kazanan 4 kişiden biri olan Adana'nın Kozan ilçesindeki talihli, bin lirayı nasıl tahsil edeceğini bilmediği için kuponu yatırdığı bayi çalışanlarından yardım istedi." Bu haberde, "Niçin yardım istedi?" sorusunun cevabı, " bin lirayı nasıl tahsil edeceğini öğrenmek için" şeklinde verilmiştir.

NE ZAMAN
Habere ilişkin olay ya da durumun meydana geldiği zamanla ilgili bilgi vermeye dönüktür. Bir haber cümlesine ya da metnine sorulan "Ne zaman oldu?", "Ne zaman yapılacak" gibi soruların cevabı, haber yazısındaki "ne zaman" sorusuyla ilgilidir.

Örnek
"Balkanlar üzerinden gelen yağışlı hava dün akşam önce Trakya ve Ege kıyılarında etkili oldu, soğuk hava bugün batı bölgelerinin tamamında etkili olacak." Bu haberde, "Ne zaman?" sorusunun cevabı, "dün akşam" ve "bugün" şeklinde verilmiştir.

NASIL
Habere ilişkin olay ya da durumun gerçekleşme süreciyle ilgili niteliği gösterir. Olayın, olaya karışan kişi veya kişilerin ve olay yerinin nasıl bir durumda olduğunu ortaya koyar. Bir haber cümlesine ya da metnine sorulan "Nasıl oldu?", "Durumu nasıl" gibi soruların cevabı, haber yazısındaki "nasıl" sorusuyla ilgilidir.

Örnek
" sıralarında Zeytinburnu Maltepe Mahallesi'nde bir iş merkezinin içinde bulunan büfeye hırsızlık amacıyla giren Ş.A, basamaklarda bulunan yumurtaları fark edemeyip yumurtaların üzerine basarak düştü ve sağ bacağını kırdı." Bu haberde, "Nasıl düştü ve bacağını kırdı?" sorusunun cevabı, "basamaklarda bulunan yumurtaları fark edemeyip yumurtaların üzerine basarak" şeklinde verilmiştir.

KİM
Olay ya da durumun oluşumunda belirleyici olan kişiyi, olayın kim tarafından gerçekleştirildiğini, haberin kimle ya da neyle ilgili olduğunu belirten kısımlar, haber yazısındaki "kim" sorusuyla ilgilidir. Bir haber cümlesine ya da metnine sorulan "Kim yapıyor?", "Kim yaptı?", "Kim söyledi?" gibi soruların cevabı, haber yazısındaki "kim" sorusuyla ilgilidir.

Örnek:
"ABD'nin gizli diplomatik yazışmalarını yayımlayan Wikileaks sitesinin kurucusu olan Julian Assange, yaptıkları çalışmanın yasalara aykırı olmadığını ve ellerindeki belgelerin tamamını yayımlamalarının aylar süreceğini söyledi. Bu haberde, "Yayımlayan, söyleyen kim?" sorusunun cevabı, "Wikileaks sitesinin kurucusu olan Julian Assange" şeklinde verilmiştir.

• Haber yazısı, yanlış anlaşılmaya imkân vermeyen cümle ile başlar ve 5N 1K'de yer alan sorulara verilen cevaplarla genişletilir. Ayrıca, yazının başlangıcının da ilgi çekici olması gerekir.
• Konuya bağlı olarak haber yazısının uzunluğu-kısalığı değişir. Haber yazıları mümkün olduğu kadar kısa olur; ayrıntıya, gereksiz bilgilere yer verilmez.
• Okuyucuyu ilgilendiren, muhabirin yorumu değil; olay ya da durumun kendisidir. Bu durumda haber, gerçeğe bağlı kalınarak ortaya konmalıdır. Anlatıcı, gerçekleri nesnel, tarafsız bir yaklaşımla yansıtmalıdır.
• Haber yazısı, konu bakımından sınırlandırılamaz. Önemli olan, konunun haber değeri taşımasıdır.
• Haber yazılarında dil, göndergesel işlevde kullanılır.
• Haber yazılarında açık, akıcı, duru ve yalın bir anlatım kullanılır.
• Haber yazılarında açıklayıcı, söyleşmeye bağlı ve öyküleyici anlatım türlerinden yararlanılır.
• Haber yazıları, haberi özetleyen bir giriş cümlesiyle başlar.

Haber Yazılarında Anlatıcının Tavrı
Haber yazılarının tümünde bir anlatıcı bulunur. Anlatıcı haberleri nesnel bir tavırla aktarır, kendi yorumlarına yer vermez. Ancak, anlatıcının bazen ileri giderek doğruları kendi gözüyle dikte ettiği olur.

Anlatıcı, bazı durumlarda haber kaynağının söylemine bağlı kalır. Bazen de haber kaynağının söylemini alıntı olarak kullanarak mesafe koyabilir. Anlatıcı, haber kaynağının söylemlerine bağlıysa bu söylemleri kendi sözüne katar.

Haber yazıları metinleri, test soruları, doğru yanlış etkinlikleri

• Yazı Etiketleri :
• Sürmanşet
• Manşet
• Tekzip
• Enformasyon