Temizlik denildiğinde aklımıza belki de hiç gelmeyecek bir malzeme; boraks. Hâlbuki boraks tamamen doğal, çevreci ve ekonomik olma özelliği ile mükemmel bir temizlik bileşenidir. Peki, boraksın diğer kullanım alanları nelerdir ve nasıl kullanılır?
Boraks, önemli bir bor bileşenidir. Başka bir ifadeyle; borun oksi asidinin tuzuna ‘boraks’ denmektedir. Çoğunlukla sanayi ham maddesi olarak değerlendirilen boraksın bilinen diğer isimleri; sodyum borat, sodyum tetraborat, disodyumtetraborat olarak sıralanabilir. Boraks, köken olarak Arapça’dan dilimize geçmiştir. Parlak anlamında kullanılan ‘burak’ sözcüğünden türetilmiştir. Ülkemizde Anadolu’da bazı yerlerde ismi ‘tenekar’ olarak bilinmektedir.
Boraks toz halindeyken renksiz, kristal görünümünde, suda kolayca çözülen ve yumuşak bir yapıdadır. Doğal bir maddedir. Gliserinde de çözünür, ancak alkolde çözünmez. 75 derecede erimeye başlar ve derecede kaynar. Su, oksijen, bor ve sodyumun birleşiminden ortaya çıkmaktadıseafoodplus.infoğunluğu 1,73 gr / cm3 ‘tür. Boraks kristalleri, tuzlu göl sularının buharlaşması ve ardından kristalleşmesiyle elde edilmektedir. Daha sonra laboratuvarlarda borik asit ve susuz sodyum karbonatının reaksiyona girmesiyle üretilir. Boraks, sıcak suyla temas ettiğinde suyun içindeki molekülleri hidrojen peroksite çevirerek, ağartıcı bir özelliğe sahip olur.
Türkiye’deki kaynaklar dünya bor rezervlerinin hemen hemen yüzde 63’ünü kapsar. Bu da yıl içinde milyon tonluk boraks minerali ve bileşikleri üretimi anlamına gelmektedir. Amerika’dan sonra en büyük bor üretimi, tüm dünya genelinde, ülkemizde yapılmaktadır. Bor minerallerinin bir kısmı tesislerde işlenir ve konsantretinkal, boraks pentahidrat, susuz boraks, borik asit, sodyum perborat şeklinde yüksek boraks içeriğine sahip olan bor bileşikleri olarak sanayide kullanılır.
Boraksın Tarihteki Yolculuğuyla İlgili Notlar
- Boraksın geçmişi bir hayli eskidir. İlk olarak 4 bin yıl önce Babiller ’in Uzak Doğu’dan boraks ithal ettiği söyleniyor. Ayrıca o tarihlerde boraks, altın işletmeciliğinde kullanılan bir malzeme olarak oldukça popülerdi.
- İlk defa boraks Tibet’te kuru göl yataklarında keşfedildi. O dönemlerde boraks koyunlar aracılığıyla, boyunlarına bağlanan büyük torbalarda Himalayalar’ dan Hindistan’a kadar getirilmiştir.
- Arabistan’da milattan sonra yılında ilaç olarak kullanılmaya başlanmıştır.
- Roma’da ve Eski Yunan’da kullanılan en yaygın temizlik malzemelerinden biri borakstı.
Boraksın Çeşitli Kullanım Alanları
Temizlik
Antiseptik, antibiyotik ve antifungal özellikleri olan boraks, doğal bir dezenfektan maddedir. Temizlik amaçlı kullanıldığında birden fazla şekilde değerlendirilir. Hem koku giderme, hem derinlemesine temizleme özelliği olmakla beraber; mantar ve küf oluşumuna karşı da birebirdir. Boraks uzun yıllardır ev temizliğinde doğal bir seçenek olarak yaygın şekilde kullanılır. Güçlü bir mikrop öldürücüdür. Özellikle son yıllarda kimyasal temizlik ürünlerinin insan sağlığına olumsuz etkilerinden kaçınmak isteyenler, doğal temizlik ürünlerine yönelmeye başladı. Boraks da bu açıdan, yeniden tercih edilen bir ürün haline geldi.
Boraks, marketlerde satılan etkili kimyasal temizleyiciler kadar güçlü olmasıyla bilinmektedir. Üstelik makul seviyede kullanılırsa, insan sağlığına zarar vermez, herhangi bir yan etkisi olmaz.
Çamaşır ve bulaşık temizliğinde, bahçe temizliğinde ve daha birçok alanda boraks gönül rahatlığı ile kullanılabilir.
Deterjansız Bulaşık Temizliği
Bulaşık makinelerinde kullandığımız deterjanlar ya da el deterjanları; hepsinde sindirim sistemimizi olumsuz etkileyecek, kronik hastalıklara fırsat verecek kadar etkili kimyasallar mevcut. Bu durumda yapılacak en iyi şey, doğal bir bulaşık temizleyicisi elde etmek. Borakslı tarifimizi herkes evinde kolaylıkla uygulayabilir. Bu tarif, doğal olduğu için, diğer deterjanlardaki gibi köpük oluşmasını beklememelisiniz.
Boraksla Bulaşık Temizleyicisi: 1 su bardağı boraks, 1 su bardağı çamaşır sodası, portakal- limon ve biberiye yağını karıştırın. Bu karışımı bir litre suyun içerisinde kullanabilirsiniz. Durulamak için sirkeli su kullanmanızı tavsiye ederiz.
Doğal Sıvı Deterjan: Bir bardak kaynar suyun içine, 1 bardak zeytinyağlı sabun tozu, 1 yemek kaşığı boraks ve 1 yemek kaşığı karbonat eklenir. Uygun bir tencerede kısa bir süre kaynatıldıktan sonra jelimsi bir kıvama ulaşması gereken karışım, cam bir kaba aktarılır. Camda saklanması sağlık açısından daha iyidir. Bu karışımla yıkadığınız bulaşıkları, elma sirkeli su ile durulamanızı tavsiye ederiz.
Bulaşık Makinesine Deterjan: Makinenizin deterjan gözüne 1 yemek kaşığı boraks, limon yağı ve limon tozu ekleyip çalıştırabilirsiniz.
Önemli not: Boraks, bulaşık makinesinde kullanıldığında kalıntı bıraktığı için tercih edilmemektedir. Bu sebeple genelde elde yıkamalarda borakslı karışımlar kullanılıyor.
Deterjansız Çamaşır Temizliği
Marketlerde satılan binbir çeşit çamaşır yıkama ürünü hem oldukça pahalı, hem de sağlığımızı olumsuz yönde tehdit ediyor. Gelin çamaşırlarınızda sağlıkla fark yaratın. Elde yıkanan çamaşırlarda boraksı arap sabunu ve de limon tuzu ile karıştırıp kullanabilirsiniz. Hepsi aynı miktarda, 1 çay bardağı ölçüsünde olabilir. Çamaşırlarınızı bu karışımı eklediğiniz suyun içerisinde yıkayabilirsiniz. Eğer boraksı çamaşır makinesinde kullanmak isterseniz, deterjan koyma yerine bir ölçü boraks eklemeniz yeterli olacaktır.
Çamaşır makinenize dört dörtlük doğal bir deterjan hazırlamak isterseniz, tarifimiz şöyle:
Büyük bir bidona, doğal bir sabunu rendeleyin. Ardından 3 ya da 4 su bardağı boraks ve aynı miktarda çamaşır sodası ekleyin. Bidonun kapağını kapatıp sıkıca çalkalayın. İyice karıştığından emin olana kadar, çalkalamaya devam edin. Deterjanınız, kullanıma hazır.
Deterjansız Halı Temizliği
Halılarınızın kolayca tertemiz olmasını istiyorsanız, borakslı tarifimizi denemelisiniz. Bir kova ılık suyun içerisine 2 kaşık boraks ekleyin ve karıştırın. Halınızı bir bez ya da fırça yardımıyla iyice silin. Temizlik bittikten sonra halınızı açık havada kurumaya bırakın.
Deterjansız Yüzey Temizliği
Boraksı, yer ve diğer yüzeylerin temizliğinde de ekolojik ve ekonomik bir seçenek olarak değerlendirebilirsiniz. 1 su bardağı boraks ile 1 su bardağı çamaşır sodası ve beyaz sirke karıştırılır. İsteğe göre sevdiğiniz hoş kokulu doğal yağlardan da bu karışıma ekleyebilirsiniz. Yüzeylerde sünger ya da fırça yardımıyla kullanılabilir.
Bunun yanı sıra çamaşır sodası ile karıştırılan boraksı, banyo yüzeylerinde, küvet, klozet ve lavabolar gibi sert yüzeylerde de kullanabilirsiniz. Silme işleminin ardından yüzeyleri suyla durulamalısınız. Boraks, banyo fayanslarına zarar vermez. Aksine güçlü hijyen sağlamak için iyi bir seçenektir.
Boraksla Parlat, Temizle, Yenile!
Boraksla temizlik, her koşulda mümkündür. Nemli bir bezin üzerine boraks koyarak hemen hemen tüm temizlik işlerinizi halledebilirsiniz. Alüminyum tavalar ve tencereler, porselenler, buzdolabının ve fırının içi, panjur ve pimapenler, hasır ve plastiklerin temizliğinde borakstan faydalanabilir, güvenli hijyen sağlayabilirsiniz.
Haşerelerle Mücadelede Boraks
Boraks yalnızca ev temizliğinde değil, böceklerle mücadelede de etkilidir. Eğer evinize böcek girmesini engellemek istiyorsanız, yuva önlerine ya da böceklerin bulunduğu bölgelere boraks koyunuz. Boraks, böceklerin evinize girmesini engelleyecektir. Şayet, amacınız evinize girmiş olan böcekleri zehirlemekse, patates ya da yumurta gibi gıdaları haşlayıp, biraz boraksla karıştırınız. Daha sonra böceklerin bu gıdalara ulaşabileceği noktalara bırakınız. Aynı yöntemi fareler için de uygulayabilirsiniz. Fareler, özellikle hamurlu gıdaları sevdikleri için unlu- hamurlu tip gıdaların içine boraks koyarak, onlardan kurtulabilirsiniz.
Kozmetik
Boraksın kullanım alanları oldukça çeşitlidir. Örneğin kozmetik alanında kremlerin ya da losyonların kıvamlarını artırmak için kullanılmaktadır. Çoğunlukla piyasada bulunan kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde boraks bulunmaktadır. Boraks yapısı gereği iyi bir temizleyici olduğu için el sabunlarında da kullanılır. Kozmetik sektöründe, boraksın temizleyici özelliğinden de yararlanılır. Cildi ölü hücrelerden arındırmak, yağlı ciltleri tedavi etmek ve sivilce oluşumunu engellemek için ürünlerde borakstan faydalanılmaktadır. Birçok yüz temizleyicide yer alan peeling özelliği, boraks sayesinde oluşturulmaktadır.
İnşaat Sanayisi
Boraks inşaat sanayisinde kullanılır. Çimento hazırlığında borakstan yararlanılarak daha sağlam bir form elde seafoodplus.info saflaştırılırken her yıl büyük miktarlarda katı atık ortaya çıkmaktadır. Bunların muhafaza edilmesi ya da değerlendirilmesi oldukça güçtür. Yapılan araştırmalar, boraks atıklarının kil minerali ile aynı bileşenleri içerdiğini, hafif bir puzolanik karakter taşıdığını ortaya koymuştur. Böylece atık malzemenin çimento yapımında kullanılabilirliği gündeme gelmiştir. Özetle, bu konuda yapılan tüm araştırmalar boraks katı atıklarının diğer yapı malzemelerinde kullanıldığı gibi, harç ve beton içerisinde çimentolu bağlayıcılarla beraber değerlendirilmesinin mümkün olduğunu söylüyor.
Böylece atık maddelerin çevre ve insan sağlığını tehdit eden etkisinin azalması da hedeflenmektedir.
Boraksın Kullanıldığı Diğer Alanlar
Boraks yukarıda saydığımız alanların dışında; boyalarda, porselen minelemekte, kolada, yapıştırıcılarda, tekstil boyacılığında, matbaacılıkta, kırılmaz bor silikat camının imalatında ve bazı el işlerinde de kullanılır. Az miktarda boraks bitkilerin gelişimi için faydalıyken, çok miktarda kullanımında bitkileri öldürebilir. Bu yüzden, bitki ilacı olarak da değerlendirilmektedir. Bunlara ek olarak toprak bakımında, verimsiz toprak gibi sorunlarla karşılaşıldığında borakstan yararlanılır.
Boraks Nereden Temin Edilir?
Boraks, marketlerde satılmıyor. Eczanelerde, aktarlarda ve ya organik ürünler satan dükkânlardan temin edilebilir.
Boraksın Zararlı Olduğu Yönler Var mı?
Boraksla direk temas halinde, mutlaka cildin durulanması gerekmektedir. Boraks kullanılan kozmetik ürünlerde, boraks alerjisi olan kişiler kaşıntı ve deride dökülme gibi sorunlar yaşayabilir. İleri derecede alkali olması sebebiyle ciltte tahrişe neden olabilir.
Fazla solunması halinde, akciğerlerde tahribat bırakabilir. Boraks yüzünden akciğeri zarar gören kimselerde; kusma, ishal ve yoğun karın ağrısı gibi belirtiler görülmektedir.
Boraks besinler yoluyla vücuda alınmamalıdır. Boraks ABD’de erkeklerin sperm üretimini olumsuz etkilediği gerekçesiyle yasaklanmıştır. Hatta bazı araştırmalar, cinsiyet fark etmeksizin, boraksın kısırlık üzerinde etkileri olduğunu söylüyor. Ancak yine de bunların yalnızca birer araştırma konusundan ibaret olduğunu söylemekte fayda var.
Özetlemek gerekirse; boraks az miktarda kullanımlarında hayatımızı kolaylaştıran, hatta olumlu etkileri olan bir maddedir. Ancak, boraksa fazla miktarda maruz kalmak ciddi boyutta sağlık sorunlarına sebep olabilir.