Özel Okul Öğretmenleri Kanunu

CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, "Yüzde 90'ı'ın üzerinde özel okul öğretmeni asgari ücretle çalıştırılıyor" dedi. Özel, "Özel eğitim kurumlarının öğretmenlerine 2014'te ellerinden aldığınız bu hakkı geri verelim. Yok yapmazsanız en geç 6 ay sonra geleceğiz ve bunu yapacağı. Bunun sözünü şimdiden veriyoruz" ifadelerini kullandı.

Sozcu.com.tr

Yayınlanma: 10:20 - 11 Ocak 2023 Güncellenme:

TBMM Genel Kurulu, dün Meclis Başkanvekili Nimetullah Erdoğmuş başkanlığında toplandı. Gündem dışı konuşmaların ardından, grup başkanvekilleri söz alarak gündeme ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, özel öğretim kurumlarındaki öğretmenlerin çok düşük maaşlar aldığına dikkat çekerek iktidara çağrıda bulundu.

2014 YILINDAKİ KANUNU HATIRLATTI

Bu sorunun kaynağına değinen Özel, “Aslında 2014 yılına kadar 5580 sayılı kanunda yazıyordu ki, ‘Özel okullarda yöneticilik ve eğitim-öğretim hizmeti yapanlara kademelerine göre dengi resmi okullarda ödenen aylık ile sosyal yardım kapsamındaki ek ödeme tutarından az ücret ödenemez.'” hatırlatmasında bulundu.

“EN KISA SÜREDE HALLETMEMİZ LAZIM”

“Sonra bir gece Adalet ve Kalkınma Partisi, meşhur gece yarısı önergelerinden birisini getirdi ve bu maddeyi iptal etti” diyen Özel, “O günden beri öğretmenler asgari ücrete muhtaç bırakıldılar. Bu dönemde özel okullar yüzde 65 zam almasına rağmen yüzde 90’ı’ın üzerinde özel okul öğretmeni asgari ücretle çalıştırılıyor. Bunu en kısa sürede halletmemiz lazım” şeklinde konuştu.

“SÖZ VERİYORUZ”

İktidara çağrıda bulunan Özel, “Aslında ‘müjdeler haftası’ diye söylenen bir haftada kanunlarda değişiklikler yapılacaksa, gelin özel eğitim kurumlarının öğretmenlerine 2014’te ellerinden aldığınız bu hakkı geri verelim. Yok yapmazsanız en geç 6 ay sonra geleceğiz ve bunu yapacağız. Bunun sözünü şimdiden veriyoruz” açıklamasında bulundu.

SOSYAL MEDYADAN ÇAĞRI YAPTI

Yaptığı konuşmanın videosunu sosyal medya hesabından paylaşan Özel, “Özel öğretim kurumlarında çok düşük ücretlerle çalıştırılan öğretmenlerimiz var. Özel okul öğretmenlerinin neredeyse tamamına yakını asgari ücretle çalıştırılıyor. ‘Müjdeler haftası’ diye söylenen bir hafta, gelin öğretmenlere bu güvenceyi geri verelim!” notunu düştü.

CHPMeclisNimetullah ErdoğmuşokulÖzgür Özelsosyal medyaTBMMzam

Özel okul öğretmeni kıdem tazminatı hakkı ve hesaplama yönteminin nasıl olacağı konusu en çok merak edilen konular arasında yer almaktadır. Son yıllarda özel öğretim kurumlarının yaygınlaşması bir takım hukuki sorunları da beraberinde getirdi. Bu kurumlarda çalışan öğretmenlerin iş hukukundan doğan haklardan özellikle de kıdem tazminatı ve iş güvencesi kapsamından faydalanıp faydalanamayacağı sorusu en çok merak edilen konular arasına girdi. Hatta öyle ki bu muamma bir dönem yargı organlarının verdiği kararlara da yansımıştı. Mahkemeler aynı konuya ilişkin davalarda birbiri ile çelişkili kararlar vermiş, bu ise bir kısım davacıların hak kaybına uğramasına yol açmıştı. Bu yazımızda özel öğretim kurumlarında çalışan özel okul öğretmeninin kıdem tazminatı hakkı ve sair haklarını incelemeye çalışacağız.

Yazımızın bu kısmında konunun daha iyi anlaşılabilmesi adına iş kanununda düzenlenen belirli ve belirsiz süreli sözleşmeler ve bu sözleşmelere uygulanan kanuni rejimler arasındaki farklılığa kısaca değinmek isteriz.

Belirli süreli ve belirsiz süreli sözleşme ne demektir?

Belirsiz süreli sözleşmeler uygulamada sıkça karşılaşılan ve amiyane tabir ile iş sözleşmesi dediğimizde aklımıza ilk gelen sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerde iş sözleşmesinin ne zaman sona ereceği belirli değildir ve yine bu sözleşmelerde yapılacak iş de objektif olarak belirli süreli olmamalıdır. Belirsiz süreli iş sözleşmeleri ile çalışan işçiler diğer şartların da varlığı halinde iş güvencesi kapsamından faydalanabilecek, bir başka deyişle işveren tarafından iş sözleşmesinin haksız şekilde feshedilmesi durumunda 30 günlük süre içerisinde işe iade davası açabilecek ve şartlar oluşmuşsa işe geri dönebilecektir. Ancak sözleşme eğer belirli süreli olursa iş güvencesi kapsamından faydalanması mümkün olmayacak ve iş sözleşmesi haksız şekilde fesih edilmiş dahi olsa işe iade davası açma hakkına sahip olamayacaktır.

Belirli Süreli iş sözleşmeleri uygulamada daha az rastlanan ve belirli işin tamamlanması veya bir olgunun ortaya çıkması gibi ancak objektif kriterlere bağlı olarak yapılabilen süreli sözleşmelerdir. Belirli süreli ve belirsiz süreli sözleşmelerde kanun maddeleri farklı yasal rejimleri benimsediği için bu iki farklı sözleşme türünde yapılan iş sözleşmelerinin sona ermesinde uygulanacak yasal hükümler ve yaptırımlar da birbirlerinden farklılık arz etmektedir.

Özel okulda çalışan öğretmenlerin sözleşmelerinin niteliği nedir?

Belirtmek gerekir ki özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenler 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’na tabidir. Bu kanunun 9.maddesine göre  “Kurumlarda çalışan yönetici, öğretmen, uzman öğretici ve usta öğreticiler ile kurucu veya kurucu temsilcisi arasında yapılacak iş sözleşmesi, en az bir takvim yılı süreli olmak üzere yönetmelikle belirtilen esaslara göre yazılı olarak yapılır…”

Kanunun lafzından da açıkça görüleceği üzere özel okullarda çalışan öğretmenlerin iş sözleşmeleri belirli süreli sözleşmelerdir. Yine kanun maddesi bu sözleşmelerin mutlaka yazılı olarak yapılması gerektiğini belirtmiştir.

Sözleşmenin zincirleme şekilde yapılması sözleşmeyi belirsiz süreli sözleşme haline getirir mi?

Burada kullanılan zincirleme ifadesi; Belirli süreli iş sözleşmesinin birden çok kere yapılmasını ifade etmektedir. Uygulamada işverenler yasal şartları taşımamasına rağmen işçileri bir takım haklardan mahrum bırakmak adına belirli süreli sözleşmesi yapmaktadır. Oysa kanun belirli süreli sözleşme yapmayı objektif kriterlere bağlamıştır. Bu sebeple özünde belirsiz süreli yapılması gereken sözleşmeler belirli süreli olarak yapılamaz. Bu sözleşmeler belirli süreli olarak yapılmış olsa bile ilk sözleşmeden itibaren belirsiz süreli sözleşme hükmündedir.

Konunun burasında özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin sözleşmelerinin yenilenmesi durumunda sözleşmenin belirsiz süreli sözleşmeye dönüp dönmeyeceği hususu üzerinde duracağız. Esasında bu uyuşmazlık yargı organları huzuruna ilk getirildiğinde mahkemeler arasında çelişkili kararlar ortaya çıkmış, konuya uygulanacak olan hukuki rejimin ne olacağı uzun bir süre tartışılmıştır. Nihayetinde özelokul öğretmen kıdem tazminatı Yargıtay kararı neticesinde Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulu 2017/1 Esas 2018/2 Karar ve 23.02.2018 tarihli içtihadı ile konuya son noktayı koymuştur. Kurul verdiği kararda özet olarak özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin sözleşmelerinin belirli olmasının dayanağının 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunun olduğunu, bu sözleşmelerin zincirleme şekilde yapılmış olsa bile belirli süreli olma özelliğini kaybetmediğini belirtmiştir.

İş Sözleşmesinin belirli süreli olmasının dezavantajı var mıdır?

İş sözleşmesinin belirli süreli olmasının dezavantajından birisi işçinin iş güvencesi kapsamından faydalanamıyor olmasıdır. Peki iş güvencesi ne demektir? İş güvencesi işçinin iş sözleşmesinin haksız şekilde feshedilmesi durumunda işçinin işe iade davası açma hakkı olması demektir. Bir başka deyişle işçinin iş sözleşmesi haksız şekilde fesih edildiğinde işçinin işe dönmesine olanak sağlayan bir kurumdur. Tabi ki tek başına belirsiz süreli sözleşme ile çalışmak doğrudan iş güvencesi kapsamında olmak anlamına gelmeyecektir. İş güvencesi kapsamı için işyerinde belirsiz süreli iş sözleşme ile çalışmak dışında işçinin en az 6 aylık kıdeminin bulunması, işyerinde 30 veya daha fazla işçinin çalışıyor olması ve işçinin işveren vekili olmaması şartlarının da bulunması gerekir. Konumuza dönecek olursak özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenler belirli süreli sözleşme ile çalıştıklarından iş akitlerinin fesih edilmesi durumunda işe iade davası açamazlar. Daha doğru bir ifade ile böyle bir davayı açmış olsalar bile bu davayı kazanamazlar.

İş sözleşmesinin belirli süreli olmasının dezavantajlarından bir diğeri işçinin ihbar tazminatı hakkının bulunmamasıdır. Yukarıda ifade edildiği gibi belirsiz süreli sözleşmeler ne zaman biteceği belirli olmayan sözleşmelerdir. Bu nedenle taraflardan birisinin sözleşmeyi habersiz olarak feshetmesi diğer tarafı mağdur etmektedir. Bu gibi mağduriyetlerin önüne geçebilmek için kanun koyucu ihbar tazminatı adı verilen bir kurumu ihdas etmiştir. Özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenler belirli süreli sözleşme ile çalıştıklarından ihbar tazminatına hak kazanamazlar. Bu durum iş sözleşmesinin belirli süreli olmasının bir sonucudur. Bu bilgiler ışığında değerlendirildiğinde 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’na tabi olarak çalışan özel okul öğretmeni ihbar tazminatı alamayacaktır.

Özel okullarda çalışan öğretmenlerin kıdem tazminatı hakkı var mıdır?

Özel okul öğretmeni kıdem tazminatıhakkı bu başlık altında incelenecektir. Kıdem tazminatı, işçinin en az 1 yıllık süre boyunca aynı iş yerinde çalışması ve kanunda sayılan sebeplerden biri nedeni ile işten çıkarılması durumunda işçinin hak kazandığı tazminat türüdür. Burada özellikle belirtmekte fayda var ki; kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmadığının tespiti özellikle yargılama sürecinde çok önemli bir hal almaktadır. Bu nedenle bu süreçte bir Ankara iş hukuku avukatından yardım almanız olası riskleri minimize etmenizde size yarar sağlayacaktır.

Özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin belirli süreli sözleşme ile çalıştığını yukarıda belirtmiştik. Uygulamada özel okul öğretmenleri genellikle 1 yıl süreli olarak sözleşme imzalamaktadır. İşte bu sözleşmelerin yenilenmemesi veya sözleşmenin süre dolmadan feshedilmesi öğretmenlerin kıdem tazminatı hakkını gündeme getirmektedir.

Belirtmek gerekir ki 4857 sayılı iş kanununa göre belirli süreli sözleşme ile çalışan işçilerin kıdem tazminatına hak kazanamayacağına ilişkin bir ibare bulunmamaktadır. İş hukukuna hakim olan ilkelerden işçi lehine yorum ilkesi ve yine Uluslararası sözleşme niteliğindeki 158 sayılı ILO sözleşmesi beraber değerlendirildiğinde de sözleşmenin belirli süreli olmasının işçiler arasında kıdem tazminatı açısından bir farklılık yaratmaması gerektiği kuşkusuzdur.

Nitekim Yargıtay 22.Hukuk Dairesi 25.06.2019 Tarih, 2016/17255 Esas ve 2019/14022 Karar sayılı özelokul öğretmen kıdem tazminatı Yargıtay kararı içtihadında sözleşmesi yenilenmeyen özel okul öğretmeninin kıdem tazminatına hak kazanacağına hükmetmiştir. Mezkur içtihatta “…Bu nedenle gerek 158 sayılı İLO Sözleşmesi, gerekse iş hukukuna egemen olan “işçi lehine yorum” ilkesi gözetildiğinde, kanun gereği belirli süreli kabul edilen sözleşmeyi, haklı bir neden olmaksızın yenilememe iradesini gösteren işverenin koşulların var olması halinde sona eren sözleşme nedeniyle kıdem tazminatından sorumlu olduğunun kabulü gerekir…”  denilmek sureti ile kanımızca son derece isabetli bir karar verilmiş ve özellikle öğretmenlerin salt sözleşme niteliği  nedeni ile kıdem tazminatı açısından bir ayrımcılığa maruz kalmaması nihayet sağlanmıştır.

Sözleşmesi yenilenmeyen öğretmenin kıdem tazminatı hakkı var mı? sorusunun cevabı durum ve koşullara göre değişecektir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, okul yönetiminin sözleşme yenilememe iradesinin haklı bir nedene dayanıp dayanmıyor olmasıdır. Eğer sözleşme yenilememe iradesi haklı bir nedenden ileri gelmiyorsa sözleşmesi yenilenmeyen öğretmen kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Bütün bu bilgiler ışığında kısa bir değerlendirme yapmak gerekirse; Özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin sözleşmeleri okul idaresince haklı bir neden olmaksızın yenilenmiyorsa veya sözleşme devam ederken haksız şekilde sözleşme sonlandırılıyorsa öğretmen kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Özel okullarda çalışan öğretmenlerin kıdem tazminatı hesaplaması nasıl yapılır?

Kıdem tazminatına hak kazanılması için iş sözleşmesinin en az 1 yıl sürmesi gerektiğini yukarıda belirtmiştik. Bu başlık altında ise 2022 yılında özel okul öğretmeni kıdem tazminatı hesaplamasının nasıl yapıldığını anlatmaya çalışacağız.

Özel okul öğretmeninin kıdem tazminatı hesabının yapılabilmesi için öncelikle çalışılan sürenin tespit edilmesi gerekmektedir. Bu süre genelde sözleşme süresi ile paralellik göstermektedir. Ancak sözleşme imzalanmadan geçen sürede eğer ki bir deneme süresi varsa kıdem tazminatı hesabında deneme süresi içerisinde geçen süreler de hesaba katılmalıdır. Ayrıca uygulamada bazen öğretmenler aynı işverene ait  özel eğitim kurumunun farklı şubelerinde çalışabilmektedir. Bu durumda özel okul öğretmeninin çalıştığı okullar farklı gibi görünse bile bu süreler toplanacak ve toplam süreler üzerinden kıdem tazminatı hesabı yapılacaktır. Öğretmen özel okulda çalışmaya devam ettiği sürede özel eğitim kurumunun bir başka kişiye devredilmiş olma ihtimalinde İş kanunu anlamında işyeri devri şartları gerçekleşeceğinden bu durumda öğretmenlerin kıdem tazminatına esas sürelerinin toplanması gerekecektir.

Tazminat hesabında dikkat edilmesi gereken diğer bir esas ise öğretmenin özel eğitim kurumundan aldığı ücretin tespit edilmesidir. Ücretin tespiti konusu özellikle hukuki uyuşmazlıkların mahkeme önüne getirilmesi durumunda bazı hukuki problemleri de beraberinde getirebilmektedir. Bu açıdan kıdem tazminatı için talepte bulunacak öğretmenlerin hukuki destek almasını şiddetle tavsiye ederim.

Özel okul öğretmeninin kıdem tazminatı hesabı yapılırken en son aldığı ücret (brüt) üzerinden değerlendirme yapılmalıdır. Sözleşme süresi içerisinde öğretmene para ile ölçülmesi mümkün başka menfaatler de sağlanmış ise (yol yardımı, yemek yardımı, iş yeri uygulamaları vs.) bunlar da kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmalıdır.

4857 Sayılı İş Kanununun 14. maddesinin 1. fıkrası “İşçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler içinde aynı oran üzerinden ödeme yapılır.” hükmünü amirdir. Buna göre 1 yıl süre ile çalışan öğretmen 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Hesaplama yöntemi hakkında bir örnek vermek gerekirse:

A isimli Öğretmenin X isimli özel eğitim kurumunda toplamda 3 yıl 6 aylık bir çalışması mevcuttur. Öğretmenin bu okulda aylık brüt ücreti 8000 TL’dir. X isimli özel eğitim kurumunda çalışan öğretmenler her gün ücretsiz şekilde öğle yemeği yemektedir ve okulun kendine ait servisi mevcuttur. Bu örnek üzerinden kıdem tazminatı hesaplaması yapalım:

1) Aylık Brüt Ücret: 8000 TL

2) Çalışma Süresi: 3 Yıl 6 Ay

3) Aylık Yemek yardımı:400 TL

4) Aylık Yol Yardımı:500 TL

Bu veriler ışığında öğretmenin kıdem tazminatına esas olan aylık ücret (30 gün)= 8000 TL+400 TL+500 TL= 8900 TL olacaktır.

Öğretmen “her yıl için 1 aylık giydirilmiş ücret” üzerinden kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Örneğimizde öğretmen 3 yıl 6 ay kıdeme sahip olduğundan A isimli öğretmen kurumdan  8900 TL X 3 (yıl) + 8900 TL X 1/12 X 6 (ay)=31.150 TL  kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Bu örneğe göre özel okul öğretmeni kıdem tazminatı 31.150 TL  olacaktır.

**1/12 X 6 işlemi 6 aylık kıdem süresinin yıl bazında hesaplanması için yapılmıştır.

Verdiğimiz bu örnek Özel okul öğretmeni kıdem tazminatı hesabı hakkında bilgi vermek içindir. Ancak uyuşmazlığın mahkeme önüne gelmesi durumunda usul kurallarının da devreye gireceği düşünüldüğünde hak kaybına uğramamanız adına Ankara iş hukuku avukatından destek almanızı şiddetle öneririm.