Hayvansal Polisakkaritler
Polisakkaritler nedir? Önemli polisakkaritler nelerdir? Yapısal Polisakkaritler ve depo polisakkaritler nelerdir? Nişasta nedir? Nişastanın özellikleri ve görevleri nelerdir? Glikojen nedir? Glikojenin özellikleri ve görevleri nelerdir? Selüloz nedir? Selülozun özellikleri ve görevleri nelerdir? Kitin nedir? Kitinin Özellikleri nelerdir?
Karbonhidratların çeşitlerinden olan polisakkaritler glikozit bağıyla bir yada daha fazla ve birleşik olmayan monosakkaritin birleşmesiyle meydana gelen kimyasal maddelerdir. Polisakkaritlerin farklılığını ortaya çıkaran özellik, polisakkaritlerin glikoz birimlerinin farklı bir şekilde birbirine bağlanmasıdır. Polisakkaritler arasındaki bu farklılık unsuru kohezyon olayını desteklemektedir. Polisakkaritler n tane monosakkaritin (n-1) tane su molekülünü kaybetmesi sonucu oluşan büyük kimyasal bir bileşiktir. Polisakkaritleri çok şekerler ve kompleks şekerler olarak da adlandırılır.
n(Monosakkarit) ===} Polisakkarit + (n-1)Su
Polisakkaritlerin tanımını yaparken monosakkaritlerin birleşmesiyle olduğunu ifade etmiştik. Polisakkaritler oluşumunda olan monosakkritler aynı tür monosakkaritte olabilir farklı tür monosakkkaritte olabilir. Yani sadece heksoz yada pentozdan da oluşablir, hem heksoz hemde pentozun birleşmesindende polisakkarit oluşabilir. Heksozlardan türeyen polisakkaritlerin genel formülü (C6H10O5)n, yapısında pentoz bulunanların genel formülü ise (C5H8O4)n şeklindedir.
Polisakkaritler bbüyük ve komplek yapıda maddeler olduğu için hücre zarından difüzyon ile geçmezler. polisakkritleri şeker olarak adlandırmamıza rağmen polisakkaritler tatsız olmakla birlikte suda erime özelliğinede sahip değildirler. Polisakkaritlerin en önemlileri; nişasta, glikojen, kitin ve selülozdur. Glikojen, nişasta, selüloz ve kitin birden fazla sayıda glikoz molekülünün bir araya gelmesiyle meydana gelmiştir. Bu dört polisakkaritin meydana gelişi ifade edersek;
n.(C6H12O6) ® (C6H10O5)n. H2O + (n-1) H2O
Selüloz, nişasta, glikojen ve kitin arasındaki farkı gün yüzüne çıkaran özellik glikoz moleküllerinin sayısı ve birbirlerine farklı bağlanış biçimleridir.
Polisakkaritler
1- Depo polisakkaritler
a. Nişasta
b. Glikojen
2- Yapısal polisakkaritler
a. Selüloz
b. Kitin
1- DEPO POLİSAKKARİTLER
a. Nişasta
Çok sayıda glikozun bir araya gelerek bitkilerde depo edilmesi için kullanıldığı komplek bir polisakkarittir. Nişasta endüstriyel sektörde eczacılıkta ve daha birçok sektörde kullanılır. Glikoz moleküllerinin nişasta şeklinde depo edilmesindeki temel neden, hücre içi osmotik basıncının dengelenmesidir. Çünkü glikoz suda çözünür, osmotik basıncı arttırır. Nişasta ise kısmen çözünür.
Nişastanın Özellikleri ve Görevleri
- Nişasta suda çözünemeyen kompleks şekerlerdir
- Nişasta bitkilerde depo edilen bir karbonhidrattır.
- Nişastalar büyük moleküllü yapılar olduğu hücreden geçemezler.
- Nişastanın sentez olayı hücre içinde gerçekleşir.
- Nişastanın hidrolizinde n-1 su harcanır.
- Nişastanın hidrolizi hücre içinde ve hücre dışında gerçekleşebilir.
- Nişasta lugol ile mavi ve mor rengi alır.
- Nişasta suda tam olarak çözünmezler.
- Nişasta çok sayıda glikozun birleşmesinden meydana gelen kimyasal bir maddedir.
- Nişasta bitkilerin yumru, tohum ve tanelerinde depo edilir.
- Nişasta bitkilerin enerji deposu olarak kullanılır.
- Nişastaların sindirimi ağız ve bağırsaklarda uzun sürer.
- Nişastalar glikoza dönüştürüldükten sonra kullanılmaktadır.
- Nişastalar arasındaki glikozit bağı alfa ve düz zincirli şekilde bağlanmaktadır.
b. Glikojen
Bir çok glikozun bir araya gelmesiyle oluşan, hayvanların kas ve karaciğerinde depo edilen polisakkaritlerdir. Glikojen yalnızca hayvanlarda bulunan bir karbonhidrattır. Hayvanların kas ve karaciğerlerinde glikozu depo etmek için oluşturduğu kompleks bir yapıdır.
Glikojenin Özellikleri ve Görevleri
- Glikojen hayvanların hücrelerinde depo ettiği bir maddedir.
- Glikojen hayvanlara ek olarak mantar ve bakterilerin yapısında da depo edilir.
- Glikojeni bitkiler üretmez.
- Glikojeni bitkiler tüketmez.
- Glikojeni hayvanlar ve bakteriler üretir.
- Glikojeni hayvanlar ve bakteriler tüketir.
- Glikojen çok sayıda glikozun dehidrasyonu sonucu oluşan kompleks yapılardır.
- Glikojen hayvanların karaciğer ve kas yapılarında depo edilir.
- Karaciğerde depo edilen glikojenler ihtiyaç duyulmsı halinde glikoza dönüştürülerek kana karıştırılır.
- Kas yapısında bulunan glikojenler ise sadece kas enerjisi için kullanılır.
- Glikojen nişastaya oranla suda daha iyi çözünür.
- Glikojenler nişastanın yapısına oranla daha dallanmış bir yapıdadır.
2- YAPISAL POLİSAKKARİTLER
a. Selüloz
Genel formülü (C6H10O5)n olan, bitkilerde hücre yapısının büyük bir kısmını oluşturan kağıt, yapay ipek ve patlayıcı maddelerin yapımında kullanılan bir karbonhidrat çeşididir. Bitkilerin hücre çeperini oluştururlar. Selülozlar hayvanlar tarafından sindirilemez.
Selülozun Özellikleri ve Görevleri
- Selülozlar çok sayıda glikozun dehidrasyonu sonucu oluşmaktadır.
- Selülozlar nişas ve glikojen gibi dallanmış bir yapı göstermez.
- Selüloz bitkilerin hücre çeperinin temel maddesini oluşturmaktadır.
- Selüloz bitkilerin dik, sert ve güçlü kalmasını sağlamaktadır.
- Selülozlar kesinlikle suda çözünmeyen maddelerdir.
- Selüloz sindirme işlemi bazı otçul hayvanların sindirim sisteminde yer almaktadır.
- Selülozu sindiricek sindirim sistemleri birçok hayvanda ve insanda bulunmaz.
- Ancak selüloz bağırsaklardan mukus salgısını yardığı, mukus da besinlerin bağırsaklardaki hareketine yardımcı olduğu ve kabızlığı önlediği için selülozun sağlıklı bir diyette yer alması oldukça önemlidir.
b. Kitin
Eklem bacaklıların ve kabukluların dış iskeletini oluşturan yapısında azot (N) molekülünü bulunduran proteinli polisakkarittir. Kitinin yapısı (C8H13O5N)n şeklinde olduğu için doğal olarak birçok canlının yapısında bulunan ve bir glikoz türevi olan N-Asetilglikozaminin uzun zincirli polimeridir.
Kitinin özellikleri ve görevleri nelerdir?
- Kitin yapısında Azot (N) bulunduran tek karbonhidrat çeşitidir.
- itinde birçok polisakkarit gibi birçok monosakkaritin birleşmesinden oluşur.
- itin örümcek, istakoz, yengeç, karides gibi birçok eklembacaklı sınıfına dahil hayvanların iskelet yapısında bulunur.
- itin hayvanlara ek olark mantarlarında hücre çeperlerinde yer almaktadır.
- itin yapısında azot bulundurduğu için suda çözünemez.
- itin karbonat ile birleşerek daha sert bir hale dönüşebilir.
- Kitin yumuşak ve esnek bir özelliğe sahip olduğundan ameliyatlarda kitin ipliği kullanılır. Ameliyatta kullanılan bu iplikler yara iyileştikten sonra kendilinden ayrışmaktadır.
ÖNEMLİ BİR NOKTAYI TEKRARLAYALIM:
Tüm polisakkaritler tek çeşit monomerden yani monosakkarit olan glikozdan oluşmaktadır. Monomerlerin (glikozları) aynı olmasına rağmen glikozitlerin bağlanma şekli ve glikoz sayısınını farklı miktarda olması polisakkarit çeşitlerini ortaya çıkarmaktadır. Bu anlatılanları bir örnek ile açıklamak gerekirse, kitin ve selülozda glikozit bağları ters bağlanmıştır. Glikojen, nişastaya oranla daha dallanmış haldedir. Bu farklı durumların meydana gelmesinin nedeni reaksiyonlar sırasında görev alan enzimlerin farklı olmasından kaynaklanmaktadır.
Polisakkaritlerin Çeşitleri ve Özellikleri (Konu Anlatımı) &#; PDF
admin
ORGANİK MADDELER
1) Karbonhidrat
2) Yağ (Lipit)
3) Protein
4) Vitamin
5) Enzim
6) Nükleik Asit
7) ATP
8) Hormon
✔ Yapısında C, H ve O bulunan maddelerdir. (CH4 oksijen içermeyen organik maddedir. Genellikle)
✔ Canlılar tarafından sentezlenebilir.
✔ Sindirilebilirler. Sindirilmeleri sonucunda monomerlerine (yapı taşlarına) ayrılırlar.
✔ Monomerleri hücre zarından geçebilir.
✔ Enerji verici, yapıcı-onarıcı ve düzenleyici olarak görev alırlar.
✔ Hücresel Solunum ile Enerji Elde Edilirken Kullanılma Sırası
1) KARBONHİDRAT 2) LİPİT (YAĞ) 3) PROTEİN
✔ Birim Miktarının Enerji Verme Sırasına Göre
1) LİPİT (YAĞ) 2) PROTEİN 3) KARBONHİDRAT
✔ Yapıcı Onarıcı Olarak Görev Yapma Sırasına Göre
1) PROTEİN 2) LİPİT (YAĞ) 3) KARBONHİDRAT
1) KARBONHİDRATLAR:
✔ Yapısında C, H ve O bulunur.
✔ Canlılar için en önemli ve öncelikli enerji kaynağıdır.
✔ Yapıcı onarıcıdırlar ancak düzenleyici değillerdir.
Yapısında bulunan monomer sayısına göre sınıflandırılırlar.
a) Monosakkarit:
Bir tane yapı birimindenoluşmuş olan karbonhidratlardır.
✔ Karbonhidratların sindirimle oluşmuş en küçük parçalarıdır.
✔ Hücre zarından kolayca geçebilirler.
✔ Solunumla daha küçük parçalara ayrılabilirler. Yapısında bulunan karbon sayılarına göre sınıflandırılırlar.
Trioz (3C): Yapısında 3 karbon bulunan monosakkaritlerdir. En önemlisi gliseraldehittir. Bu molekül solunum ve fotosentezde ara ürün olarak oluşur.
Pentoz (5C): Yapısında 5 karbon bulunan monosakkaritlerdir. Enerji verici olarak kullanılmaz. İki çeşittirler.
✔ Riboz: RNA ve ATP’nin yapısına katılır.
✔ Deoksiriboz: DNA’nın yapısına katılır.
Riboz ile deoksiribozun farkı deoksiribozun oksijen sayısının ribozun oksijen sayısından bir eksik olmasıdır. Bu nedenle izomer değillerdir.
Heksoz (6C): Yapısında 6 karbon bulunan monosakkaritlerdir. C6H12O6 kapalı formülüne sahiplerdir. Bu nedenle birbirlerinin izormerleridir. Açık formüllerine göre üç çeşittirler.
Glikoz:
✔ Üzüm ya da kan şekeri de denir.
✔ Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunur.
✔ Canlılarda enerji verici olarak kullanılan en temel organik maddedir. Beyin hücrelerinin tek enerji kaynağı glikozdur.
Fruktoz:
✔ Meyve şekeri de denir.
✔ Bitkiseldir.
Galaktoz:
✔ Süt şekeri de denir.
✔ Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunur.
Fruktoz ve galaktoz insanlarda doğrudan kullanılamaz. Karaciğerde glikoza dönüştürülerek kullanılır.
b) Disakkarit:
İki tane heksozun dehidrasyon sentezi ile birleşmesi sonucu oluşan karbonhidratlardır.
✔ Sindirilebilirler ve sindirilmeden hücre zarından geçemezler.
✔ Dehidrasyon Sentezi: Küçük organik moleküllerin birleşmesi sonucunda büyük bir organik molekülün oluştuğu ve suyun açığa çıktığı tepkimelerdir. Birleşen organik maddeler arasında oluşan kimyasal bağ tepkimeden su çıkmasına yol açar. Anabolizma tepkimesidir. Gerçekleşmesi sırasında ATP harcanır.
✔ Hidroliz: Büyük bir organik maddenin su yardımı ile parçalanması sonucu kendini oluşturan yapı birimlerine ayrılmasıdır. Büyük organik maddenin yapısındaki kimyasal bağların kopmasını sağlar. Sindirim olayları hidrolizdir. Katabolizma tepkimesidir. Gerçekleşmesi sırasında ATP harcanmaz ve üretilmez.
✔ Dehidrasyon ve hidroliz birbirinin zıttı olaylardır. İki monosakkarit dehidrasyon sentezi ile birleşirken aralarında glikozit bağı oluşur ve 1 molekül su açığa çıkar.
✔ Disakkarit oluşumu sadece heksozlar arasında gerçekleşebilir. Pentozlar disakkarit yapımında kullanılmaz.
✔ Disakkaritin yapısına katılan heksozlar disakkaritlerin çeşitlenmesine neden olur.
Üç çeşit disakkarit vardır. Bunlar maltoz, laktoz ve sükroz (sakkaroz)’dur.
Maltoz:
✔ Arpa şekeri de denilir.
✔ İki glikozun dehidrasyon sentezi sonucunda birleşmesi ile oluşur.
✔ Bitkiseldir.
Sakkaroz (Sükroz):
✔ Çay şekeri olarak da bilinir.
✔ Glikozla früktozun dehidrasyon sentezi sonucu birleşmesi ile oluşur.
✔ Bitkiseldir.
Laktoz:
✔ Süt şekeri de denir.
✔ Glikoz ile galaktozun dehidrasyon sentezi ile birleşmesi sonucu oluşur.
✔ Hayvansaldır ve sadece hayvan hücrelerinde bulunur.
c) Polisakkarit:
Çok sayıda glikozun dehidrasyon sentezi ile birleşmesi sonucunda oluşan karbonhidratlardır.
✔ Polimer halindedirler.
✔ Sindirime uğrayabilir.
Glikozların sayısı ve glikozit bağlarının konumları polisakkaritlerin çeşitlenmesine neden olur.
Depo Polisakkaritleri
Glikojen:
✔ Hayvansal depo polisakkaritidir.
✔ Hayvanlarda glikozun fazlasının karaciğer ve iskelet kaslarında depolanmış şeklidir.
✔ Bakteri, arke ve mantar hücrelerinde de depo edilebilir.
✔ Kanın glikoz oranı düştüğünde karaciğerde depolanan glikojen hidroliz edilir. Çizgili kaslarda depolanan glikojen ise kasların enerji ihtiyacını gidermek için hidroliz edilir.
✔ Suda çözünür.
Nişasta:
✔ Bitkisel depo polisakkaritidir.
✔ Bitkilerde fotosentez sonucunda üretilir ve depo organlarında depolanır.
✔ Suda çözünmez. (Çok az çözünür)
Yapı Polisakkaritleri
Selüloz:
✔ Bitkisel yapı polisakkaritidir.
✔ Bitkilerin ve alglerin hücre çeperinin yapısına katılır bu nedenle doğada en çok bulunan polisakkarittir.
✔ Bazı arke, bakteri ve protistalar dışında hiçbir canlı tarafından hidroliz edilemez. İnsanlarda sindirilemediğinden dışkı şeklinde dışarı atılır. Bol selülozlu besinler yemek bağırsak hücrelerini uyarır ve mukus salgısının üretimini artırır. Bu durum sindirimi ve emilimi kolaylaştırır. Selülozlu besinlerle beslenmek sağlık açısından önemlidir.
✔ Suda çözünmez.
Yapı Polisakkaritleri
Kitin:
✔ Hayvansal yapı polisakkaritidir.
✔ Eklem bacaklıların dış iskeletinin yapısına katılır.
✔ Mantarların hücre çeperinin yapısına katılır.
✔ Diğer karbonhidratlardan farklı olarak yapısında N (azot) elementi bulunur. Bu nedenle azotlu polisakkarit de denir.
✔ Suda çözünmez.
Polisakkarit
Polisakkaritler, birden fazla ve ayrı (birleşik olmayan) monosakkaritin glikozit bağıyla birleşmesiyle oluşan kimyasal maddelerdir. Glikoz birimlerinin farklı şekilde bağlanması polisakkaritler arasında farklı özelliklerin doğmasına neden olur. Bu da kohezyonu destekler. Çok sayıda (n tane) monosakkaritin “n-1” adet su molekülü kaybetmesiyle meydana gelen büyük moleküllü bileşiklerdir. “Kompleks şekerler” de denir.
Yalnız heksoz veya pentoz birimlerinden meydana gelenler olduğu gibi, bazıları da hem heksoz hem pentoz birimleri ihtiva ederler. Heksozlardan türeyenlerin genel formülü (C6H10O5)n, pentoz ihtiva edenler ise (C5H8O4)n şeklinde gösterilir.
Polisakkaritler hücre zarından difüzyon ile geçseafoodplus.infoıca tatsız olup çoğu suda erimez. En önemlileri; nişasta, glikojen, selüloz ve kitindir. Çok sayıda glikoz molekülünün birleşmesinden türemişlerdir. Meydana gelişleri
- n.(C6H12O6) ® (C6H10O5)n. H2O + (n-1) H2O
şeklinde gösterilebilir. Aralarındaki fark, glikoz moleküllerinin sayısı ve birbirlerine farklı bağlanış biçimleridir.