Çilek Nasıl Toplanır
kaynağı değiştir]
Çilekler genellikle çiçeklenme alışkanlıklarına göre gruplandırılır.[3][4] Geleneksel olarak bu, meyvelerini yaz başında veren "haziran veren" çilekler ile sezon boyunca genellikle birkaç meyve veren "sürekli veren" çilekler arasında bir ayrımdan oluşur.[4] Bir sezonda bir bitki 50 ila 60 kez veya kabaca üç günde bir çilek verebilir.[5]
yılında yayınlanan araştırma, çileklerin aslında üç temel çiçeklenme alışkanlığında oluştuğunu gösterdi: kısa gün, uzun gün ve nötr gün. Bunlar bitkinin gün boyu duyarlılığına ve çiçek oluşumunu uyaran fotoperiyot tipine atıfta bulunur. Nötr gün çeşitleri, fotoperiyottan bağımsız olarak çiçek üretir.[6]
Üretim[değiştir Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği
Akdeniz Bölgesi erkenci çilek yetiştiriciliğinde önemli bir yere sahiptir. Akdeniz kıyı şeridi erkenci çilek yetiştiriciliğine oldukça uygun olmasına karşın, genellikle açıkta yetiştiricilik yapıldığından ilk ürünler mart ortasından itibaren alınmaktadır. Oysa erkencilikten amaç kasım, aralık ve ocak aylarında ürün elde edip bunu iç ve dış pazarda satmaktır. Bu aylarda çilek yüksek fiyattan alıcı bulabilmektedir. Bu nedenle bu aylarda ürün yetiştirebilecek örtü sistemlerinin kullanılması gerekir.
Örtü altı çilek yetiştiriciliği; ısıtmalı ve ısıtmasız cam ve plastik seralar ile yüksek ve alçak tünellerde yapılmaktadır. Bu yetiştiricilikte dekar başına yapılan giderler oldukça fazladır. Bu nedenle en erken, en yüksek verim verebilen örtü sistemlerinin ve buna uygun dikim yöntemlerinin ve çeşitlerin seçilmesi gerekir. Yapılan çalışmalarda seralar hafta, yüksek tüneller hafta ve alçak tüneller haftalık erkencilik sağlamaktadır. Cam seralarda maliyetin yüksek olması sebebiyle, bunun yerine plastik seralar tercih edilmelidir.
Örtü altı çilek yetiştiriciliği konusunda pek çok çalışmalar yapılmış olup olumlu sonuçlar alınmıştıseafoodplus.infodan torba kültürü ile yapılan bir çalışmada tüplü taze fide dikim yönteminde erkenci çeşit olan Dorit () ile yapılan bir çalışmada kasım ayında ilk ürünler alınmış ve hasat hazirana kadar devam etmiştir. Dekara verim ton olarak bulunmuştur. Torba kültürü ile yetiştiricilik normal yetiştiriciliğin yapılamadığı kayalık,taşlık ve bataklık alanlar için çok uygun bir yöntemdir.
Örtü altı çilek yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri erken dönemde açan çiçeklerin donlardan zarar görmemesi için gerekli önlemlerin alınmasıdır. Bunun için sera üstünden yağmurlama, ısıtma yapmak ya da daha kolay uygulanabilen sera için ikinci bir alçak tünel kurma yöntemleri uygulanabilir.
ALÇAK PLASTİK TÜNELLERDE
KIŞ DİKİMİ
Arazi hazırlığı tarla koşullarıyla aynıdır. Tarla yetiştiriciliğinden farklı olarak dikim 2 şekilde yapılır.
1. Masuralar üzerine çift sıra sistemde dikim yaparak, üzerlerine cm taban genişliğinde ve cm yüksekliğinde plastik tüneller kurulur. Bu dikim salma sulama yapacak çiftçiler için uygundur. cmx cm ölçülerinde ortalama dekara adet fide dikilir.
2. cm genişliğinde masuralara 4 sıra çilek fidesi dikildikten sonra, üzerine cm taban genişliğinde ve cm yüksekliğinde alçak plastik tüneller kurulur. Bu sistemde yağmurlama veya damla sulama yapılmalıdır. 1. sisteme göre birim alana daha fazla fide dikildiğinden daha fazla verim alınır. cmx cm olacak şekilde 1 dekara fide dikilir.
3. Tünellere, plastikler, çok sıcak bölgelerde aralık, ocak aylarında çekilmelidir. Daha önce çekilmesi, genelde plastiğin yırtılmasından başka işe yaramaz. Daha serin bölgelerde erken çekilebilir.
4. Hastalıkları azaltmak ve arılarla döllemeyi kolaylaştırmak için uygun günlerde kış boyunca günde saat havalandırma yapılmalıdır. Çiçeklenme döneminde daha erken açıp, sıcak saatte kapatılmalıdır. Geceleri, 15°C'ye kadar olan sıcaklıklarda tüneller mutlaka kapatılmalıdır.
5. Malç örtü, dikimden ay sonra, tünellerin plastikleri örtülmeden önce çekilmelidir. Arazi toprak fumigantlarıyla sterilize edilecekse turfandacılık için şeffaf plastik malç kullanılmalıdır.
6. Hasat normal olarak tarla yetiştiriciliğinden hafta önce başlayabilir. Hasat, haziran ayında sona erer. Verim ve kalite tarla koşullarına göre % daha iyi olur.
YAZ DİKİMİ
1. Toprak dezenfeksiyonu, arazi hazırlığı tarla koşullarındaki yaz dikimi ile aynıdır.
2. Alçak Plastik Tünellerde Kış Dikiminde önerilen 2 sistem Yaz Dikimi için uygundur. Fide temini, dikim zamanı, tarla koşullarındaki Yaz Dikimi gibidir. 1. dikim sisteminde üçgen şeklinde 30x32 cm aralıkla yapılan dikimde dekara fide dikilir. Dikim sırasında dikim yapılacak masuranın kenarlarından 15 cm içeriden dikim yapılmalıdır. 2. dikim sisteminde, her masuraya sıralar arası 30 cm, sıra üzeri 30 cm olacak şekilde 4 sıra dikim yapılır. Dekara fide dikilir. Bu sistemde yağmurlama veya damla sulama uygulanmalıdır. Malç, kasım, aralık aylarında tünel örtülmeden tamamlanmalıdır. Plastik örtüler, soğuk bölgelerde kasım, aralık, sıcak bölgelerde aralık, ocak aylarında örtülmelidir. Plastik örtüler gündüzleri erken açılıp, öğleden sonra sıcak saatlerde kapatılmalıdır. Gece ısısı 15 °C'nin üzerine çıktığı dönemde örtüler tamamen kaldırılabilir Hasat, tarla yetiştiriciliğinden hafta önce başlar ve haziran ayı içinde sona erer.
PLASTİK SERALARDA, YÜKSEK TÜNELLERDE
. KIŞ DİKİMİ
- 1. Solarizasyon veya toprak fumigantları ile dezenfeksiyon yapılmalıdır.
- 2. Arazi hazırlığı tarla koşullarındaki gibidir.
- 3. Dikim yerleri, alçak tüneller için kış Dikiminde önerilen 2 tip dikim şeklinde olduğu gibi hazırlanır.
- 4. Malç örtüsü, dikimden en geç 1 ay, sonra uygulanmalıdır.
- 5. Seranın plastik örtüsü en geç kasım ayında örtülmelidir.
- 6. Havalandırma, alçak plastik tünel Kış Dikiminde anlatıldığı gibi yapılmalıdır.
- 7. Hasat sıcak yerlerde ocak ayı, daha serin yerlerde şubat ayı içinde bazen haziran ayı başında sona erer.
- 8. Çiçekler erken açtığından dondan korunmalıdır.
YAZ DİKİMİ
- 1. Solarizasyon veya toprak fumigantları ile dezenfeksiyon yapılmalıdır.
- 2. Arazide dikim yerleri hazırlanır.
- 3. Plastik örtüler, en geç ekim, kasım ayından itibaren örtülmelidir.
- 4. Havalandırma rüzgar ve sıcaklığa bağlı olarak, çatı, yanlar ve kalkanlardan yapılmalıdır.
- 5. Hasat, yöresel iklime bağlı olarak ocak veya şubat ayı içinde başlar, mart ve nisan aylarında yoğunlaşarak, haziran ayına kadar devam eder.
- 6. Plastik seralarda özellikle ocak ve şubat aylarında oluşan düşük sıcaklıklardan erken çiçek açan çeşitlerin ilk çiçekleri zarar gördüğünden, plastik seralarda donlara karşı önlem alınmalıdır.
CAM SERALARDA
KIŞ DİKİMİ
1. Toprak dezenfeksiyonu, arazi hazırlığı, dikim, malç, havalandırma, hasat plastik seralardaki Kış Dikimi gibidir.
YAZ DİKİMİ
1. Temmuz, ağustos aylarında dikilen fidelerin sıcaktan zarar görmemesi için, çatı, kalkanlar ve yan havalandırmanın çok iyi olması, gölgeleme yapılması, çok iyi bir yağmurlama sisteminin kurulması gerekir. Şayet seranın havalandırması iyi değilse, gölgeleme ve yağmurlama yapılamıyorsa, frigo Fideleri plastik torbalara (15x20 cm ebadındaki) veya küçük saksılara dikip, gölge, havadar bir yerde eylül, ekim ayına kadar bakımını yapıp, büyütüp cam seraya dikmek gerekir.
2. Ocak ayından itibaren hasat başlar, şubat, mart, nisan aylarında ürün artar, mayıs ayında sona erer. İyi gölgeleme, yağmurlama ve damla sulama ile hasadı haziran sonuna kadar uzatmak mümkündür.
3. Örtüaltı Çilek yetiştiriciliğinde, alçak tünellerde hafta, yüksek tünellerde ve plastik seralarda hafta, cam seralarda haftalık erkencilik sağlanmaktadır. En fazla erkenciliğin ve verimin ısıtılan cam seralardan alındığı saptanmıştır.
SERALARDA DONDAN KORUNMA
Aralık, ocak ve şubat aylarında açan çiçekleri ve oluşan meyveleri dondan korumak için sera üstüne yağmurlama sistemi yapılmalı, sera içi ısıtmalı, sera veya yüksek tünel içine bitkiler üzerine ikinci bir alçak tünel yapılmalı, ince PE plastik veya Agryl gibi dokunmamış, gözenekli plastik malç kullanılmalı, su şilteleri, ısı perdeleri gibi pasif ısıtma sistemleri uygulanmalıdır.
TOPRAKSIZ KÜLTÜR YÖNTEMLERİ
Seralarda toprakta yetiştiricilikde, özellikle toprak kaynaklı sorunların fazlalığı, çilek yetiştiricililiğinde "Topraksız Kültür Yöntemleri"ni gündeme getirmiştir. Havalandırılan durgun veya akan besin solüsyonu içinde ya da besin maddelerince zenginleştirilen volkanik tüf, sünger taşı (pomza taşı), perlit, kaya yünü (Rock wool) gibi inorganik ortamlarda veya torf gibi organik ortamlarda veya bunların karışımlarında çilek yetiştiriciliğine "Topraksız Kültür'de Çilek Yetiştiriciliği" veya "Topraksız Tarım'da Çilek Yetiştiriciliği" denir.
Topraksız Tarım'da ilk yıl sterilizasyon gerekmez. Toprakta oluşan yüksek tuzluluk, Topraksız Tarımda meydana gelmez. pH'ın ayarlanması kolay ve ucuzdur. Toprak kullanılmadığından toprak kaynaklı hastalık ve zararlılar olmayacağından, daha az masrafla sağlıklı ürün yetiştirilir. Toprak işleme, toprak hazırlığı, toprak yıkama, yabancı ot kontrolü yapılmaz. Kök bölgesinde yeteri kadar nem ve hava sağlandığından kök gelişimi daha iyi olur. İş gücü gereksinimi en aza iner. Besin maddelerinin dozları ayarlanabildiği gibi, bitkiler çiçeklenme veya yeşil aksam fazda tutulabilirler. Çilek yetiştirmeye uygun olmayan tuzlu, taşlı bölgelerde, kumsalda Topraksız Tarımla çilek yetiştirilebilir. Daha temiz ürün alınır. Bitkilerin kontrollü bir şekilde beslenmesi ve böylece bitki gelişimi, erkencilik ve verimin artması da sağlanır.
1. Çilek yetiştiriciliğinde topraksız yetiştirme yöntemlerinden "Dikey Torba Kültürü" en çok kullanılanıdır.
Çeşitli yetiştirme ortamları polietilenden 20 cm çapında ve 2 m uzunluğundaki torbalara doldurulup, bu polietilen sütunlar çeşitli sıra arası ve üstü mesafeler ile dikey olarak çengellerin yardımı ile sera çatısına (tavanına) tutturularak bağlanmaktadır. Bu sütunların dört yüzeyinde 20 cm'de bir açılan cm çapındaki deliklere çilek fideleri dikilmektedir. Her bir torbaya damlatıcılar (drip sulama) yerleştirilerek besin solüsyonu verilir. Torbaların alt kısmına drenajı sağlamak için delikler açılır. Ayrıca ortamları sera toprağından olacak bulaşmalara karşı izole etmek ve sera içerisinde çıkacak yabancı otları engellemek amacıyla sera toprak yüzeyine beyaz polietilen serilir.
2. Yetiştirme ortamı; yerden belirli yüksekliklerdeki yataklara doldurularak çilek yetiştiriciliği yapılır.
3. Yanları bölmeli duvar şeklinde de Topraksız kültürde çilek yetiştiriciliği yapmak mümkündür.
4. Masalarda Yetiştiricilik: Fidelerin altına yeterli sayıda drenaj delikleri açılmış, beton veya demir ayaklı eternitten yapılmış masalardaki yetiştirme ortamı yataklarına torf+perlit karışımı doldurularak dikim yapılır. Yetiştirme ortamı yataklarına alt kısma drenaj için cm kalınlığında iri çakıl taşları konulmalıdır. Masalar arasında cm mesafe bırakılır.
5. Masalarda Saksı İIe Yetiştiricilik: Torf+perlit karışımı doldurulan saksılar, masalara yerleştirilerek, fideler dikilir. Masalara temiz dere kumu doldurularak saksılar kuma 3/4 oranında gömülürse sulama gereksinimi azaltılır. Sulama ve gübreleme için drip sulama uygulanmalıdır. Böylece işçilik kolaylaşır, hastalık ve ot sorunu olmaz, plastik malç masrafı olmaz. Masaların ve saksıların dezenfekte edilmesinde yarar vardır.
6. Borularla Yetiştiricilik: Kalın plastik borular seraya dikine sık aralıklarla yerleştirilerek içine torf+perlit karışımı doldurulur. Plastik borulara, üst üste gelmeyecek şekilde (Spiral) delikler açılarak, bu deliklere fidan dikilir. Sulama ve gübreleme drip sulama sistemiyle yapılmalıdır.
Torf'un özellikle EC ve pH'ına bakılmalı, EC ve pH'ı yüksek torflar çilek yetiştiriciliğinde kullanılmamalıdır.
Açıkta Yetiştiricilik
Çilek °C ye kadar özel bir önlem almadan yetiştirilebilir. Daha soğuk bölgelerde bitkilerin saman, kuru yaprak v.s gibi materyallerle örtülerek dondan korunması gerekir. İlkbaharın geç donları Akdeniz bölgesi ve benzeri yerlerde sorun olabilir. Açıkta çilek yetiştiriciliği gerekli önlemler alındığı takdirde tüm bölgelerimiz için uygundur. Hasat bölgelere göre değişir. İlk ürünler Akdeniz Bölgesinde mart ortasından itibaren öteki bölgelerimizde ise mayıs, haziran aylarından itibaren alınmaya başlanır. Bu yetiştiricilikte hasat süresi kısa olup, kış aylarındaki düşük sıcaklıklardan açan çiçek ve meyveler zarar görmektedir. Verim örtü altı yetiştiriciliğine göre düşüktür.
İlkbahar Dikimi
Kışları soğuk geçen bölgelerde genellikle Nisan ayında yapılan bir dikimdir. Bu dikimde frigo fideler veya fidelikte Ocak-Şubat aylarında sökülmeyip bekletilen fideler kullanılır. Bu fideler Mayıs ve Haziran aylarında az miktarda çiçek açarak meyve verirler. Bunların esas ürünü 1 yıl sonraki Haziran ayındadır. Bu bitkilerin 1 yıl boyunca su ,besin maddesi ihtiyaçları karşılanmalı ve hastalık ve zarlılardan korunmalıdır.
Kış Dikimi
Kışları ılık geçen yerlerde yapılır. Dekara yaklaşık adet bitki dikilir. Dikimler fidelikten sökülen yavru bitkilerle yapılır. Akdeniz Bölgesinde kış dikimi için en uygun zaman Ekim Kasım 15 arasıdır. İlkbaharda açıkta Mart ortasından itibaren ürün alınmaya başlanır. Ayrıca alçak ve yüksek tüneller altında çilek yetiştiriciliği yapılırsa, açıkta yetiştiriciliğe göre yaklaşık 15 günlük erkencilik sağlanır.
Kış dikiminde fidelerin tutma yüzdeleri yüksektir. Bitkilerin sulanması önemli sorun yaratmaz. Kış dikiminin ikinci yılında teknik ve kültürel önlemlerin iyi alınması, hastalık, zararlı ve yabancı otlarla iyi mücadele edilmesi halinde verim yaz dikimi kadar yüksek olabilir. Dikim sıra üzeri ve sıra arası 25 x 30 cm olmak üzere yapılır.
Yaz Dikimi
Frigo bitkilerde yapılır. Bu dikim sisteminde verim kış dikimine göre kat daha fazladır. Ancak ürün kış dikimine göre biraz geç kalmaktadır. Akdeniz Bölgesinde yaz dikimi için en uygun zaman Temmuz 15 - Ağustos 15 arasıdır OC ‘den çıkartılan frigo fideler bir gece suda bırakılır. Sonra dikim yapılır. Fideler sıra üzeri ve sıra arası 30 x 32 cm olarak dikilir. Yazın sulama büyük problem teşkil eder. Dekara yaklaşık adet bitki dikilmektedir. Bütün yaz ve sonbahar aylarında büyümelerine devam eden bitkiler giderek kuvvetlenmekte ve kışa gövdeli olarak girmektedirler.
Böyle bitkiler kış soğuklarına karşı dayanıklı olmaktadırlar. Tesis edilen bölgeye göre bu bitkiler Şubat -Mart aylarında bol çiçek açar ve meyve vermeye başlar. Akdeniz kıyı kesiminde ürün Haziran- Temmuz ayına kadar devam eder. Bu dikim sisteminde bir dekarlık alandan ortalama ton ürün alınmaktadır. Akdeniz bölgesinde uzun yıllardan beri yapılan araştırmalar yaz dikim sisteminin bütün öteki sistemlerden üstün olduğunu göstermiştir.
Sonbahar Dikimi
Bu dikim sisteminde fideler, Eylül-Ekim aylarında fidelikten sökülerek asıl yerlerine dikilmektedir. Meyve erken, kaliteli ve verim düşük olmaktadır. Bu dikim sisteminde yetiştiriciliğin ısıtılan sera veya yüksek tünellerde yapılması gerekir.
Açık tarlada çilek yetiştiriciliğinde önceki bitki artıkları temizlenir. Toprak analizi için toprak örnekleri alınır. Toprak derin olarak dipkazan ile cm derinliğinde sürülür. Pullukla cm. derinliğinde ikileme yapılır. Yanmış çiftlik (hayvan) gübresi ile taban gübreleri serpilerek, mümkünse rotovatörle 15 cm derinlikte toprağa karıştırılır. Toprak fumigantları ile ilaçlama yapılmalıdır. Masura (sedde, yastık, tahta)'lar hazırlanır.
Masuraların zeminden yüksekliği cm, eni cm, uzunluğu ortalama m olmalıdır. Masuralar lister (çizi açan ekipmanlar)'le yapılabilir. Sulama derinliği kumsal topraklarda , killi topraklarda cm olmalıdıseafoodplus.infoların üzerine İlkbahar ve Kış dikiminde siyah plastik malç serilir. Plastik malç, Sonbahar ve Yaz Dikimlerinde önceden serilmemeli, dikimden sonra, Kasım, aralık veya ocak aylarında uygulanmalıdır.
Üçgen dikim sistemine göre fideler dikilir.
Yaz Dikiminde cm aralıklarla, Kış Dikiminde aralıklarla fideler dikilir. Dekara, ortalama Yaz Dikiminde Fide, Kış Dikiminde fide dikilir. Eğer hastalıklara karşı kısmi bir önlem alınması isteniyorsa fungusidlerden Yararlanılıseafoodplus.infon düzgün yapılabilmesi için, özel işaretlenmiş latalarla, ip veya tellerle dikim yerleri belirlenir. Fide dikilecek yerlerde, jiletle plastiği (+) veya (O) şeklinde keserek dikim yapılmalıdır. Böylece bitkinin kökleri toprakta ve plastik örtünün altında, yaprak, çiçek ve meyveler örtünün üstünde büyür.
Dikim, elle plantuvarla açılan çukurlara doğrudan, ağır killi ve sert topraklarda küçük çapa (çepin) ile açılan çukurlara yapılır. Dikimde, dikim boyuna (ölçüsüne) çok dikkat edilmelidir. Fideler tam kök boğazı hizasında dikilmelidir. Fazla derin veya yüzlek dikim halinde özellikle yaz ve sonbahar dikimlerinde çok çabuk ölürler. Bunun için dikimden sonra gün içinde tarla dolaşılarak yanlış dikilenler düzeltilir. Dikim sırasında köklerin kıvrılmamasına dikkat edilmelidir. Eğer kökler çok uzun ise 1/2 oranında uç tarafından kesilerek kısaltılır. Fazla yaprak var ise genç olanlardan adet bırakılarak diğerleri koparılmalıdır. Dikimde, yarı otomatik dikim makinalarından da yararlanılır. Dikilecek fideler makinaya işçi tarafından verilir. Bir veya birden fazla işçi oturmuş olarak bu işlemi yaparlar. Dikim makinaları genellikle traktörler tarafından çekilir. Büyük tesislerde makina ile dikim zamandan tasarruf sağlar, ekonomik olur. Dikimde mutlaka kalifiye işçiler kullanılmalıdır. Çok derin dikilen fidelerde kol oluşumu gecikir ve miktarı azalır. Çok yüzlek dikildiklerinde taç gövdesi ve kök uçları kuruyabilir.
Sonbahar ve Yaz Dikimlerinde dikimden sonra masuralar üzerine serilen plastiklerde tam bitki üzerine gelen yerler jiletle (+) veya (0) şeklinde kesilerek alttaki bitkiler bu kesilen yerlerden plastik üzerine çıkarılmalıdır. Dikimden sonra cansuyu verilir. Cansuyuna fungisid katılabilir. Kış Dikiminde salma sulama olabilirse de, Yaz ve Sonbahar Dikiminde yağmurlama veya süzgeçli kova ile cansuyu uygulaması yapılmalıdır. Hatta Çok sıcak günlerde günde 2 kez uygulanmalıdır. Daha sonra sulamalar gittikçe azaltılır. Çilekler suyu çok sever, ancak aşırı sudan hoşlanmaz. Fidelere her gün azar azar su verilmelidir.
Kış Dikiminde damla sulama sistemi varsa sadece fertigasyon (damla sulama ile gübreleme) yapılmalıdır. Yaz ve Sonbahar Dikiminde fideler iyice tutuncaya kadar yağmurlamaya devam edilmeli, damla sulama sistemi varsa fertigasyon yapılmalıdır. Yaz Dikiminde çiçek ve stolonlar görüldüğünde yaz boyunca alınmalıdır.
KIYI ŞERİDİNDE KUMSAL ARAZİLERDE ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ
Yaz Dikimi daha uygundur. % 70 kuma, % 30 yanmış çiftlik (hayvan) gübresi karıştırılır. Dikim tarihi geçtikçe verim azalır. Sonbahar Dikimi verim yönünden iyi değildir. Torba kültürü için 45x75 cm boyutlarındaki gübre torbaları kullanılabilir. Açıkta yetiştirilen çileklerde, düşük sıcaklıklar aktif büyümeyi engellediğinden, en erken çiçek açan en iri meyveleri veren orta çiçekler donduğundan, erken dönemde meyve alınmamaktadır. Hasat ancak mart ve nisan'da yapılabilmekte, kalite düşmekte, ayrıca toplam verim azalmaktadır. Halbuki örtüaltında aralık ve ocak ayında ürün alınabilmektedir.
Konu Etiketleri
topraksız tarım çilekalçak plastik tünellermasalarda saksı iıe yetiştiricilikçilek yetiştiriciliğinde topraksız yetiştirme yöntemleriçilek yetiştiriciliğiörtü altı çilek yetiştiriciliğisera çilek Tarım Kütüphanesi
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ - 3
seafoodplus.infoŞ
Çilek, hem sanayiye elverişli hem de taze olarak tüketilebilen çok lezzetli ve hoş kokulu bir meyve türüdür. Bol miktarda A, B, C vitaminleri, kalsiyum, demir ve fosfor gibi mineral maddeler içerir. Çilek taze olarak sofrada yararlanılmasının yanında çileğin pastası, reçeli, marmelatı, kompostosu, dondurma, şıra, şarap, şampanya ile likörü de yapılmaktadır. Çilek tüketici tarafından arzulanan bir meyve olduğu için derin dondurma yoluyla uzun süre saklanarak tüketilebilir.
Çilek bol çeşitli ekolojik şartlarda yüksek verim ve kalite gösteren çeşitlerinin ortaya çıkarılmasından sonra, büyük bir gelişme ve günümüzde bir çok ülkede ekonomik bir öneme sahip olmuştur. Köklerin % 90'ı toprağın 15'lik derinliğinde bulunur. Bir çilek çeşidinde ne kadar fazla yaprak var ise, o kadar fazla çilek salkımı oluşacak demektir.
Çeşide ve çevre şartlarına bağlı olarak, ana bitkiden kollarla (Stolon) 'ün üzerinde yavru bitki oluşabilir. Döllenmeden sonra, döllenmiş çekirdeğin etrafındaki etli kısım büyümeye başlamaktadır. Çilek tanelerinin şekli yetiştikleri iklim şartlarına ve çeşide göre değişiklik gösterebilmektedir.
Çilekte tanelerin sertlik durumu pazarlama açısından önemlidir. Çiftçiler için pazar ve endüstriye uygun sert çeşitler avantajlıdır.
2. İKLİM VE TOPRAK İSTEĞİ
İklim isteği
Çilek dünya üzerinde birbirinden çok farklı bölgelerde ve ekolojik şartlarda yetiştirilebilmektedir. Yıllık yağış mm olan çöl alanlarında sulamak suretiyle, m yükseklikteki alanlarda, soğukların oC'lere kadar düştüğü yerlerin yanında, yarı tropik yerlerde; yaz aylarında kuzey kutbuna yakın yerlerdeki devamlı aydınlık bölgelerden, 12 saatlik aydınlanmaya sahip Ekvatordaki bölgelere kadar birbirinden farklı çok ekstrem yerlerde yetişebilmektedir.
Toprak isteği
Çilek genel olarak derin, verimli, iyi drene edilmiş nem tutma kapasitesi yüksek topraklarda iyi gelişir ve bol ürün verir, en iyi toprak kumlu-killi milli ve süzek topraklardır. Allüviyal humuslu tınlı topraklarda da iyi gelişir. Kireçli toprakları sevmez, asit toprak ister. pH dan az olmalıdır.
3. YETİŞTİRME TEKNİĞİ
Çilek Çoğaltma Metodları
Çilek fidelerinin üretimi 5 yolla yapılmaktadır. Bunlar tohumdan , kollardan, toprakaltı gövdesini ayırarak, yaprak çeşitlerinden ve doku kültürleri yolu ile fide elde edilebilmektedir.
Tohumdan fide elde edilmesi pratikte fazla kullanılmaz. Daha çok ıslah amacı için kullanılır. Kollardan fide elde edilmesi, bir çilek bitkisinin boğaz kısmındaki yaprak koltuklarından çıkan kollardan (stolon) elde edilir. Bu kollar toprak yüzüne yatık olarak büyüyen ve boğumlarının her birinde yeni bir bitki meydana getiren özelleşmiş bir gövdedir. Yaprak koltuklarından çıkan kolların boğumlarında bitkicikler oluşurlar ve bu boğumların toprağa değdiği yerde bu bitkicikler çok kolaylıkla yeni kökler meydana getirerek, ana fideye benzer yeni fideler elde edilmesini sağlar.
Toprakaltı gövdesini ayırarak fide elde edilmesi, bir kaç gövdeden oluşan çileğin ana gövdesinden bu gövdeleri ayırmak suretiyle olur. Her ana bitkiden fide elde etmek mümkündür.
Bitkilerin süratle çoğaltılması gerekiyorsa yaprak çeliklerinden fide elde edilmesi yöntem kullanılır. Genç ve orta yaşlı yapraklar, yaprak kınları ile alınıp 2 cm kadar iki yerden çizilerek dikilir. Yaprak çelikleri tarladan alındıktan sonra ıslak çuvallara sarılarak seraya getirilmeli ve dikimden evvel su içerisinde muhafaza edilmelidir.
Doku kültürü yolu ile fide elde edilmesi ise, hücre, doku veya organların bitkilerden ayrılarak yapay bir besin ortamı üzerinde steril şartlarda yetiştirilmesidir.
Bölge İçin önerilebilecek Çeşitler
Aliso, Tiago, Yalova, Yalova Köy Hizmetleri Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü tarafından bölge için önerilen çeşitlerdir.
GAP/BKİB'nin Şanlıurfa Koruklu Tarımsal Araştırma İstasyonunda yılları arasında yaptırmış olduğu denemeler sonucunda verim ve kalite özellikleri bakımından Cruz, Chandler, Tufts, Vista, Pocahontas, Dorit ve Oslo Grande çeşitleri bölge için uygun çeşitler olarak belirlenmiştir.
Çilek Bahçesinin Kurulması
Toprak Hazırlığı
Çilek bahçesi tesis edilecek yerin toprağı önce bol hayvan gübresi ile gübrelenmeli ve derince sürülmelidir. Hayvan gübresi yoksa yeşil gübre uygulanmalıdır. Dekara ton yanmış ahır gübresi uygulanabilir. Ahır gübresindeki sap ve samanların kolayca çürümesi için dekara kg Amonyum sülfat veya amonyum nitrat ilave edilmelidir. Sürümden sonra sıkıştırmayan bir merdane ile bastırılmalıdır. Aynı yerde tekrar çilek dikimi yapılacaksa o zaman toprakta fümigasyon yapılmalıdır.
Dikim Zamanı
Dikim için hazırlanmış parsellere, daha önceki bölümlerde belirtildiği şekilde çoğaltılmış çilek fideleri getirildiğinde dikim için tüm hazırlıklar tamamlanmış olur.
Çilek yetiştiriciliğinde erken ürün elde etmenin yanında geç ürün elde etmede oldukça önemlidir. Fide dikimi kış, ilkbahar ve yaz dikimi olmak üzere üç şekilde yapılabilmektedir. Sonbaharda, soğuklama olmadan dikim yapılan bitkilerde en uygun kış dikim tarihlerinin Kasım-Aralık ayı olduğu; yaz dikiminin ise dinlenmeye giren, hava şartlarına bağlı olarak sonbaharda sökülüp, soğuk depolarda soğuklatılarak saklanan "Fide bitki" olarak adlandırılan fidelerle yapılır. Bölgemiz için çilek yetiştiriciliğinde ilkbahar ve yaz dikimi uygulamaları daha başarılı bulunmuştur. İlkbahar dikimi nisan ayının son iki haftasında, yaz dikimi ise Temmuz ayının son haftasında yapılır.
Ayrıca Cruz çeşidinin öteki çeşitlere göre daha erkenci olduğu belirlenirken yaz ve ilkbahar dikimlerinin, kış dikiminden daha erken ürün verdikleri saptanmıştır.
Fidelerin Dikimi
Bitkiler plastik torbalar içerisinde değillerse, köklerini nemli tutmalı, fakat asla ıslak bir ortamda bırakmamalıdır. Yapraklar su içinde tutulmamalı, bitkiler araziye ıslak çuvallarla kaplanmış sepetlerle götürülmelidir.
Fideler dikilirken kök boğazı kısmı (taç gövdesinin orta noktası) toprak yüzeyi ile aynı seviyede olmalıdır. Fidelerin çok derin veya kökleri açıkta kalacak şekilde yüzlek dikilmeleri zararlıdır.
Dikim için sökülen fidelerin uzun kökleri varsa dikimden önce cm'den kesilmelidir.
Fidelerde fazla yaprak varsa bitki üzerinde genç olanlarında adeti bırakılarak diğerlerini yaprak saplarından uzaklaştırmak tutum oranını artırır.
Küçük alanlarda yapılan dikimlerde sadece iki kişi bir bel yardımı ile dikimi rahatlıkla yapabilir. Bunların birisi bel ile çukur açar, diğeri fideyi çukura yerleştirir. Bel kullanan kişi, çukurun hemen yanında beli tekrar köklerin üzerine doğru bastırır ve kök bölgesini toprak ile iyice sıkıştırır. Burada dikkat edilecek husus kök bölgesinde bir hava boşluğunun kalmasıdır. Bu nedenle fide diken kişi, elleriyle veya ayağı ile fidenin etrafındaki toprağı bastırarak sıkıştırması gerekir.
Çilek Dikim Sistemleri
Çilek fideleri çeşitli sistemlerde dikilebilir.
a.Düz arazi üzerine dikim : Burada fideler değişik aralık ve mesafelerde sıralar halinde dikilir. Uzun meyve saplı çeşitlerde meyvelerin toprağa temas edip kirlenmemesi için toprak yüzüne çavdar veya buğday sapı serilir. Bu sistemde sulamanın yağmurlama ile yapılması daha uygundur.
seafoodplus.info üzerine dikim : En uygun dikim şeklidir. Çilek dikilecek tarlanın yüzü düzeltilir, karık açma pulluğu ile karıklar açılır. Karıklar arasında kalan sedde kısmının üzeri iyice düzeltilir, karık kenarları sıkıca bastırılarak sulama sırasında seddelerin bozulması önlenir. Çift sıra dikimlerde seddeler arası cm tek sıralı dikimlerde ise cm olabilir.
seafoodplus.infori dikim : Toprak iyice işlendikten sonra çeşitli aralık ve mesafelerle hafif tümsekler yapılır ve fideler bu tümseklere ocak sisteminde dikilirler.
seafoodplus.infok örtüler üzerinde dikim : Sedde usulü dikimin aynısıdır. Yalnız burada seddelerin üzeri plastik örtülerle kaplıdır. Plastiğin serilmesi için önce seddelerin üstü temizlenip düzlenerek hafifçe bastırılmalıdır. Süzgeçli kovalarla sulandıktan sonra seddelerin üstü plastikle kaplanır. Karık tabanlarına tel veya ince plastik örtüler sıkıca tutturulur, plastiğin üzerinde fidelerin dikileceği yerler işaretlenerek yuvarlakça kesilir ve plantuvar yardımı ile toprağa dikilir. Bu suretle bitkinin kökleri toprakta plastik örtünün altında yaprak çiçek ve meyveleri plastik örtünün üstünde büyür ve gelişir, sulama yapılırken yaprak ve meyveler ıslanmaz, hastalıksız, çamursuz ve kusursuz meyveler elde edilir.
Plastik örtünün çok önemli bir faydası da, siyah plastik kullanılırsa, güneş ışığını geçirmediğinden örtünün altında yabani otların gelişmemesidir. Bu suretle yabancı ot mücadelesi kolaylaymış olur. Plastik örtünün diğer bir yararı da güneş ışınlarını toplaması ve bitkiye uygun daha sıcak bir ortam yaratmasıdır. Bu suretle plastik örtü üzerinde yetiştirilen çilekler, örtüsüz olarak yetiştirilenlerden bir hafta kadar daha önce açar, meyvelerini erken olgunlaştırır ve daha fazla ürün verir. Ancak plastiğin pahalı olması nedeniyle maliyet hesaplarının iyi yapılması, karlı oluyorsa kullanılması tavsiye edilir.
Fide Dikim Aralığı
Çilek bitkilerinin dikim aralıkları, dikim şekillerine toprak karakterlerine, çilek çeşidi, gübreleme ve sulama durumuna göre değişmektedir. Bir çilek bitkisi dikildiği yerde bir kaç yıl arka arkaya kalabileceği için bitkinin yararlanabileceği toprak alanını iyi hesap etmek gerekir. Çilek tarımının elle veya makina ile yapılması da verilecek aralık ve mesafeye etki eder.
Bölgede, yapılan çalışmalara göre, bitkiler; 60 cm genişliğinde cm yüksekliğinde hazırlanan seddelere sıra arası ve üzeri 30 x 30 cm olacak şekilde üçgen dikim sistemine göre dikimleri yapılabilir.
Bakımı
Toprak İşlemesi
Çilek bahçelerinde toprak işlemesi; dikimden hemen sonra yabancı otların temizlenmesi sulamadan sonra çapalama, gübrelemeden sonra gübrenin toprağa karıştırılması işlemlerinden ibarettir. Bahçenin bakımındaki en önemli iş yabancı otların temizlenmesidir. İlkbaharda yabancı otlar köklerinden sökülmeli ve bahçe temizlenmelidir. Tesisin ilk yılında genç fidelerin zarar görmemesi için çapa çok itinalı yapılmalıdır. Ot temizleme işlemi küçük alanlarda genellikle bağ bıçkılarıyla veya elle yapılır. Daha ileri safhalarda çapa yardımı ile otlar alınır. Yabancı otla mücadele için tesisten evvel derin bir işleme veya toprağı iyice işlemeyi gerektiren bir çapa bitkisi veya yeşil gübre bitkileri ekilmelidir. Yabancı ot gelişmesini engellemenin en iyi yollarından birisi de seddelerin (tahta) üzerlerinin siyah plastikle kaplanmasıdır.
Yabancı otlarla mücadelede Venzar, Tenoran, Betanal, Gesatop (Simazin) ve Gramoxone gibi ilaçlar kullanılabilir.
Gübreleme
Organik maddeleri zengin topraklarda gübreleme genellikle önemli artışlar sağlamaz. Ancak diğer topraklarda gübreleme yapılmasında fayda vardır. Ayrıca gübreler meyve iriliğini artırmakta, bu da çoğu kez meyve kalitesini düşürmektedir. Azotlu gübrenin çiçek tomurcuğu oluşumundan evvel verilmesi, alınacak ürün miktarını artırmakta ancak, vejetatif gelişmenin durmasına kadar büyümeyi teşvik etmektedir. Azot vermenin en büyük etkisi ilkbaharda ve yazın yaprak ve stolon gelişmesi üzerine olmaktadır. Fide yetiştiriciliğinde stolon sayısını, dolayısıyla genç bitki sayısını artırmak için çilek bitkilerine haziran ve temmuz aylarında azotlu gübre verilmelidir.
Çileklerde kg/da saf azot verilmesi uygundur. Azotun hepsini birden sonbaharda vermek sadece siyah örtü üzerinde yapılan yetiştiricilikte tavsiye edilir. Diğer şekilde ise azotu iki seferde vermek de mümkündür. Bu durumda şubat - mart aylarında verilebilir.
Fosfor, meyvenin dayanıklılığı ve renk oluşumuna olumlu etki yapar, kök gelişimini artırır. Yıllık olarak dekara kg P2O5 vermek yeterlidir. Süperfosfat cinsinden toprağa bir seferde uygulanır.
Sulama
Çilek meyve oluşumunda olgunlaşmaya kadar geçen dönemde suya karşı hassastır. Sulama, meyve iriliği ve kalitesi ile o yılki ürün ortalamasına etki eder.
Dikim zamanında fidelerin çabuk ve sağlıklı büyümesi için sulamaya dikkat etmek gerekir. Çiçeklenme sırasında yağmur yağması arzu edilmez, yağış hem tozlanmayı engeller hem de meyve olgunlaşmaya başladıktan sonra yağarsa meyve yumuşar, leke yapar ve çürümeyi kolaylaştırır. Yağmurlama sulama ve yağış ile toprağın sıçrayarak meyvelere zarar vermemesi için sıralar arasına ve bitkilerin altına değişik malç malzemesi serilebilir.
Sulama dikim sistemlerine göre değişik metodlarla yapılabilir. Bunlar karık, yağmurlama ve damla sulama yöntemleridir. Karık sulamada, karıklara verilerek su taşarak sedde üzerindeki bitkilerle temas etmemelidir. Plastik örtülerle kaplanmış çileklerle karık sulama başarı ile uygulanabilir. Düz arazilerde ve ocakvari dikilmiş çileklerde ise damla sulama daha uygundur. Ayrıca çiçeklenme zamanı dikkatli olunarak yağmurlama sulama metodu da uygulanabilir.
Bölgemizin sıcak, kurak ve nisbi nemin düşük olduğu göz önüne alınırsa çilek özellikle ilkbahar ve yaz aylarında mutlaka sulanmalıdır. Dikimi tamamlanan çileklere can suyu verilerek köklenmeleri sağlanır ve metodu seçildikten sonra gerektiğinde sulama yapılır. Kışı bu şekilde geçiren bitkiler ilkbahar ve yaz aylarında sulanır. Bu nedenle karık sulamada ilkbaharda yağış olmadığı durumlarda haftada bir sulama yapılmalıdır. Damla sulama günlük buharlaşmaya bağlı olarak düşük debi ve su miktarlarında günlük sulama yapılabileceği gibi günde bir de sulama yapılır. Hasat bittikten sonra belirtilen sulama aralığı genişletilmelidir.
Mücadele
Çiçeklerde rastlanan en fazla yaprak hastalıkları kırmızı leke hastalığı, beyaz leke hastalığı, çilek mildiyösü ve solgunluk sayılabilir. Meyve çürüklük ve hastalıkları olarak Botrytis (esmer çürüklük) en yaygın olanıdır. Kök zararlıları olarak nematod ve dana burnu başta gelir.
Hastalık ve zararlılarla mücadele çilek meyveleri toplandıktan sonra yapılmalı, daha önce yapılması zorunluluğu varsa, ilaçlamadan sonra en az gün çilek toplanmamalıdır.
Kök boğazı ve yapraklara musallat olan zararlı ve hastalıklarla mücadele için, hasattan sonra çilek bitkilerinin tepeleri kesilmeli yeni yaprakları alınmalıdır. Yaprakların kesilip toplanarak yakılması bu hastalık ve zararlıların yayılmasını kısmen önler.
Kolların (Stolonların) Kesilmesi
Meyve örtüsü için çilek yetiştiriciliği yapıldığı valüt kolların gelişmesi arzu edilmez. Bu nedenle kolların kesilmesi çileklerin dikim sistemlerine göre farklı olur. Sıra usulü dikimde istenilen bitki miktarı elde edilinceye kadar kolların köklenmesine izin verilir.
Aralıkların düzgün olması için yine kolların bir kısmının kesilmesi gerekir. Kolların kesilmesi için keskin çapa kullanılmalıdır. Hiç bir zaman kollar çekilerek koparılmamalıdır.
Çileklerin Dondan Korunması
Kışın sıcaklığı oC'nin altına düşen yerlerde, çilek bahçelerinin soğuktan zarar görmemesi için korunması gerekir. Bunun için en pratik yol, çilek sıralarının arası ve üzeri, buğday, çavdar sapı ve samanı ile yaklaşık cm kalınlığında örtülür. İlkbaharda yeni yaprak gelişmesinin başlaması ile birlikte bitkilerin üzerindeki malç kaldırılmalıdır. Dondan korumak için sisleme ve yağmurlama sulamada kullanılabilir.
Bahçelerinin Yenilenmesi
Bir çilek bahçesinden yıl, hatta daha fazla süre ürün almak mümkündür. Verimden düşmüş çilek bahçesinin yenilenmesi bir kaç şekilde yapılır.
Sıraları daraltmak: Bu usulde birinci yıl ürünü alındıktan sonra sıraların bir veya iki kenarından bir çapa pulluğu geçirilerek bir kısım ana bitkilerle onlardan oluşmuş kollar seçilmiş olur.
Sıra üzerinde seyreltme: Sıra üzerinde çok sıklaşmış olan kolları ve ana bitkileri seyreltmektir. Seyreltme ile çok yaşlanmış, kurumuş bitkilerde çok sıklaşmış olan kollar çıkarılır.
Tamamen söküp yenileme: İyi bir bakımla 3 yıl ürün alınabilir. Ancak bir ürün alındıktan sonra da bahçeler tamamen bozulabilir. Yeni fideler yardımı ile dikim yapılarak bahçe yenilenmiş olur.
Son yıllarda her yıl dikim yapılması önerilmektedir. Böylece bol ve kaliteli ürün alınmaktadır.
Hasat, Ambalaj ve Muhafaza
Çilekler en uygun olum zamanında toplanmalıdır. Tamamen kırmızı renk alan çilek olgunlaşmış demektir. Çilek fazla olgunlaştığı taktirde pazar değeri fazla olmamakta ve nakliyatı da zor olmaktadır. Genellikle çilekler sofralık olarak kullanılacak ise her iki günde bir toplanmalıdır. En uygun toplama zamanı sabahın erken saatleridir. Toplanan çilekler hemen gölge bir yere taşınmalıdır.
Taze olarak tüketilecek çilekler sap ve çanak yaprakları ile birlikte koparılmalıdır. Koparırken baş parmak ve işaret parmağı ile meyve sapı tutulur ve meyve çanak yapraklarının 1 cm kadar üstünden koparılır. Çilekler +2 ve +5 0C'de gün , 0 0C'de 8 gün muhafaza edilebilir.
Taze tüketim için ticari anlamda saklanacak olursa ideal sıcaklık + ile + oC arasında olmalıdır. Maksimum sürede muhafaza edebilmek için sıcaklık mutlak suretle +4oC nin altında tutulmalıdır.
Ambalajında, taşıma süresince meyveleri iyi bir halde koruyacak nitelikte yapılmış kutu veya sepetler şeklinde olmalı ve en çok net gram meyve alacak büyüklükte olmalıdır. Ambalaj malzemesi olarak da plastik, mukavva ve odun yontuğu olabilir. Toplanan ve paketleme yerlerine gelen çilekler ambalaj kaplarına boylarına göre tasnif yapılarak istif edilir.
Facebook'ta Yayınla> Sorular / Yorumlar Yazılış Tarihi : Merhabalar
Verdiğiniz kıymetli bilgiler için teşekkür ederim
Benim sorum çileğin yetiştirilme safhası ile ilgili;
Çilekler meyve vermeye basladiktan sonra yaprakların ve toprağın güneş görmesi yeterli midir? Meyvenin güneş görmesine gerek var mıdır? Çileğin meyvesinin üzerini örtersek ve güneşden korursak gelişiminde bir zarar olur mu?
Saygılar ve teşekkürler Copyright - Tarım Kütüphanesi -
nest...
Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği
Akdeniz Bölgesi erkenci çilek yetiştiriciliğinde önemli bir yere sahiptir. Akdeniz kıyı şeridi erkenci çilek yetiştiriciliğine oldukça uygun olmasına karşın, genellikle açıkta yetiştiricilik yapıldığından ilk ürünler mart ortasından itibaren alınmaktadır. Oysa erkencilikten amaç kasım, aralık ve ocak aylarında ürün elde edip bunu iç ve dış pazarda satmaktır. Bu aylarda çilek yüksek fiyattan alıcı bulabilmektedir. Bu nedenle bu aylarda ürün yetiştirebilecek örtü sistemlerinin kullanılması gerekir.
Örtü altı çilek yetiştiriciliği; ısıtmalı ve ısıtmasız cam ve plastik seralar ile yüksek ve alçak tünellerde yapılmaktadır. Bu yetiştiricilikte dekar başına yapılan giderler oldukça fazladır. Bu nedenle en erken, en yüksek verim verebilen örtü sistemlerinin ve buna uygun dikim yöntemlerinin ve çeşitlerin seçilmesi gerekir. Yapılan çalışmalarda seralar hafta, yüksek tüneller hafta ve alçak tüneller haftalık erkencilik sağlamaktadır. Cam seralarda maliyetin yüksek olması sebebiyle, bunun yerine plastik seralar tercih edilmelidir.
Örtü altı çilek yetiştiriciliği konusunda pek çok çalışmalar yapılmış olup olumlu sonuçlar alınmıştıseafoodplus.infodan torba kültürü ile yapılan bir çalışmada tüplü taze fide dikim yönteminde erkenci çeşit olan Dorit () ile yapılan bir çalışmada kasım ayında ilk ürünler alınmış ve hasat hazirana kadar devam etmiştir. Dekara verim ton olarak bulunmuştur. Torba kültürü ile yetiştiricilik normal yetiştiriciliğin yapılamadığı kayalık,taşlık ve bataklık alanlar için çok uygun bir yöntemdir.
Örtü altı çilek yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri erken dönemde açan çiçeklerin donlardan zarar görmemesi için gerekli önlemlerin alınmasıdır. Bunun için sera üstünden yağmurlama, ısıtma yapmak ya da daha kolay uygulanabilen sera için ikinci bir alçak tünel kurma yöntemleri uygulanabilir.
ALÇAK PLASTİK TÜNELLERDE
KIŞ DİKİMİ
Arazi hazırlığı tarla koşullarıyla aynıdır. Tarla yetiştiriciliğinden farklı olarak dikim 2 şekilde yapılır.
1. Masuralar üzerine çift sıra sistemde dikim yaparak, üzerlerine cm taban genişliğinde ve cm yüksekliğinde plastik tüneller kurulur. Bu dikim salma sulama yapacak çiftçiler için uygundur. cmx cm ölçülerinde ortalama dekara adet fide dikilir.
2. cm genişliğinde masuralara 4 sıra çilek fidesi dikildikten sonra, üzerine cm taban genişliğinde ve cm yüksekliğinde alçak plastik tüneller kurulur. Bu sistemde yağmurlama veya damla sulama yapılmalıdır. 1. sisteme göre birim alana daha fazla fide dikildiğinden daha fazla verim alınır. cmx cm olacak şekilde 1 dekara fide dikilir.
3. Tünellere, plastikler, çok sıcak bölgelerde aralık, ocak aylarında çekilmelidir. Daha önce çekilmesi, genelde plastiğin yırtılmasından başka işe yaramaz. Daha serin bölgelerde erken çekilebilir.
4. Hastalıkları azaltmak ve arılarla döllemeyi kolaylaştırmak için uygun günlerde kış boyunca günde saat havalandırma yapılmalıdır. Çiçeklenme döneminde daha erken açıp, sıcak saatte kapatılmalıdır. Geceleri, 15°C'ye kadar olan sıcaklıklarda tüneller mutlaka kapatılmalıdır.
5. Malç örtü, dikimden ay sonra, tünellerin plastikleri örtülmeden önce çekilmelidir. Arazi toprak fumigantlarıyla sterilize edilecekse turfandacılık için şeffaf plastik malç kullanılmalıdır.
6. Hasat normal olarak tarla yetiştiriciliğinden hafta önce başlayabilir. Hasat, haziran ayında sona erer. Verim ve kalite tarla koşullarına göre % daha iyi olur.
YAZ DİKİMİ
1. Toprak dezenfeksiyonu, arazi hazırlığı tarla koşullarındaki yaz dikimi ile aynıdır.
2. Alçak Plastik Tünellerde Kış Dikiminde önerilen 2 sistem Yaz Dikimi için uygundur. Fide temini, dikim zamanı, tarla koşullarındaki Yaz Dikimi gibidir. 1. dikim sisteminde üçgen şeklinde 30x32 cm aralıkla yapılan dikimde dekara fide dikilir. Dikim sırasında dikim yapılacak masuranın kenarlarından 15 cm içeriden dikim yapılmalıdır. 2. dikim sisteminde, her masuraya sıralar arası 30 cm, sıra üzeri 30 cm olacak şekilde 4 sıra dikim yapılır. Dekara fide dikilir. Bu sistemde yağmurlama veya damla sulama uygulanmalıdır. Malç, kasım, aralık aylarında tünel örtülmeden tamamlanmalıdır. Plastik örtüler, soğuk bölgelerde kasım, aralık, sıcak bölgelerde aralık, ocak aylarında örtülmelidir. Plastik örtüler gündüzleri erken açılıp, öğleden sonra sıcak saatlerde kapatılmalıdır. Gece ısısı 15 °C'nin üzerine çıktığı dönemde örtüler tamamen kaldırılabilir Hasat, tarla yetiştiriciliğinden hafta önce başlar ve haziran ayı içinde sona erer.
PLASTİK SERALARDA, YÜKSEK TÜNELLERDE
. KIŞ DİKİMİ
- 1. Solarizasyon veya toprak fumigantları ile dezenfeksiyon yapılmalıdır.
- 2. Arazi hazırlığı tarla koşullarındaki gibidir.
- 3. Dikim yerleri, alçak tüneller için kış Dikiminde önerilen 2 tip dikim şeklinde olduğu gibi hazırlanır.
- 4. Malç örtüsü, dikimden en geç 1 ay, sonra uygulanmalıdır.
- 5. Seranın plastik örtüsü en geç kasım ayında örtülmelidir.
- 6. Havalandırma, alçak plastik tünel Kış Dikiminde anlatıldığı gibi yapılmalıdır.
- 7. Hasat sıcak yerlerde ocak ayı, daha serin yerlerde şubat ayı içinde bazen haziran ayı başında sona erer.
- 8. Çiçekler erken açtığından dondan korunmalıdır.
YAZ DİKİMİ
- 1. Solarizasyon veya toprak fumigantları ile dezenfeksiyon yapılmalıdır.
- 2. Arazide dikim yerleri hazırlanır.
- 3. Plastik örtüler, en geç ekim, kasım ayından itibaren örtülmelidir.
- 4. Havalandırma rüzgar ve sıcaklığa bağlı olarak, çatı, yanlar ve kalkanlardan yapılmalıdır.
- 5. Hasat, yöresel iklime bağlı olarak ocak veya şubat ayı içinde başlar, mart ve nisan aylarında yoğunlaşarak, haziran ayına kadar devam eder.
- 6. Plastik seralarda özellikle ocak ve şubat aylarında oluşan düşük sıcaklıklardan erken çiçek açan çeşitlerin ilk çiçekleri zarar gördüğünden, plastik seralarda donlara karşı önlem alınmalıdır.
CAM SERALARDA
KIŞ DİKİMİ
1. Toprak dezenfeksiyonu, arazi hazırlığı, dikim, malç, havalandırma, hasat plastik seralardaki Kış Dikimi gibidir.
YAZ DİKİMİ
1. Temmuz, ağustos aylarında dikilen fidelerin sıcaktan zarar görmemesi için, çatı, kalkanlar ve yan havalandırmanın çok iyi olması, gölgeleme yapılması, çok iyi bir yağmurlama sisteminin kurulması gerekir. Şayet seranın havalandırması iyi değilse, gölgeleme ve yağmurlama yapılamıyorsa, frigo Fideleri plastik torbalara (15x20 cm ebadındaki) veya küçük saksılara dikip, gölge, havadar bir yerde eylül, ekim ayına kadar bakımını yapıp, büyütüp cam seraya dikmek gerekir.
2. Ocak ayından itibaren hasat başlar, şubat, mart, nisan aylarında ürün artar, mayıs ayında sona erer. İyi gölgeleme, yağmurlama ve damla sulama ile hasadı haziran sonuna kadar uzatmak mümkündür.
3. Örtüaltı Çilek yetiştiriciliğinde, alçak tünellerde hafta, yüksek tünellerde ve plastik seralarda hafta, cam seralarda haftalık erkencilik sağlanmaktadır. En fazla erkenciliğin ve verimin ısıtılan cam seralardan alındığı saptanmıştır.
SERALARDA DONDAN KORUNMA
Aralık, ocak ve şubat aylarında açan çiçekleri ve oluşan meyveleri dondan korumak için sera üstüne yağmurlama sistemi yapılmalı, sera içi ısıtmalı, sera veya yüksek tünel içine bitkiler üzerine ikinci bir alçak tünel yapılmalı, ince PE plastik veya Agryl gibi dokunmamış, gözenekli plastik malç kullanılmalı, su şilteleri, ısı perdeleri gibi pasif ısıtma sistemleri uygulanmalıdır.
TOPRAKSIZ KÜLTÜR YÖNTEMLERİ
Seralarda toprakta yetiştiricilikde, özellikle toprak kaynaklı sorunların fazlalığı, çilek yetiştiricililiğinde "Topraksız Kültür Yöntemleri"ni gündeme getirmiştir. Havalandırılan durgun veya akan besin solüsyonu içinde ya da besin maddelerince zenginleştirilen volkanik tüf, sünger taşı (pomza taşı), perlit, kaya yünü (Rock wool) gibi inorganik ortamlarda veya torf gibi organik ortamlarda veya bunların karışımlarında çilek yetiştiriciliğine "Topraksız Kültür'de Çilek Yetiştiriciliği" veya "Topraksız Tarım'da Çilek Yetiştiriciliği" denir.
Topraksız Tarım'da ilk yıl sterilizasyon gerekmez. Toprakta oluşan yüksek tuzluluk, Topraksız Tarımda meydana gelmez. pH'ın ayarlanması kolay ve ucuzdur. Toprak kullanılmadığından toprak kaynaklı hastalık ve zararlılar olmayacağından, daha az masrafla sağlıklı ürün yetiştirilir. Toprak işleme, toprak hazırlığı, toprak yıkama, yabancı ot kontrolü yapılmaz. Kök bölgesinde yeteri kadar nem ve hava sağlandığından kök gelişimi daha iyi olur. İş gücü gereksinimi en aza iner. Besin maddelerinin dozları ayarlanabildiği gibi, bitkiler çiçeklenme veya yeşil aksam fazda tutulabilirler. Çilek yetiştirmeye uygun olmayan tuzlu, taşlı bölgelerde, kumsalda Topraksız Tarımla çilek yetiştirilebilir. Daha temiz ürün alınır. Bitkilerin kontrollü bir şekilde beslenmesi ve böylece bitki gelişimi, erkencilik ve verimin artması da sağlanır.
1. Çilek yetiştiriciliğinde topraksız yetiştirme yöntemlerinden "Dikey Torba Kültürü" en çok kullanılanıdır.
Çeşitli yetiştirme ortamları polietilenden 20 cm çapında ve 2 m uzunluğundaki torbalara doldurulup, bu polietilen sütunlar çeşitli sıra arası ve üstü mesafeler ile dikey olarak çengellerin yardımı ile sera çatısına (tavanına) tutturularak bağlanmaktadır. Bu sütunların dört yüzeyinde 20 cm'de bir açılan cm çapındaki deliklere çilek fideleri dikilmektedir. Her bir torbaya damlatıcılar (drip sulama) yerleştirilerek besin solüsyonu verilir. Torbaların alt kısmına drenajı sağlamak için delikler açılır. Ayrıca ortamları sera toprağından olacak bulaşmalara karşı izole etmek ve sera içerisinde çıkacak yabancı otları engellemek amacıyla sera toprak yüzeyine beyaz polietilen serilir.
2. Yetiştirme ortamı; yerden belirli yüksekliklerdeki yataklara doldurularak çilek yetiştiriciliği yapılır.
3. Yanları bölmeli duvar şeklinde de Topraksız kültürde çilek yetiştiriciliği yapmak mümkündür.
4. Masalarda Yetiştiricilik: Fidelerin altına yeterli sayıda drenaj delikleri açılmış, beton veya demir ayaklı eternitten yapılmış masalardaki yetiştirme ortamı yataklarına torf+perlit karışımı doldurularak dikim yapılır. Yetiştirme ortamı yataklarına alt kısma drenaj için cm kalınlığında iri çakıl taşları konulmalıdır. Masalar arasında cm mesafe bırakılır.
5. Masalarda Saksı İIe Yetiştiricilik: Torf+perlit karışımı doldurulan saksılar, masalara yerleştirilerek, fideler dikilir. Masalara temiz dere kumu doldurularak saksılar kuma 3/4 oranında gömülürse sulama gereksinimi azaltılır. Sulama ve gübreleme için drip sulama uygulanmalıdır. Böylece işçilik kolaylaşır, hastalık ve ot sorunu olmaz, plastik malç masrafı olmaz. Masaların ve saksıların dezenfekte edilmesinde yarar vardır.
6. Borularla Yetiştiricilik: Kalın plastik borular seraya dikine sık aralıklarla yerleştirilerek içine torf+perlit karışımı doldurulur. Plastik borulara, üst üste gelmeyecek şekilde (Spiral) delikler açılarak, bu deliklere fidan dikilir. Sulama ve gübreleme drip sulama sistemiyle yapılmalıdır.
Torf'un özellikle EC ve pH'ına bakılmalı, EC ve pH'ı yüksek torflar çilek yetiştiriciliğinde kullanılmamalıdır.
Açıkta Yetiştiricilik
Çilek °C ye kadar özel bir önlem almadan yetiştirilebilir. Daha soğuk bölgelerde bitkilerin saman, kuru yaprak v.s gibi materyallerle örtülerek dondan korunması gerekir. İlkbaharın geç donları Akdeniz bölgesi ve benzeri yerlerde sorun olabilir. Açıkta çilek yetiştiriciliği gerekli önlemler alındığı takdirde tüm bölgelerimiz için uygundur. Hasat bölgelere göre değişir. İlk ürünler Akdeniz Bölgesinde mart ortasından itibaren öteki bölgelerimizde ise mayıs, haziran aylarından itibaren alınmaya başlanır. Bu yetiştiricilikte hasat süresi kısa olup, kış aylarındaki düşük sıcaklıklardan açan çiçek ve meyveler zarar görmektedir. Verim örtü altı yetiştiriciliğine göre düşüktür.
İlkbahar Dikimi
Kışları soğuk geçen bölgelerde genellikle Nisan ayında yapılan bir dikimdir. Bu dikimde frigo fideler veya fidelikte Ocak-Şubat aylarında sökülmeyip bekletilen fideler kullanılır. Bu fideler Mayıs ve Haziran aylarında az miktarda çiçek açarak meyve verirler. Bunların esas ürünü 1 yıl sonraki Haziran ayındadır. Bu bitkilerin 1 yıl boyunca su ,besin maddesi ihtiyaçları karşılanmalı ve hastalık ve zarlılardan korunmalıdır.
Kış Dikimi
Kışları ılık geçen yerlerde yapılır. Dekara yaklaşık adet bitki dikilir. Dikimler fidelikten sökülen yavru bitkilerle yapılır. Akdeniz Bölgesinde kış dikimi için en uygun zaman Ekim Kasım 15 arasıdır. İlkbaharda açıkta Mart ortasından itibaren ürün alınmaya başlanır. Ayrıca alçak ve yüksek tüneller altında çilek yetiştiriciliği yapılırsa, açıkta yetiştiriciliğe göre yaklaşık 15 günlük erkencilik sağlanır.
Kış dikiminde fidelerin tutma yüzdeleri yüksektir. Bitkilerin sulanması önemli sorun yaratmaz. Kış dikiminin ikinci yılında teknik ve kültürel önlemlerin iyi alınması, hastalık, zararlı ve yabancı otlarla iyi mücadele edilmesi halinde verim yaz dikimi kadar yüksek olabilir. Dikim sıra üzeri ve sıra arası 25 x 30 cm olmak üzere yapılır.
Yaz Dikimi
Frigo bitkilerde yapılır. Bu dikim sisteminde verim kış dikimine göre kat daha fazladır. Ancak ürün kış dikimine göre biraz geç kalmaktadır. Akdeniz Bölgesinde yaz dikimi için en uygun zaman Temmuz 15 - Ağustos 15 arasıdır OC ‘den çıkartılan frigo fideler bir gece suda bırakılır. Sonra dikim yapılır. Fideler sıra üzeri ve sıra arası 30 x 32 cm olarak dikilir. Yazın sulama büyük problem teşkil eder. Dekara yaklaşık adet bitki dikilmektedir. Bütün yaz ve sonbahar aylarında büyümelerine devam eden bitkiler giderek kuvvetlenmekte ve kışa gövdeli olarak girmektedirler.
Böyle bitkiler kış soğuklarına karşı dayanıklı olmaktadırlar. Tesis edilen bölgeye göre bu bitkiler Şubat -Mart aylarında bol çiçek açar ve meyve vermeye başlar. Akdeniz kıyı kesiminde ürün Haziran- Temmuz ayına kadar devam eder. Bu dikim sisteminde bir dekarlık alandan ortalama ton ürün alınmaktadır. Akdeniz bölgesinde uzun yıllardan beri yapılan araştırmalar yaz dikim sisteminin bütün öteki sistemlerden üstün olduğunu göstermiştir.
Sonbahar Dikimi
Bu dikim sisteminde fideler, Eylül-Ekim aylarında fidelikten sökülerek asıl yerlerine dikilmektedir. Meyve erken, kaliteli ve verim düşük olmaktadır. Bu dikim sisteminde yetiştiriciliğin ısıtılan sera veya yüksek tünellerde yapılması gerekir.
Açık tarlada çilek yetiştiriciliğinde önceki bitki artıkları temizlenir. Toprak analizi için toprak örnekleri alınır. Toprak derin olarak dipkazan ile cm derinliğinde sürülür. Pullukla cm. derinliğinde ikileme yapılır. Yanmış çiftlik (hayvan) gübresi ile taban gübreleri serpilerek, mümkünse rotovatörle 15 cm derinlikte toprağa karıştırılır. Toprak fumigantları ile ilaçlama yapılmalıdır. Masura (sedde, yastık, tahta)'lar hazırlanır.
Masuraların zeminden yüksekliği cm, eni cm, uzunluğu ortalama m olmalıdır. Masuralar lister (çizi açan ekipmanlar)'le yapılabilir. Sulama derinliği kumsal topraklarda , killi topraklarda cm olmalıdıseafoodplus.infoların üzerine İlkbahar ve Kış dikiminde siyah plastik malç serilir. Plastik malç, Sonbahar ve Yaz Dikimlerinde önceden serilmemeli, dikimden sonra, Kasım, aralık veya ocak aylarında uygulanmalıdır.
Üçgen dikim sistemine göre fideler dikilir.
Yaz Dikiminde cm aralıklarla, Kış Dikiminde aralıklarla fideler dikilir. Dekara, ortalama Yaz Dikiminde Fide, Kış Dikiminde fide dikilir. Eğer hastalıklara karşı kısmi bir önlem alınması isteniyorsa fungusidlerden Yararlanılıseafoodplus.infon düzgün yapılabilmesi için, özel işaretlenmiş latalarla, ip veya tellerle dikim yerleri belirlenir. Fide dikilecek yerlerde, jiletle plastiği (+) veya (O) şeklinde keserek dikim yapılmalıdır. Böylece bitkinin kökleri toprakta ve plastik örtünün altında, yaprak, çiçek ve meyveler örtünün üstünde büyür.
Dikim, elle plantuvarla açılan çukurlara doğrudan, ağır killi ve sert topraklarda küçük çapa (çepin) ile açılan çukurlara yapılır. Dikimde, dikim boyuna (ölçüsüne) çok dikkat edilmelidir. Fideler tam kök boğazı hizasında dikilmelidir. Fazla derin veya yüzlek dikim halinde özellikle yaz ve sonbahar dikimlerinde çok çabuk ölürler. Bunun için dikimden sonra gün içinde tarla dolaşılarak yanlış dikilenler düzeltilir. Dikim sırasında köklerin kıvrılmamasına dikkat edilmelidir. Eğer kökler çok uzun ise 1/2 oranında uç tarafından kesilerek kısaltılır. Fazla yaprak var ise genç olanlardan adet bırakılarak diğerleri koparılmalıdır. Dikimde, yarı otomatik dikim makinalarından da yararlanılır. Dikilecek fideler makinaya işçi tarafından verilir. Bir veya birden fazla işçi oturmuş olarak bu işlemi yaparlar. Dikim makinaları genellikle traktörler tarafından çekilir. Büyük tesislerde makina ile dikim zamandan tasarruf sağlar, ekonomik olur. Dikimde mutlaka kalifiye işçiler kullanılmalıdır. Çok derin dikilen fidelerde kol oluşumu gecikir ve miktarı azalır. Çok yüzlek dikildiklerinde taç gövdesi ve kök uçları kuruyabilir.
Sonbahar ve Yaz Dikimlerinde dikimden sonra masuralar üzerine serilen plastiklerde tam bitki üzerine gelen yerler jiletle (+) veya (0) şeklinde kesilerek alttaki bitkiler bu kesilen yerlerden plastik üzerine çıkarılmalıdır. Dikimden sonra cansuyu verilir. Cansuyuna fungisid katılabilir. Kış Dikiminde salma sulama olabilirse de, Yaz ve Sonbahar Dikiminde yağmurlama veya süzgeçli kova ile cansuyu uygulaması yapılmalıdır. Hatta Çok sıcak günlerde günde 2 kez uygulanmalıdır. Daha sonra sulamalar gittikçe azaltılır. Çilekler suyu çok sever, ancak aşırı sudan hoşlanmaz. Fidelere her gün azar azar su verilmelidir.
Kış Dikiminde damla sulama sistemi varsa sadece fertigasyon (damla sulama ile gübreleme) yapılmalıdır. Yaz ve Sonbahar Dikiminde fideler iyice tutuncaya kadar yağmurlamaya devam edilmeli, damla sulama sistemi varsa fertigasyon yapılmalıdır. Yaz Dikiminde çiçek ve stolonlar görüldüğünde yaz boyunca alınmalıdır.
KIYI ŞERİDİNDE KUMSAL ARAZİLERDE ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ
Yaz Dikimi daha uygundur. % 70 kuma, % 30 yanmış çiftlik (hayvan) gübresi karıştırılır. Dikim tarihi geçtikçe verim azalır. Sonbahar Dikimi verim yönünden iyi değildir. Torba kültürü için 45x75 cm boyutlarındaki gübre torbaları kullanılabilir. Açıkta yetiştirilen çileklerde, düşük sıcaklıklar aktif büyümeyi engellediğinden, en erken çiçek açan en iri meyveleri veren orta çiçekler donduğundan, erken dönemde meyve alınmamaktadır. Hasat ancak mart ve nisan'da yapılabilmekte, kalite düşmekte, ayrıca toplam verim azalmaktadır. Halbuki örtüaltında aralık ve ocak ayında ürün alınabilmektedir.
Konu Etiketleri
topraksız tarım çilekalçak plastik tünellermasalarda saksı iıe yetiştiricilikçilek yetiştiriciliğinde topraksız yetiştirme yöntemleriçilek yetiştiriciliğiörtü altı çilek yetiştiriciliğisera çilekTarım Kütüphanesi
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ - 3
seafoodplus.infoŞ
Çilek, hem sanayiye elverişli hem de taze olarak tüketilebilen çok lezzetli ve hoş kokulu bir meyve türüdür. Bol miktarda A, B, C vitaminleri, kalsiyum, demir ve fosfor gibi mineral maddeler içerir. Çilek taze olarak sofrada yararlanılmasının yanında çileğin pastası, reçeli, marmelatı, kompostosu, dondurma, şıra, şarap, şampanya ile likörü de yapılmaktadır. Çilek tüketici tarafından arzulanan bir meyve olduğu için derin dondurma yoluyla uzun süre saklanarak tüketilebilir.
Çilek bol çeşitli ekolojik şartlarda yüksek verim ve kalite gösteren çeşitlerinin ortaya çıkarılmasından sonra, büyük bir gelişme ve günümüzde bir çok ülkede ekonomik bir öneme sahip olmuştur. Köklerin % 90'ı toprağın 15'lik derinliğinde bulunur. Bir çilek çeşidinde ne kadar fazla yaprak var ise, o kadar fazla çilek salkımı oluşacak demektir.
Çeşide ve çevre şartlarına bağlı olarak, ana bitkiden kollarla (Stolon) 'ün üzerinde yavru bitki oluşabilir. Döllenmeden sonra, döllenmiş çekirdeğin etrafındaki etli kısım büyümeye başlamaktadır. Çilek tanelerinin şekli yetiştikleri iklim şartlarına ve çeşide göre değişiklik gösterebilmektedir.
Çilekte tanelerin sertlik durumu pazarlama açısından önemlidir. Çiftçiler için pazar ve endüstriye uygun sert çeşitler avantajlıdır.
2. İKLİM VE TOPRAK İSTEĞİ
İklim isteği
Çilek dünya üzerinde birbirinden çok farklı bölgelerde ve ekolojik şartlarda yetiştirilebilmektedir. Yıllık yağış mm olan çöl alanlarında sulamak suretiyle, m yükseklikteki alanlarda, soğukların oC'lere kadar düştüğü yerlerin yanında, yarı tropik yerlerde; yaz aylarında kuzey kutbuna yakın yerlerdeki devamlı aydınlık bölgelerden, 12 saatlik aydınlanmaya sahip Ekvatordaki bölgelere kadar birbirinden farklı çok ekstrem yerlerde yetişebilmektedir.
Toprak isteği
Çilek genel olarak derin, verimli, iyi drene edilmiş nem tutma kapasitesi yüksek topraklarda iyi gelişir ve bol ürün verir, en iyi toprak kumlu-killi milli ve süzek topraklardır. Allüviyal humuslu tınlı topraklarda da iyi gelişir. Kireçli toprakları sevmez, asit toprak ister. pH dan az olmalıdır.
3. YETİŞTİRME TEKNİĞİ
Çilek Çoğaltma Metodları
Çilek fidelerinin üretimi 5 yolla yapılmaktadır. Bunlar tohumdan , kollardan, toprakaltı gövdesini ayırarak, yaprak çeşitlerinden ve doku kültürleri yolu ile fide elde edilebilmektedir.
Tohumdan fide elde edilmesi pratikte fazla kullanılmaz. Daha çok ıslah amacı için kullanılır. Kollardan fide elde edilmesi, bir çilek bitkisinin boğaz kısmındaki yaprak koltuklarından çıkan kollardan (stolon) elde edilir. Bu kollar toprak yüzüne yatık olarak büyüyen ve boğumlarının her birinde yeni bir bitki meydana getiren özelleşmiş bir gövdedir. Yaprak koltuklarından çıkan kolların boğumlarında bitkicikler oluşurlar ve bu boğumların toprağa değdiği yerde bu bitkicikler çok kolaylıkla yeni kökler meydana getirerek, ana fideye benzer yeni fideler elde edilmesini sağlar.
Toprakaltı gövdesini ayırarak fide elde edilmesi, bir kaç gövdeden oluşan çileğin ana gövdesinden bu gövdeleri ayırmak suretiyle olur. Her ana bitkiden fide elde etmek mümkündür.
Bitkilerin süratle çoğaltılması gerekiyorsa yaprak çeliklerinden fide elde edilmesi yöntem kullanılır. Genç ve orta yaşlı yapraklar, yaprak kınları ile alınıp 2 cm kadar iki yerden çizilerek dikilir. Yaprak çelikleri tarladan alındıktan sonra ıslak çuvallara sarılarak seraya getirilmeli ve dikimden evvel su içerisinde muhafaza edilmelidir.
Doku kültürü yolu ile fide elde edilmesi ise, hücre, doku veya organların bitkilerden ayrılarak yapay bir besin ortamı üzerinde steril şartlarda yetiştirilmesidir.
Bölge İçin önerilebilecek Çeşitler
Aliso, Tiago, Yalova, Yalova Köy Hizmetleri Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü tarafından bölge için önerilen çeşitlerdir.
GAP/BKİB'nin Şanlıurfa Koruklu Tarımsal Araştırma İstasyonunda yılları arasında yaptırmış olduğu denemeler sonucunda verim ve kalite özellikleri bakımından Cruz, Chandler, Tufts, Vista, Pocahontas, Dorit ve Oslo Grande çeşitleri bölge için uygun çeşitler olarak belirlenmiştir.
Çilek Bahçesinin Kurulması
Toprak Hazırlığı
Çilek bahçesi tesis edilecek yerin toprağı önce bol hayvan gübresi ile gübrelenmeli ve derince sürülmelidir. Hayvan gübresi yoksa yeşil gübre uygulanmalıdır. Dekara ton yanmış ahır gübresi uygulanabilir. Ahır gübresindeki sap ve samanların kolayca çürümesi için dekara kg Amonyum sülfat veya amonyum nitrat ilave edilmelidir. Sürümden sonra sıkıştırmayan bir merdane ile bastırılmalıdır. Aynı yerde tekrar çilek dikimi yapılacaksa o zaman toprakta fümigasyon yapılmalıdır.
Dikim Zamanı
Dikim için hazırlanmış parsellere, daha önceki bölümlerde belirtildiği şekilde çoğaltılmış çilek fideleri getirildiğinde dikim için tüm hazırlıklar tamamlanmış olur.
Çilek yetiştiriciliğinde erken ürün elde etmenin yanında geç ürün elde etmede oldukça önemlidir. Fide dikimi kış, ilkbahar ve yaz dikimi olmak üzere üç şekilde yapılabilmektedir. Sonbaharda, soğuklama olmadan dikim yapılan bitkilerde en uygun kış dikim tarihlerinin Kasım-Aralık ayı olduğu; yaz dikiminin ise dinlenmeye giren, hava şartlarına bağlı olarak sonbaharda sökülüp, soğuk depolarda soğuklatılarak saklanan "Fide bitki" olarak adlandırılan fidelerle yapılır. Bölgemiz için çilek yetiştiriciliğinde ilkbahar ve yaz dikimi uygulamaları daha başarılı bulunmuştur. İlkbahar dikimi nisan ayının son iki haftasında, yaz dikimi ise Temmuz ayının son haftasında yapılır.
Ayrıca Cruz çeşidinin öteki çeşitlere göre daha erkenci olduğu belirlenirken yaz ve ilkbahar dikimlerinin, kış dikiminden daha erken ürün verdikleri saptanmıştır.
Fidelerin Dikimi
Bitkiler plastik torbalar içerisinde değillerse, köklerini nemli tutmalı, fakat asla ıslak bir ortamda bırakmamalıdır. Yapraklar su içinde tutulmamalı, bitkiler araziye ıslak çuvallarla kaplanmış sepetlerle götürülmelidir.
Fideler dikilirken kök boğazı kısmı (taç gövdesinin orta noktası) toprak yüzeyi ile aynı seviyede olmalıdır. Fidelerin çok derin veya kökleri açıkta kalacak şekilde yüzlek dikilmeleri zararlıdır.
Dikim için sökülen fidelerin uzun kökleri varsa dikimden önce cm'den kesilmelidir.
Fidelerde fazla yaprak varsa bitki üzerinde genç olanlarında adeti bırakılarak diğerlerini yaprak saplarından uzaklaştırmak tutum oranını artırır.
Küçük alanlarda yapılan dikimlerde sadece iki kişi bir bel yardımı ile dikimi rahatlıkla yapabilir. Bunların birisi bel ile çukur açar, diğeri fideyi çukura yerleştirir. Bel kullanan kişi, çukurun hemen yanında beli tekrar köklerin üzerine doğru bastırır ve kök bölgesini toprak ile iyice sıkıştırır. Burada dikkat edilecek husus kök bölgesinde bir hava boşluğunun kalmasıdır. Bu nedenle fide diken kişi, elleriyle veya ayağı ile fidenin etrafındaki toprağı bastırarak sıkıştırması gerekir.
Çilek Dikim Sistemleri
Çilek fideleri çeşitli sistemlerde dikilebilir.
a.Düz arazi üzerine dikim : Burada fideler değişik aralık ve mesafelerde sıralar halinde dikilir. Uzun meyve saplı çeşitlerde meyvelerin toprağa temas edip kirlenmemesi için toprak yüzüne çavdar veya buğday sapı serilir. Bu sistemde sulamanın yağmurlama ile yapılması daha uygundur.
seafoodplus.info üzerine dikim : En uygun dikim şeklidir. Çilek dikilecek tarlanın yüzü düzeltilir, karık açma pulluğu ile karıklar açılır. Karıklar arasında kalan sedde kısmının üzeri iyice düzeltilir, karık kenarları sıkıca bastırılarak sulama sırasında seddelerin bozulması önlenir. Çift sıra dikimlerde seddeler arası cm tek sıralı dikimlerde ise cm olabilir.
seafoodplus.infori dikim : Toprak iyice işlendikten sonra çeşitli aralık ve mesafelerle hafif tümsekler yapılır ve fideler bu tümseklere ocak sisteminde dikilirler.
seafoodplus.infok örtüler üzerinde dikim : Sedde usulü dikimin aynısıdır. Yalnız burada seddelerin üzeri plastik örtülerle kaplıdır. Plastiğin serilmesi için önce seddelerin üstü temizlenip düzlenerek hafifçe bastırılmalıdır. Süzgeçli kovalarla sulandıktan sonra seddelerin üstü plastikle kaplanır. Karık tabanlarına tel veya ince plastik örtüler sıkıca tutturulur, plastiğin üzerinde fidelerin dikileceği yerler işaretlenerek yuvarlakça kesilir ve plantuvar yardımı ile toprağa dikilir. Bu suretle bitkinin kökleri toprakta plastik örtünün altında yaprak çiçek ve meyveleri plastik örtünün üstünde büyür ve gelişir, sulama yapılırken yaprak ve meyveler ıslanmaz, hastalıksız, çamursuz ve kusursuz meyveler elde edilir.
Plastik örtünün çok önemli bir faydası da, siyah plastik kullanılırsa, güneş ışığını geçirmediğinden örtünün altında yabani otların gelişmemesidir. Bu suretle yabancı ot mücadelesi kolaylaymış olur. Plastik örtünün diğer bir yararı da güneş ışınlarını toplaması ve bitkiye uygun daha sıcak bir ortam yaratmasıdır. Bu suretle plastik örtü üzerinde yetiştirilen çilekler, örtüsüz olarak yetiştirilenlerden bir hafta kadar daha önce açar, meyvelerini erken olgunlaştırır ve daha fazla ürün verir. Ancak plastiğin pahalı olması nedeniyle maliyet hesaplarının iyi yapılması, karlı oluyorsa kullanılması tavsiye edilir.
Fide Dikim Aralığı
Çilek bitkilerinin dikim aralıkları, dikim şekillerine toprak karakterlerine, çilek çeşidi, gübreleme ve sulama durumuna göre değişmektedir. Bir çilek bitkisi dikildiği yerde bir kaç yıl arka arkaya kalabileceği için bitkinin yararlanabileceği toprak alanını iyi hesap etmek gerekir. Çilek tarımının elle veya makina ile yapılması da verilecek aralık ve mesafeye etki eder.
Bölgede, yapılan çalışmalara göre, bitkiler; 60 cm genişliğinde cm yüksekliğinde hazırlanan seddelere sıra arası ve üzeri 30 x 30 cm olacak şekilde üçgen dikim sistemine göre dikimleri yapılabilir.
Bakımı
Toprak İşlemesi
Çilek bahçelerinde toprak işlemesi; dikimden hemen sonra yabancı otların temizlenmesi sulamadan sonra çapalama, gübrelemeden sonra gübrenin toprağa karıştırılması işlemlerinden ibarettir. Bahçenin bakımındaki en önemli iş yabancı otların temizlenmesidir. İlkbaharda yabancı otlar köklerinden sökülmeli ve bahçe temizlenmelidir. Tesisin ilk yılında genç fidelerin zarar görmemesi için çapa çok itinalı yapılmalıdır. Ot temizleme işlemi küçük alanlarda genellikle bağ bıçkılarıyla veya elle yapılır. Daha ileri safhalarda çapa yardımı ile otlar alınır. Yabancı otla mücadele için tesisten evvel derin bir işleme veya toprağı iyice işlemeyi gerektiren bir çapa bitkisi veya yeşil gübre bitkileri ekilmelidir. Yabancı ot gelişmesini engellemenin en iyi yollarından birisi de seddelerin (tahta) üzerlerinin siyah plastikle kaplanmasıdır.
Yabancı otlarla mücadelede Venzar, Tenoran, Betanal, Gesatop (Simazin) ve Gramoxone gibi ilaçlar kullanılabilir.
Gübreleme
Organik maddeleri zengin topraklarda gübreleme genellikle önemli artışlar sağlamaz. Ancak diğer topraklarda gübreleme yapılmasında fayda vardır. Ayrıca gübreler meyve iriliğini artırmakta, bu da çoğu kez meyve kalitesini düşürmektedir. Azotlu gübrenin çiçek tomurcuğu oluşumundan evvel verilmesi, alınacak ürün miktarını artırmakta ancak, vejetatif gelişmenin durmasına kadar büyümeyi teşvik etmektedir. Azot vermenin en büyük etkisi ilkbaharda ve yazın yaprak ve stolon gelişmesi üzerine olmaktadır. Fide yetiştiriciliğinde stolon sayısını, dolayısıyla genç bitki sayısını artırmak için çilek bitkilerine haziran ve temmuz aylarında azotlu gübre verilmelidir.
Çileklerde kg/da saf azot verilmesi uygundur. Azotun hepsini birden sonbaharda vermek sadece siyah örtü üzerinde yapılan yetiştiricilikte tavsiye edilir. Diğer şekilde ise azotu iki seferde vermek de mümkündür. Bu durumda şubat - mart aylarında verilebilir.
Fosfor, meyvenin dayanıklılığı ve renk oluşumuna olumlu etki yapar, kök gelişimini artırır. Yıllık olarak dekara kg P2O5 vermek yeterlidir. Süperfosfat cinsinden toprağa bir seferde uygulanır.
Sulama
Çilek meyve oluşumunda olgunlaşmaya kadar geçen dönemde suya karşı hassastır. Sulama, meyve iriliği ve kalitesi ile o yılki ürün ortalamasına etki eder.
Dikim zamanında fidelerin çabuk ve sağlıklı büyümesi için sulamaya dikkat etmek gerekir. Çiçeklenme sırasında yağmur yağması arzu edilmez, yağış hem tozlanmayı engeller hem de meyve olgunlaşmaya başladıktan sonra yağarsa meyve yumuşar, leke yapar ve çürümeyi kolaylaştırır. Yağmurlama sulama ve yağış ile toprağın sıçrayarak meyvelere zarar vermemesi için sıralar arasına ve bitkilerin altına değişik malç malzemesi serilebilir.
Sulama dikim sistemlerine göre değişik metodlarla yapılabilir. Bunlar karık, yağmurlama ve damla sulama yöntemleridir. Karık sulamada, karıklara verilerek su taşarak sedde üzerindeki bitkilerle temas etmemelidir. Plastik örtülerle kaplanmış çileklerle karık sulama başarı ile uygulanabilir. Düz arazilerde ve ocakvari dikilmiş çileklerde ise damla sulama daha uygundur. Ayrıca çiçeklenme zamanı dikkatli olunarak yağmurlama sulama metodu da uygulanabilir.
Bölgemizin sıcak, kurak ve nisbi nemin düşük olduğu göz önüne alınırsa çilek özellikle ilkbahar ve yaz aylarında mutlaka sulanmalıdır. Dikimi tamamlanan çileklere can suyu verilerek köklenmeleri sağlanır ve metodu seçildikten sonra gerektiğinde sulama yapılır. Kışı bu şekilde geçiren bitkiler ilkbahar ve yaz aylarında sulanır. Bu nedenle karık sulamada ilkbaharda yağış olmadığı durumlarda haftada bir sulama yapılmalıdır. Damla sulama günlük buharlaşmaya bağlı olarak düşük debi ve su miktarlarında günlük sulama yapılabileceği gibi günde bir de sulama yapılır. Hasat bittikten sonra belirtilen sulama aralığı genişletilmelidir.
Mücadele
Çiçeklerde rastlanan en fazla yaprak hastalıkları kırmızı leke hastalığı, beyaz leke hastalığı, çilek mildiyösü ve solgunluk sayılabilir. Meyve çürüklük ve hastalıkları olarak Botrytis (esmer çürüklük) en yaygın olanıdır. Kök zararlıları olarak nematod ve dana burnu başta gelir.
Hastalık ve zararlılarla mücadele çilek meyveleri toplandıktan sonra yapılmalı, daha önce yapılması zorunluluğu varsa, ilaçlamadan sonra en az gün çilek toplanmamalıdır.
Kök boğazı ve yapraklara musallat olan zararlı ve hastalıklarla mücadele için, hasattan sonra çilek bitkilerinin tepeleri kesilmeli yeni yaprakları alınmalıdır. Yaprakların kesilip toplanarak yakılması bu hastalık ve zararlıların yayılmasını kısmen önler.
Kolların (Stolonların) Kesilmesi
Meyve örtüsü için çilek yetiştiriciliği yapıldığı valüt kolların gelişmesi arzu edilmez. Bu nedenle kolların kesilmesi çileklerin dikim sistemlerine göre farklı olur. Sıra usulü dikimde istenilen bitki miktarı elde edilinceye kadar kolların köklenmesine izin verilir.
Aralıkların düzgün olması için yine kolların bir kısmının kesilmesi gerekir. Kolların kesilmesi için keskin çapa kullanılmalıdır. Hiç bir zaman kollar çekilerek koparılmamalıdır.
Çileklerin Dondan Korunması
Kışın sıcaklığı oC'nin altına düşen yerlerde, çilek bahçelerinin soğuktan zarar görmemesi için korunması gerekir. Bunun için en pratik yol, çilek sıralarının arası ve üzeri, buğday, çavdar sapı ve samanı ile yaklaşık cm kalınlığında örtülür. İlkbaharda yeni yaprak gelişmesinin başlaması ile birlikte bitkilerin üzerindeki malç kaldırılmalıdır. Dondan korumak için sisleme ve yağmurlama sulamada kullanılabilir.
Bahçelerinin Yenilenmesi
Bir çilek bahçesinden yıl, hatta daha fazla süre ürün almak mümkündür. Verimden düşmüş çilek bahçesinin yenilenmesi bir kaç şekilde yapılır.
Sıraları daraltmak: Bu usulde birinci yıl ürünü alındıktan sonra sıraların bir veya iki kenarından bir çapa pulluğu geçirilerek bir kısım ana bitkilerle onlardan oluşmuş kollar seçilmiş olur.
Sıra üzerinde seyreltme: Sıra üzerinde çok sıklaşmış olan kolları ve ana bitkileri seyreltmektir. Seyreltme ile çok yaşlanmış, kurumuş bitkilerde çok sıklaşmış olan kollar çıkarılır.
Tamamen söküp yenileme: İyi bir bakımla 3 yıl ürün alınabilir. Ancak bir ürün alındıktan sonra da bahçeler tamamen bozulabilir. Yeni fideler yardımı ile dikim yapılarak bahçe yenilenmiş olur.
Son yıllarda her yıl dikim yapılması önerilmektedir. Böylece bol ve kaliteli ürün alınmaktadır.
Hasat, Ambalaj ve Muhafaza
Çilekler en uygun olum zamanında toplanmalıdır. Tamamen kırmızı renk alan çilek olgunlaşmış demektir. Çilek fazla olgunlaştığı taktirde pazar değeri fazla olmamakta ve nakliyatı da zor olmaktadır. Genellikle çilekler sofralık olarak kullanılacak ise her iki günde bir toplanmalıdır. En uygun toplama zamanı sabahın erken saatleridir. Toplanan çilekler hemen gölge bir yere taşınmalıdır.
Taze olarak tüketilecek çilekler sap ve çanak yaprakları ile birlikte koparılmalıdır. Koparırken baş parmak ve işaret parmağı ile meyve sapı tutulur ve meyve çanak yapraklarının 1 cm kadar üstünden koparılır. Çilekler +2 ve +5 0C'de gün , 0 0C'de 8 gün muhafaza edilebilir.
Taze tüketim için ticari anlamda saklanacak olursa ideal sıcaklık + ile + oC arasında olmalıdır. Maksimum sürede muhafaza edebilmek için sıcaklık mutlak suretle +4oC nin altında tutulmalıdır.
Ambalajında, taşıma süresince meyveleri iyi bir halde koruyacak nitelikte yapılmış kutu veya sepetler şeklinde olmalı ve en çok net gram meyve alacak büyüklükte olmalıdır. Ambalaj malzemesi olarak da plastik, mukavva ve odun yontuğu olabilir. Toplanan ve paketleme yerlerine gelen çilekler ambalaj kaplarına boylarına göre tasnif yapılarak istif edilir.
Facebook'ta Yayınla>Verdiğiniz kıymetli bilgiler için teşekkür ederim
Benim sorum çileğin yetiştirilme safhası ile ilgili;
Çilekler meyve vermeye basladiktan sonra yaprakların ve toprağın güneş görmesi yeterli midir? Meyvenin güneş görmesine gerek var mıdır? Çileğin meyvesinin üzerini örtersek ve güneşden korursak gelişiminde bir zarar olur mu?
Saygılar ve teşekkürler