1 Dünya Savaşı Sonucunda Imzalanan Antlaşmalar

1.Dünya Savaşı sonucunda imzalanan antlaşmalar, 

1.Dünya Savaşı antlaşmaları

a) Versay Antlaşması (28 Haziran ):

+  İtilaf devletleri ile Almanya arasında imzalanmıştır.

+ Almanya’ya askeri ve ekonomik kısıtlamalar getirildi.

+ Bu antlaşma ile Almanya, Avrupadaki topraklarının bir kıs­mıyla bütün sömürgelerini kaybetmiştir.

+ Alsace-Loren bölgesi Fransa’ya bırakıldı.

+ Bu durum Almanya’da rejim değişmesine, silahlanmanın başlamasına ve II. Dünya savaşına zemin hazırlamıştır.

b) Saint Germain Antlaşması (10 Eylül ): İtilâf devlet­leri ile Avusturya arasında imzalandı. Bu antlaşma ile Avusturya-Macaristan imparatorluğu parçalanmış Avusturya bir cum­huriyet haline getirilmiştir.

c)  Triyanon Antlaşması (6 Haziran ): İtilaf devletleri ile Macaristan arasında imzalanmıştır.

d) Nöyyi Antlaşması (27 Kasım ): Bulgaristan’ın Ege Denizi ile olan bağlantısı kesildi. Balkan Savaşları sırasında el­de ettiği toprakları kaybetti.

e) Sevr Antlaşması (10 Ağustos ): İtilaf devletleri Os­manlı devleti ile yapacakları antlaşmanın esaslarını San Remo Görüşmesi ile belirleyerek 10 Ağustos ′de Osmanlı Devle­tine kabul ettirdiler.

+ Bu antlaşmanın geç yapılmasının sebebi, itilaf devletlerinin Osmanlı topraklarının paylaşılması konusunda anlaşmazlığa düşmeleridir.

I. Dünya Savaşı’nın yol açtığı yıkımın ardından galip gelen Batılı Kuvvetler, mağlup ülkeler üzerinde bir dizi ağır antlaşmalar uyguladı. Bu antlaşmalar, zengin bölgeleri İttifak Devletleri’nin (Osmanlı Türkiyesi ve Bulgaristan’a katılan Almanya ve Avusturya-Macaristan) elinden aldı ve ağır savaş tazminatı ödetti.

Avrupa’nın siması daha önce çok az kez bu kadar köklü bir değişikliğe uğramıştı. Savaşın doğrudan sonucu olarak Alman, Avusturya-Macaristan, Rus ve Osmanlı İmparatorlukları dağıldı. 10 Eylül ’da imzalanan Saint-Germain-en-Laye Antlaşması’yla büyük bölümü Habsburg eyaletinin Almanca konuşulan bölgelerinden oluşan Avusturya Cumhuriyeti kuruldu. Avusturya Cumhuriyeti kraliyet topraklarını kendisinden sonra kurulan Çekoslovakya, Polonya gibi ülkelere ve yılında Yugoslavya adını alan Sloven, Hırvat ve Sırp Krallığı’na terk etti. Ayrıca Güney Tirol, Trieste, Trentino ve Istria’yı İtalya’ya, Bukovina’yı ise Romanya’ya bıraktı. Antlaşmanın önemli bir ilkesi, Avusturya’yı yeni oluşan bağımsızlığını tehlikeye atmaktan men etti. Bu kısıtlama Avusturya’yı, “Pancermenistlerin” ve Avusturya doğumlu Adolf Hitler’le onun Nasyonel Sosyalist (Nazi) Partisi’nin uzun zamandır arzuladığı Almanya ile birleşmekten etkili biçimde alıkoydu.

İkili Monarşi’nin diğer üyesi olan Macaristan da bağımsız bir devlet oldu: Macaristan, Triyanon Antlaşması (Kasım ) şartları uyarınca Transilvanya’yı Romanya’ya, Slovakya ve Transkarpatya Bölgesi’ni yeni kurulan Çekoslovakya’ya ve diğer Macar kraliyet topraklarını ileride kurulacak olan Yugoslavya’ya bıraktı. Osmanlı İmparatorluğu, 10 Ağustos ’de Müttefik Kuvvetleri ile düşmanlığı sona erdiren Sevr Antlaşması’nı imzaladı. Ancak kısa bir süre sonra Türk Kurtuluş Savaşı başladı. Kurtuluş Savaşı sonrası kurulan yeni Türkiye Cumhuriyeti, yılında eski Osmanlı İmparatorluğu’nu etkili bir biçimde bölen ve önceki antlaşmayı hükümsüz kılan Lozan Antlaşması’nı imzaladı.

Ocak ’de I. Dünya Savaşı sona ermeden on ay kadar önce ABD Başkanı Woodrow Wilson, “Wilson İlkeleri” adını verdiği teklif edilen savaş amaçları listesini kaleme almıştı. Bu maddelerin sekizi, özellikle İtilaf Devletleri’nin zaferiyle ve Avrupa’daki etnik nüfus için ulusal özerklik fikriyle ilişkili bölgesel ve siyasi yerleşimlerden bahsediyordu. Sonuncusu, uluslararası anlaşmazlıklara arabuluculuk yapmak için bir Milletler Cemiyeti kurulmasını öneren ilkelerin geri kalanı, ileride çıkacak bir savaşı önlemeye odaklanıyordu. Wilson, teklifinin adil ve kalıcı bir barış, “tüm savaşları sona erdirecek savaşı” bitirecek “zafersiz bir barış” doğuracağını umuyordu.

Alman liderler ateşkesi imzaladıklarında çoğu, Wilson İlkeleri’nin gelecekteki barış antlaşmasına temel teşkil edeceğini düşünüyordu. Ancak Amerika, Büyük Britanya, Fransa ve İtalya hükümetleri başkanları antlaşma koşullarını müzakere etmek üzere Paris’te toplandıklarında “Büyük Dörtlü”nün Avrupa için tamamen başka bir planı vardı. Almanya’yı anlaşmazlığın kışkırtıcısı olarak gören Avrupalı Müttefik Kuvvetler, yenilgiye uğrayan Almanya üzerinde özellikle katı antlaşma yükümlülükleri uygulamaya koydu.

7 Mayıs günü Alman liderlerin imzasına sunulan Versay Antlaşması, Almanya’yı topraklarını Belçika (Eupen-Malmédy), Çekoslovakya (Hultschin bölgesi) ve Polonya’ya (Poznan, Batı Prusya ve Yukarı Silezya) terk etmeye mecbur bıraktı. Franko-Prusya savaşı sonrası ’de ilhak edilen Alsace ve Lorraine, Fransa’ya iade edildi. Tüm denizaşırı Alman kolonileri Milletler Cemiyeti Mandası hâline geldi ve Danzig şehri, etnik olarak büyük Alman nüfusuyla birlikte özgür bir şehir oldu. Antlaşma, Rhineland’ın askerden arındırılması ve işgaliyle birlikte, Saarland için Fransa kontrolü altında özel bir statü gerektiriyordu. Danimarka-Almanya sınırında bulunan Schleswig’deki toprakların ve Yukarı Silezya’nın bölgelerinin geleceğini halk oylamaları belirleyecekti.

Antlaşmanın yenilgiye uğramış Almanya için belki de en küçük düşürücü bölümü, “Savaş Suçluları Bendi” olarak bilinen ve Almanya’yı I. Dünya Savaşı’nın başlamasının tüm mesuliyetini kabul etmeye zorlayan Madde’ydi. Böylece Almanya tüm maddî zararlardan sorumlu tutulmuş ve Fransa başbakanı Georges Clemenceau, özellikle yüksek miktarda savaş tazminatı ödenmesinde ısrar etmişti. Almanya’nın bu kadar yüksek bir borcu muhtemelen ödeyemeyeceğinin farkında olan Clemencau ve Fransa, yine de Almanların hızlı bir şekilde toparlanmasından ve Fransa’ya karşı yeni bir savaş açacağından büyük bir endişe duyuyordu. Bu nedenle Fransa, Almanya’nın ekonomik üstünlüğünü geri kazanma ve yeniden silahlanma çabalarını sınırlandırmak için savaş sonrası antlaşma sistemini inceledi.

Alman ordusu askerle sınırlandırılacak, zorunlu askerlik yasaklanacaktı. Antlaşma, denizaltı filosu edinme ya da bulundurma yasağıyla birlikte, donanmayı tonun altındaki gemilerle kısıtladı. Dahası, Almanya’nın hava gücü bulundurması da yasaklandı. Almanya’dan Kaiser’e ve diğer liderlere karşı savaş başlattıkları için açılan savaş suçları davalarını yönetmesi istendi. Kaiser’in ya da diğer önemli ulusal liderlerin sanık sandalyesine oturmadığı Leipzig Duruşması çoğunlukla aklanmayla sonuçlandı ve Almanya’da dahi büyük ölçüde danışıklı dövüş olarak algılandı.

Yeni kurulan Alman demokratik hükümeti, Versay Antlaşması’nı “dikte edilmiş bir barış” (Dikta) olarak görüyordu. “Büyük Dörtlü”deki diğer taraflardan daha fazla maddî zarara uğrayan Fransa katı kurallarda ısrarcı olmasına karşın barış antlaşması I. Dünya Savaşı’nı başlatan uluslararası ihtilafların karara bağlanmasına yardımcı olmadı. Aksine, Avrupa ülkeleri arasında işbirliğinin engellenmesine yol açtı ve savaşa neden olan esas sorunları daha kavgacı hâle getirdi. Savaşın tüm tarafları mağdur eden dehşeti ve çok sayıda can kaybı, yalnızca çatışmayı kaybedenlerin değil, savaş sonrası ganimeti, ulusunun kanla ve maddiyatla ödediği korkunç bedelle orantısız gibi görünen İtalya gibi, kazanan tarafın savaşçılarının da belini büktü.

Barış antlaşmaları, yenilgiye uğrayan Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan devletlerinin halklarına haksız cezalandırma gibi geliyordu. Almanya ya da Avusturya’daki gibi demokratik, Macaristan’daki gibi otoriter ve Bulgaristan’daki gibi kesintili olsun, hükümetler derhal antlaşmaların askerî ve malî şartlarını ihlal etme yoluna başvurdu. Barışın daha ağır hükümlerini değiştirme ve karşı çıkma çabaları kendi dış siyasetlerinde ana unsur hâline geldi ve uluslararası siyasette istikrar bozucu unsur olduğu ortaya çıktı. Örneğin, savaş suçları bendi, bu bendin zorunlu tazminat ödemeleri ve Alman ordusundaki sınırlamalar, çoğu Alman’a göre meşakkatliydi. Versay Antlaşması’nın revize edilmesi, Almanya’daki, Hitler’in Nazi Partisi gibi radikal sağ partilere ’li ve ’lu yılların başlarında ana akım seçmen kitlesi nezdinde büyük itibar sağlayan platformlardan birini sundu.

Yeniden silahlanma, özellikle Doğu’daki Alman topraklarını geri kazanma, Rhineland’a yeniden asker konuşlandırma ve böylesi küçük düşürücü bir mağlubiyetin ardından Avrupa ve dünya devletleri arasında yeniden önem kazanma vaatleri, aşırı milliyetçilerin duygularını ateşledi ve ortalama seçmenin Nazi ideolojisinin daha radikal ilkelerini çoğunlukla gözden kaçırmasına yol açtı.

Mac Mahon Antlaşması

İngiliz valisi Mac Mahon ile Mekke Emiri Şerif Hüseyin arasında imzalanan bu antlaşmaya göre Araplar; Suudi Arabistan Krallığı kurulması şartıyla savaş sırasında İngiltere’ye destek vereceklerini taahhüt etmişlerdir.

Petrograd Protokolü

İtalya’ya vaat edilen yerler hususunda rahatsız olan Rusya ile İtilaf Devletleri arasında imzalanmış bir antlaşmadır. Bu antlaşmaya göre Doğu Anadolu Bölgesi Rusya’ya bırakılmıştır.

Peki, hangi antlaşma ile Ruslar sonrası işgal ettiği Osmanlı topraklarını bırakmıştır? yılında Sovyet Rusya ile Osmanlı Devleti, Almanya, Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan arasında imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ile Ruslar; işgal ettikleri Kars, Ardahan, Artvin ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne geri vermişlerdir.

Sykes Picot Antlaşması

İngiltere Fransa arasında imzalanan ve Rusya’nın da onayladığı bu antlaşma işe Orta Doğu toprakları İtilaf Devletleri arasında paylaştırılmıştır. İki ülke arasında bu antlaşmanın imzalanmasının en büyük nedeni ise bu bölgenin petrol açısından oldukça zengin olmasıdır.

Saint Jean de Maurienne Antlaşması

İzmir ve çevresinin İtalya’ya verilmesini kararlaştıran bir antlaşmadır. Fakat daha sonra Anadolu’da başlayan Yunan işgali neticesinde bu coğrafya Yunanlara verilince İtalya bu durumdan rahatsız olmuş ve İtilaf Devletleri arasında büyük bir fikir ayrılığı ortaya çıkmıştır.

Balfour Deklarasyonu

İngiltere Dışişleri Bakanı olan Arthur Balfour eliyle gerçekleşen bu girişim; Filistin’de bağımsız bir İsrail devletinin kurulması için başlatılmıştır.

1. Dünya Savaşı, İttifak Devletlerinin kaybı ile sonuçlanmıştır. 1. Dünya Savaşı'nın sonucunda imzalanan antlaşmalar ise İttifak Devletleri için çok büyük kayıplara sebep olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu ile imzalanan antlaşmaların Türk tarihine etkisi ile bugün bile hissedilmeye devam etmektedir.

1. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI

Birinci Dünya Savaşı'nın sonuçları, dünyanın seyrini değiştirmiştir. Maddeler halinde 1. Dünya savaşı sonuçları ise şu şekilde sıralanabilir;

• 1. Dünya Savaşı'nın en büyük sonucu özellikle Asya ve Avrupa'da yer alan imparatorlukların yıkılması, rejimlerin değişmesi ve yeni devletlerin kurulmasıdır. Bu alanda yer alan bütün devletlerin hem yönetim hem yaşam düzeni değişmiştir.
• 1. Dünya Savaşı sonrası Osmanlı ve Avusturya – Macaristan İmparatorlukları yıkılmış; Çarlık Rusya, yapılan ihtilal sonucunda rejim değiştirmiştir. Bu olayların sonrasında Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Çekoslovakya ve Polonya ülkeleri kurulmuştur.
• Avrupa'nın siyasi haritası tamamen değişmiştir.
• Sivil ve asker olmak üzere çok fazla sayıda insan hayatını kaybetmiştir.
• Savaşı kaybeden İttifak Devletleri çok ağır maddeleri bulunan antlaşmalar imzalamak zorunda kalmıştır.
• Sömürgecilik sürmeye devam etti ancak adı mandacılık oldu.
• Cemiyet – i Akvam kaldırıldı, yerine Milletler Cemiyeti kuruldu.
• Denizaltılar, tanklar, kimyasal silahlar ve uçaklar ilk defa kullanılmış oldu.
• İsrail'de bulunan İsrail Devleti'nin temelleri, 1. Dünya Savaşı'nın sonucunda atıldı.
• Rusya'da komünizm, Almaya'daki Nazizim, İtalya'da Faşizim ve Türkiye'de Cumhuriyet rejimleri yerini almaya başladı.

1. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUCUNDA YAPILAN ANTLAŞMALAR

1. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan antlaşmalar şu şekildedir;

• Brest – Litovsk Antlaşması: 3 Mart tarihinde rejim değişikliği yapan Rusya ile İttifak Devletleri arasında imzalanmıştır.
• Mondros Ateşkes Antlaşması: 30 Ekim 'te İtilaf Devletleri ve Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanmıştır.
• Versay Barış Antlaşması: 28 Haziran tarihinde Almanya ile İtilaf Devletleri arasında imzalanmıştır.
• Saint – Germain Antlaşması: 10 Eylül 'da İtilaf Devletleri ve savaş sonrası kurulan Avusturya Devleti arasında imzalanmıştır.
• Neuilly Antlaşması: 27 Kasım tarihinde Bulgaristan ile İtilaf Devletleri arasında imzalanmıştır.
• Trianon Antlaşması: 4 Haziran 'de yeni kurulan Macaristan ve İtilaf Devletleri arasında imzalanmıştır.
• Sevr Antlaşması: 10 Ağustos 'de Osmanlı İmparatorluğu ve İtilaf Devletleri arasında imzalanmış ancak Ankara'da bulunan Türkiye Büyük Millet Meclisi, bu antlaşmanın varlığını kabul etmemiştir.

1. DÜNYA SAVAŞI'NIN OSMANLI AÇISINDAN SONUÇLARI

Birinci Dünya Savaşı'na girmeden önce de oldukça zor durumda olan ve "Hasta Adam" adı ile anılan Osmanlı İmparatorluğu, İttifak Devletleri arasında yer aldığı için İtilaf Devletleri ile çok ağır yükümlülükler ve maddeler bulunduran 2 tane antlaşma imzalamak zorunda kaldı. Halkı tarafından oldukça büyük güven kayıpları yaşayan Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş dönemi daha fazla hızlandı ve Milli Mücadele'nin temellerinin atılması da Osmanlı İmparatorluğu'nun sonunu hazırladı.

Mondros Ateşkes Antlaşması, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul görürken Osmanlı İmparatorluğu'nun imzaladı Sevr Antlaşması, TBMM tarafından tanınmadı. Bir süre sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun hükmü hem fiilen hem de hukuki olarak sona erdi.

1. DÜNYA SAVAŞI'NI KİM KAZANDI?

Birinci Dünya Savaşı'nı İtilaf Devletleri olan 13 ülke kazandı. Başta İngiltere, Fransa ve İspanya olmak üzere bütün İtilaf Devletleri bu savaştan büyük kazanımlar ile çıkmış oldu.