askıda bilet başvuru yap / Автор последних обновлений - Анастасия Горохова (Assyat, на seafoodplus.info - Ajse) | PDF

Askıda Bilet Başvuru Yap

askıda bilet başvuru yap

Dolayısıyla, birisi size herhangi bir sosyal ağda en azından bazı geçici çözümler sunarsa, istisnasız olarak atlamalıdırlar. En iyi senaryo, çalışmayan bir bot veya hile için ödeme yapmanızdır. Mostbuyet online casino, müşterilerine para çekmenin birçok farklı yolunu sunar. Özellikle ödemeler banka havalesi, elektronik cüzdanlar ve kripto para birimi aracılığıyla yapılabilir.

Bu, casinonun hedef kitlesini genişletmeye çalıştığını ve sürekli olarak yeni oyuncuları çektiğini gösterir. Bunları inceleyin, bahis ve casino sitesini daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır. Mostbet Casino, minimum ve maksimum para yatırma işlemlerinin yanı sıra minimum ve maksimum Mostbet para çekme işlemleri için makul sınırlar sunar. Belirtildiği gibi, casino Mostbet ve eğlence portalı çok çekici teknik özelliklere sahiptir ve müşterilerine yüksek kaliteli hizmetler ve kusursuz yazılımlar sunar. Bu nedenle Mostbet&#;e kayıt olmak Türkiye&#;den oyuncular arasında oldukça popüler. Bu nedenle, şu özel Most bet Türkiye bahis şirketinin yeni ziyaretçileri için ilk para yatırma da anında % sunduğu promosyonları alma iyi fırsatı hediye vardır seafoodplus.info

Mostbet TR Online Spor Bahisleri

Koşulsuz ve şartsız olarak Mostbet bahis sitesinde yatırımsız bonus verilmektedir. Daha fazla rahatlık için bu popüler kripto para birimini kullanarak para yatırma ve çekme işlemleri yapabilirsiniz. Mostbet spor bahisleri, spor etkinliklerinin mostbet türkiye indir veya oyunlarının sonucu üzerine bahis yapma faaliyetini ifade eder. Bir spor bahisleri organizasyonu olan Mostbet, kullanıcılara futbol, basketbol, tenis ve diğerleri gibi bir dizi spor dalında bahis yapma şansı sağlayacaktır.

  • Bu sitede spor bahisleri yapmak için Türk kullanıcıların öncelikle web sitelerine kayıt olarak kendilerinde bir hesap açmaları gerekmektedir.
  • Mostbet Casino, minimum ve maksimum para yatırma işlemlerinin yanı sıra minimum ve maksimum Mostbet para çekme işlemleri için makul sınırlar sunar.
  • Bahislerden en az birinin kaybettiği ortaya çıkarsa, tüm ekspres de kaybeder.
  • Üyelerine hızlı ve güvenilir hizmetler sunan Mostbet, bu işlemlerde oldukça başarılı olmuştur.

Şirket, spor bahisleri ve casino oyunları dahil olmak üzere çeşitli seçenekler sunmaktadır. Evet, sektördeki birçok rakibimizden farklı olarak resmi bir Mostbet casino mobile uygulamamız bulunmaktadır. Hem App Store’da hem de Google Play Store’da, cihazınızla uyumlu uygulamamızı indirebilirsiniz. Mostbet casino app’ı günden güne yenilenmekte ve kullanıcı dostu bir uygulama olarak, sıkça tercih edilmektedir. Online uygulamamız aracılığıyla, web sitemizdeki tüm özellikleri kullanabilirsiniz. Mostbetcasino aplikasyon, tüm finansal işlemlerin yanı sıra, kasino oyunları için de uyumlu bir şekilde dizayn edilmiştir.

Mostbet’te Yeni Ziyaretçiler İçin Hoşgeldin Bonusu

Eğer bu sürede yetişemezseniz, Mostbet standart depozito bonusu % olacaktır. Mostbet yorumlarda olumlu yorumlar alan, kullanıcıları tarafından diğer kişilere önerilen bir sitedir. Resmi web sitesi, farklı spor dallarında (yaklaşık 20 tür) bahis oynamayı teklif etmektedir. İlk para yatırma için her yeni ziyaretçi, bir hesap oluşturduktan sonra bir bonus alır. Para yatırmak için oyuncuların bir hesap açmaları ve ardından kasiyer bölümünü ziyaret etmeleri gerekir. Daha fazla bilgi için oyuncular web sitesini ziyaret edebilir veya müşteri hizmetleri ile iletişime geçebilirler.

  • Yani, nereden olursanız olun, bu bahis sitesini kendi ana dilinizde kullanabileceksiniz.
  • Mostbet’te, şu anda gerçek maçlar için desteğin olduğu tüm bu disiplinlerde çevrimiçi oynayabilirsiniz.
  • Şirket ayrıca istatistiksel analiz ve trend verileri gibi müşterilerin bahis oynarken bilinçli kararlar almasına yardımcı olabilecek bir dizi araç sunmaktadır.
  • Bu bonuslarla, kaydolurken genellikle hesabınıza belirli bir miktar para yatırılmasını sağlayabilirsiniz.
  • Müşterinin, son teslim tarihinden önce kendini dışlamayı kaldırma talebi yok sayılır.

Mostbet ile ortak olmak istiyorsanız, bunu web sitelerine kaydolarak yapabilirsiniz. Kaydolduktan sonra, süreç boyunca size rehberlik edecek ve sorularınızı yanıtlayacak bir hesap yöneticisi atanacaktır. Ayrıca, ortaklar kârlarını artırmak için kullanabilecekleri özel promosyonlara ve bonuslara erişim elde ederler. Mostbet ayrıca Amerikan, Avrupa ve Fransız gibi çeşitli rulet çeşitleri de sunmaktadır. Bu oyunlar gerçekçi grafiklerle gelir ve yarış pisti bahisleri ve hızlı erişim için favori bahislerinizi kaydetme gibi ek özelliklere sahiptir. Ne tür bir bahis yapmayı tercih ederseniz edin, Mostbet’te herkes için bir şeyler vardır.

Yeniden Yükleme Bonusları

Mostbet, sezgisel ve modern web sitesi tasarımıyla müşterileri için harika bir kullanıcı deneyimi sunuyor. Menülerin hepsini bulmak kolaydır ve kategoriler açıkça etiketlenmiştir, bu da aradığınızı bulmanızı kolaylaştırır. Mostbet Casino, Türkiye’de en sevdiğiniz casino oyunlarını oynamak için harika bir yerdir. Oyuncular bu en iyi casinoda slotların, masa oyunlarının ve daha fazlasının tadını çıkarabilirler. Bazı masalarda minimum ve maksimum bahisler arasındaki fark küçüktür, diğerlerinde ise birkaç büyüklük sırasıdır. MostBet Casino, ülkede de çok popüler olan bu kart eğlencesinin tüm hayranlarına poker oynamak için iyi bir fırsat sunuyor.

  • Web sitesinin mobil versiyonuna erişmek için web sitesini mobil cihazınızın tarayıcısından ziyaret edin.
  • Mostbet, sektördeki en iyi çevrimiçi bahis sitelerinden biridir.
  • Bahis yapmaya ara vermek ve kazinoda oynamak veya şirketin diğer hizmetlerini kullanmak istiyorsanız, bunu Mostbet uygulamasını kullanarak da yapabilirsiniz.

Spor bahisleri pazarlarındaki rekabetçi oranları, çok çeşitli casino oyunları ve 7/24 müşteri desteği ile Türk oyuncular için keyifli ve güvenli bir oyun deneyimi sağlar. Mostbet, hem deneyimli hem de acemi bahisçiler için çok çeşitli bahis seçenekleri sunan çevrimiçi bir spor bahisleri ve casino oyun platformudur. Platform, kullanıcı dostu arayüzü, rekabetçi oranları ve cömert bonusları ve promosyonları ile bilinir. Tüm bu seçenekler resmî web sitesinde &#;İletişim&#; bölümünde mevcuttur.

Mostbet’in Özbekistan’daki resmi web sitesi

Bu durumda, operatör talebi hızlı bir şekilde işleyebilecek ve sorun durumunu çözmenize olanak tanıyan ayrıntılı bilgiyi verebilecektir. Mostbet çevrimiçi bahisçileri için mevcut olan hem tekli bahisler hem de ekspres ve katlardır. Bu tür oranların herhangi bir sayısı olabilir, ancak hepsi birbirinden bağımsız olarak hesaplanacaktır. Mostbet bahisçinin ofisinde, e-spor disiplinlerine bahis yapma fırsatı sunar, özellikle, Dota 2, League of Legends, Valorant&#;taki turnuvalara bahis yapabilirsiniz.

  • Yardım Masasını ziyaret edin, ilgili kategoriyi seçin ve ardından sorunuzu veya sorununuzu gönderin.
  • Mostbet, müşterilerine bahis deneyimlerini geliştirmek için çok çeşitli özellikler sunar.
  • Hem App Store’da hem de Google Play Store’da, cihazınızla uyumlu uygulamamızı indirebilirsiniz.
  • Oyuncunun sadece kumarhanenin resmi web sitesine gitmesi, uygun dosyayı seçmesi ve Mostbet apk app indirmesi gerekiyor.
  • Mobil site üzerinden kişisel hesabınıza da giriş yapabilirsiniz.

Türkiye’deki Mostbet kumarhanesinin yasal olup olmadığı sorusunu önceden yanıtlayarak yasallığını onaylıyoruz. Yasal olarak, klasik bir kumarhane bile değildir, bu nedenle yasal işlemlerin çoğu buna uygulanmayabilir.

Tabletler için Mostbet

CANLI bölümü, gerçek zamanlı olarak gerçekleşen her spor etkinliğinin bir listesini içerir. Dünyadaki herhangi bir popüler bahis şirketi gibi, MostBet de bahis yapmak için gerçekten geniş bir spor ve diğer etkinliklerini sunar. Buna minimum para yatırma tutarı ve aylık maksimum para çekme limiti dahildir.

Yeni başlayanlar ve profesyoneller için oyunun çizgisini, resmini ve bakış açılarını sürekli olarak ele alacağız. Casino Mostbet yorum ve görüşlerinde de görebileceğiniz üzere, sitemizin öne çıkan özelliklerinden birisi finansal işlemlerde hiç komisyon alınmamasıdır. Eğer yatırdığınız para ile hesaba geçen para arasında bir farklılık görüyorsanız, bu kesinlikle bankanızın işlem için aldığı komisyondan kaynaklıdır. Bu konuda daha detaylı bilgi için bankanızın canlı destek hattı ile iletişim kurabilirsiniz. Ayrıca USD$, Euro, GBP£, Rus Rublesi ve diğerleri gibi birkaç farklı para birimini de kabul etmektedirler.

MostBet Web sitesinin dizaynı ve navigasyonu

Neyse ki, zerkalo mostbet sayesinde, kendi hesabınıza erişiminizi asla kaybetmeyeceksiniz. Ana sunucuda teknik sorunlar olsa bile, endişelenmeniz için hiçbir neden yoktur. Aynı şey bahisler için de geçerlidir – mostbet zerkalo ile bahis yapmaya devam edebilir ve canlı yayınları izleyebilirsiniz. Ayrıca, oyunculara oynarken büyük ödüller kazanma şansı veren poker ve rulet gibi çok çeşitli geleneksel casino oyunları da bulunmaktadır. Güvenli ödeme yöntemleri ve 7/24 hizmet veren müşteri desteği ile bahis şirketi, oyuncuların keyif alması için güvenli ve emniyetli bir oyun ortamı sağlamaktadır.

  • Bu arada, istatistikler de oyundan para karşılığında toplanmalıdır.
  • Mostbet ayrıca slotlar, blackjack, rulet ve daha fazlası dahil olmak üzere geniş bir oyun yelpazesine sahip bir çevrimiçi kumarhane sunmaktadır.
  • Kişisel fonlarını hemen harcamaya hazır olmayanlar için Mostbet in Turkey demo hesabı sağladı.

Bu onların sadeliği ve geniş ürün yelpazesinden kaynaklanmaktadır. Giriş yapmak için kendi kullanıcı adınızı ve şifrenizi veya bir sosyal ağ hesabından kullanın. Kayıt, telefon numarası, e-posta veya bir şifre ve sosyal ağlardan birinde bir hesap kullanılarak gerçekleştirilir. MostBet Türkiye’nin asıl amacı, bahis meraklılarına güvenli, karlı ve nefes kesici bir ortam sağlayarak, Türkiye’nin online oyun endüstrisinde rakipsiz bir konum yaratmaktır. Ancak, kaybolması durumunda şifre kurtarmanın e-posta kullanarak yapmanın en kolay yolu olduğunu unutmayın. Eğer bir basketbol hayranıysanız, Mostbet’te bahis oynamak keyifli bir deneyim olacaktır.

Hesap nasıl oluşturulur?

Postaya erişiminizi kaybetmeniz durumunda değiştirmeniz gerekir. Aksi takdirde, ayrıntılı bir istekle teknik destekle iletişime geçemez, hesap engellemeyle ilgili zamanında bildirim alamazsınız vb. Bahis şirketindeki her profil belgeler yardımıyla onaylandığından, erişiminizi kaybetseniz bile postayı değiştirmek zor olmayacaktır. Tüm yetkilendirme yöntemlerine genel bir bakışla başlamak en iyisidir. Bahisçi, bahisçinin mümkün olduğu kadar az zaman harcaması için en çok bahis girişini yapmaya çalıştı. Ve burada ayrıca sizden çok fazla kişisel veri girmenizi istemiyorlar, bu da kişisel hesabınıza girmeyi bir kez daha kolaylaştırıyor.

  • Destek temsilcileri her türlü teknik soruyu çözecek ve gerekirse kullanıcılara tavsiyelerde bulunacaktır.
  • Mostbet’ e katılarak rahat ve güvenilir bir şekilde yatırım yapabilirsiniz.
  • Vakayı hızlı bir şekilde gözden geçirecek ve sorunun olası nedenini gösterebilecektir.
  • Mükemmel müşteri hizmetleri sunma konusundaki bu kararlılık, onları Türkiye’deki en iyi bahis şirketlerinden biri haline getirmiştir.
  • Bu, ne zaman bahis yapmak isterseniz isteyin, Mostbet’te herkes için bir şeyler olduğu anlamına gelir.
  • Tam işlevselliğe ve aynı zamanda kesinlikle herhangi bir işlemi hızlı ve verimli bir şekilde gerçekleştirmenize olanak tanıyan basitleştirilmiş bir menü formuna sahiptir.

Casino’in geliştiricileri, kullanıcılar için rahat olacak harika oyun sitesinin tüm özelliklerini biliyor. Aynı şey, resmi uyarlamalarından biri olan mostbet zerkalo için de söylenebilir. Aynı bahis işlevselliği tüm mostbet kitlesi tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Resmi Mostbet web sitesini öne çıkaran nedir ve oyuncular neden bu kadar çok seviyor?

Mostbet Türkiye

Bu, daha sürükleyici ve otantik bir oyun deneyimi sunar, çünkü oyuncular tıpkı kara tabanlı bir kumarhanede olduğu gibi krupiyeyi görebilir ve onunla etkileşime girebilir. Blackjack, rulet, bakara ve poker gibi popüler masa oyunları canlı casinolarda yaygın olarak görülür. The Bookmaker, oyunculara diğer kumar sitelerine göre birçok avantaj sunmaktadır.

Basit, samimi bir tasarıma ve rahat bir bölüm sıralamasına sahiptir. MostBet, özellikle yeni gelenler tarafından değerlendirilen geniş ve kapsamlı bir bonus sistemine sahiptir. Ve bu bonus sistemi hem bahis hem de online casinolar için geçerlidir. Mostbet web sitesine kaydolmak, bahis yapma, maçların video yayınlarını izleme, canlı casino oynama fırsatına erişmenizi sağlar. Daha ayrıntılı bilgi edinmek için uygun bölüme gitmeniz yeterlidir.

TÜRK DÜNYASINA PARLAMENTER BAKIŞ

<strong>TÜRK</strong> DÜNYASI <strong>PARLAMENTER</strong>LER BİRLİĞİ<br />

ПАРЛАМЕНТСКИЙ СОЮЗ ТЮРКСКОГО МИРА<br />

<strong>TÜRK</strong> DÜNYASINDAN<br />

<strong>PARLAMENTER</strong> <strong>BAKIŞ</strong><br />

Парламентский Взгляд<br />

Тюркского Мира<br />

SAYI : 1 OCAK <br />

Выпуск: 1 ЯНВАРЬ


<strong>TÜRK</strong>İYE CUMHURİYETİ DEVLETİ KURUCUSU MUSTAFA KEMAL ATA<strong>TÜRK</strong><br />

Мустафа Кемаль Ататюрк - основатель государства Турецкой Республики


CUMHURBAŞKANI RECEP TAYYİP ERDOĞAN<br />

Президент Реджеп Тайип Эрдоган


TBMM BAŞKANI BİNALİ YILDIRIM<br />

Бинали Йылдырым - Спикер Парламента Турции


<strong>TÜRK</strong> DÜNYASI <strong>PARLAMENTER</strong>LER BİRLİĞİ<br />

<strong>TÜRK</strong> DÜNYASINDAN <strong>PARLAMENTER</strong> <strong>BAKIŞ</strong> DERGİSİ<br />

ПАРЛАМЕНТСКИЙ СОЮЗ ТЮРКСКОГО МИРА<br />

ПАРЛАМЕНТСКИЙ ВЗГЛЯД ТЮРКСКОГО МИРА<br />

Sayı: 1 • Ocak <br />

Türk Dünyası Parlamenterler Birliği<br />

Adına Sahibi<br />

Nail ÇELEBİ<br />

Genel Yayın Yönetmeni<br />

Nevin BALTA<br />

Yayın Danışma Kurulu<br />

Prof. Dr. Orhan KAVUNCU<br />

Anargul KYDYROVA<br />

Nazmi ÖLMEZYİĞİT<br />

Nail TAN<br />

Yayın Türü<br />

Dergi<br />

Türk Dünyası Parlamenterler Birliği<br />

tarafından üç ayda bir yayımlanır.<br />

Yönetim Yeri<br />

Cumhuriyet Caddesi Atatürk Bulvarı<br />

Bulvar İş Merkezi, No: 71/23, Kat: 5<br />

Çankaya/ANKARA<br />

Tel : 61 60<br />

Belgegeçer : 80 60<br />

Genel Ağ Sayfası : seafoodplus.info<br />

E-posta : [email protected]<br />

Выпуск: 1 • Ноябрь <br />

Генеральный Директор Парламенского<br />

Союза Тюркского мира<br />

Наиль Челеби<br />

Главный редактор<br />

Невин Балта<br />

Консультативный Совет по Публикации<br />

Проф. др. Орхан Кавунджу<br />

Анаргуль Кыдырова<br />

Назми Олмезйигит<br />

Наиль Тан<br />

Перевод с турецкого на русский язык<br />

Камилла Щетинина<br />

Тир публикации<br />

Со стороны Парламентского Союза<br />

Тюркского Мира<br />

Публикуется раз в 3 месяца<br />

Адрес Журнала<br />

Ул. Джумхурийет,<br />

Бульвар Ататюрка<br />

Номер 71/23, Этаж: 5<br />

seafoodplus.info<br />

Teл : 61 60<br />

Факс : 80 60<br />

Официальный сайт : seafoodplus.info<br />

Э-почта : [email protected]


İÇİNDEKİLER<br />

<strong>BAKIŞ</strong><br />

Содержание<br />

HAKKIMIZDA<br />

<strong>TÜRK</strong> DÜNYASI <strong>PARLAMENTER</strong>LER BİRLİĞİ <br />

BAŞLARKEN<br />

BİZDEN SİZE <br />

SÖYLEŞİ<br />

ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ ANKARA BÜYÜKELÇİSİ<br />

ALİŞER AZAMHOCAYEV İLE RÖPORTAJ <br />

<strong>BAKIŞ</strong><br />

Namık Kemal ZEYBEK<br />

Türk Dünya Nizamının (Kızıl Elmanın) İnsani<br />

Temelleri <br />

İrfan YALÇIN<br />

Türk Dünyasını Birbirine Nasıl Yaklaştırabiliriz?<br />

<br />

DOSYA<br />

ÖZBEKİSTAN İLE DOSTLUK, KARDEŞLİK VE İŞBİRLİĞİ<br />

Prof. Dr. Hasan Ali KARASAR<br />

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ERDOĞAN’ın<br />

Özbekistan Ziyareti <br />

ORTA ASYA’NIN MERKEZİNDE BİR ÜLKE<br />

Özbekistan <br />

ÖZBEKİSTAN’DA TURİZM<br />

Prof. Dr. Orhan KAVUNCU<br />

Özbekistan: Tasavvuf Turizminin Merkezi <br />

ÖZBEKİSTAN’DA TURİZM<br />

Süleyman MERDANOĞLU<br />

Özbekistan’da Turizm (1) <br />

SEYAHAT NOTLARI<br />

İrfan Ünver NASRATTINOĞLU<br />

Özbekistan İçinde Bir Türk Cumhuriyeti<br />

Karakalpakistan <br />

О НАС<br />

ПАРЛАМЕНТСКИЙ СОЮЗ ТЮРКСКОГО МИРА <br />

ВСТУПЛЕНИЕ<br />

ОТ НАС ВАМ <br />

ИНТЕРВЬЮ<br />

ИНТЕРВЬЮ С ПОСЛОМ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН В<br />

АНКАРЕ, АЛИШЕРОМ АГЗАМХОДЖАЕВЫМ <br />

ВЗГЛЯД<br />

НАМЫК КЕМАЛЬ ЗЕЙБЕК<br />

Человеческие Ценности и Принципы Тюркского<br />

Мира <br />

ИРФАН ЯЛЧИН<br />

Как Можно Воссоединить Тюркский Мир?<br />

<br />

ДОСЬЕ<br />

ДРУЖБА, БРАТСТВО И СОТРУДНИЧЕСТВО С<br />

УЗБЕКИСТАНОМ<br />

ПРОФ. ДР ХАСАН АЛИ КАРАСАР<br />

Визит Президента Турции Реджепа Тайипа Эрдогана в<br />

Узбекистан <br />

СТРАНА В ЦЕНТРЕ ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ<br />

Узбекистан <br />

ТУРИЗМ В УЗБЕКИСТАНЕ<br />

ПРОФ. ДР. ОРХАН КАВУНДЖУ<br />

Узбекистан Центр Религиозного Туризма <br />

ТУРИЗМ В УЗБЕКИСТАНЕ<br />

СУЛЕЙМАН МЕРДАНОГЛУ<br />

Туризм в Узбекистане (1) <br />

ЗАПИСКИ ИЗ ПУТЕШЕСТВИЙ<br />

ИРФАН ЮНВЕР НАСРАТТИНОГЛУ<br />

Республика Каракалпакстан в Составе<br />

Республики Узбекистан


İÇİNDEKİLER<br />

<strong>BAKIŞ</strong><br />

Содержание<br />

İSLAMÎ UYGARLIK VE BİLİMİN GELİŞMESİNDE SE-<br />

MERKANT’TAKİ MEDRESE-İ ÂLİYELERİN ROLÜ<br />

Nail TAN<br />

Özbek Medreselerinde Yetişen Şair ve Yazarlarla<br />

İlgili Bazı Tespitler <br />

GÜNDEM<br />

Özbekistan Turizm Sektörüne Yönelik Teşvikler<br />

Uyguluyor <br />

Özbekistan’dan Çocuklara Özel Program 90<br />

Ülkemiz ile Özbekistan Arasında Göçmen İşçilerin<br />

ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair<br />

Anlaşma” İmzalandı <br />

TİKA Başkanı Çam Özbekistan’da Temaslarda Bulundu<br />

<br />

Türkiye-Kazakistan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği<br />

Konseyi’nin 3. Toplantısı 13 Eylül Ankara’da<br />

Yapıldı <br />

Cumhurbaşkanı Erdoğan “Bakü’nün Kurtuluşu’nun<br />

Yıl Dönümü” Törenine Katılmak Üzere Azerbaycan’ın<br />

Başkenti Bakü’ye Gitti <br />

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin<br />

Çalışmaları <br />

“3 Ekim Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Günü”<br />

Kutlu Olsun! <br />

HABERLER<br />

TDPB “Türk Dünyası ve Türk Dış Politikası (Siyasi,<br />

Kültürel ve Ekonomik İlişkiler Boyutuyla) Çalıştayı”<br />

Düzenledi <br />

Türk Dünyası ve Türk Dış Politikası (Siyasi, Kültürel<br />

ve Ekonomik İlişkiler Boyutuyla) Çalıştayı Sonuç<br />

Raporları <br />

TDPB Yönetim Kurulu Başkanı ve Üyeleri Yunus<br />

Emre Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Şeref Ateş’i Ziyaret<br />

Etti <br />

РОЛЬ МЕДРЕСЕ СЕМЕРКАНТА НА РАЗВИТИЕ<br />

ИСЛАМСКОЙ ЦИВИЛИЗАЦИИ И НАУКИ<br />

НАИЛЬ ТАН<br />

Писатели и Поэты Учившиеся в Медресе<br />

Узбекистана <br />

ПОВЕСТКА ДНЯ<br />

Новые Меры по Развитию Туризма в<br />

Узбекистане. <br />

Программа для детей в Узбекистане 90<br />

Между правительством республики Узбекистан<br />

и правительством Турецкой Республики<br />

было подписано соглашение «О защите прав<br />

трудящихся-мигрантов и членов их семей» <br />

Турецкое Агентство по Сотрудничеству и<br />

Координации (TIKA) Прибыло в Узбекистан.<br />

<br />

Встреча президентов Казахстана Нурсултана<br />

Назарбаева и Турции Реджепа Тайипа Эрдогана<br />

на 3-ем заседании Совета стратегического<br />

сотрудничества высокого уровня <br />

Президент Турции Реджеп Тайип Эрдоган принял<br />

участие на церемонии, посвящённой «летию<br />

Освобождения Города Баку» <br />

Проделанные Работы Тюркского Совета <br />

3 Октября-День Празднования Сотрудничества<br />

Тюркоязычных Стран. <br />

НОВОСТИ<br />

Рабочий Сьезд Парламентского Союза Тюркского<br />

Мира о «Внешней Политике Тюркского Мира»<br />

(На Тему Политики, Культуры И Экономики)<br />

<br />

Заключительный Отчёт о Рабочем Сьезьде,<br />

Под Названием «Тюркский Мир и Его Внешняя<br />

Политика


İÇİNDEKİLER<br />

Содержание<br />

Avrasya Ülkeleri Parlamento Başkanları Antalya’da<br />

Bir Araya Geldi <br />

<strong>TÜRK</strong>PA’nın Yılı Konferansı İzmir’de Düzenlendi<br />

<br />

TDPB Başkanı’nın YTB Başkanını Ziyareti <br />

Özbekistan’ın Türkiye Konsoloslukları <br />

Özbekistan ile Türkiye Arasında Vize Uygulaması<br />

<br />

Türk Ortak Latin Alfabesi <br />

KİTAPLIK<br />

TDK’den Türkçe-Özbekçe Sözlük <br />

TDK’nin Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye<br />

Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi”nden<br />

Özbek Destanları <br />

Özbek Destanları I : Erali ve Şirali <br />

Özbek Destanları II : Melike Ayyar Destanı <br />

Özbek Destanları IV: Huşkeldi ve Belagerdan <br />

Özbek Destanları V: Rüstem Han Destanı <br />

Özbek Destanları VI: Dalli Destanı <br />

Председатель Правления Парламентского<br />

Союза Тюркского Мира Посетил Председателя<br />

Института Юнус Емре seafoodplus.info Сефер Атеша<br />

<br />

Главы Парламентов Стран Евразии Встретились<br />

в Анталии <br />

В Измире Прошла я Конференция TURKPA<br />

<br />

Визит Президента Парламенского Союза<br />

Тюркского Мира Президентству Тюрок За<br />

Рубежом и Связанных с Ними Общин (YTB)<br />

<br />

Консульства Узбекистана и Турции <br />

Визовый режим Между Турцией и<br />

Узбекистаном <br />

Общий Тюркский (Латинский) Алфавит <br />

ЛИТЕРАТУРА<br />

Турецко-Узбекский Словарь<br />

Изданный Ассоциацией Тюркского Языка (Türk<br />

Dil Kurumu) <br />

Узбекские Дастаны, Изданные Ассоциацией<br />

Тюркского Языка (Türk Dil Kurumu) <br />

Узбекский Дастан I: Эрали и Ширали (Erali ve<br />

Şirali) <br />

Узбекский Дастан II: Дастан о Мелике Айяр (Melike<br />

Ayyar) <br />

Узбекский Дастан IV: Хушкелди и Белагердан<br />

(Huşkeldi ve Belagerdan) <br />

Узбекский Дастан V: Дастан о Рюстем Хане (Rüstem<br />

Han Destanı) <br />

Узбекский Дастан VI: Далли (Özbek Destanları VI:<br />

Dalli)


HAKKIMIZDA<br />

О НАС<br />

<strong>TÜRK</strong> DÜNYASI <strong>PARLAMENTER</strong>LER BİRLİĞİ<br />

ПАРЛАМЕНТСКИЙ СОЮЗ ТЮРКСКОГО МИРА<br />

Türk Dünyası Parlamenterler Birliği<br />

(TDPB), TBMM üyeleri ve Türk Dünyası’nı oluşturan<br />

Parlamentoların seçilmiş üyeleri ile bu üyelerin<br />

kurmuş oldukları tüzel kişilikli kuruluşlarından<br />

meydana gelmiştir. Türk Dünyası Parlamenterler<br />

Birliği (TDPB), Türk Dünyası ve akraba topluluklarındaki<br />

milletvekilleri arasındaki iletişimi güçlendirmek,<br />

vekillerimizin birbirlerini daha yakından<br />

tanımalarına fırsat sunmak, ülkelerimiz arasındaki<br />

siyasi ve ekonomik işbirliğini artırmak, ortak tarihimizden<br />

gelen dostluk ve kardeşlik bağlarını güçlendirerek,<br />

kültürel zenginliklerimizin tanıtılmasına<br />

katkıda bulunmak amacıyla kurulmuştur.<br />

Türk Dünyası Parlamenterler Birliği, Türk<br />

Dünyası ve akraba topluluklar başta olmak üzere,<br />

ortak kültürümüz, ortak tarihimiz olan bölgedeki<br />

diğer ülkeler ile birlikte, ortak değerlerimizin etrafında<br />

birlik, beraberlik, sevgi, saygı, kardeşlik,<br />

dostluk ve dayanışma duygularını geliştirerek, faaliyette<br />

bulunduğu ülkelerde kültürel ve ekonomik<br />

işbirliği alanındaki gelişmelere de katkıda bulunmayı<br />

hedeflemektedir.<br />

Derneğimiz Türk Dünyası’nın ortak değerlerini<br />

yaşatmaya çalışarak Türk Dünyası’nın ortak<br />

paydası olan “Dilde, Fikirde, İşte Birlik” anlayışının<br />

hâkim kılınmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir.<br />

Bu amaçla; Türk Dünyası’nın ve Akraba<br />

Topluluklarından da gelecek bilim insanları ve seçkin<br />

kuruluşların katılımları ile ulusal ve uluslararası<br />

sempozyum, toplantı, şehrengiz ve kurultay gerçekleştirmeyi<br />

hedeflemektedir. Sizlerden aldığı-<br />

Парламентский Союз Тюркского Мира<br />

(ПСТМ) включает в себя членов парламента<br />

(ПСТМ) и юридических лиц, относящихся<br />

к Тюркскому Миру. Парламентский Союз<br />

Тюркского Мира (ПСТМ) подчеркивает общие<br />

культурные ценности и создает благоприятную<br />

платформу для сближения братских народов,<br />

обмена культурными ценностями, а также<br />

приумножает политическое и экономическое<br />

сотрудничество между нашими братскими<br />

странами.<br />

Основной задачей ПСТМ и других<br />

братских организаций, является развитие<br />

общей культуры, сохранение единства общих<br />

ценностей, экономическое сотрудничество<br />

между Тюркскими странами.<br />

Под общим лозунгом «Единство в<br />

Языке, Мыслях и Деле», наша организация<br />

направлена на сохранение и развитие<br />

10


HAKKIMIZDA<br />

О НАС<br />

mız ve alacağımız güçle daha nice büyük projeler<br />

ve organizasyonlar üreteceğimize olan inancımız<br />

tamdır.<br />

yüzyılın en dinamik aktörleri olarak<br />

uluslararası gündemde özel bir yer edinen Sivil<br />

Toplum Kuruluşları (STK), küresel boyutta olduğu<br />

kadar yerel düzeyde de yeniliklere imza atmaktadır.<br />

Ülkemizde özellikle AB üyelik sürecinde<br />

ivme kazanan sivil toplum kuruluşları toplumsal<br />

ihtiyaçların dile getirilmesi, çözümler üretilmesi,<br />

projelendirilmesi ve somut adımlar atılması adına<br />

dikkate değer bir fonksiyon üstlenmiş durumdadır.<br />

Demokratik kitle örgütlerinden baskı gruplarına<br />

kadar oldukça geniş bir yelpazeyi tanımlayan STK<br />

kavramı, son derece zengin bir içeriğe sahiptir.<br />

Faaliyet eksenimiz özellikle Kaşgar’dan<br />

Endülüs’e kadar uzanan Türk-İslam coğrafyasıdır.<br />

Uçsuz bucaksız Türk-İslam coğrafyasında, aynı dili<br />

konuşan onlarca halkı kucaklayan, dört yüz milyona<br />

yakın insanı birleştiren, Türk soylu halkları birbirine<br />

sahip çıkmaya, paylaşarak zenginleştirmeye<br />

çağıran bu yolun adı Türk Dünyası’dır. O hâlde<br />

bizler, isminde “Türk Dünyası” sözünü taşımanın<br />

sorumluluğu ile Türk âleminin manevi zenginliğini,<br />

ortak değerlerini, dilini, edebiyatını, tarihini ve<br />

kültürel mirasını gelecek nesillere aktarma yolunda<br />

herkesten daha fazla çaba gösteren, geçmişimizin<br />

izlerini ve kimliğimizi yansıtan yeni eserler projelendiren<br />

ve hayata geçirenler olmak zorundayız.<br />

Ortak Türk kültürünün, tarihinin, siyasetinin<br />

temsilcisi olarak uluslar arası alanda yerini<br />

alan Türk Dünyası Parlamenterler Birliği, küreselleşmenin<br />

farkındalığı içerisinde sadece Türk Dünyasında<br />

değil, diğer ülkelerdeki parlamenterlerle,<br />

STK’larla, üniversitelerle, kamu kurumları ve kuruluşlarıyla,<br />

uluslar arası yardım kuruluşlarıyla da<br />

işbirliği hâlinde ortak projelere imza atmayı amaçlamaktadır.<br />

Dernekler, hiç şüphesiz Anadolu’nun en<br />

ücra köylerinin kalkınma ve güzelleştirilmesinden<br />

kentsel ve bölgesel çaplı büyük organizasyonlara<br />

kadar pek çok müspet gelişmenin öncüleri olagelmişlerdir.<br />

Gerçekte bu kuruluşların uluslararası<br />

общих ценностей Тюркского Мира. В то<br />

же время, ПСТМ намерен реализовывать<br />

организацию национальных и международных<br />

симпозиумов, в которых принимают участие<br />

выдающиеся ученые Тюркского Мира.<br />

В наши дни, Организации Гражданского<br />

Общества, как наиболее динамичные<br />

участники XXI века, вносят инновации не<br />

только на местном, но и на глобальном<br />

уровне. Подобные организации набирали<br />

силу в процессе вступления в ЕС, выработали<br />

способность озвучивать социальные<br />

потребности населения, разрабатывать<br />

решения и проектировать конкретные шаги<br />

для принятия конкретных мер. В то же<br />

время, Организации Гражданского Общества<br />

включают в себя чрезвычайно богатый контент<br />

с широким диапазоном от демократических<br />

массовых организаций до групп давления.<br />

Наша деятельность простирается на<br />

просторах тюркско-исламской географии,<br />

от Кашгара до Андалусии. Тюркский мир<br />

насчитывает более четыреста миллионов<br />

человек, говорящих на одном языке и<br />

имеющих богатейшее культурное наследие.<br />

Тюркский Мир способствует объединению<br />

Тюркских народов и дальнейшему<br />

процветанию общих культурных ценностей.<br />

Мы несем ответственность за сохранение<br />

духовных ценностей и культурного наследия<br />

всего Тюркского Мира. Наша главная задача -<br />

сохранить и передать из поколения в поколение<br />

богатейшую, многовековую Тюркскую культуру.<br />

ПСТМ занимает особое место на<br />

международной арене как представитель<br />

общей культуры тюркских народов, истории<br />

и политики. В то же время, организация<br />

активно сотрудничает с парламентариями,<br />

организациями гражданского общества,<br />

университетами,<br />

государственными<br />

учреждениями и организациями<br />

международной помощи.<br />

Парламентский Союз Тюркского<br />

11


HAKKIMIZDA<br />

О НАС<br />

sivil toplum faaliyetlerini yakından takip etmesi,<br />

bu alandaki her türlü yenilik ve gelişmeyi başarılı<br />

bir şekilde içselleştirmesi ve Avrupalı STK’larla boy<br />

ölçüşebilmesi ancak teorik ve pratik donanımlarının<br />

artması ile mümkündür. Kaldı ki STK’larımız<br />

faaliyet gösterdikleri alanda daha etkin ve verimli<br />

olabilmenin yanı sıra, bir sinerji atmosferi oluşturulabilmesi<br />

için birbirleriyle iletişime ve işbirliğine<br />

de ihtiyaç duymaktadırlar.<br />

TDPB, bu doğrultuda önemli bir misyon<br />

üstlenme düşüncesiyle tarihinde<br />

kurulmuştur. Sivil Toplum faaliyetlerinin etkinleştirilmesi<br />

ve kalites inin arttırılmasını sağlamak<br />

için ülkemizdeki derneklerin ve bu derneklerce<br />

oluşturulan alt ve üst kuruluşların kamuya<br />

yararlı faaliyetlerinin desteklenmesi, tanıtılması,<br />

gönüllü aktiviteler sergileyen dernek ve<br />

kurumlara karşı toplumsal güven oluşturulması<br />

TDPB’nin öncelikli hedeflerindendir.<br />

Bu çerçevede TDPB insanlık ve Türk<br />

Dünyası yararına, özellikle; Türk Dünyası ve akraba<br />

topluluklarındaki milletvekillerinin arasındaki<br />

iletişimi güçlendirmek, vekillerimizin birbirlerini<br />

daha da yakından tanımalarına fırsat<br />

sunmak, ülkelerimiz arasındaki siyasi ve ekonomik<br />

işbirliğini artırmak, ortak tarihimizden gelen<br />

dostluk ve kardeşlik bağlarını güçlendirerek,<br />

kültürel zenginliklerimizin tanıtılmasına katkıda<br />

bulunmak ve ayrıca; ortak değerlerimizin etrafında<br />

birlik, beraberlik, sevgi, saygı, kardeşlik,<br />

dostluk ve dayanışma duygularını geliştirerek,<br />

faaliyette bulunduğu ülkeler de kültürel ve ekonomik<br />

iş birliği alanında ki gelişmelere de katkıda<br />

bulunmak amacıyla Mecliste grubu bulunan<br />

tüm partilerin milletvekillerinden oluşan heyetçe<br />

ülkemizde ve dünyada sivil toplumun sinerjisini<br />

toplumsal faydaya dönüştürmek amacıyla<br />

STK’ların ve özellikle derneklerin kapasitelerini<br />

artırarak, kaynakların proje esaslı, etkin ve optimum<br />

seviyede kullanımını sağlamayı vizyon<br />

olarak benimsemiştir.<br />

Мира принимал участие во многих проектах<br />

по развитию и благоустройству самых<br />

отдаленных деревень в Анатолии, до крупных<br />

организаций городского и регионального<br />

масштаба. Фактически, эти организации<br />

могут внимательно следить за деятельностью<br />

международного гражданского общества,<br />

успешно внедрять все инновации и разработки<br />

в этой области наравне с евпопейскими<br />

организациями. В то же время, организации<br />

гражданского общества нуждаются в общении и<br />

сотрудничестве друг с другом для обеспечения<br />

продуктивной и эффективной работы.<br />

ПСТМ был создан 11 марта года<br />

с идеей о проведении важной миссии в этом<br />

направлении. Главной целью организации<br />

является обеспечение активизации и качества<br />

деятельности гражданского общества, а<br />

также поддержки и содействии общественнополезной<br />

деятельности ассоциаций и<br />

государственных учреждений Турции. ПСТМ<br />

усиливает политическую и экономичекскую<br />

связь между Тюркскими государствами,<br />

укрепляет братские отношения и вносит вклад<br />

в развитие нашего культурного достояния.<br />

12


BAŞLARKEN<br />

ВСТУПЛЕНИЕ<br />

BİZDEN SİZE<br />

Dergimiz Hepimize “Uğurlu”<br />

Olsun!<br />

ОТ НАС ВАМ<br />

ПОЗДРАВЛЯЕМ С ПЕРВЫМ<br />

ИЗДАНИЕМ НАШЕГО НОВОГО<br />

ЖУРНАЛА!<br />

Günümüzde ülkeler birbiri ile amansız bir<br />

yarış içindeler Bilimsel ve teknolojik gelişmeler bu<br />

yarış içinde şekillenip, sürekli boyut değiştiriyor.<br />

Buna paralel, bilgiye ulaşma ve bilgiyi çeşitlendirme<br />

hızı da her geçen gün artıyor.<br />

Yaşadığımız bilgi yoğunluğu ve transferleri<br />

dünya görüşümüzü de hızla değiştiriyor. Çağın kazandırdığı<br />

yeni boyutlara ulaşmak için çabalıyoruz.<br />

Bilgi yoğunluğu ve bilgi kaynaklarının sınır tanımazlığı,<br />

beklentilerimizin de artmasına neden oluyor.<br />

Ufkumuz genişledikçe yeni arayışlara yönelip,<br />

yeni bilgilere ulaşmaya çabalıyoruz.<br />

Türk Dünyası Parlamenterler Birliği (TDPB)<br />

olarak geniş ufuklu çağdaş ilkelere sahibiz. İdealimiz,<br />

bu değişim ve gelişmeler içinde süreklilik ve<br />

dayanışma anlayışımızı, Dünya Standartlarına taşımak.<br />

Bu kararlılıkla hızlı bir yapılanma sürecine<br />

girdik. Bilgiyi ve bilgilendirmeyi, öncelikli işlerimiz<br />

arasına aldık. Akademik yeterlikle, kendisiyle barışık,<br />

çevresine uyumlu, öz güveni yüksek irademizle<br />

diplomatik misyonumuzu belirledik. TDPB olarak<br />

ülkemizi temsil edecek ve tüm Türk Dünyasını<br />

kucaklayacak Türk Dünyasından Parlamenter Bakış<br />

adlı E-Dergimizi çıkarmayı kararlaştırdık.<br />

Kurulduğu günden bugüne kadar elde<br />

ettiğimiz birikimle, nitelikli, çağdaş, sürekli ken-<br />

Türk Dünyası Parlamenterler Birliği Genel<br />

Başkanı<br />

Dönem Trabzon Milletvekili<br />

Nail Çelebi<br />

Генеральный Директор Парламенского<br />

Союза Тюркского мира<br />

Экс-Депутат г. Трабзона<br />

Наиль Челеби<br />

Сегодня страны находятся в<br />

безжалостной гонке друг с другом. В этой<br />

гонке достигаются научные и технологические<br />

разработки, которые непрерывно меняются.<br />

Параллельно с этим возрастает разнообразие<br />

информации и скорость её получения.<br />

С большим потоком разнообразной<br />

информации меняется наше мировозрение.<br />

Мы стремимся угнаться за всеми<br />

инновациями, которые происходят в нашем<br />

мире. Бескрайнее количество информации<br />

заставляет увеличивать наши ожидания. По<br />

мере расширения наших горизонтов, мы<br />

стремимся искать новую информацию.<br />

В мире постоянных изменений,<br />

наша задача и идеалы основаны на<br />

13


BAŞLARKEN<br />

ВСТУПЛЕНИЕ<br />

dini yenileyebilen, donanımlı ve seçilmiş yönetici<br />

kadromuzla çalışmalarımızı hızlandırdık. Uzun bir<br />

çalışma süreci sonrasında bugün projemizi uygulama<br />

aşamasına geldik.<br />

Amacımız, dostluk ve kardeşlik üzerine<br />

TDPB olarak; Türk Dünyası ve Akraba Topluluklarının<br />

gerçek bilgiye doğru zamanda ulaşmalarına<br />

rehberlik etmektir.<br />

İşimizi asla ödün vermeden, ilk günkü heyecan,<br />

inanç ve sevgiyle sürdürmekte kararlıyız.<br />

Hâlen yürütmekte olduğumuz diğer projelerimizi<br />

de, sizlerin fikirlerine sunarak, yapacağınız<br />

çok değerli öneriler doğrultusunda değiştirip,<br />

geliştirmeyi de çok arzuluyoruz.<br />

Bugünden sonra Türk dünyası Parlamentoları,<br />

Türk Devletleri ve Akraba Toplulukları arasında<br />

bilgi alışverişinde bulunmak, bu konuda<br />

yaptığımız akademik çalışmalarımızı, proje ve uygulamalarımızı<br />

sizlere tanıtmak ve geleceğe yürümek<br />

istiyoruz.<br />

Dergimizin ilk sayısından itibaren, tüm<br />

parlamenterlerimizin ve yönetici kadrolarımızın<br />

gelecekle ilgili bilimsel çalışmalarına, hazırlayacakları<br />

projelere ve geleceğe yön verecek görüşlerine<br />

de yer vereceğiz.<br />

Geçmişteki kararlı ve ilkeli adımlarımız,<br />

bugünkü nitelikli ve güvenilir çalışmalarımızın temelini<br />

oluşturmaktadır.<br />

Türk Dünyasından Parlamenter Bakış adlı<br />

dergimizin ortaya çıkmasında emeği geçen herkese<br />

katkılarından dolayı teşekkür eder, dergimizin<br />

ilk ve gelecek sayılarında buluşmak dileğiyle, sevgi<br />

ve saygılarımı sunarım.<br />

сохранении дружбы и сближении народов.<br />

С этой целью мы начали нашу плодотворную<br />

работу. Одной из важных деталей которой,<br />

является направление потока информации и<br />

информирование. С неимоверным усердием,<br />

но в кратчайшие сроки, мы подготовили онлайн<br />

журнал «Парламентский Взгляд Тюркского<br />

Мира», чтобы достучаться до каждого Тюрского<br />

читателя.<br />

Ма нацелены на то, чтобы Тюркский<br />

Мир своевременно получал достоверную<br />

информацию и настроены продолжать нашу<br />

работу с тем же интузиазмом, верой и любовью<br />

Мы надеемся, что отныне<br />

обмен информацией между Тюркскими<br />

организациями послужит пролодотворному<br />

развитию Тюркского Мира и созданию новых<br />

проэктов, академических исследований для<br />

вашего рассмотрения.<br />

Наша организация готова сотрудничать<br />

с Тюркскими государствами, чтобы<br />

ознакомить Вас с нашими академическими<br />

исследованиями, проектами и вместе<br />

двигаться дальше.<br />

Начиная с первого выпуска журнала<br />

мы будем включать все научные исследования<br />

проекты и мнения парламентского и<br />

административного персонала.<br />

Наши решительные и принципиальные<br />

шаги в прошлом лежат в основе сегодняшней<br />

квалифицированной и надежной работы.<br />

Я хотел бы поблагодарить всех, кто внес<br />

свой вклад в создание нашего журнала, под<br />

названием «Парламентский Взгляд Тюркского<br />

Мира» . До встречи в будущих выпусках нашего<br />

журнала .<br />

14


SÖYLEŞİ<br />

ИНТЕРВЬЮ<br />

ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ ANKARA BÜYÜKELÇİSİ ALİŞER AZAMHOCAYEV<br />

İLE RÖPORTAJ<br />

ИНТЕРВЬЮ С ПОСЛОМ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН В АНКАРЕ,<br />

АЛИШЕРОМ АГЗАМХОДЖАЕВЫМ<br />

Özbekistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Alişer Azamhocayev<br />

Посол Республики Узбекистан в Анкаре Алишер Азамхоцаев<br />

Türkiye-Özbekistan ikili ilişkileri<br />

konusunda neler söylemek istersiniz?<br />

Geçen yıllar Özbek-Türk ikili ilişkilerinde<br />

gerek ticari ve iktisadi, gerekse toplumsal ve<br />

kültürel alanlarda belli başarılar elde edilmiştir.<br />

Buna rağmen ülkelerimiz arasındaki mevcut<br />

iş birliği oranının; ortak dil, müşterek tarih<br />

ve benzer değerleri paylaşan ülkelerimizin<br />

potansiyelleri ile eşleşmediğini düşünüyorum.<br />

-Что вы можете сказать о двусторонних<br />

отношениях между Турцией и<br />

Узбекистаном?<br />

- В последние годы, в рамках<br />

двухсторонних отношений, были<br />

достигнуты определенные успехи как в<br />

торгово-экономических, так и в социальнокультурных<br />

областях. Тем не менее, не<br />

смотря на наши страны, которые имеют<br />

15


SÖYLEŞİ<br />

ИНТЕРВЬЮ<br />

Özbekistan Cumhuriyeti Türkiye ile<br />

turizm, tarım, tekstil, eczacılık, lojistik, kimya<br />

endüstrisi, ulaşım teknolojileri gibi çeşitli<br />

alanlarda iş birliği güçlendirmeye hazır ve çok<br />

isteklidir.<br />

Ekim ’de Özbekistan<br />

Cumhurbaşkanı Sayın Şavkat Mirziyoyev’in<br />

Türkiye Cumhuriyeti’ne gerçekleştirdiği tarihi<br />

ziyaret çok verimli olmuş, iki ülke liderlerinin<br />

bir araya gelmesiyle Özbek-Türk ilişkilerinde<br />

yeni bir döneme girilmiştir. Aynı şekilde Nisan<br />

’de Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Recep<br />

Tayip Erdoğan’ın Özbekistan Cumhuriyeti’ne<br />

gerçekleştirdiği ziyaret de stratejik ilişkilerimizi<br />

yeni aşamaya taşıma bakımından çok faydalı<br />

olmuştur. Fırsattan istifade ederek çok<br />

kıymetli Türk yatırımcılarını Özbekistan’a<br />

davet etmek istiyorum. Türk yatırımcıların bu<br />

ziyaretleri, Özbekistan’daki Serbest Ekonomik<br />

Bölgeler, yatırım yapılabilecek ana sektörler<br />

ve Özbekistan’daki fırsatlarla tanışmaları,<br />

iş birliğiyle ilgili şansları değerlendirmeleri<br />

açısından önemlidir.<br />

Bunun dışında Büyükelçilik olarak belli<br />

sektörlerdeki yatırım fırsatlarını ayrıntılı şekilde<br />

görüşmeye de her zaman hazır olduğumuzu<br />

belirtmek isterim.<br />

Özbekistan yatırım yapacak iş adamları için on<br />

fırsat sunuyor. Bu fırsatlar arasında liberal ve<br />

yeniliklere açık siyasi yapı ile ekonomik istikrar<br />

hakkında neler söyleyebilirsiniz?<br />

Özbekistan’a yatırım yapmak için<br />

birtakım nedenler bulunduğunu düşünüyorum.<br />

Liberal ve yeniliklere açık siyasi yapı, Türk iş<br />

adamının ayrıcalığı, ekonomik istikrar, endüstri<br />

çeşitliliği, müsait altyapı, düşük masraflı üretim<br />

olanakları, vergi, lisans ve gümrük kolaylıkları,<br />

Serbest Ekonomi Bölgeleri (SEB) imkânları,<br />

Merkezi konumu ve büyük pazar ve medeniyet<br />

ocağı olması nedeniyle yatırım yapacak iş<br />

adamlarına büyük fırsatlar sunuyor.<br />

общий язык, общую историю и общие<br />

культурные ценности, не соответствуют их<br />

потенциалу.<br />

Республика Узбекистан готова<br />

укреплять сотрудничество с Турецкой<br />

Республикой в сфере туризма, сельского<br />

хозяйства, текстильной отрасли,<br />

фармацевтики, логистики, химической<br />

промышленности и транспорта.<br />

В октябре года, президент<br />

Узбекистана Шавкат Мирзиёев прибыл в<br />

Турецкую Республику. Встреча двух лидеров<br />

прошла продуктивно и положила начало<br />

новому этапу дружбы и сотрудничества<br />

между братскими народами.<br />

Кроме того, в апреле <br />

года, президент Турции Реджеп Тайип<br />

Эрдоган, прибыл с официальным<br />

визитом в Республику Узбекистан. На<br />

встрече шла речь о текущем состоянии<br />

и перспективах сотрудничества,<br />

приоритетных направлениях укрепления и<br />

последовательного развития долгосрочного<br />

партнерства двух стран.<br />

Пользуясь случаем, я хотел<br />

бы пригласить в Узбекистан Турецких<br />

инвесторов для ознакомления<br />

предоставленной им свободной<br />

экономической зоны, а также с возможными<br />

обьектами инвестиционной деятельности.<br />

Кроме того, я хотел бы подчеркнуть, что мы<br />

всегда готовы обсуждать инвестиционные<br />

возможности в определенных секторах.<br />

Узбекистан, предоставляет все<br />

необходимые возможности инвесторам<br />

для осуществления инвестиционной<br />

деятельности в Узбекистане. Что вы можете<br />

сказать об экономической стабильности,<br />

включающюю в себя либеральные и<br />

инновационные политические структуры?<br />

16


SÖYLEŞİ<br />

ИНТЕРВЬЮ<br />

yılı sonunda rekor bir oyla<br />

Özbekistan Cumhurbaşkanı seçilen Şavkat<br />

Mirziyoyev’in başlattığı; siyasal, sosyal ve<br />

ekonomik alanı kapsayan büyük değişim<br />

hamlesinin çerçevesini, kapsamlı bir toplumsal<br />

reform ve demokratikleşme oluşturuyor. Bu<br />

dönüşüm hamlesi ile Özbekistan’ın liberal bir<br />

siyasi yapı kazanarak, yeniliklere açık, medeni<br />

dünya ile bütünleşmiş, modern bir toplum ve<br />

ülke olarak küresel platformda yerini alması<br />

amaçlanıyor.<br />

Büyük değişim hamlesinin mimarı ve<br />

uygulayıcısı Mirziyoyev’in önderliğinde, siyasi,<br />

ekonomik ve sosyal alandaki reformların hayata<br />

geçirilmesine yılmadan ve planlı bir şekilde<br />

devam ediliyor. Bu reformlar süreci ile bağımsız<br />

ve demokratik bir devletin hayata geçirilmesi<br />

ve ulusal kalkınmanın sürdürülmesi için sağlam<br />

bir alt yapı oluşturulması hedefleniyor.<br />

Anayasal hükümlerin harfiyen uygulanması,<br />

hukukun üstünlüğünün sağlanması, iç ve dış<br />

politikaların vatandaşların hak ve özgürlüğünü<br />

temin edecek şekilde yürütülmesini esas alan<br />

Özbekistan yönetimi, tüm kurum, kuruluş ve<br />

organları ile eşgüdüm içinde hareket ederek,<br />

ülkedeki yasama ve yürütmenin geliştirilmesi<br />

ve güçlendirilmesi için gereken tedbirleri bir bir<br />

uygulamaya koyuyor.<br />

Özbekistan’ın ayırt edici özelliği, siyasi<br />

ve makroekonomik istikrara sahip olmasıdır.<br />

Özbekistan, bağımsızlığına kavuştuğu tarihten<br />

bu yana geçen 26 yılda, ciddi bir kriz veya siyasi<br />

huzursuzluktan etkilenmemiştir. Aralık ’da<br />

düzenlenen seçimlerin demokratik ve şeffaf<br />

bir şekilde sonuçlanması, istikrarın ve ülke<br />

yönetiminin demokratik değerler ve ilkelere<br />

bağlılığının bir göstergesidir.<br />

Kapsamlı ve derinlikli yenilenme<br />

ve reformları ardından Özbekistan,<br />

makroekonomik istikrarın yanı sıra düzenli<br />

büyümesini sürdürüyor. Devam eden küresel,<br />

finansal ve ekonomik krizlere rağmen, ülkenin<br />

- Я думаю, что есть ряд причин<br />

для осуществления инвестиций в<br />

Узбекистан. Инвестором предоставляются<br />

такие возможности, как либеральная<br />

и открытая инновациям политическая<br />

структура, привилегии для турецких<br />

инвесторов, экономическая стабильность,<br />

промышленное<br />

разнообразие,<br />

подходящая инфраструктура, недорогие<br />

производственные затраты, упрощенные<br />

налоговые, лицензионные и таможенные<br />

услуги, использование привелегий<br />

свободных экономических зон, центральное<br />

расположение и крупный рынок.<br />

В конце года, с рекордным<br />

количеством голосов, избранный<br />

Президент Узбекистана Шавкат Мирзиёев,<br />

запустин новую всеобъемлющую<br />

социальную реформу, представляющую<br />

собой демократизацию политической,<br />

социальной и экономической сферы. В<br />

рамказ данной реформы, Узбекистан<br />

стал участником глобальной платформы,<br />

как страна, которая открыта для новых<br />

инновационных идей и модернизационному<br />

процессу.<br />

Под руководством Мирзиёева,<br />

реализация реформ в политической,<br />

экономической и социальной сферах<br />

осуществляется своевременно и<br />

планомерно. Процесс этих реформ<br />

направлен на создание прочной<br />

инфраструктуры, что в итоге послужит<br />

для осуществления независимого<br />

и демократического государства, а<br />

также поддержания национального<br />

развития. Отличительной чертой<br />

Узбекистана, является его политическая<br />

и макроэкономическая стабильность.<br />

Наша страна не пострадала от серьезного<br />

кризиса или политических волнений, с<br />

момента её независимости в течение<br />

26 лет. Демократические и прозрачные<br />

результаты выборов, состоявшихся в<br />

17


SÖYLEŞİ<br />

ИНТЕРВЬЮ<br />

yılından yılına kadar yıllık GSYH artış<br />

oranı ortalama yüzde 8 olmuştur. Dünya Bankası<br />

tarafından her yıl yayınlanan “Global Economic<br />

Estimations” raporuna göre, Özbekistan <br />

yılında yıllık yüzde 7,8’lik GSYH artış oranı ile<br />

dünyanın en hızlı büyüyen beş ekonomisinden<br />

birisidir.<br />

Türk iş adamlarına Özbekistan’a hangi alanlarda<br />

yatırım yapmalarını tavsiye edersiniz?<br />

Özbekistan; stratejik ve cesur bir kararla<br />

başlattığı ekonomide dönüşüm sürecinde,<br />

dünya ile bütünleşme hamlesinde köprü<br />

görecek olan Türk iş adamlarına kapıyı ardına<br />

kadar açmış bulunuyor.<br />

Son derece zengin doğal kaynaklara,<br />

tarih, turizm, tarım gibi alanlarda büyük bir<br />

potansiyele sahip Özbekistan, köklü dönüşüm<br />

ve kalkınma hamlesinde, ekonomisini liberalize<br />

ederek, yabancı yatırımcıların güvenle sermaye<br />

transferi ve yatırım gerçekleştireceği cazip<br />

koşulları oluşturmak için gerekli hukuksal<br />

düzenlemeleri, teşvik ve destek politikalarını da<br />

bir bir hayata geçiriyor. Bu kapsamda getirilen<br />

teşvik ve desteklerde; çok özel imkân ve<br />

kolaylıkların sağlandığı Türk iş adamları âdeta<br />

ayrıcalıklı bir konum elde ediyor.<br />

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat<br />

Mirziyoyev’in Ekim ’de Türkiye’ye<br />

ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip<br />

Erdoğan’ın bu yıl Nisan ayında Özbekistan’a<br />

yaptığı ziyaretler paralelinde, iki ülke<br />

arasındaki ekonomi, ticaret, siyasi, kültürel ve<br />

diğer alanlarda oldukça kapsamlı, verimli ve<br />

çok yönlü iş birliği çerçevesi ortaya konuldu,<br />

birçok önemli anlaşmaya imza atıldı. Türkiye<br />

ve Özbekistan arasında en üst düzeyde ortaya<br />

konulan iş birliği ve ortak çalışma iradesi, büyük<br />

oranda somutlaştı. Ziyaretler kapsamında<br />

geçekleştirilen iş forumlarında, iki ülke arasında<br />

iş birliğini düzenli biçimde artırmak için gereken<br />

tüm koşulları sağlama iradesi ve bu kapsamda<br />

декабре года, свидетельствуют о<br />

стабильности и приверженности народа к<br />

демократическим ценностям и принципам.<br />

После масштабного и глубокого<br />

обновления реформ, Узбекистан добился<br />

стабильности и продолжает развиваться<br />

в экономической сфере. Несмотря на<br />

продолжающиеся глобальные, финансовые<br />

и экономические кризисы, ежегодный темп<br />

роста ВВП страны, с по год в<br />

среднем составил 8 процентов. Согласно<br />

ежегодной публикации Всемирного банка,<br />

по отчету « Global Economic Estimations »,<br />

опубликованному в году, Узбекистан с<br />

годовым темпом роста ВВП в 7,8 процентов,<br />

является одной из пяти наиболее быстро<br />

растущих экономик мира.<br />

Какие обьекты вы рекомендуете<br />

инвестировать турецким бизнесменам в<br />

Узбекистане?<br />

На новом этапе развития, Узбекистан<br />

предпринял ряд смелых решений в плане<br />

экономики и открыл свои двери для Турции<br />

и турецких инвесторов.<br />

Наша страна, имеет большой<br />

потенциал в таких областях, как богатые<br />

природные ресурсы, туризм и сельское<br />

хозяйство. Государство, приводит в действие<br />

необходимые правовые механизмы,<br />

либерализируя экономику в процессе<br />

фундаментальных преобразований для<br />

привлечения иностранных инвесторов.<br />

В этом плане, Турецкие инвесторы<br />

обладают необходимой поддержкой и<br />

привилегированным положением.<br />

Встречи двух лидеров в Турции, в<br />

октябре года и в Узбекистане этого года,<br />

послужили плодотворному сотрудничеству<br />

в экономических, политических, культурных<br />

и других областях. В то же время, между<br />

нашими странами было подписано много<br />

18


SÖYLEŞİ<br />

ИНТЕРВЬЮ<br />

yatırım ve ticaret alanlarında hayata geçirilecek<br />

yeni ortak projeler, belirlendi.<br />

Geçmişte oluşmuş moral bozan<br />

bazı anlaşmazlık ve güvensizlik unsurları,<br />

Mirziyoyev’in göreve gelmesinin ardından<br />

geçen çok kısa süre içinde giderildi.<br />

Özbekistan Hükûmetince, Türk iş adamlarının<br />

yatırımlarının teşviki ve tam olarak himayesine<br />

yönelik hukuki belgeler kabul edildi. Türk iş<br />

adamlarının Özbekistan’da verimli faaliyetler<br />

yürütebilmesini sağlamak amacıyla yatırımlara<br />

engel oluşturan unsurlar tümden bertaraf<br />

edildi.<br />

İki kardeş ülkenin yakınlaşma sürecinde<br />

Nisan ayında Taşkent’te gerçekleştirilen Özbek-<br />

Türk İş Forumu’nda önde gelen Türk banka ve<br />

şirket yöneticilerine seslenen Cumhurbaşkanı<br />

Mirziyoyev’in, Türk iş adamlarına her türlü<br />

destek ve kolaylığın sağlanması yönünde gerekli<br />

talimatı verdiğini bildiren ve iki ülke arasında<br />

parlak yeni dönemin açıldığının altını çizen şu<br />

sözleri tarihi önemde:<br />

“Türk iş adamlarına yapılan ihanet,<br />

devlete yapılan ihanetle denktir. Bizim başka<br />

yolumuz, başka çaremiz yoktur. Özbekistan’da<br />

Türkiyeli iş adamlarına en iyi ortam<br />

oluşturuyoruz, onların sermayesini, mülkünü ve<br />

hukuklarını her yönden kanunen koruyacağız.<br />

Eminim ki birlikteki çabalarımızla Özbekistan’la<br />

Türkiye arasındaki ticaret, ekonomi, yatırım<br />

alanlarındaki iş birliği ile yeni ve kalite açısından<br />

bambaşka bir düzeye götürebileceğiz.”<br />

Bu arada Özbekistan Türk vatandaşları<br />

için vizeleri kaldırdı. Bu karar, Türk iş adamları<br />

ve yatırımcıları başta Türkiye vatandaşları için<br />

büyük kolaylık sağlayacak. Özellikle turizm<br />

alanında ilişkiler bu sayede büyük bir gelişim<br />

kaydedecek.<br />

İki ülke Cumhurbaşkanlarının<br />

karşılıklı ziyaretler sürecindeki talimatları<br />

важных соглашений. На данный момент,<br />

многие запланированные проекты по<br />

сотрудничеству уже реализовались. Во<br />

время визитов двух лидеров на бизнесфорумы,<br />

были обсужденны необходимые<br />

условия для расширения сотрудничества<br />

между двумя странами и обговоренны<br />

совместные проекты, которые будут<br />

осуществляться в области инвестиций и<br />

торговли.<br />

С приходом Шавката Мирзиёева<br />

на должность президента Республики<br />

Узбекистан, все разногласия, которые<br />

были когда-то в прошлом, между нашими<br />

странами были разрешены в течение очень<br />

короткого периода времени.<br />

На узбекско-турецком форуме в<br />

городе Ташкент, президент Мирзиёев<br />

обращаясь к Турецким банкам и<br />

руководителям корпораций, заявил<br />

следующее: «Предательство турецких<br />

бизнесменов в Узбекистане, равно<br />

предательству нашей родины. Мы создаём<br />

самые наилучшие условия для турецких<br />

инвесторов в Узбекистане. Мы будем<br />

защищать капитал, права собственности<br />

и законы турецких инвесторов. Я уверен,<br />

что вместе мы выстроем не только крепкие<br />

братские отношения, но и отношения двух<br />

стран в экономической, коммерческой и<br />

энвестиционной сфере».<br />

В то же время хочу заметить, что<br />

осуществление виз в Узбекистан, для<br />

граждан Турции отменены. Это решение,<br />

облегчит приезд инвесторов и других<br />

турецких граждан в нашу страну. Благодаря<br />

безвизомому режиму, туризм между<br />

нашими странами возврастёт в несколько<br />

раз.<br />

В соответствии с указаниями<br />

президентов двух стран, в ходе процесса<br />

взаимных визитов, узбекские и турецкие<br />

19


SÖYLEŞİ<br />

ИНТЕРВЬЮ<br />

doğrultusunda, Özbek ve Türk Havayolları<br />

karşılıklı olarak basın mensuplarına yönelik<br />

ücretsiz turlar düzenlediler. İki ülke arasında<br />

havayolu seferleri büyük bir artış gösterdi.<br />

Atayurt topraklarını görmek isteyen Türk<br />

turistler için İstanbul-Semerkant seferlerine,<br />

İstanbul-Buhara, İstanbul-Ürgenç seferlerinin<br />

de eklenmesi kararlaştırıldı.<br />

Öte yandan Özbekistan, Türk Dili<br />

Konuşan Ülkeler İş Birliği Konseyi’ne katılma<br />

kararı aldı ve artık Konsey’de Özbekistan<br />

bayrağı da dalgalanıyor.<br />

Özbekistan ekonomik ve ticari ilişkilerinde<br />

merkezi konumu ve pazar büyüklüğü ile dikkat<br />

çekiyor. Özbekistan’ın bu özelliğini nasıl<br />

değerlendiriyorsunuz?<br />

Elverişli coğrafi konumu ve büyük<br />

pazarlara yakınlığı Özbekistan’ı yabancı<br />

yatırımcılar için daha cazip hâle getirmektedir.<br />

Özbekistan kuzeyden güneye, doğudan batıya<br />

geçen transit koridorların doğal kavşağında<br />

yer almaktadır. Orta Asya’nın tam merkezinde<br />

bulunan Özbekistan Cumhuriyeti, batıda ve<br />

kuzeyde Kazakistan, güneyde Afganisyan,<br />

güneybatıda Türkmenistan, doğuda Kırgızistan,<br />

güneydoğuda da Tacikistan ile komşudur.<br />

Özbekistan Cumhuriyeti’nin sınırları içerisinde<br />

Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti yer alır.<br />

Özbekistan, Türk Cumhuriyetleri içinde<br />

Türkiye’den sonra ikinci en kalabalık ülkedir. 32<br />

milyondan fazla nüfusu ile Özbekistan, bölgedeki<br />

en geniş tüketici pazarını oluşturmaktadır.<br />

Hızla gelişen orta Asya’nın en önemli pazarları<br />

arasında yer alan Özbekistan, coğrafi konumu<br />

ve uluslararası ilişkileri dolayısıyla Türk<br />

yatırımcılar açısından sadece kendi toprakları<br />

ile sınırlı kalmayan, çok daha büyük bir pazarın<br />

kapılarını aralayan, anahtar konumda bir ülke<br />

olma özelliği taşıyor. Giderek Türk girişimcilerin<br />

ilgi odağında daha fazla yer alan Özbekistan’ın<br />

bu özelliği, “Özbekistan’da iş yapmayan<br />

kaybeder” anlayışını güçlendirmektedir.<br />

авиалинии организовали бесплатные<br />

туры для членов прессы. За последнее<br />

время, количество полётов авиакомпаний<br />

между двумя странами заметно возврасли.<br />

Было принято решение добавить<br />

дополнительные рейсы для турецких<br />

туристов, как Стамбул-Бухара, Стамбул-<br />

Ургенч и Стамбул-Самарканд.<br />

В то же время, Узбекистан принял<br />

решение присоединиться к Тюркскому<br />

Совету и отныне в офисе организации<br />

в Стамбуле будет развеваться и флаг<br />

Узбекистана.<br />

Узбекистан расположен в центре<br />

экономических и коммерческих структур,<br />

его экономический рынок вызывает<br />

большой интерес. Как вы оцениваете эту<br />

особенность Узбекистана?<br />

Выгодное<br />

географическое<br />

положение и близость к основным<br />

рынкам, делают Узбекистан еще более<br />

привлекательным для иностранных<br />

инвесторов. Узбекистан расположен на<br />

стыке транзитных коридоров с севера на юг<br />

и с востока на запад.<br />

После Турецкой Республики,<br />

Узбекистан является вторым по<br />

численности населения страной, с<br />

населением более 32 миллионов человек.<br />

Будучи одним из важнейших рынков<br />

быстроразвивающейся Центральной<br />

Азии, Узбекистан, является ключевой<br />

страной с точки зрения географического<br />

положения и международных отношений.<br />

Эта особенность Узбекистана, всё больше<br />

привлекает внимание зарубежных и<br />

турецких предпринимателей.<br />

20


<strong>BAKIŞ</strong><br />

ВЗДЛЯД<br />

<strong>TÜRK</strong> DÜNYA NİZAMININ (KIZIL ELMANIN) İNSANİ TEMELLERİ<br />

NAMIK KEMAL ZEYBEK<br />

ЧЕЛОВЕЧЕСКИЕ ЦЕННОСТИ И ПРИНЦИПЫ ТЮРКСКОГО МИРА<br />

НАМЫК КЕМАЛЬ ЗЕЙБЕК<br />

NAMIK KEMAL ZEYBEK<br />

E. KÜLTÜR BAKANI<br />

НАМЫК КЕМАЛЬ ЗЕЙБЕК<br />

БЫВШИЙ МИНИСТР КУЛЬТУРЫ<br />

Türklüğün temel kavramları vardır. Onlardan<br />

biri de Kızılelma’dır. Kızılelma “Türk’ün Cihana<br />

Hâkim Olma Ülküsü”nün bir başka adıdır. Türklük<br />

için bu bir hayal değildir. Tarım uygarlığını bulan<br />

Türk, kavim olarak ortaya çıktığında Dünyanın<br />

başka yerlerinde yaşayanları da uygarlaştırmış ve<br />

binlerce yıl hüküm sürmüştür. Prof. Dr. Osman Turan’ın<br />

“Türk Cihan Hâkimiyeti Mefküresi Tarihi”<br />

adlı abide eserinin ikinci adı şöyle: “Türk Dünya<br />

Nizamının Millî, İslami ve İnsani Esasları”… Bu yazımda<br />

“İnsani Esasları” ele almak istiyorum. Çağın<br />

gerçeklerine göre yeniden yorumlanıp bir çözüm<br />

olarak ortaya konması gereken Türkçülük, bir yan-<br />

Принадлежность к Тюркским Народам<br />

имеет базовые понятия. Одним из них является<br />

«Кызыл Алма» (Красное Яблоко). Название<br />

«Кызыл Алма» (Красное Яблоко) подразумевает<br />

под собой стремление Тюрков завладеть миром.<br />

Для Тюркского Народа, данное желания не<br />

являлось чем-то невыполнимым. Тюрки, образовав<br />

сельскохозяйственную цивилизацию, объединились<br />

в племена и правили в течение многих тысяч лет.<br />

Турецкий историк, профессор, Д-р Туран Осман<br />

написал ряд заслуженных работ, в том числе и<br />

работу под названием «История Правления Миром<br />

Тюркской Цивилизации» или «Национальные,<br />

Исламские и Человеческие Основы Принципов<br />

Тюркского Мира». В данной статье, я хотел бы<br />

обсудить тему «Человеческие Основы». Сегодня,<br />

тема о принадлежности к Тюркским Народам<br />

должна быть переосмыслена и раскрыта заново в<br />

соответствии с реалиями эпохи. С одной стороны,<br />

необходимо основываться на исторических корнях,<br />

с другой стороны, должен быть найден ответ на<br />

вопросы данной эпохи. При отсутствии человеческих<br />

ценностей, ни одно мнение не заслуживает широкого<br />

признания в мире. Без каких-либо нравственных,<br />

духовных, высших и моральных ценностей ни один<br />

Народ не сможет создать суверенное государство.<br />

Испытывая нехватку в знаниях о принципах<br />

человеческих ценностей Соединенное Королевство<br />

вынуждено было, за короткое время, освободить<br />

страны, которыми когда- то правило. Туран Осман<br />

в своей работе упомянул о том, что Тюрки правили<br />

Индией в течение девяти столетий, в то время как<br />

правление Англичан не продлилось и одного.<br />

В эпоху информационного развития,<br />

Соединенные Штаты, заявившие о своем мировом<br />

господстве, наблюдают за интересами когда-то<br />

захваченных гигантских компаний, но осуществить<br />

21


<strong>BAKIŞ</strong><br />

ВЗДЛЯД<br />

dan tarihi köklerinden temel almalı, bir yandan da<br />

çağın sorularına karşılık bulmalıdır. İnsani yönü olmayan<br />

hiçbir görüş dünyada yaygın kabul görmez.<br />

İnsani temellere dayanmayan hiçbir millet kalıcı<br />

egemenlik kuramaz.<br />

Türk milletinin Sanayi Devrimine kadar<br />

süregelen dünya hâkimiyeti, millî köklerden güç<br />

almakla birlikte, insani temellere dayandığı için<br />

kalıcı olmuştur. İnsani temellerden yoksun olan İngiltere<br />

ise kısa zamanda yönettiği ülkelerden çekilmek<br />

zorunda kalmıştır. Osman Turan’ın ifadesiyle<br />

Türklerin dokuz asır yönettiği Hindistan’ı İngilizler<br />

bir asır yönetememişlerdir. Bilgi çağının dünya hâkimiyeti<br />

iddiasında olan ABD de, sadece kendisini<br />

ele geçiren dev şirketlerin çıkarlarını gözetmek<br />

durumunda olduğundan, insanlık üzerinde çok<br />

fazla hâkimiyet sürdüremeyecektir. Demokrasiyi<br />

yaymak diye ortaya atılan görüşün gerçek olmadığı<br />

anlaşılmıştır. Dünya halkları görünüşte ABD’nin<br />

gerçekte dev şirketlerin egemenliğine razı olmayacaklardır.<br />

Türk milletinin yaşadığı ve dünyaya<br />

taşıdığı insani değerlerin temelinde, “insan”ı kutsal<br />

varlık olarak görmek anlayışı vardır. Bu durum,<br />

İslam’dan önceki Türklerde de, İslami dönemlerde<br />

de böyledir. Türk nizamında devletin görevi halka<br />

hizmettir. Bu anlayış, Orkun Yazıtlarında çok açık<br />

olarak bellidir. Bilge Kağan halkını yaptıklarından<br />

haberdar etmek ve bir anlamda hesap vermek için<br />

taşlara yazdırdığı yazılarda şöyle söylüyor: “Kağan<br />

olup aç, yoksul milleti topladım. Yoksul milleti zenдлительное<br />

господство над человечеством всё же не<br />

в силах. Стало понятно, что идея, скрывающаяся под<br />

распространением демократии, не соответствовала<br />

действительности. Так называемая «Страна Народов<br />

Мира»- США- на самом деле не согласится на<br />

суверенитет гигантских корпораций. Принципы<br />

человеческих ценностей, которыми на протяжении<br />

веков живет и вносит в мир Тюркский Народ,<br />

являются пониманием того, что человек это нечто<br />

Святое. Такое восприятие распространяется как до<br />

прихода ислама, так и во время исламского периода.<br />

Обязанность Тюркского Государства - служение<br />

народу. Это понимание очень четко прослеживается<br />

и в древних Орхонских надписях. Бильге-хан Богю,<br />

для ознакомления своих граждан о проделанной им<br />

работе, вывел на камне следующее: «Став Ханом я<br />

собрал воедино бедных и голодных. Бедных сделал<br />

богатыми, а из малого народа сделал великий. Так<br />

есть ли ложь в моих словах?» .<br />

Как и упоминал в своей работе Туран Осман,<br />

которую я уже подробно описывал, Тюркский<br />

Народ придает большое значение национальным<br />

ценностям и остается преданным своим традициям.<br />

Обращается к другим народам с сильным<br />

чувством справедливости, широкой религиозной<br />

терпимостью и высоким пониманием человечности.<br />

Если бы Тюркский Народ склонялся к расистскому<br />

пониманию и религиозной власти, он бы не смог<br />

создать столь Великое Государство. Придерживаясь<br />

писания в священной книге «Коран» о том, что<br />

22


<strong>BAKIŞ</strong><br />

ВЗДЛЯД<br />

gin kıldım. Az milleti çok kıldım. Bu sözümde yalan<br />

var mı?” Osman Turan’ın adını andığım eserinde<br />

ayrıntılı olarak anlattığı gibi Türkler milli duygulara<br />

ve töreye bağlılığa çok önem vermekle birlikte<br />

başka kavimlere karşı sağlam bir adalet duygusu,<br />

geniş bir dini hoşgörü ve yüksek bir insanlık anlayışı<br />

ile yaklaşmışlardır. Irkçı bir anlayış ve din taassubu<br />

ile yaklaşmış olsalardı o büyük Cihan Devletlerini<br />

kuramazlardı. Müslüman olduktan sonra da<br />

Kuran’ın “Allah adalet ve iyiliği emreder” hükmü<br />

gereğince düşmanlarına bile adil yaklaşmışlardır.<br />

W. M. Ramsay yılında çıkan Bizans<br />

İmparatorluğu Tarihi adlı eserinde “Anadolu Hıristiyanlarının<br />

Selçuklu devrinde Bizans devrine göre<br />

daha mutlu bir hayat yaşadıklarını ve daha geniş<br />

bir din özgürlüğüne sahip olduklarını” söylüyor.<br />

Urfalı Mathieu adlı bir yazar yaşadığı çağda “Selçuklu<br />

Hükümdarı Melikşah’ın bütün insanlara ve<br />

Hıristiyanlara karşı baba gibi olduğunu ve bütün<br />

Rum ve Ermenilerin kendi arzularıyla onun idaresine<br />

girdiklerini” yazıyor. Süryani tarihçisi Mihael,<br />

Danışmentoğullarının Malatya’yı alması üzerine<br />

“halkın refah ve adalete kavuştuğunu” yazıyor. Ermeni<br />

Mathieu “Hıristiyanlara karşı merhamet ve<br />

lütufla hareket ettiğinden Danışment Gümüştekin<br />

Ahmet Gazi’nin ölümünün Hıristiyanlar arasında<br />

kedere yol açtığını” yazıyor. Mihael toptan bir<br />

değerlendirme yapıyor: “Türkler şerir ve sapkın<br />

Rumlar gibi kimsenin dinine ve inancına karışmıyor;<br />

hiçbir baskı ve zulüm düşünmüyorlardı.” Osmanlı<br />

Devleti Ahmet Yesevi’nin ve onun halifesi<br />

Hacı Bektaş Veli’nin “Allah’ı görmenin yolu olarak<br />

muhtaç insanlara yardım etmeyi gördükleri, din<br />

gösterişçiliğini en büyük günah saydıkları, emek<br />

sömürüsünün insanları cehenneme götüreceğini<br />

anlattıkları, kadın ve erkek arasında ayrım yapmadıkları,<br />

dinin temeline de bilimin konulması gerektiğini<br />

anlattıkları başka inançlara saygıyı öğrettikleri”<br />

görüşleri üzerinde bina edilmiştir. Bu görüşlerin<br />

hâkim olduğu yüzyıllar boyunca adalet ve insan<br />

hakları ve diğer temel insani değerler geçerli oldu.<br />

Bu anlayıştan uzaklaşma, bilimden ve hoşgörüden<br />

uzaklaşarak taassup bataklığına saplanmayı getirdi.<br />

Sonuç çözülme ve yok olmaya kadar gitti.<br />

«Аллах приказывает нести справедливость и добро<br />

в Мир», Тюркский Народ даже к злейшим врагам<br />

относился справедливо.<br />

В «Истории Византийской империи»,<br />

опубликованной в году, В. М. Рамсей<br />

пишет, что у анатолийских христиан была более<br />

счастливая и свободная жизнь в Сельджукский<br />

период, чем в Византийский. Писатель по<br />

имени Матье, живший в городе Урфа, пишет<br />

о том, что «Мелик-Шах, сильнейший из фигур<br />

династии Сельджукидов, отец всех мусульман<br />

и христиан». «Все греки и армяне вошли в его<br />

подчинение по собственной воле». Сирийский<br />

историк Михаэль пишет о том, что после<br />

взятия Данишмендидами Малатии «Люди<br />

достигли процветания и справедливости».<br />

Армянин Матье пишет: «Смерть Данишмендгази<br />

вызвала большое горе среди христиан,<br />

потому что он был милостив и сострадателен<br />

к христианам. Михаэль пишет о Тюрках<br />

следующее: «Тюрки не вмешиваются в чьюлибо<br />

веру и религию в отличие от безжалостных<br />

греков; они не угнетают и не применяют<br />

жестокость по отношению к народу».<br />

Ходжа Ахмет Ясави - признанный<br />

глава тюркской ветви суфизма, мыслитель и<br />

поэт, также, как и его халиф придерживались<br />

мнения о том, что «Люди видят путь к богу<br />

через помощь нуждающимся, напускную<br />

набожность считают самым большим грехом,<br />

разъясняют, что порабощение считается<br />

грехом, ведущим к вратам ада, не проводят<br />

различия между мужчиной и женщиной, науку<br />

на основе религии считают обязательной, учат<br />

проявлять уважение к иным верованиям».<br />

На протяжении веков эти взгляды<br />

несли за собой такие фундаментальные<br />

человеческие ценности, как справедливость и<br />

права человека. Уклонившись от этих взглядов,<br />

вдали от науки и человеческих ценностей, мы<br />

невольно оказались в болоте безграмотности,<br />

которое с каждым днем засасывало все<br />

больше.<br />

23


<strong>BAKIŞ</strong><br />

ВЗГЛЯД<br />

<strong>TÜRK</strong> DÜNYASINI BİRBİRİNE NASIL YAKLAŞTIRABİLİRİZ?<br />

İRFAN YALÇIN<br />

КАК МОЖНО ВОССОЕДИНИТЬ ТЮРКСКИЙ МИР?<br />

ИРФАН ЯЛЧИН<br />

Воссоединение<br />

тюркского<br />

мира возможно путем налаживания<br />

экономических, политических, культурных и<br />

т.д аспектов. В подобном случае в приоритете<br />

должны быть единый алфавит, единый<br />

язык и единая история. Эти шаги должны<br />

быть сосредоточены на краткосрочных,<br />

среднесрочных и долгосрочных задачах<br />

в порядке важности и приоритетов, и<br />

осуществление должно происходить<br />

посредством такого разделения.<br />

İRFAN YALÇIN<br />

ИРФАН ЯЛЧИН<br />

Türk Dünyasını birbirine yaklaştırmak<br />

için, ekonomik, siyasi, kültürel olmak üzere bir<br />

çok adım atılarak yakınlaşma sağlanmasının yolları<br />

vardır. Ortak alfabe, ortak dil, ortak tarih atılacak<br />

adımlardan öncelikli olanlarıdır. Bu adımların<br />

kısa vadeli, orta ve uzun vadeli olanlarını<br />

önem ve öncelik sırasına ayırmalı, uygulamaya<br />

da bu ayırım üzerinden gidilmelidir.<br />

Bu konuşmamızda, verilen süre içinde<br />

kısa vadede ekonomik olarak neler yapılabilir<br />

bunun üzerinde durulacaktır. Çünkü refah artışının<br />

Türk dünyasını birbirine yaklaştıracağını,<br />

refah ne kadar artar ise, yakınlaşmanın o kadar<br />

fazla olacağını düşünüyorum.<br />

- Ekonomik olarak neler yapılabilir?<br />

__________________________<br />

* 13 Mayıs ’de Ankara’da Türk Dünyası Parlamenterler Birliği<br />

tarafından düzenlenen “Türk Dünyası ve Türk Dış Politikası Çalıştayı<br />

“Ekonomik ve Siyasi Komisyon”u Başkanı İrfan Yalçın’ın Millî Düşünce<br />

Derneği Genel Merkezi adına yaptığı konuşma metni.<br />

В этой статье будет рассмотренны<br />

варианты о том, что можно сделать<br />

с экономической точки зрения, в<br />

краткосрочной перспективе. Экономический<br />

рост и процветание послужат механизмом<br />

сближения Тюркских Стран.<br />

- Что можно сдетать с экономической точки<br />

зрения?<br />

- Взаимные торговые соглашения: Взаимные<br />

торговые соглашения: Двусторонние<br />

торговые соглашения, основанные на<br />

таможенных услугах, могут быть расширены,<br />

инфраструктура взаимной экономической<br />

деятельности может быть подготовлена<br />

путем заключения новых соглашений.<br />

- Туризм: Могут быть осуществлены<br />

совместные инвестиции в транспортную<br />

систему, включая наземный и воздушный<br />

транспорт. Взаимный обмен студентами<br />

__________________________<br />

* Текст выступления президента Экономической и Политической<br />

Комиссии Ирфан Ялчинаот имени Ассоциации Национальной<br />

Мысли, от 13 мая года, на семинаре о “ Мировой и<br />

Внешней Политике Турции”, организованной Парламентским<br />

Союзом Тюркского Мира в Анкаре.<br />

24


<strong>BAKIŞ</strong><br />

ВЗГЛЯД<br />

- Karşılıklı ticaret anlaşmaları konusu: İkili ticaret<br />

anlaşmaları, gümrük kolaylıklarını esas alan<br />

mevcut anlaşmalar genişletilebilir, yeni anlaşmalar<br />

yapılarak karşılıklı ekonomik faaliyetlerin<br />

alt yapısı hazırlanabilir.<br />

-Turizm konusu: Kara ve hava ulaşımı dahil,<br />

ulaşım teşvikleri, ortak ulaşım yatırımları yapılabilir.<br />

Karşılıklı öğrenci değişimi, üniversiteler<br />

arası sosyal faaliyetler ülkelerin birbirlerini<br />

daha yakından tanımalarına imkân sağlar. Turizm<br />

konusunda ülkemizin tanıtılıp, ülkemize<br />

Türk dünyasından turist gelmesinin sağlanması,<br />

Türk dünyası ülkelerinin ülkemizde tanıtılıp,<br />

Türkiye’den Türk dünyasına turist gitmesinin<br />

sağlanması ekonomik yakınlaşmasının en kolay<br />

ve en hızlı yoludur. Bu konuda ülkemizin tanıtılmasının<br />

yanında, Türk dünyasının da tanıtılması<br />

sorumluluğunun Türkiye tarafından yapılması<br />

daha uygun olabilir.<br />

- Pazar konusu: Türk dünyasında üretilen hammaddeler,<br />

petrol, doğalgaz, pamuk başta olmak<br />

üzere, Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu hammaddelerdir.<br />

Türkiye’nin ürettiği sanayi ürünleri ise<br />

Türk dünyasının diğer ülkelerinin ihtiyaç duydukları<br />

ürünlerdir. Karşılıklı birbirini tamamlayan bu<br />

ihtiyaç ekonomik değer hâline getirilebilir.<br />

- Yatırımlar: Karşılıklı olarak yatırımların teşviki<br />

anlaşmaları yapılabilir. Ülkemiz müteşebbislerinin<br />

Türk dünyasında yaptığı yatırımlar genellikle<br />

müteahhitlik hizmetlerine dayanmaktadır.<br />

Bu yatırımlar ise özelliği gereği hizmet süresi ile<br />

sınırlı ekonomik değer yaratan, çarpan etkisi düşük<br />

ve istihdam katkısı sınırlı olan yatırımlardır.<br />

Müşetebbislerimizin Türk dünyasında sürekli istihdam<br />

sağlayan ve yapıldığı ülke için katma değeri<br />

yüksek, sanayi yatırımları yapan konumuna<br />

yükseltilmesi, bunun önündeki mevcut engellerin<br />

ortadan kaldırılması evresine geçilmesi gerekir.<br />

Türkiye’de ve Türk dünyası ülkelerinde ortak<br />

sanayi yatırımları yapılması yoluna gidilebilir.<br />

- Bankacılık konusu : Bankacılık konusundaki<br />

yatırımlar ithalat, ihracat başta olmak üzere<br />

ekonomik faaliyetlerin tamamına önemli etki<br />

и межвузовская социальная деятельность<br />

позволит странам лучше узнать друг друга.<br />

Развитие туристического сектора между<br />

Тюркскими странами приведет к быстрому<br />

росту в сфере экономики.<br />

- Рынок: Сырьевые материалы,<br />

произведенные в Тюркских странах как<br />

нефть, газ и особенно хлопок, являются<br />

необходимым сырьём для Турции.<br />

Промышленные продукты, произведенные<br />

в Турции, являются необходимыми<br />

продуктами для других стран тюркского<br />

мира. Эта взаимодополняющие потребности<br />

могут быть преобразованы во взаимные<br />

экономические цели.<br />

- Инвестиции: Могут быть заключены<br />

соглашения о взаимных инвестиционных<br />

проектах. Инвестиции, заключённые нашей<br />

страной в Тюркском мире, как правило,<br />

основаны на контрактных услугах. Такого<br />

рода инвестиции создают ограниченную<br />

экономическую ценность из-за их срока<br />

службы, имеют низкий множительный<br />

эффект и ограниченный вклад в занятость.<br />

Для обеспечения непрерывной занятости<br />

необходимо повысить ценности<br />

высокоинтенсивных промышленных<br />

инвестиций и устранить все существующие<br />

барьеры. Только благодаря проведению<br />

совместных промышленных инвестиций как<br />

в Турции, так и в Тюркском мире в целом,<br />

возможно экономическое процветание.<br />

- Банковские инвестиции: Инвестиции в<br />

банковский сектор - это инвестиции, которые<br />

оказывают значительное влияние на всю<br />

экономическую деятельность, включая<br />

импорт и экспорт.<br />

Банковские инвестиции Тюркского<br />

мира, помимо Балканов, в Европе достигли<br />

значительных высот, и скорее всего они<br />

достигнут определенного уровня и на самих<br />

Балканах. Подобные инвестиции на Кипре<br />

подошли к высокой отметке, а в Сирии<br />

25


<strong>BAKIŞ</strong><br />

ВЗГЛЯД<br />

eden yatırımlardır.<br />

Balkanlar dışında Avrupa’daki Türk dünyası<br />

için bankacılık yatırımları önemli seviyeye<br />

ulaşmış, Balkanlarda da belirli bir seviyeye doğru<br />

ulaşmak üzeredir. Kıbrıs’ta önemli bir noktaya<br />

gelmiştir. Suriye’de yok seviyesindedir. Irakta<br />

Irak’ın kuzeyinde kamu bankalarının şubesi<br />

vardır, ancak bu şubelerin, Türk dünyasına hizmet<br />

etmekten ziyade, Irak’ın kuzeyinde yatırım<br />

yapmış olan Türk müteahhitlerinin işlemlerini<br />

kolaylaştırmak amacına matuf olduğunu söylemek<br />

mümkündür. İran’ın kuzeyinde yoğun Türk<br />

nüfusu bulunmasıyla birlikte, İran’da Bankacılık<br />

sektörümüzün yatırımı yok sayılabilir. Bankacılık<br />

sektörü yatırımları Türkistan’da Azerbaycan’da<br />

belli seviyeye ulaşmakla birlikte, yine de çok<br />

yetersizdir. Doğu Türkistan dahil, Türkistan’daki<br />

diğer Türk ülkelerinde Bankacılık sektörü yatırımları<br />

yok denilecek kadar azdır veya bazı ülkelerde<br />

hiç yoktur.<br />

Türk dünyasında Bankacılık sektörü yatırımlarımız<br />

önce şubeleşme şeklinde, ülkelerin<br />

hukuk sisteminden kaynaklanan sorunlar sebebiyle<br />

bu konuda zorluk bulunması hâlinde, ortak<br />

banka kurulması yoluyla ekonomik faaliyetlere<br />

katkı sağlanabilir.<br />

Ekonomik refahı artırmak, eğitim seviyesinin<br />

artırılmasına da önemli ölçüde bağlıdır.<br />

Eğitim seviyesinin artırılması için uzun vadede<br />

gerçekleştirilebileceği anlaşılan alfabe birliği,<br />

ortak dil gibi konularda çalışmalar devam ederken,<br />

kısa vadede mevcut alfabe ve dil ile eğitim<br />

seviyesinin yükseltilmesi için çabalar birleştirilebilir.<br />

Kısaca toparlamam gerekir ise, eğitim seviyesini<br />

ve ekonomik refahı artırmak hem bağımsız<br />

ve huzur içinde yaşamanın, hem de birlikte yaşamanın<br />

şartıdır. Bu konuda başarı sağlayamaz<br />

isek, Türk dünyası üzerinde tehdit ve tehlike her<br />

zaman olacaktır ve her geçen gün artacaktır.<br />

почти не наблюдаются. В северном Ираке<br />

находится филиал государственных банков,<br />

но можно сказать, что эти филиалы призваны<br />

облегчить работу Тюркских подрядчиков,<br />

которые инвестировали в северный Ирак,<br />

нежели Тюркский мир. Несмотря на наличие<br />

большого Тюркского населения на севере<br />

Ирана, инвестиции в банковский сектор<br />

практически равны нулю. В Азербайджане и<br />

Туркестане инвестиции в банковский сектор<br />

достигают определенного уровня, но попрежнему<br />

считаются не достаточными.В<br />

других тюркских странах, в том числе<br />

в Восточном Туркестане, инвестиции в<br />

банковский сектор являются слишком<br />

низкими и даже практически отсутствуют в<br />

некоторых странах.<br />

В Тюркском мире инвестиции в<br />

банковский сектор могут быть внесены в<br />

экономическую отрасль путем создания<br />

единого банка с множественными<br />

филиалами. В случае возникновения<br />

проблем, связанных с правовой системой<br />

стран, подобная банковская модель внесет<br />

большой вклад в процветание и экономику<br />

Тюркских стран.<br />

Повышение экономического<br />

благосостояния также значительно зависит<br />

от повышения уровня образования. В<br />

долгосрочной перспективе возможно<br />

реализование общего алфавита и языка, что<br />

будет благотворно влиять на весь Тюркский<br />

Мир.<br />

В подведении итогов, можно<br />

подчеркнуть то, что повышение уровня<br />

образования и экономического благополучия<br />

обеспечат независимое, спокойное и<br />

совместное будущее всему Тюркскому миру.<br />

Если вместе мы не сможем добиться этого,<br />

то угроза и опасность для нашего народа с<br />

каждым днем будет только увеличиваться.<br />

26


DOSYA<br />

ÖZBEKİSTAN İLE DOSTLUK,<br />

KARDEŞLİK VE İŞBİRLİĞİ<br />

ДРУЖБА, БРАТСТВО И СОТРУДНИЧЕСТВО<br />

С УЗБЕКИСТАНОМ<br />

ДОСЬЕ<br />

CUMHURBAŞKANI RECEP TAYYİP ERDOĞAN’IN ÖZBEKİSTAN ZİYARETİ<br />

PROF. DR. HASAN ALİ KARASAR<br />

ВИЗИТ ПРЕЗИДЕНТА ТУРЦИИ РЕДЖЕПА ТАЙИПА ЭРДОГАНА В<br />

УЗБЕКИСТАН<br />

ПРОФ. ДР ХАСАН АЛИ КАРАСАР<br />

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev tarafından<br />

Köksaray’da resmi törenle karşılandı<br />

Исторически важный этап в истории двухсторонних отношений между Турцией и<br />

Узбекистаном.<br />

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın<br />

29 Nisan-1 Mayıs tarihleri arasında gerçekleşen<br />

Özbekistan’a resmî ziyareti hem Türk dünyasının<br />

geleceği hem de Türkiye’nin uluslararası<br />

sistemdeki yeri açısından tarihi bir ziyaret olma<br />

Автор последних обновлений - Анастасия Горохова (Assyat, на seafoodplus.info - Ajse)

ru
и является интеллектуальной собственностью данного ресурса
Редактор – Алейна Чакыр (Aleyna)

Версия: Следите за обновлениями!

Автор последних обновлений - Анастасия Горохова (Assyat, на seafoodplus.info - Ajse)


ВСЕ АВТОРСКИЕ ПРАВА ЗАЩИЩЕНЫ!
ALL RIGHTS RESERVED
HER HAKKI SAKLIDIR
© seafoodplus.info
1
A
aa! выражает удивление
aba войлок; бурка; войлочный
abajur абажур
abanmak опираться, облокачиваться
abanoz черное дерево, эбеновое дерево
abartı гипербола, преувеличение
abartmak преувеличивать
Abaza абхазец
abdal бродячий дервиш
abdest aptes ритуальное омовение перед молитвой
abdestsiz не совершивший ритуальное омовение
abece азбука
abi старший брат; обращение к старшему по возрасту
abide памятник, монумент
abiye вечернее платье
abla старшая сестра, обращение к девушке, женщине старшей по возрасту
abluka осада, блокада, iktisadi ~ экономическая блокада
abone абонент, подписчик
abraşılık (-ğı) (мед.) проказа
abur cubur вздор, галиматья; мешанина (о пище)
acaba (в вопросительных предложениях выражает удивление, сомнение, нерешительность) интересно;
разве; неужели; ли; а; ~ kim geldi? интересно, кто пришел?
acar сильный, энергичный, смелый, отважный
acayip удивительный, странный, ~ bir hava странная погода; удивительно,странно
acele спешка, поспешность, торопливость; срочный, спешный; ~ telefon konuşması срочный телефонный
разговор
aceleci торопливый, суетливый, нетерпеливый
acemi неопытный, новобранец; новичок
acente агентство; агент; vapur ~si; sigorta ~si страховой агент
acı I 1. 1) горький, 2) перен. пронзительный, пронизывающий; 2. (в разн. знач.) горечь
acı II 1) боль, dış ~ sı зубная боль; 2) страдание; 3) горе
acıbadem – 1. горький миндаль; 2. (арго) хитрый, пронырливый
acıklı 1)печальный, горестный, скорбный; 2) досадный; 3)носящий траур, в трауре
acılı печальный, скорбный, горестный, грустный, ~ gözler печальные глаза
acıkmak проголодаться, acıktınız mı? вы проголодались?, karnım acıktı я проголодался
2
acıma жалость, сострадание, ~ duygusu чувство жалости
acımak 1) болеть (например, о руке, голове); 2) жалеть, сочувствовать, сожалеть;3) прогоркнуть
acımaz безжалостный
acımsı горьковатый
acırga хрен
acısız безболезненный; ~ olarak безболезненно, без боли
acil срочный, спешный, экстренный, ~ çıkış запасный выход; ~ ihtiyaç крайняя необходимость
аcilen срочно, быстро
âcir (ар.) арендодатель; лицо, сдающее в аренду
aciz (aczi) 1) бессилие, немощность, слабость, вялость, 2) неплатёжеспособность
aç I голодный, ~ kalmak голодать, ~ ~ına на голодный желудок; ~ karnına на голодный желудок; ~ bırakmak –
морить голодом
aç II (в разн. знач.) жадный
açacak (-ğı) прибор для открывания бутылок, консервов и т.д.
açar I ключ
açar II аперитив
аçgözlü алчный, жадный, ненасытный
açı угол; аспект, точка зрения
açıcı открывающий, раскрывающий, вскрывающий; iştah ~ возбуждающий аппетит
açık 1) открытый, ~ pencere открытое окно, 2) просторный, широкий, ~meydan широкая площадь, 3)
непокрытый; 4) ясный, ~ hava ясная погода,5) светлый (о цвете) ~ mavi светло-голубой, 6) вакантный; 7)
включенный 2. откровенно, прямо ~ konuşmak говорить откровенно, прямо
açıkça прямо, откровенно
açıkgöz ловкий. расторопный, хитрый; ловкач, пройдоха, плут
açıklama разъяснение, пояснение; заявление, сообщение; дикторский текст к фильму
açıklamak разъяснять, объяснять
açıklık (ğı) 1. простор, 2) открытое место, лужайка 3) астр. азимут 4)отверстие, 5)промежуток, интервал 6)
светлый оттенок (тон) 7)ясная (безоблачная) погода 8)ясность, четкость 9) откровенность, прямота 10)
оголенность, обнаженность, неприкрытость
açıksaçık непристойный, неприличный; полуобнаженный, слишком открытый
açıksaçıklık (-ğı) неприличие, непристойность
açıktan 1) издалека 2) без труда, легко; ~ para kazanmak легко зарабатывать деньги
açılış открытие
açılmak (açılır) 1)открываться (напр. о магазинах, зрелищных мероприятиях) 2) вести, выходить, (напр., о
дверях, окнах) kapı balkona açılır дверь выходит на балкон
açıortay биссектриса

3
açlık (ğı) голод, ~grevi голодовка
açmak 1) открывать; 2) включать, radyoyu aç включи радио; 3) доверять (напр., тайну); 4) рыть; 5) сверлить
açmaz 1. замкнутый, скрытный 2. 1) трудное положение, 2) махинация, плутовство
ad 1) имя, adınız ne(dir)? как вас зовут? как ваше имя?; ~ koymak давать имя, называть; 2. наименование,
название; 3. репутация, слава
ada остров
adacık (-ğı) островок
adaçayı (-nı) шалфей
adale мышца, мускул
adalet (-ti) справедливость; 2) юстиция, правосудие; ~ sarayı дворец правосудия
adaletli справедливый, беспристрастный
adaletsiz неправильный, несправедливый
adam 1) человек, devlet ~ı государственный деятель, iş ~ları деловые люди, бизнесмены, 2) мужчина
adamak I + Д.п., В.п. обещать; давать обет; давать слово
adamak II + Дп. посвящать кому-л., чему-л. (напр. книгу)
adamca 1) численно; 2) по-человечески, по-людски
âdap (-bı) мн. от edep обычаи, традиции; правила, порядки
adaş тёзка
adatavşanı (-nı) кролик
aday кандидат
adçekmek (adçeker) тянуть жребий
adem (ар.) yokluk отсутствие; ~ mesuliyet безответственность; отсутствие ответственности
adenit (-ti) (мед.) аденит, лимфоденит
adet (-ti) 1) число, количество 2) штука
âdet (-ti) 1) обычай, ~olduğu gibi как водится, 2) привычка, 3) менструация
âdeta прямо, прямо-таки, просто
adım шаг
adi простой, обычный, заурядный; низменный, вульгарный
âdil справедливый
adlamak + В.п. называть, давать имя кому-л.
adlı имеющий какое-л. имя, по имени; знаменитый
adli судебный, юридический
adliye юстиция
adliyeci юрист, работник юстиции
adres адрес
adsız без имени / названия

4
af (affı) 1) прощение, извинение, ~ınızı dilerim прошу извинения (прощения); 2) помилование, амнистия
afaroz отлучение (от церкви)
afet (-ti) 1. катастрофа, бедствие 2. красавица
affedebilme возможность прощения
affetmek 1)извинять, прощать, affedersiniz извините, простите; 2) миловать, амнистировать
Afgan афганский
Afganlı афганец, житель Афганистана
afiş афиша, объявление
afiyet здоровье, ~olsun! на здоровье! приятного аппетита
afyon опиум
ağ сеть, сетка
ağa господин
ağabey старший брат
ağaç (-cı) дерево; деревянный; elma ~ı яблоня
ağaçkakan дятел
ağaçlı обсаженный деревьями, с деревьями; ~ arazi лесистая местность
ağır тяжёлый, трудный; медленный; тяжело; неторопливо; ~ ~ медленно, потихоньку, важно; ~ bir iş трудная
(тяжёлая) работа; ~ bir yük тяжёлая ноша, груз
ağırayak (-ğı) беременная, на сносях
ağırlaştırıcı отягчающий; ~ sebepler отягчающие (вину) обстоятельства
ağırlık (-ğı) тяжесть, серьёзность
ağız (ağzı) I рот
ağız (ağzı) II острие, лезвие
ağız (ağzı) III устье, горлышко, горло; ~ı dar şişe бутылка с узким горлом
ağız (ağzı) IV говор, диалект, наречие; ~ çabukluğu скороговорка; satıcı ~ağzı жаргон лавочников
ağızbirliği (-ni) единодушие, согласованность, сговор, ~ etmek договориться, сговориться
ağızlık (-ğı) 1) мундштук, 2) намордник
ağlamak плакать
ağlatmak + В.п. заставлять плакать кого-л.
ağrı боль; ~ durdumu bir ilaç болеутоляющее средство; baş ~sı головная боль; ~ vermek + Д.п. причинять боль
кому-л.
ağrılı 1) болезненный, причиняющий боль (страдания), больной, ~ dişi больной зуб; 2) печальный, скорбный,
страдающий.
ağrımak болеть
ağrısız 1) безболезненный; 2) не знающий печали (забот), неунывающий; ◊ ~baş беззаботный человек.
ağtabaka ретина, сетчатая оболочка, сетчатка

5
ağustos август
ah (выражает сожаление, раздражение, тоску, радость) ах!, ох!, ой!; ~lar çekmek охать, вздыхать
ahali жители, население
ahbap (-bı) друг, приятель
ahdetmek (ahdeder) обязываться, брать на себя обязательства
ahdi договорный, обусловленный договором
ahır конюшня, стойло; хлев
ahiret (-ti) ар. потусторонний (загробный) мир
ahlâk (-kı) мораль, нравственность
ahlâkçı моралист, блюститель нравственности
ahlâkdışı (человек) не признающий этических норм; аморальный, неэтичный
ahlâklı нравственный, благовоспитанный
ahlâksız безнравственный, аморальный; непристойный
ahlat (-tı) дикая груша
ahmâk (-ğı) (арго) дурак
ahmâkça глупо, по-дурацки
ahmâklaşmak глупеть, становиться глупым
ahşap деревянный; ~ ev деревянный дом
ahtapot (-tu) 1) спрут, осьминог; 2) полип, опухоль; 3) приживальщик, нахлебник
ahu дикая коза; антилопа
ahududu (-nu) малина
ahval (-li) - мн. от hal состояние, положение; ~i umumiye общее положение, состояние чего-л.; dünya ~i
международное положение
aile семья, семейство; ~ durumu семейное положение; ~ hukuku семейное законодательство; ~ reisi глава
семьи; ~ sahibi семейный человек
ailece всей семьей
ait 1) касающийся, относящийся; size ~ bir mesele вопрос, касающийся вас; 2) принадлежащий; ona ~ toprak
принадлежащая ему земля; olmak а) касаться, относиться; b) принадлежать
ajans агентство; ticaret ~ı торговое агентство
ajurlu ажурный; ~ çorap ажурные чулки
ak белый (чаще в переносном значении)
akaç (-cı) сток; дренажная труба; дрена; водосток
akademi академия
akademisyen академик
akademisyenlik (-ği) звание академика
akamet (-ti) бесплодие

6
akarsu 1) река, речка, ручей, арык; 2) нитка алмазов или жемчуга
akaryakıt жидкое топливо, горючее
akasya акация
akbaba 1) седовласый старец, глубокий старик; 2) чёрный гриф, бородач
akçe (ар.) деньги
akciğer (анат.) лёгкое; ~zarı плевра; ~zarı kovuğu плевральная полость
akdetmek заключать (напр., мир, договор)
akı течение, поток
akıcı 1) текучий, жидкий; 2) плавный, гладкий; 3) ровный (о почерке); 4) лёгкий (напр., походка).
akıl (aklı) ум, разум, рассудок; память; ~ defteri записная книжка; ~nda kalsın! помни! (не забудь!)
akılcılık (-ğı) рационализм
akıllı умный; kısa ~ недалекий, ограниченный
akılsız неумный, глупый
akım 1) течение, поток; 2) elektrik ~ электрический ток; doğru ~ постоянный ток
akın 1) приток, наплыв, поток; 2) налёт, нападение, набег
akıntı течение, поток
akış течение (в разн. значениях); nehrin ~ı течение реки
akışkan текучий
akışlamak аплодировать
akide 1) вера, вероучение; 2) доктрина; принцип; 3) пустословие, болтовня
akik (-ği) (мин.) агат
аkis (-ksi) 1) отклик, эхо; 2) отражение; 3) обратное; ~ini iddia ediyor он утверждает обратное (тому, что
говорилось)
akit (-kdi) 1) заключение; 2) акт, договор, соглашение, контракт; 3) союз, брак
akkan лимфа; ~ dolaşımı циркуляция лимфы; düğümü лимфатический узел
aklamak 1) делать белым, отбеливать; 2) оправдывать, реабилитировать; прощать
aklanmak 1) становиться белым; 2) перен. выходить чистым; 3)быть реабилитированным
aklî разумный, рациональный; ~ı başında bir kadın разумная женщина
akmak (akar) 1) течь, протекать; литься; 2) сыпаться, высылаться
akmaz стоячий (о воде)
akort (-du) муз. аккорд; настройка (инструмента)
akpelin (бот.) полынь горькая
akraba родственник, родственники
akrabalaşmak породниться, стать родственниками
akrabalık (-ğı) родство, родственные отношения; kan ~ı кровное родство
akrep (-bi) скорпион

7
aksak хромой, прихрамывающий; плохо идущий; отстающий
aksakal аксакал, почтенный старец
aksam части, детали, принадлежности
aksamak прям. и перен. хромать
aksan 1) акцент; 2) ударение
akseleratör ускоритель, катализатор, акселератор
aksesuvar аксессуар
aksırmak чихать
aksi 1) обратный, противоположный; ~ takdirde в противном случае, иначе; ~nе наоборот; 2) упрямый
akşam вечер; вечером
aktarma 1) пересадка, (пассажиров); 2)перегрузка (товаров)
aktif активный
aktör актер
aktris актриса
аkuamarin аквамарин
akü akümülatör аккумулятор
aktüalite 1) актуальность, злободневность;2) текущие события; 3) кинохроника
akustik (-ği) акустика
akyuvar лейкоцит
al алый; ~ bayrak алый флаг (стяг)
ala 1) разноцветный; пёстрый 2) светло-каштановый
alabalık (-ğı) разновидность форели
alabildiğine насколько можно, как только можно, вовсю
alabros стриженный под бобрик (о волосах)
alaca пёстрый (о цвете, ткани)
alacak (-ğı) долг, (который следует получить с кого-л.); sizden ~ım var мне причитается с вас, вы мне должны
alacakaranlık (-ğı) сумерки
alacaklı заимодавец
alan I площадь, площадка; hava ~ аэродром
alan II отрасль, область, поприще, арена; spor ~ında в области спорта; diploması ~ında на дипломатическом
поприще; her ~da во всех областях
alârm 1. тревога; otomatik ~ сигнал тревоги; 2. будильник
alaşım сплав
alay I 1) шествие, процессия; 2) толпа; bir ~ много; толпами, массами; 3) воен. полк
alay II насмешка, издёвка; ~ etmek (ile) насмехаться, издеваться; ~а almak поднять на смех
alaycı насмешник

8
albastı родильная горячка
albay полковник
albeni привлекательность, обаяние, очарование, прелесть
albenili привлекательный, обаятельный, очаровательный
albüm альбом
alçak 1)в разн. знач. низкий; ~ iskemle низкая скамейка; ~ ses низкий голос, бас; 2) низкий,
подлый
alçaklık (-ğı) низкое положение; низость, подлость
alçamak унижать, оскорблять кого-л.
alçı гипс; ~уа almak наложить в гипс; положить в гипс
aldatıcı обманщик, лжец; ложный
aldatmak обманывать; водить в заблуждение
aldırmaz безразличный, безучастный; равнодушный
alegori аллегория
aleksandrit (мин.) александрит
alem 1) знамя, флаг 2) металлическая конструкция в виде полумесяца, шпиль и т. п., прикрепляемые на
минарете, куполе и т. п.
âlem 1) мир, вселённая; 2) мир, круги; spor ~i спортивный мир, спортивные круги; 3) люди, посторонние
alenen (ар.) явно, открыто, публично; на виду у всех; не скрывая
alerji аллергия
alerjık аллергический
alet (-ti) орудие, инструмент
alev (прям. и перен.) пламя; ~ alır воспламеняющийся
Alevî (ар.) шиит
alevlenmek (прям. и перен.) воспламеняться
aleyhtar противник, оппозиционер
alfabe азбука, алфавит; ~ sırasıyla в алфавитном порядке
algı восприятие, перцепция
algılamak воспринимать, познавать
alıcı I покупатель; клиент; приёмник
alıcı II televizyon ~sı телевизионный приёмник
alıç (-cı) рябина обыкновенная; вид боярышника
alık глупый, придурковатый; глупо, ошалело
alım взятие; покупка, закупка
alımlı привлекательный, симпатичный, приятный
alın (-lnı) лоб

9
alındı расписка, квитанция
alıngan впечатлительный, слишком чувствительный, быстро и бурно реагирующий; мнительный; обидчивый
alınganlık (-ğı) чувствительность
alıntı 1) цитата, выдержка 2) заимствование
alışkan привычный; приученный
alışkanlık (-ğı) привычка, навык; fena ~ дурная привычка
alışkı привычка
alışmak привыкать, свыкаться, приучаться
alışveriş купля-продажа, торговля
alim ученый
alkış аплодисменты, овация
alkışlamak + В.п. аплодировать
alkol (-lü) алкоголь
alkollü алкогольный
alkolsüz безалкогольный; ~ içki безалкогольный напиток
Allah аллах, бог; ~ ~ ! боже мой!, бог ты мой!; ◊ ~ bilir бог его знает, неизвестно; ~ senden razı olsun спасибо
тебе; ~а ısmarladık до свидания; ~а şükür слава богу
almak (alır) 1) брать; 2) получать; 3) покупать
Alman немец, немка
Almanca немецкий язык
almanak 1) альманах (сборник); 2) календарь (содержащий астрономические, метеорологические и другие
сведения)
almangümüşü (-nü) мельхиор
alo алло!; ~ ~ neresi orası? алло алло откуда говорят?
alt 1. низ, нижняя часть; 2. нижний; ~ kat нижний этаж; 3) под; внизу; yer ~ında под землёй
altar алтарь
altderi дерма, кожа
altgeçit (-di) подземный переход
altı шесть
altıgen шестиугольник; düzgün ~ правильный шестиугольник
altın золото; золотой
altıncı шестой
altışar по шести; ~ lira по шести лир
altmış шестьдесят
altmışıncı шестидесятый
alyuvar эритроцит, ama но, однако

10
ama но
amaç (-cı) (в разн. знач.) мишень, цель
amalgam амальгама
aman ох!, о боже мой!; помилуй!
amansız беспощадный
amatör любитель; любительский
ambalaj упаковка; ~ etmek упаковывать
ambar 1) склад, хранилище
ambargo эмбарго
amberbaris барбарис
ambulans скорая помощь
amca 1) дядя (со стороны отца); дядя (почитательное обращение к старшим); ~ kızı двоюродная сестра (со
стороны отца); ~ oğlu двоюродный брат (со стороны отца)
amel (ар.) işhal, sürügün понос, расстройство желудка; ~ ilacı слабительное средство
ameliyat (-ti) операция
аmetist (-ti) (мин.) аметист
amin (ар.) аминь! да будет так!
аmir начальник
amonyak аммиак
amortısman 1) амортизация; 2) постепенная выплата долга; 3) выкуп облигаций
ampul 1) лампочка (электрическая); 2) ампула
an миг, момент, мгновение
ana 1. мать; ~ dili родной язык; ~ baba родители; 2. главный, основной; ~ cadde основная (главная)
магистраль
anababa родители
anahtar ключ
anahtarlık (-ğı) брелок для ключей; футляр для ключей
analık (-ğı) 1) материнство; материнское чувство; 2) матушка; 3) мачеха
analitik аналитический
ananet (-ti) (ар.) (анат.) половое бессилие, импотенция
anayasa конституция
anayurt (-du) родина, отечество.
ancak лишь; между тем
andızotu (-nu) (бот.) девясил
ane (ар.) (анат.) лобковая кость
anemi анемия, малокровие

11
anestezi анестезия, наркоз; yerli ~ местный наркоз
angarya принудительные работы
anıt памятник, монумент
aniden неожиданно, внезапно, вдруг
anjin ангина
anket (-ti) бланк анкеты
anlam смысл, значение
anlamak понимать; разбираться; анализировать
anlamdaş синоним
anlamlı имеющий какое-л. значение; многозначительный; знаменательный
anlamsız бессмысленный, абсурдный
anlaşılmak быть понятым
anlaşılmaz непонятный, неясный
anlaşıt (-dı) компромисс
anlaşma соглашение. договор; договоренность; evlilik ~sı брачный договор
anlaşmak объясняться; договариваться; понимать друг друга
anlaşmazlık (-ğı) конфликт, разногласие
anlatı повествование, рассказывание
anlatıcı рассказчик, повествователь
anlatmak объяснять; рассказывать; anlatabildim mi? понятно?
anlayış понимание, сообразительность karşılıklı ~ взаимопонимание
anlayışlı понятливый, сообразительный
anmak упоминать; вспоминать, отмечать
anne мать, мама
anneanne бабушка со стороны матери
anomali аномалия, отклонение от нормы
anonim анонимный
anormal анормальный, ненормальный
ansızın внезапно, вдруг
ansiklopedi энциклопедия
ant (-dı) клятва
antarktik антарктический
anten спутниковая антенна
antepfıstığı (-nı) (бот.) фисташка настоящая
anterit (мед.) энтерит, воспаление тонких кишок
antik древний; Antik Roma Древний Рим

12
antika редкая вещь, редкость; антикварный; странный, чудной
antikor антитело
antipati антипатия
antiseptik антисептический
antlaşma договор
antrenman тренировка
antrenör тренер
anus (анат.) анальное (заднепроходное) отверстие
apaçık совсем открытый
apak совершенно белый
apandis аппендикс
apandisit (-di) аппендицит
apartman дом (многоквартирный)
apar topar поспешно, торопливо; впопыхах
apse абсцесс, нарыв, гнойник
aptal идиот, дурак
ar стыд, смущение
ага I расстояние, промежуток (во временном пространстве)
ara II отношение (между людьми ~lаrı açıktır они в ссоре; onlar ~sında cpеди них
araba повозка, телега; экипаж; автомашина автомобиль
arabacı извозчик, кучер
aracı посредник
aracılık (-ğı) посредничество
araç (-cı) средство
araçsız непосредственный, прямой непосредственно, прямо
aradan с тех пор; с того момента, с того времени
aralık приоткрытый
aralık (-ğı) 1) промежуток, пространство, промежуток времени, время
Aralık (-ğı) декабрь
aralıksız беспрерывный, безостановочный
aramak искать
Arap (-bı) араб
Arapça арабский язык
araştırma исследование
araştırmak 1) обыскивать; 2) исследовать, изучать
arayış поиски; kendini bir ~ поиски себя

13
araz симптом, признак
arazi земля, территория, земельный участок
ardıç (-cı) можжевельник; ~ rakısı можжевеловая водка
ardın (служ. слово) следом;~ ~ назад; задом; пятясь; отступая
ardınca позади, вслед за, следом за, по пятам
argo арго, жаргон, сленг
arı пчела
arılamak + В.п. чистить, очищать, выбирать сор (из крупы)
arıza поломка, неисправность; авария
arif (ар.) понятливый, смышленный, сообразительный
arife канун; bayram ~sinde накануне праздника
aristokrasi аристократия
aristokrat аристократ
aritmetik (-ği) арифметика; арифметический
Arjantin Аргентина
Arjantinli аргентинец, аргентинка
ark (-kı) I оросительный канал
ark (-kı) II 1) арка, свод; 2) электрическая дуга
arka 1. 1) спина; спинка; 2) задняя, обортная сторона; 3) продолжение; ~sı var продолжение следует;
~sında за чём-л., позади чего-л. evin ~sında bahçe var за домом есть сад задний, находящийся за чем-л.
arkadaş товарищ; mesai ~ı друг по переписке; iş ~i коллега,соратник
arkadaşlık (-ğı) дружба, дружеские отношения
arkeoloji археология
arktik арктичеcкий
arlanmak стыдиться, смущаться
armağan дар, подарок; премия
armak (arır) утомляться, уставать, ослабевать
armatör судовладелец
armut (-du) rpyша; дурак, простофиля
arpa ячмень
arsa земельный участок (под постройку)
arsen(ik) мышьяк
arsız бессовестный, нaхaльный, навязчивый.
artı 1. плюс; 2. 1) положительный, позитивный; 2) прибавочный
artık (-gı) I oстаток, излишек; остающийся, лишний
artık II уже, нaконeц

14
artım увеличение, рост
artırma аукцион
artırmak увеличивать, повышать
artmak увеличиваться, повышаться
arya ария
arzetmek (arzeder) представлять; докладывать, сообщать
arzu желание, охота
asalak (-gı) паразит
asalet (-ti) (ар.) 1. знатное происхождение, родовитость, благородство; 2. действие от своего имени
asaleten (ар.) лично от себя; по своей воле
asansör лифт
asayiş 1) порядок, спокойствие; 2) безопасность
asbest (-ti) асбест
asfalt асфальт; асфальтовый
asgarî минимальный
asıl (aslı) 1) оригинал, подлинник; 2) основа, сущность; ~ında В своей ocновe (сущности); seafoodplus.infoный,
истинный; 3. именно, как раз
asılmak 1) быть повешенным; 2) виснуть
asılsız беспочвенный, необоснованный
asır (-srı) век
asi непокорный, мятежный, бунтарский; бунтовщик, мятежник; повстанец
asil знатный; аристократический; благородный
asistan ассистент
asit (-di) кислота
asker воин, солдат
askerlik (-ği) – военная служба, воинская обязанность
askı 1) вешалка; 2) подтяжки
asla ни за что, никогда, никоим образом
aslan 1) лев; 2) (перен.) мужественный, храбрый человек
аslında по существу, на самом деле; в действительности
asma висячий; ~ koprü висячий мост
asmak вешать; висеть
aspirator пылесос; всасыватель
aspirin (мед.) аспирин
astar подкладка
astım (мед.) астма
15
astımlı астматик
astragan каракуль
Asuri ассириец
aş еда, пища
aşagı 1. низ; ~da внизу; 2 низкий, нижний; ~ kat нижний этаж; ~ fiyat низкая цена 3. вниз; ◊ ~yukarı около,
приблизительно
aşağılamak 1) понижаться, снижаться, опускаться, падать (о цене, качестве и т.д.); 2) унижаться, опускаться
aşağılık (-ğı) 1. 1) низкое качество; 2) низость; подлость; 3) унижение; 2. простой, грубый
aşama чин, ранг, звание; сан, класс, ступень, степень
aşçı повар
aşçıbaşı (-nı) главный повар; известный кулинар
aşı прививка; вакцина
âşık влюбленный; ~olmak быть влюбленным
aşılamak (прям. и перен.) прививать
aşınmak изнашиваться, протираться, рваться; делаться слабым, слабеть; разъедаться, разрушаться
aşiret (-ti) племя, род
aşırı чрезмерно, очень; чрезмерный, крайний
aşırıcı экстремист
aşırılık (-ğı) чрезмерность, крайность, излишество, излишек; крайняя степень
aşk (-kı) любовь
aşkolsun (междометие) браво! молодец! ну и ну! потрясающе!
aşmak (aşar) преодолевать, переваливать, превышать
at (-tı) лошадь; конь
ata отeц; дед, дедушка
ataerki патриархат
ataerkil патриархальный
atak атака
atamak назначать кого (на должность и т.н.)
atardamar 1) артерия; 2) магистраль, магистральная улица
atasözü (-nü) пословица
ataşe атташе
atatürkçü кемалист
atbalığı (-nı) сом
atelye мастерская, ателье; цex
ateş огонь; (прям. и перен.) жар, пыл; ~ etmek стрелять, вести огонь; ~i var у него есть температура; ◊
~ pahasına по бешенной цене; ~le oynamak играть с огнем. ateşböceği светляк обыкновенный
16
ateşçi кочегар, истопник
ateşkes прекращение огня
ateşlemek 1) зажигать; sobay ~ затопить печь; 2) совершать поджог; 3) стрелять, вести огонь
ateşli 1) огненный; огневой; горящий; 2) имеющий жар; температуру; 3) перен. горячий; пламенный, пылкий, 4)
перен. возбужденный, взволнованный
ateşzede погорелец
аtılgan смелый, отважный, бесстрашный; напористый, предприимчивый, ловкий; дерзкий
atılmak быть брошенным; бросаться, устремляться
atış стрельба
atıştırmak торопливо есть (или пить)
atik ловкий, проворный, расторопный; ловко, проворно, быстро
atlama (прям. и перен.) прыжок, скачок
atlamak прыгать, перепрыгивать
atlet атлет
atlı всадник; кавалерист
atlıkarınca кapyсель
atma метание c.; disk ~ метание диска
atmaca ястреб
atmak (atar) бросать, метать; стрелять; стучать, биться (напр. о пульсе, сердце)
atölye ателье
audit аудит
av oxoтa; рыбалка
aval 1) поручительство в платеже по векселю, аваль; 2) поручитель
avanak (-ğı) дурень, простофиля, простак; остолоп
avans аванс
avantaj выгода
avantürist авантюрист; авантюристический
Avar аварец
avare 1. праздношатающийся, шалопай, бездельник; 2. порывистый (о ветре)
avarya авария
avaryasız безаварийный
avcı охотник
avize люстра
avlamak охотиться; balık ~ ловить рыбу
avlu двор
avrat (-dı) баба, женщина; жена
17
Avrupa Европа
avuç (-cu) ладонь; горсть, пригоршня
avukat (-tı) адвокат
avukatlık адвокатский; ~ ve danışmanlık hizmetleri адвокатские и консультационные услуги
avunç (-cu) утешение
avundurmak утешать
Avusturya Австрия
ay 1) луна; 2) мecяц; bugün ayın kaçı? Какое сегодня число?; hangi aydayız? Какой сейчас месяц?;
şubat ayındayız сейчас февраль
aya святой, святая
ayak (-ğı) I нoгa; aylın ~ босиком
ayak (-ğı) II ножка (нaпp. стола)
ayak (-ğı) III ступень, ступенька
ayakkabı (-nı) бувь
ayakkabıcılık (-ğı) торговля обувью
ayar точность, верность; проба (на благородных металлах
ayarlamak выверять, регулировать
ayaz мoрoз
ayazlı морозный и ясный
aybaşı (-nı) месячный, менструация
ayça молодой месяц, серп Луны
ayçiçeği (-ni) подсолнечник
aydın I светлый; ясный
aydın II интеллигент
aydınlatma освещение
aydınlatmak освещать, делать светлым; разъяснять
aydınlatmış освещённый
aydınlık (-ğı) светлое, освещенной место; светлый
aygıt (-tı) прибор, аппарат; telefon ~ı телефонный аппарат
ayı медведь
ayık трезвый
ayıklamak + В.п. перебирать, сортировать, очищать, выбирать сор (из крупы)
ayıp (-bı) стыд, срам; постыдный, позорный
ayıplamak стыдить, корить; осуждать, порицать
ağırayak (-ğı) беременная, на сносях

18
ayırmak 1) отделять, разъединять, разлучать; 2) различать, видеть разницу; 3) занимать, держать,
выделять (напр. место, билет); bu sandalyeyi size ayırdı он занял этот стул для вас
ayıüzümü (-nü) (бот.) толокнянка, междвежьи ушки
ayin религиозный обряд, религиозная процессия
aykırı противоречащий, идущий вразрез; вопреки, наперекор, вразрез
aylık (-ğı) жалование, плата (за месяц)
aylık месячный ~ dergi ежемесячный журнал; üç~ трехмесячный ребенок
ayna зеркало
aynen в точности, точь-в-точь, буквально
aynı тот же самый, точно такой же; идентичный; ~ zamanda одновременно
ayran айран (напиток)
ayrı отдельный, особый, другой; ~ ~ отдельно, особо, врозь
ayrıca 1) отдельно, врозь; 2) кроме того
ayrılık (-ğı) 1) отделение, разделение; 2) расставание, разлука; 3) разногласие, расхождение
ayrılmak расставаться; уезжать, уходить; расходиться (o супругах)
ayrıntı подробность
ayrışmak разлагаться на составные части; расходиться
aysız безлунный
aytaşı (-nı) лунный камень
az малый, незначительный, небольшой; мало, немного
azalmak уменьшаться, сокращаться
azaltılma уменьшение, сокращение
azaltmak уменьшать, сокращать
azami максимальный; ~ sürat максимальная скорость
azap (-bı) мука, страдание
azar оскорбление, обида, упрёк
azarlama выговор, замечание
azarlamak + В.п. упрекать кого-л.
azgın 1) разъяренный; бешенный, свирепый; 2) непослушный, непоседливый, шкодливый; 3) с
незаживающими ранами
azımsamak + В.п. считать недостаточным; недооценивать, умалять
azın минимум; en ~dan как минимум, по меньшей мере
azınlık меньшинство
azim (azmi) твердое намерение, решимость
aziz 1) дорогой; ~ dostum мой дорогой друг; ~im дорогой мой; 2) уважаемый
aznavur герой, богатырь
19
B
baba отец, папа
babaanne бабушка (по отцу)
babacan добродушный, приятный, симпатичный
babalık (-ğı) отцовство; ~ davası иск об установлении отцовства; ~ testi тест на отцовство
babayiğit (-di) богатырь, молодец
baca труба (дымовая)
bacak (-ğı) нога
bacanak (-ğı) свояк
bacı сестра; (обращение) тетушка, тетка
badana побелка
badanacı маляр
badanalamak белить
badem миндаль
bademcik (-ğı) миндалевидная железа
badiye пустыня; степь; дикая местность
badya бадья, деревянный или стеклянный сосуд
bagaj багаж; el ~i ручной багаж, ручная кладь
bağ I виноградник; сад
bağ II связка; шнурки
bağbozumu (-nu) 1) сбор винограда; 2) время сбора винограда
bağcı виноградарь
bağdaş сидение по-турецки; манера сидеть, поджав под себя ноги
bağımlı зависимый
bağımsız независимый
bağımsızlık (-ğı) независимость, самостоятельность
bağıntı 1) отношения; 2) связь, отношение; 3) пропорция
bağırmak кричать, орать
bağırsak (-ğı) кишка; kalın ~ толстая кишка
bağış дар, подношение; пожертвование; прощение, помилование
bağışıklık (-ğı) 1) иммунитет, 2) броня; льгота, привилегия
bağışlamak 1) прощать, миловать; 2) дарить, жертвовать
bağlaç (-cı) 1) скрепка; 2) союз; 3) тире, дефис
bağlam связка, вязанка, пучок; букет
bağlama соединение; скрепление

20
bağlamak завязывать; завязывать узлом; привязывать; связывать
bağlanmak быть связанным; (перен.) привязываться
bağlantı связь
bağlı привязанный; связанный; зависящий, зависимый
bağlılık (-ğı) привязанность, привычка
bahane предлог, повод; ~siyle под предлогом
bahar весна
baharat специи, пряности
bahçe сад; nebatat ~si ботанический сад; sebze ~si огород; gül ~si розовая плантация
bahçıvan садовник
bahr море
bahsetmek + Исх.п. говорить, упоминать о чем-л.
bahşiş чаевые, подачка
baht (-tı) судьба, доля
bahtiyar счастливый
bakan министр
bakanlık (-ğı) министерство; Adalet ~ı Министерство юстиции; Çalışma ve Sosyal Güvenlik ~ı Министерство
Труда и Социального Обеспечения; İçişleri ~ı Министерство внутренних дел; Kültür ve Turizm ~ı
Министерство Культуры и Туризма; Maliye ~ı Министерство Финансов; Milli Eğitim ~ı Министерство
Национального Образования;
bakaya дезертир
bakıcı смотрящий, наблюдающий;няня, сиделка
bakım присмотр, надзор
bakımlı ухоженный
bakımsız неухоженный, запущенный
bakır медь; медный
bakış взгляд
bakışmak смотреть друг на друга, переглядываться
bakire дева, девственница
bakiye остаток
bakkal бакалейщик
bakkaliye бакалейные товары; бакалейный магазин
bakla бобы
baklava баклава (род турецкого пирога с орехами - сладость)
bakmak (bakar) 1) смотреть, глядеть; 2) выходить (напр. об окнах); bu oda sokağa bakıyor эта комната
выходит на улицу; 3) заботиться о ком-л., ухаживать
21
bakteri бактерия
bal мёд
balaban крупный, большой; толстый, здоровенный
balad баллада
balayı (-nı) медовый месяц
balçık (-ğı) глина
baldır (анат.) голень
baldız свояченица
baldudak методоточивый, сладкоречивый
bale балет; ~ eğitmeni балетмейстер
balerin балерина
balgam мокрота; слизь
balgamî cлизистый
balık (-ğı) рыба
balıkçı рыболов, рыбак; торговец рыбой
balina кит
balmumu воск
balo бал
balon эростат; воздушный шар
balozu нектар
balta топор
baltalı вооруженный топором
balyoz кувалда
bambaşka совсем другой, совершенно другой; совсем по-другому, совсем иначе
band плёнка, лента (для магнитофона)
bandıra штандарт; флаг
bandrol этикетка
bando оркестр
banka банк
bankacı специалист по банковскому делу; служащий банка
bankacılık (-ğı) банковское дело; банковский
banker банкир
banket сиденье (напр, в трамвае, в автобусе)
banliyö пригород
banotu (-nu) (бот.) белена
bant (-dı) лента, скотч; yara ~ı лейкопластырь

22
banyo ванна; купанье
:
baraj плотина
baraka барак
bardak (-ğı) стакан
barınak (-ğı) кров, пристанище; убежище, приют
barış мир; примирение
barışmak мниться, примириться
barışmaz непримиримый
barışsever миролюбивый
bari хоть, хотя бы
barikat баррикада
bariz ясный, явный, очевидный.
baro коллегия адвокатов
barut (-tu) порох
basamak (-ğı) ступенька, подножка
basık сдавленный, сплюснутый
basılı напечатанный, печатный
basımevi (-ni) типография
basın пресса, печать
basınç (-cı) давление
basit простой
baskı 1) давление, нажим; 2) тираж
baskın 1. превосходящий, доминирующий; 2. 1) нападение ; su ~ı наводнение ; 2) обыск
baskül весы для тяжёлых грузов
basma ситец
basmak 1) ступать; 2) печатать; 3) наступить, нагрянуть; 4) жать, нажимать
basur геморрой
baş= главный; старший; başşehir столица; başhekim главврач
baş I голова; глава; ~ dönmesi головокружение
baş II начало; ayın ~ında в начале месяца; ~tan сначала, снова
başabaş (фин.) по номиналу, по номинальному курсу
başak (-ğı) колос
başarı успех, удача
başarılı успешный, удачный, преуспевающий
başarısız безуспешный, неудачный
başarma успешное выполнение

23
başarmak + В.п. успешно выполнять, справляться; заканчивать, доводить до победного конца
başbaşa с глазу на глаз
başbakan премьер-министр
başka 1. другой; 2. кроме, помимо; sizden ~ кроме вас
başkan председатель; глава; президент
başkanlık (-ğı) председательство
başkası (-nı) другое (субстант. прилагательное); ~ına bakma! не смотри на другого!
başkent (-ti) столица, главный город
başkomutan главнокомандующий
başkonsolos генеральный консул
Başkurt (-du) башкир
başlahana кочанная капуста
başlamak (başlar) начинать, приступать; начинаться
başlangıç (-cı) начало
başlıca главный, основной
başlık (-ğı) заголовок, заглавие
başsağlığı (-nı) соболезнование; ~ dilemek + Д.п. выражать соболезнование кому-л.
başsavcı лавный прокурор
başşehir (-hri) столица, главный город
başvurma обращение, запрос
başvuru обращение, запрос; pasaport ~u запрос (о выдаче) паспорта
batak (-ğı) топь, трясина, болото
bataklı болотистый
bataklık (-ğı) болото
batarya батарея
batı запад
batım закат; гибель; gün ~ı заход солнца
batmak (batar) 1) тонуть; 2) садиться, заходить (о солнце)
batmış затонувший
battaniye одеяло (тканьёвое, шерстяное)
bavul чемодан
bay господин
bayan госложа; дама
bayat чёрствый; несвежий; с душком; старый
baygın лишившийся чувств, в обморочном состоянии
baygınlık (-ğı) обморок, потеря сознания; слабость

24
bayılmak 1) лишаться чувств, падать в обморок; 2) обожать кого-что-л., очень нравиться
baykuş сова
bayrak (-ğı) 1) флаг; знамя; 2) эстафета
bayram праздник
baysal спокойный, мирный
baytar ветеринарный врач, ветеринар
baz база, основа
bazan, bazen иногда, порою
bazı некоторые, иные; иногда, порою; ~ ~ иногда, порою, временами
bebek (-ği) грудной ребёнок, младенец
beceri 1) способность, ловкость, умение; 2) успех, удача
becerikli умелый, ловкий, искусный
becermek выполнять, справляться
bedava бесплатный
bedbin пессимист
bedel стоимость; цена
beden тело, туловище
bedesten крытый рынок
beden тело, туловище
beğeni вкус
beğenmek одобрять, нравиться
begonya (бот.) бегония
bej беж, бежевый
bekar холостой, неженатый
bekâret (-ti) девственность
bekârlık (-ğı) холостая жизнь
bekçi стoрож; страж
bekleme ожидание
beklemedik неожиданный, ~ bir haber неожиданная новость
beklemek 1) ждать; 2) сторожить, караулить
bekletmek + В.п. заставлять ждать
bekri горький пьяница, пропойца
belâ несчастье, беда; горе
beledî муниципальный
belediye муниципалитет
beleş (жарг.) на дармовщину, на халяву

25
Belçika Бельгия
Belçikalı бельгиец, бельгийка
belertmek таращить (глаза)
belge документ, справка; doğum belgesi свидетельство о рождении
belgesel документальный
belirli определённый
belirmek 1) показываться; 2) становиться
belirsiz неопределённый; неясный; неизвестный
belirti признак, симптом
belirtmek определять, доказывать
belkemiği (-ni) позвоночный столб, позвоночник
belki мoжет быть, возможно
bellek (-ği) память
belli очевидный, ясный, известный
belsem бальзам
belsoğukluğu (-nu) (мед.) гонорея
bembeyaz совершенно белый
ben I я
ben II рoдинка
bencil эгоист
benimsemek усваивать; присваивать
benzemek походить, быть похожим
benzer похожий; подобный; аналогичный
benzetmek + В.п. делать похожим; путать, принимать за другого; sizi bir başkasına benzettim я принял вас за
другого
benzin бензин
beraber вместе, сообща
beraberlik (-ği) ничья; maç ~le sona erdi матч закончился вничью
beraet (-ti) оправдание
berat (-tı) свидетельство, патент, удостоверение
berbat скверный, дрянной, паршивый
berber парикмахер
berdel обменный брак
bere берет
bereket (-ti) изобилие
bereketli изобильный; благодатный

26
beri 1. эта (ближайшая) сторона; 2. лежащий сторону, ближе; ırmağın ~ yakası этот (ближний) берег реки; 3.
(исходный пункт во времени) от, с; dünden ~ cо вчерашнего дня
berrak – прозрачный, чистый; ~ su прозрачная вода
besbelli совершенно ясный, очевидный; совершенно ясно, очевидно
besin питание, пища
beslemek 1) кормить, вскармливать; 2) разводить, выращивать; 3) прям. и перен. лелеять, вынашивать; fikir
~ вынашивать мысль; ümit ~ питать надежду
beste 1) мелодия; музыка; 2) привязанный
besteci, bestekâr композитор
beş пять
beşinci пятый
beşir приносящий добрую весть; улыбчивый
betonarme железобетон
bevlıyeci уролог
bey господин, бей
beyan заверение; декларация; ~ etmek cообщать, заявлять
beyanat заявление; ~ta bulunmak, ~ vermek – делать заявление
beyanname заявление, декларация; gümrük ~ si таможенная декларация
beyaz белый; ~ kağıt белая бумага; ~ ayı белый медведь; ~ a çekmek переписать набело
beyazlаtma отбеливание; diş ~ отбеливание зубов
beyazpeynir брынза
beyefendi господин, сударь (вежливая форма обращения).
beygir лошадь, ломовая лошадь.
beyin (-yni) мозг
bez полотно, холст, бязь
bezdirmek + В.п., Исх.п. надоедать кому-л. чем-л., раздражать
beze тесто в виде кругляша.
bezelye зелёный горошек
bezgin апатичный, вялый
bıçak (-ğı) нож; лезвие (безопасной бритвы keskin ~ острый нож; kör ~ тупой нож
bıçaklaşmak драться на ножах
bıkılmak становиться в тягость
bıkmak надоедать
bırakılmış бесхозный
bırakmak 1) оставлять, покидать; бросать; 2) переносить (на другой срок); 3) пускать, отпускать.
bıyık (-ğı) усы

27
biber перец; kara ~ чёрный перец; kırmızı ~ красный перец
biberon 1) рожок (бутылочка) для кормления; 2) мундштук ( для курения)
biçare несчастный, бедняга
biçerdöğer комбайн
biçim покрой, фасон, форма; ne ~ adam? что за человек?
biçki кройка; ~ evi ателье мод; ~ kalıbı выкройка
biçmek (biçer) резать; кроить; косить
biftek (-ği) бифштекс
bilanço баланс
bilârdo бильярд
bildirge заявление; повестка, извещение
bildiri сообщение, заявление, коммюнике
bildirilmek сообщаться
bildirim сообщение; извещение; заявление; декларация; işe başlama ~i заявление о приступлении к работе
bildirmek + В.п., Д.п. сообщать что-л. кому-л.; извещать, давать знать
bile даже
bileği брусок, точило
bilek (-ği) запястье
bilemek точить
bilen знающий
bileşik составной, сложный, комбинированный
bileşik (-ği) соединение
bileşim состав, смесь; соединение
bileşke (физ.) равнодействующая сила.
billet (-ti) билет
biletçi билетный кассир; кондуктор
bilezik(ği) браслет
bilgi знание; сведение; özel ~ler личные данные
bilgin учёный
bilgisayar компьютер
bilgisiz несведущий, невежественный
bilhassa в особенности, особо
bilik (-ği) понятливость, смышленность, знание
bilim наука
bilimsel научный
bilinç сознание; разум, рассудок

28
bilinçaltı подсознание; подсознательный; подсознательно
bilinen известный; en ~ самый известный
bilinmek быть известным; быть признанным
bilinmez неизвестный, неведомый
bilirkişi эксперт
billur кристалл; хрусталь
bilmece загадка
bilmek (bilir) знать; уметь
bilya, bilye 1) детская игра в шарики;2) подшипник
bin тысяча
bina здание
binbaşi (-sı) майор
bindirmek 1) посадить (на поезд и т.п.) ;2) наскочить, наехать
binici наездник
binicilik (-ği) верховая езда
bininci тысячный
binmek 1) садиться (на поезд и т .п.); 2) садиться верхом
bir 1) один; 2) какой-то; некоторый
bira пиво
biracılık (-ğı) пивоварение
birader брат; братец, браток (при обращении)
biraz немного
birçok(ğu) многие, большое количество.
bir daha еще раз; с отриц. формой глагола больше не
birden сразу, разом; вдруг, неожиданно.
birer по одному
birey индивид
bireyci индивидуалист
biri(si) некто; кто-то
biricik единственный
birikmek скопляться, собираться
biriktirmek + В.п. копить, собирать
birim единица
birinci 1) первый; ~ gelmek прийти первым, стать первым; ~ si во-первых; 2. наилучший; ~ mal наилучший
товар; 3. первые ряды(в кинотеатре)
birincilik (-ği) первое место; первенство

29
birkaç несколько
birleşik соединённый, объединённый; ~ Аrap Emirlikleri Объединённые Арабские Эмираты
birleşim соединение, воссоединение, aile ~i воссоединение семьи
birleşmek соединяться, объединяться
birleştirmek соединять, объединять
birlik (-ği) 1) единение, единство; iş ~ сотрудничество; 2) союз; 3) подразделение
birlikte вместе
birmi какой-то; Türk ~ какой-то турок
birtakım ряд
birterimli одночлен
bisiklet (-ti) велосипед
bisküvi(t) бисквит, печенье
bistro бистро, ресторанчик, закусочная
bit (-ti) вошь
bitik слабый, немощный
bitim 1) всходы; 2) окончание; конец
bitirmek заканчивать, оканчивать, завершать
bitişke шов
bitişmek соприкасаться, быть смежным, смыкаться
bitki растение
bitkisel растительный
bitmek I кончаться, иссякать;обессилевать, выбиваться из сил
bitmek II расти (о растениях, волосах)
bitpazarı (-nı) толкучка, барахолка
biz мы; ~e нам; ~сe, ~e göre по-нашему, по-нашему мнению, на наш взгляд; ~e gelince что касается нас; ~de
у нас, при нас
bizim наш
bizmut висмут
bizzat cам, персонально , лично ; ~kendisi лично он сам
blok блок; блочный
bluz блузка, кофточка
bobin катушка, бобина, барабан
bodrum подвал; ~ katı подвальный этаж
bodur низкорослый, карликовый
boğa бык
boğaz I горло; горлышко ( напр. бутылки)

30
boğaz II (геогр.) пролив
boğmaca удушье, удушливый кашель
boğmak душить, давить; топить
boğucu удушающий, удушливый
boğuk сдавленный, глухой ( о голосе, звуке)
boğulmak быть задушенным, задохнуться; утонуть
boğum узел, сочленение
boğuntu удушье
boğuşmak 1.)схватить друг друга за глотку, сцепиться 2.)спорить, ссориться
bok гадкий
boks бокс
bоksör боксёр
bol 1.)свободный, широкий 2.)обильный, изобильный
bollaşmak становиться широким (просторным)
bolluk (-ğu) обилие, изобилие
bomba бомба, граната
bomboş пустым пустой, совершенно пустой
bonbon конфеты
bonbonyer конфетница
boncuk (-ğu) синяя бусинка от сглаза; разноцветные бусы
bonfile филе, филейная часть
bono бона, чек, квитанция
bonşans! удачи! желаю удачи!
bora предгрозовой вихревой ветер
boran грозовой дождь, буря
borani борани (кушанье из риса, кислого молока, шпината и др. овощей)
borat (хим.) бура, тетраборат натрия
borazan труба, горн
borç (-cu) долг, заём, задолженность; namus ~u долг чести
borçlu задолжавший, должник
borda борт (судна)
bordro бордеро: ведомость
bornoz купальный халат; бурнус
borsa биржа
borsacı биржевик, биржевой делец
boru трубка; труба

31
borukabağı (-nı) разновидность крупноплодной тыквы
bostаn огород
boş пустой, порожний; незанятый, свободный, праздный; ~ söz пустые слова
boşalmak пустеть, становиться пустым
boşaltmak опорожнять, освобождать; разгружать, выгружать
boşanma развод
boşanmak 1) разводиться (о супругах) 2) начать лить, выгружать
boşboğaz болтливый, не умеющий держать язык за зубами
boşluk (-ğu) пустота; вакуум; пространство; промежуток
Boşnak (-ğı) босниец; боснийский
Boşnakça боснийский язык
boşuna напрасно
bot (-tu) I катер, моторная лодка; ~ gezisi поездка на катере
bot II ботинок; ботинки
boy рост; вышина, высота; длина, протяжение ; размер (линейный); yıllar ~unca на протяжении жизни
boya краска, окраска
boyacı маляр, красильщик
boyalı 1) покрашенный, выкрашенный 2) чищенный (об обуви)
boyamak 1) красить 2) чистить ( об обуви)
boylu какого-л роста; рослый; ~ adam рослый человек; kısa ~ низкого роста ; orta ~ среднего роста; uzun ~
высокого роста
boynuz рог
boynuzlamak бодать
boyun ( ynu) шея ; ~ eğmek повиноваться, смириться
boyuna непрерывно, постоянно
boyunca вдоль (чего-л.); во всю длину (чего-л.); в течение, на протяжении
boyunduruk (-ğu) иго, гнет, порабощение
boyut измерение
boz серый, пепельный
boza буза ( напиток из проса)
bozarmak сереть, посереть
bozdurmak разменивать деньги
bozgun разгром
bozkır степь
bozmak 1)портить, повреждать, расстраивать 2)менять ( деньги) 3)громить
bozuk 1) испорченный, плохой, дурной 2) мелкий , разменный 3) ~para мелкая монета, мелочь

32
bozukluk (-ğu) повреждение, расстройство
bozulmak портиться, ломаться
böbrek (-ği) почка
böcek (-ği) насекомое ; hamam ~i таракан
böğürtlen ежевика
bölge район, сектор, зона
bölme секция, отделение; перегородка; отсек
bölmek делить
bölüm 1) разделение, распределение ; ış ~ü разделение труда 2) раздел , глава ( о книге) 3)отделение
(напр. в больнице)
bölünmez неделимый, неотъемлемый; ~parça неотъемлемая часть
börek (-ği) пирог, пирожок из слоеного теста; çiğ ~ жареный пирожок с мясом, луком и специями; kıymalı ~
пирог с мясным фаршем; sigara ~i пирожок в форме сигары c начинкой из брынзы
böyle такой, такого рода; так, таким образом
böylece так, таким образом
bronşit бронхит
broş брошь
brüt брутто; валовой
bu этот; bununla birlikte вместе с этим; однако; несмотря на это
bucak (-ğı) угол; уголок
buçuk с половиной
budak ветка
budala дурень
budalaca глупо, придурковато
bugün сегодня
bugünkü сегодняшний, нынешний
buğday пшеница
buğu водяной пар
buğulama приготовление пищи на пару
buğulamak выпаривать, готовить на пару
buhar пар
buharlaşmak испаряться, выпариваться
buji свеча
bukadar (наречие) столько
bulamak намазывать, обмазывать
bulandırmak (прям. и перен.) пачкать; мутить

33
bulanık (прям. и перен.) мутный : ~su мутная вода; неясный, пасмурный( о погоде)
bulanmak 1) покрываться чем-л.; пачкаться 2) мутиться, становиться мутным
bulantı тошнота
bulaşıcı заразный
bulaşık 1) заразный ; ~hastalık заразная болезнь 2) грязная посуда; ~makınası посудомойка
bulaşmak пачкаться, грязниться
Bulgar болгарин, болгарка
Bulgarca болгарский язык
bulgur крупномолотая пшеница
bulmaca кроссворд
bulmak (bulur) 1) находиться, доставать 2) разведывать, открывать 3) достигать
bulundurmak иметь (держать) наготове, иметь в запасе
bulunmak (bulunur) 1) быть найденым; Bavul bulundu нашелся чемодан 2) находиться; evde bulunuyor он
находится дома; в соединение с существительным в местном падеже выполняет функцию
вспомогательного глагола: yardımda ~ оказывать помощь, помогать
buluntu находка
buluş открытие ; ilmi ~ научное открытие
buluşmak встречаться, sinizle ne zaman buluşuruz? когда мы с вами встретимся?
bulut (-tu) облако, туча
bulutlu облачный
bulvar бульвар
bumbar кишки для изготовления колбасы
bumburuşuk сильно мятый
bunak впавший в детство, выживший из ума
bunalım кризис, затруднение
bunalımlı кризисный
bura это место; ~da здесь; ~ya сюда ; ~dan отсюда; ~larda здесь, в этих местах( краях); ~sı это место, здесь;
~sı okul здесь школа ; ~sını okuduk artık это мы уже прочитали; ~sına kadar вот во сих пор, вот до этого места
buradan отсюда
buralı здешний
buram: ~ ~ об обильном выделении чего-л. (запах, дым, пот и др.); ~ ~ kokmak издавать сильный запах
burç (-cu) знак зодиака
burçak (-ğı) горошек посевной
burgaç (-cı) водоворот; воздушный вихрь
burgu бурав, буравчик, сверло; штопор
burgulamak + В.п. сверлить, буравить

34
burkmak вертеть, крутить
burma закрученный, витой, спиральный
burkulmak подвёртываться (о ноге)
burs стипендия
burun (rnu) (в seafoodplus.info) нос; носовая часть, носок; мыс
buruş морщина, складка
buruşmak (buruşuk) 1) покрываться морщинами, морщиться 2) мяться (о материи) ; bu kumaş buruşur mu?
эта материя мнется?
buruşturmak морщить, комкать, мять; yüzünü buruşturdu он морщил лицо
buruşuk сморщенный; мятый
but (-du) ляжка, tavuk ~u куриная ножка
buyurmak I приказать, повелеть; (вежл.) говорить, сказать bır şey mı buyurdunuz? вы что то сказали?
buyurmak II (вежл.) в значение служебного глагола etmek: teşrıf ~ оказать честь своим посещением
buyruk приказание, приказ, распоряжение
buyurun пожалуйста :gene buyurun! заходите ( приезжайте) снова! kahvenızı buyurunuz! извольте ваш кофе!
sofraya buyurunuz! прошу за стол Şöyle buyurun сюда, пожалуйста ( садитесь, пройдите)
buz лёд
buzağı (-nı) телёнок
buzdolabı (-nı) холодильник
buzkıran ледокол, ледорез
buzlamak покрываться льдом
buzlu покрытый льдом; со льдом
buzul ледник
buzullaşma обледенение
bücür коротышка (о человеке)
büfe буфет
bükme крученые нитки; шнур
bükmek вить, скручивать , сучить; гнуть, сгибать
Bükreş г. Бухарест
bülbül соловей
bülten бюллетень
bünye структура
bürkân вулкан
bürkanî вулканический
büro бюро, контора
bürokrasi бюрократия

35
bürüm покров, слой, оболочка
bürümek + В.п. окутывать, обволакивать
bürünmek + Д.п. погрузиться в; окутываться, обволакиваться
bütçe бюджет
bütün весь, целый, всё ,целиком, совершенно, полностью
bütüncü тоталитарный
bütünleşmek становиться единым целым, объединяться, концентрироваться
bütünlük (-ğü) целостность; территориальная целостность
bütünsel тотальный, всеобъемлющий
büyü колдовство, волшебство, чародейство
büyük 1) большой, крупный 2) великий ; ~ devlet великая держава 3) старший , ~ ana (anne) бабушка, ~ baba
дедушка
büyükelçi полномочный посол
büyükelçilik (-ği) посольство
büyükısırgan (бот.) крапива двудомная
büyüklük (-ğü) величина, численность
büyükmek вырасти, стать большим; стать больше (выше, старше)
büyükşehir большой город
büyülemek + В.п. околдовать, очаровать
büyüleyici обаятельный, чарующий, волшебный
büyültmek + В.п. увеличивать; fotoğrafı ~ увеличивать фотографию
büyümek становиться большим ; увеличиваться ; расти, вырастать
büyüteç (-ci) увеличительное стекло, лупа
büyütmek + В.п. увеличивать, делать большим
büzmek стягивать, сжимать, суживать
büzülmek стягиваться, сжиматься, суживаться, сокращаться, садиться

36
C
cacık (-ğı) салат из свежих огурцов и йогурта
cadaloz сварливая женщина, мегера, фурия, старая карга
cadde улица, проспект
cahil невежественный, тёмный; неграмотный; неопытный , зелёный
caiz дозволенный, разрешённый
caka (арго) выпендрёж, важничанье
cam стекло; стеклянный
cambaz акробат; канатоходец;) жонглёр
cami (î) мечеть
camia община; содружество
camlı cтеклянный, застеклённый ( например о шкафе)
can 1) душа, жизнь 2) прелестный , милый Ne ~ çocuk ! какое милое дитя! ; ~a yakın симпатичный, приятный :
~ım дорогой, милый ( при обращение) : ~dan а) от всей души, от всего сердца , искренне ; б) искренний : ~dan
dılerım желаю от всего сердца ; ~ı sıkılmak а) скучать, тосковать б) (исх.) надоесть, наскучить : bundan
~ı sıkıldı это ему надоело : ~ı ıstemek хотеться : ~ı bır şey ıstımıyordu ему ничего не хочется
canan возлюбленная, возлюбленный
canavar хищник, зверь
canciğer закадычный, задушевный; ~ dost закадычный друг
candan от всей души, искренне, сердечно
canevi (-ni) сердце, грудь; (перен.) центр; самое уязвимое место
cani (перс.) уголовный преступник; убийца
canilik (-ği) преступность; убийство
canavarca зверски, жестоко, свирепо
cankurtaran ~ кemerı спасательный пояс : ~ otomobili машина скорой помощи : ~ sandalı спасательная лодка
: ~ sımıdı спасательный круг : ~ yeleğı спасательный жилет:
canlandırmak + В.п. оживлять, приводить в чувство; возрождать; воскрешать в памяти
canlanmak 1) оживать, приходить в себя 2) оживляться
canlı живой; живо одушевлённый; подвижный, бойкий; выразительный; ~ оlarak
cansız бездыханный , бесчувственный, мертвый; вялый, интертный, безжизненный; неодушевлённый
cari текущий; ~ ay текущий месяц; ~ gider ödenekler ассигнования на текущие расходы
casus шпион
casusluk (-ğu) шпионаж
caz джаз; джазовый; ~ müziği джазовая музыка
cazip (-bi) cazibeli привлекательный , вызывающее интерес предложение

37
cebir (-bri) I насилие, принуждение
cebir (-bri) II алгебра
cebren силою, насильно, принудительно
cebri принудительный
cefa мучение, мука, страдание
cehalet невежество, незнание
cehennem ад
ceht (-di) çaba старание, усердие
ceket (-ti) пиджак, куртка
celse заседание, сессия
cemaat (-ti) приход, община; прихожане
cemiyet общество, ассоциация, лига
cenabet (-ti) осквернённость, ритуальная нечистота
cenaze покойник; ~ alayı похоронная процессия; ~ arabası катафалк; cenaze ~ı заупокойный намаз (по
мусульманину)
cendere пресс, вал
cenin зародыш, плод, эмбрион
cenk (-ği) сражение, битва
cennet (-ti) рай
cep (bi) 1) карман ~ telefonu мобильный телефон
cephane боеприпасы, боекомплект
cephe лоб, чело; фасад; фронт; сторона
cerahat рана; гной, сукровица
cerep (-bi) (мед.) чесотка, парша, короста
cereyan 1) (в разн. знач.) течение; solcu ~lar полит. левые движения: 2) поток, ток ; hava ~ı поток воздуха,
сквозняк ; elektrik ~ı электрический ток; 3) движение, ход
cerrah хирург
cesaret смелость, храбрость, отвага, мужество; ~ almak (bulmak) набраться смелости
cesaretli смелый, храбрый, отважный, мужественный
ceset (-di) труп, тело (покойника)
cesur смелый, храбрый, отважный, мужественный
cetvel таблица; список; линейка; ~ tahtası линейка
cevabî ответный; ~ mektup ответное письмо
cevap (-bı) ответ
cevher 1) руда; bakır ~i медная руда; 2) драгоценность
ceviz 1) орех; ~ ağacı ореховое дерево; 2) ореховый, из орехового дерева

38
ceylan газель
ceza наказание, кара; взыскание; ağır ~ (юр.) строгое наказание; ~ emri судебный приговор; ~ Kanunu
Уголовный кодекс; ~ vermek + Д.п. наказывать кого-л.; налагать взыскание на кого-л.; hapis ~sı тюремное
заключение; para ~ sı денежный штаф
cezaevi (-ni) тюрьма
cezaî (уголовно) наказуемый, заслуживающий наказания; ~ sorumluk уголовная ответственность; ~ mesele
уголовное дело
cezalandırmak наказывать, карать
cezalanmak быть наказанным, наказываться
Cezayirli алжирец; алжирский
cezve кофейник (для варки кофе по-турецки)
cılız чахлый, худой; слабый
cımbız ~ пинцет
cımbızlamak + В.п. выщипывать щипчиками (пинцетом)
cırcırböceği сверчок домовой
cırlak фистула, фальцет
cıva ртуть
cıvata болт, винт
cıvıltı щебетание, чирикание
cızbız мясо, жаренное на жаровне, вертеле
cızıltı шипение
cızırdamak шипеть
cibin муха, москит, комар
cibre виноградные выжимки, гуща, осадок
cici красивый, прелестный
cidden серьезно, не на шутку, всерьез
ciddi серьезный; ~ bir sevgi настоящая любовь
ciğer печень; ливер
cihan мир, земля, вселенная
cihaz аппарат, прибор
cilâ лак
cilâlamak лакировать, полировать; наводить глянец
cilt (-di) I кожа
cilt (-di) II переплет; том
cilve кокетство
cimnaz гимназия

39
cimri скупой, скаредный
cin джин, дух, демон
cinaî уголовный, преступный; ~ şube уголовная полиция
cinas (ар.) игра слов, каламбур; ~ yapmak острить; söz ~sı игра слов, двусмысленность
cınasçı остряк
cınaslı двусмысленный, иносказательный
cinayet (-ti) преступление, злодеяние; ~ davası уголовный процесс; ~ mahkemesi уголовный суд
cinnet (-ti) безумие, сумасшествие
cins I род; сорт; порода; породистый; ~ bir köpek породистая собака
cins II пол; erkek ~si мужской пол
cinsel половой, сексуальный
cinsibir единоплеменной, одной породы
cip джип
cips чипсы, хрустящий картофель
cirit (-di) дротик, метательное копьё
cisim (-smi) тело
civan юноша
civar 1) окрестность, предместье; округа; ~ında а) в окрестностях чего-л.; б) около, приблизительно; beş
milyon lira ~ında около пяти миллионов лир; 2) соседство, близость
civciv цыплёнок (только что вылупившийся из яйца)
cizgili полосатый, в полоску
coğrafya география
cop дубинка (полицейская)
coşku энтузиазм, воодушевление; экстаз, волнение
coşkun 1) возбужденный, взволнованный; пылкий, буйный; 2) бушующий (о ветре, море и т.н.)
coşkunca бурно, азартно
coşmak возбуждаться, волноваться; 2) расходиться, разбушеваться (о ветре, море и т.н.)
cömert (в разн. знач.) щедрый; ~ toprak щедрая земля
cömertçe щедро
cömertleşmek расщедриться
cuma пятница
cumartesi суббота
cumhurbaşkanı президент
cumhuriyet (-ti) республика; Türkiye ~i турецкая республика
cumhuriyetçi республиканец
cunta хунта; askeri ~ военная хунта

40
cübbe мантия; avukatlık ~ адвокатская мантия
cüce карлик, лилипут; маленький, низкорослый, карликовый
cümbüş развлечение, веселье
cümle 1) фраза, предложение; 2) весь
cürüm (-rmü) преступление, правонарушение; вина, проступок, провинность
cüzdan I кошелёк, бумажник; папка
cüzdan II удостоверение, свидетельство; hüviyet ~ı удостоверение личности; evlilik ~ı свидетельство о браке;
sağlık ~ı справка о состоянии здоровья

Ç
çaba усилие; старание; усердие
çabalamak прилагать усилия, стараться; силиться
çabuçak очень быстро, мигом, в один момент
çabuk быстро, скоро, живо; быстрый, скорый
çaçabalığı (-nı) шпроты
çaçaron краснобай, горлопан, крикун
çaçaronluk (-ğu) краснобайство, горлопанство
çadır палатка, шатёр
çafçaf показуха
çafçaflı вычурный, показной
çağ период, эпоха, век, возраст, время
çağanoz yengeç краб
çağdaş современник; современный
çağırmak 1) звать, вызывать; 2) созывать; призывать; приглашать; askere ~ призывать в армию; düğüne ~
приглашать на свадьбу; geri ~ отозвать (напр. посла)
çağlayan небольшой водопад
çağrı 1) приглашение; 2) воззвание; призыв
çağrışmak ile перекликаться, перекрикиваться; орать, кричать, галдеть
çakal шакал; (арго) шельма, пройдоха
çakıl галька, мелкий окатыш; гравий
çakır голубой, серовато-голубой
çakmak (-ğı) I зажигалка
çakmak II 1) забивать; çivi ~ забивать гвозди; 2) сверкать (о молнии); şimşek çaktı сверкнула молния
çakşir мужские шаровары
41
çalar с боем, бьющий; çalar ~ı будильник
çalgı музыкальный инструмент
çalgıcı музыкант; оркестрант
çalı кустарник, кусты
çalıkuşu птичка певчая
çalınmak быть украденным
çalınmış краденый, ворованный
çalıntı украденная, ворованая вещь; ~ cihaz краденый аппарат
çalışkan трудолюбивый, прилежный, старательный
çalışma работа; ~ saatleri рабочие часы
çalışmak 1) работать, трудиться; 2) стараться; 3) заниматься; derse ~ готовить уроки; matematiğe ~
заниматься математикой, готовить уроки по математике
çalkalamak, çalkamak 1) взбалтывать, взбивать; 2) полоскать
çalmak 1) бить, стучать; kapıyı ~ стучать в дверь; 2) воровать, красть; 3) играть (на музыкальном
инструменте); keman ~ играть на скрипке; 4) звонить; telefon çalıyor телефон звонит
çam сосна
çamaşır бельё; стирка; ~ makinası стиральная машина
çamçarşı кругом, со всех сторон
çamfıstığı кедровый орех
çamur грязь; глина; ~ banyosu грязевые ванны
çan колокол; ~ çalıyor звонит колокол
çanak (-ğı) глиняная чашка, миска
çanaksı напоминающий чашу, чашеобразный
çancı звонарь
çanta сумка; портфель; sırt ~ sı рюкзак; yol ~sı дорожная сумка
çap (-pı) диаметр, поперечник; калибр; размер
çapa цапка, мотыга; киркомотыга; рыхление
çapak (-ğı) 1) глазной гной; 2) обсечки; 3) заусенец, гарт, окалина (на металле)
çapalamak копать, рыхлить
çapkın волокита, женолюб, распутник, бабник; блудливый, похотливый
çapkınlaşmak стать повесой, волокитой, бабником; распуститься, избаловаться
çapkınlık (-ğı) волокитство, распутство, блудливость
çаргаz перекрещивающийся, скрещивающийся
çapul грабёж, разбой
çaput лохмотья, ветошь; тряпка
çarçabuk быстро-быстро, мигом, молниеносно

42
çаге средство; выход (из положения); başka ~si yok другoго выхода нет; ~sine bakmak найти выход из
положения; ◊ ne ~! ничего не поделаешь!
çaresiz безвыходный, безнадёжный; поневоле; ~ kalmak быть в безвыходном (безнадёждном) положении
çark (-kı) колесо
çarkıfelek I (-ği) (бот.) пассифлора, страстоцвет
çarkıfelek II (-ği) фейерверк
çarkıfelek III (-ği) (перен.) судьба
çarmıh крест
çarnaçar волей-неволей, хочешь не хочешь
çarpık кривой, перекошенный
çarpıntı удар, биение, yürek ~sı сердцебиение
çarpışma столкновение, стычка
çarpışmak 1) сталкиваться, наталкиваться друг на друга; 2) (ile) сражаться, биться, бороться
çarpma столкновение
çarpmak 1) налететь, наскочить, наехать; 2) биться
çarşaf простыня
çarşamba среда (день недели)
çarşı рынок (крытый), торговые ряды
çatal вилка (столовая); раздвоенный, разветвлённый
çatallanmak раздваиваться, разветвляться
çatı кровля; ~ altı мансарда
çatık нахмуренный (о бровях)
çatırtı треск
çatışma столкновение, конфронтация, конфликт
catışmak ile спорить, препираться с кем-л.
çatlak (-ğı) (прям, и перен.) трещина; треснувший, лопнувший
çatlamak (прям, и перен.) треснуть, лопнуть
çatmak 1) нападать, выступать с нападками; 2) примётывать
çatra patra кое-как; через пень колоду
çavdar рожь
çavuş глашатай; унтер-офицер, сержант
çay чай
çaydanlık (-ğı) чайник
çayevi (-ni) çayhane чайная
çayır луг
çayırkuşu (-nu) жаворонок

43
çaylak (-ğı) коршун
Çeçen чеченец, чеченка
Çenence чеченский язык
çek (-ki) чек; seyahat ~i дорожный чек
çekap профилактический осмотр; профилактика
çekecek (-ği) рожок (для надевания обуви)
çekici тягач, буксир
çekiç (-ci) молот; молоток
çekiliş тираж, розыгрыш
çekilme оставка; geri ~ отступление
çekilmez несносный, невыносимый
çekim притяжение; yer ~i земное притяжение
çekimser воздержавшийся (при голосовании)
çekingen стеснительный; осторожный; сдержанный
çekinmek + Исх.п. воздерживаться; стесняться
çekirdek (-ği) 1) косточка, зёрнышко, семечко (в плодах); 2) ядро; ~ enerjisi ядерная энергия; atom ~ i
атомное ядро
çekirge саранча; ~ kuşu скворец
çekişmek ссориться, ругаться
çekmece 1) ящик 2) бухта
çekmek (çeker) 1) тянуть, тащить; привлекать; birinin dikkatini ~ привлекать чье-л. внимание; 2) вытаскивать,
выхватывать; 3) втягивать, вдыхать; sigara dumanını ~ втягивать дым папиросы; 4) отзывать (напр, посла); 5)
брать, снимать со счёта; bankadan para ~ брать деньги из банка; 6) чертить, проводить (напр. линию); 7)
выносить, испытывать; bu adam çok çekti этот человек много пережил; 8) подвергать, привлекать; sorguya
подвергать допросу; 9) натягивать, надевать (напр, обувь); 10) садиться (о материи); ◊ bayrak ~ поднимать
флаг. 11) принимать (о сигнале тел.) burada telefonum çekmiyor. – у меня тут телефон не ловит (сигнал)
çekmemezlik (-ği) нетерпимость; зависть
çekmez не вытягивающийся, не садящийся при стирке (о материи)
çelenk (-ği) венок
çelgi головной платок
çelik (-ği) сталь; стальной
çelim осанка, телосложение
çelimli хорошо сложенный, статный, осанистый
çelimsiz плохо сложенный, с плохой осанкой, неказистый (человек)
çelişiklik противоречивый; противоречие
çelişmek ile противоречить чему-л., кому-л.

44
çelme подножка
çember 1) круг, окружность; 2) обруч; железное кольцо; 3) котёл
çemen тмин обыкновенный
çene челюсть; подбородок; ~ kemiği челюстная кость; alt ~ нижняя челюсть; üst ~ верхняя челюсть
çenebaz болтливый
çengi танцовщица
çengel крючок
çentik выемка, зарубка, щербина; насечка
çerçeve 1) рама; оправа; gözluk ~si оправа для очков; 2) рамки
çerçi торговец вразнос, лоточник; галантерейщик
çerez закуска (перед едой)
çerezlenmek перекусывать, закусывать
çerezlik (-ği) то, что годится для закуски
çerge палатка; шатёр; çingene ~si цыганский шатёр
Çerkez черкес; черкесский
çermik (-ği) горячий источник; лечебные воды; водолечебница
çerviş топлёное сало; сок (жижа) приготовленного блюда
çeşit (-di) вид, сорт; ассортимент; ~ ~ разный-разный, всевозможный
çeşitli разные, различные, разнообразные
çeşitlilik (-ği) разнообразие
çeşme 1. источник (воды); фонтан, водоем; musluklu ~ (водопроводная) колонка; 2. кран (в раковине)
çete отряд (партизан, повстанцев) банда, шайка
çeteci повстанец, партизан
çetin (в разн. знач.) трудный, сложный; ~ mesele сложный вопрос; ~ mizaç трудный характер; ◊ ~ ceviz
крепкий орешек
çevik быстрый, подвижный
çeviren переводчик
çeviri перевод; ~ yapmak делать перевод
çevirme I жаренный на вертеле; kuzu ~si жареный барашек, барашек, жареный на вертеле
çevirme II перевод; Türkçe’den ~ bir eser произведение, переведённое с турецкого языка
çevirmek 1) поворачивать, переворачивать; 2) крутить, вращать; 3) возвращать, отправлять обратно; 4)
переводить (на другой язык); 5) перелицовывать (одежду); 6) превращать во что-л.
çevirmen переводчик
çevre круг, окружность; округ, округа
çevriyazı транскрипция
çeyiz (-ği) приданое

45
çeyrek (-ği) четверть
çıban чирей, нарыв
сığ лавина (снежная)
çığırtkan зазывала
çığlık (-ğı) крик, вопль
çıkagelmek вдруг появиться; неожиданно прийти
çıkar I расчёт, выгода, польза, интерес; ~ gözetmeden бескорыстно
çıkar II путь, способ; выход
çıkarmak 1) вынимать, вытаскивать, извлекать; 2) выводить; выдворять; увольнять; 3) протянуть, дожить; 4)
(воен.) asker ~ высаживать десант; 5) опубликовывать, издавать, выпускать; 6) производить, добывать; 7)
вывозить (товары); 8) вымещать (напр, злобу); ◊ ses çıkarmamak не возражать, молчать, 9) вычитать
çıkarsever материалист, меркантильный человек
çıkarsız бессеребренник
çıkık (-ğı) вывих; вывихнутый; выступающий (наружу)
çıkış выход, выезд (с территории)
çıkmak (çıkar) 1) выходить; 2) подниматься, взбираться; 3) отправляться; yola ~ отправляться в путь; 4)
появляться (неожиданно); 5)стоить, обходиться; 6) исполнять роль; Otelloya ~исполнять роль Отелло; 7)
вести, следовать; bu yol nereye çıkar? куда ведёт эта дорога?; 8) оказаться; bu kumaş çürük çıktı эта материя
оказалась гнилой; 9) выходить, издаваться, выпускаться; bu gazete nerede çıkıyor? где издаётся эта газета?;
10) кончаться, проходить, завершаться; kış çıktı зима кончилась; 11) повышаться (о цене); 12) всходить,
восходить (о небесных светилах); 13) получать вывих; ayağım çıktı я вывихнул ногу; paradan ~ издержаться,
истратиться; ortaya ~ возникать, вставать (о вопросе)
çıkmaz тупик, безвыходное положение
çıldırmak сходить с ума, лишаться рассудка
çılgın безумный, сумасшедший; безрассудный; безумец
çınar чинара, платан
çini фаянс, изразец
çıplak голый, обнаженный
çıra смольё, сосновая щепа (лучина)
çırak (-ğı) ученик, подмастерье
çırçır 1) хлопкоочистительная машина; 2) родничок; 3) треск
çırpınmak трепетать, трепыхать; биться, извиваться; 3) метаться
çırpmak + В.п. трясти, вытряхивать; взбивать; ~ çırpmak выбивать ковры
çıtırdamak издавать треск (хруст); трещать; хрустеть
çıvgın 1) дождь со снегом и ветром 2) молодой побег, росток
çıyan (зоол.) сколопендра

46
çiçek (-ği) 1) цветок; 2) оспа
çiçekçi продавец цветов
çiçeklik (-ği) ваза для цветов, цветочная клумба, цветник, цветочный горшок
çift пара; парный
çiftçi земледелец,фермер
çiftçilik (-ği) земледелие, сельское хозяйство
çifte I парный, двойной; двухвесельный
çifte II двустволка
çiftleşmek 1) соединяться в пары; делаться парным, сдваиваться; 2) случаться, спариваться
çiftşik (-ği) ферма, хозяйство, поместье
çiğ сырой, не варённый, недоваренный
çiğnemek 1) жевать, разжёвывать; 2) топтать, мыть (ногами); 3) давить
çiklet (-ti) жевательная резинка
çikolata шоколад
çil I рябчик
çil II веснушки
çile моток (ниток и т.п.)
çilek(ği) земляника, клубника
çilingir слесарь
çilli веснушчатый, в веснушках, в пятнах
çim трава в саду (на газонах)
çimdiklemek щипать, отщипывать
çimen 1) зелень, трава, мурава; дёрн; 2) луг, лужайка, газон
çimento цемент
Çin Китай
çinbeyazı цинковые белила
çingene цыган
çini 1) изразцы (для облицовки стен и т.н.); изразец, кафель; 2) фарфор; фаянс
çinicilik керамика, гончарное искусство.
çinko 1. цинк; 2. цинковый
Çinli китаец
çipçiğ - совершенно сырой, совсем сырой
çirk (-ki) грязь, нечистоты
çirkin некрасивый, безобразный; некрасиво, безобразно
çiselemek моросить
çiş моча

47
çit изгородь, плетень, забор; ограда
çivi гвоздь
çiy роса
çizelge разлинованная бумага; расписание, график; таблица
çizer ressam - художник
çizgi линия, черта
çizme сапог
çizmek (çizer) проводить линию, линовать; вычёркивать, стирать
çoban пастух
çocuk (-ğu) ребёнок, дитя; парень
çocukluk (-ğu) детство, детские годы; ребячество
çoğalmak увеличиваться, расти (в числе), размножаться
çoğaltmak увеличивать (в числе), размножать
çoğunluk (-ğu) большинство
çok(ğu) много; очень
çorak(ğı) солончак; солончаковый, неплодородный (о почве)
çorap(bı) чулки, носки
çorba суп, похлёбка
çökelti осадок, отстой
çökmek 1) опускаться; 2) обваливаться, обрушиваться; 3) впадать, вваливаться (о щеках, глазах).
çöküntü I оседание; обвал; обломки, развалины, руины, разрушения; впадина
çöküntü II отбросы, подонки
çöküntü III (перен.) падение, крушение, крах
çöl пустыня
çölümsü в виде пустыни, пустынный, пустынообразный; полупустынный
çömertçe щедро
çömlek (-ği) горшок (глиняный)
çöp 1) щепочка; былинка; 2) мусор
çöplük (-ğü) свалка
çörek (-ği) чурек (лепёшка из пресного теста)
çörten жёлоб
çözelti раствор
çözmek 1) развязывать, распутывать; расстёгивать; 2) решать, разрешать (напр. проблему, задачу)
çözülmek 1) развязываться; 2) растворяться
çözüm решение, разрешение (напр. проблемы, задачи)
çubuk (-ğu) 1) прут; 2) трубка, чубук

48
çuha сукно
çukur 1) яма, впадина; овраг; 2) ямочка (на щеках); 3) могила
çul грубая шерстяная ткань; шерстяная попона
çuval мешок
çünkü потому что, так как
çürük (-ğü) гнилой, прогнивший; испорченный; непрочный; синяк
çürümek гнить, разлагаться, портиться
çürümüş гнилой, сгнивший, прогнивший

49
D
da/de тоже; также; и
dadaş (разг.) брат; парень, браток (обращение)
dadı няня, нянька
dağ гора
dağar кожаный мешок; глиняный сосуд с широкой горловиной
dağcı альпинист
dağılmak 1) рассеиваться, расходиться; 2) быть розданным, быть распределённым
dağınık 1) рассыпанный; распылённый; 2) разбросанный; неубранный, в беспорядке
Dağıstan дагестан
Dağıstanlı дагестанец
dağıtım распределение, раздача
dağıtmak 1) рассеивать, развеивать, разгонять; 2) раздавать, распределять
dağlı горец
dağlık горный, гористый
daha ещё; всё ещё; более; ~ güzel более красивый, красивее
dahi и, также, даже; bunu ben ~ biliyorum этого и я знаю
dâhi гениальный (чаще о человеке); гений (о человеке)
dahil внутренность, внутренняя часть; включая, включительно
daima постоянно, всегда
daimi постоянный
dair о, относительно
daire I круг, окружность; ~sinde в рамках чего-л.; bu esaslar ~sinde в рамках этих положений
daire II квартира; ayrı ~ отдельная квартира
daire III департамент, отдел; pasaport ~si паспортный отдел
dairevi круглый
dakik 1) тонкий; 2) точный
dakika минута
daktilo 1) (~bayan, ~hanım, ~kız) машинистка; 2) машинопись; ~ makinesi пишущая машинка
dal ветвь, ветка; отрасль; bilim ~ отрасль науки
dalak (-ğı) селезёнка
dalaş скандал; драка
dalga (в разн. знач.) волна; вал (водяной); uzunluğu длина волны; ses ~sı звуковая волна
dalgakıran волнорез
dalgalandırmak 1) волновать; 2) развевать, колыхать

50
dalgalanmak волноваться, покрываться волнами; колыхаться, развеваться
dalgıç (-cı) водолаз
dalgın задумчивый; рассеянный
dalgınlık задумчивость; рассеянность
dalış погружение на глубину, дайвинг
dalkavuk льстец; подлиза
dalmak погружаться, опускаться; denize ~ нырять, погружаться в море; işe ~ погружаться в работу
dalya георгин
dam крыша
dama шашки (игра)
damak (-ğı) нёбо
damar 1) (в разн. знач.) жила; altın ~ı золотая жила; 2) вена
damat (-dı) зять (муж дочери); жених
damga штемпель; клеймо; печать; ~, ayar ~sı проба (на серебре, золоте); ◊ ~ pulu гербовая марка
damıtmak дистиллировать, перегонять
damızlık семенной, селекционный; племенной (о животных)
damla (прям. и перен.) капля
damlalık (-ğı) пипетка
damlamak капать
damping демпинг
dana телёнок; ~ eti телятина
Danımarka Дания
Danımarkaca датский язык
Danımarkalı датчанин, датчанка
danışma консультация
danışmak консультироваться, советоваться
danışman советник, консультант
danışmanlık (-ğı) консультирование
dans танец, пляска
dansöz танцовщица, балерина
dantel, dantelâ кружево
dapdar узенький, очень узкий
dar 1) узкий, тесный; 2) недостаточный; ~ gelirli малооплачиваемый; vaktim ~dır у меня время
ограничено; ◊ ~da bulunmak испытывать денежные затруднения, нуждаться
daralmak сужаться, становиться узким
darbe (в разн. знач.) удар; переворот

51
dargın сердитый, обиженный
darı просо
darılışmak сердиться друг на друга
darılmak обижаться
darlık (-ğı) нехватка, затруднение
dâva иск, тяжба, судебное дело; ~ açmak открыть (возбудить) дело; ~yı kazanmak выиграть (судебное) дело
davacı истец, жалобщик
davalı ответчик
davar мелкий рогатый скот
davet (-ti) 1) приглашение; ~ etmek приглашать, звать; ~i üzerine gelmek приехать по
приглашению кого-л; 2) банкет
davetiye пригласительный билет
davetli приглашённый, гость
davranış отношение, обращение; поступок, поведение, действие
davranmak держаться, вести себя; действовать, поступать
davul барабан
davulcu барабанщик
dayak (-ğı) 1) побои; ~ atmak бить, избивать; yemek быть побитым; 2) подпорка
dayamak подпирать, прислонять
dayanak (-ğı) опора; защита
dayanıklı крепкий, прочный; выносливый, стойкий
dayanıksız непрочный; невыносливый, слабый
dayanışma солидарность, сплочённость
dayanmak 1) опираться, облокачиваться; 2) переносить, выносить, выдерживать
dayı дядя (со стороны матери)
dazlak лысый, плешивый
de и, а, же; тоже; ben de я тоже, и я; yoruldum da, acıktım da я и устал, и проголодался
dede дед, дедушка
dedikodu сплетни, пересуды, слухи
defa раз; bazı ~ иногда; bir ~ один раз, однажды; birkaç ~ несколько раз; bu ~ на этот раз; ~larca
неоднократно
defile демонстрация, показ (мод)
defne лавр, лавровое дерево
defnetmek + В.п. хоронить, погребать кого-л.
defolmak (defolur) быть изгнанным; defol! убирайся!
defter тетрадь; hâtıra ~i дневник

52
değer i 1) цена, стоимость; ~i biçilmez неоценимый; 2) достоинство; заслуга; 2. стоящий, достойный; dikkate ~
достойный внимания
değerbilmez не умеющий ценить, неблагодарный
değerli ценный, драгоценный, дорогой; уважаемый
değersiz ничего не стоящий, малоценный
değil (именное отрицание) не; ben doktor değilim я не врач
değirmen мельница
değirmenci мельник
değişebilme изменчивость
değişik изменившийся; разный, различный
değişiklik (-ği) перемена, изменение
değişmek 1) меняться, изменяться, сменяться; hava değişti погода изменилась; 2) обмениваться; onunla
saatlerimizi değiştik мы обменялись с ним часами; 3) переменить, сменить
değiştirmek менять, обменивать
değmek касаться, прикасаться
değnek (-ği) палка, трость
dehliz вестибюль, прихожая; коридор.
dehşet (-ti) 1) страх, ужас; 2) диво!, чудо!
dehşetli ужасный, страшный
dek до
dekadan декадент
dekan декан
dekolte декольтированный; gayet ~ сильно декольтированный
dekont вычет
dekor декорации
dekoratif декоративный
deli сумасшедший
delidolu безрассудный, сумасбродный
delik (-ği) дыра, отверстие; дырявый
delikanlı юноша, молодой человек
delil доказательство, довод, аргумент
delibozuk сумасбродный
delidolu безрассудный, сумасбродный
deliduman ненормальный, полоумный; сумасбродный, безрассудный
delik дырявый; ~ cep дырявый карман
delik (-ği) дыра, отверстие; anahtar ~ği замочная скважина

53
delirmek сходить с ума
delmek продырявливать, просверливать
demagoji демагогия
demeç (-ci) заявление; интервью
demek (der) 1) говорить; ne diyorsunuz? что вы говорите?; bununla ne ~ istiyorsunuz? что вы хотите этим
сказать?; 2) называть; buna ne dersiniz? как вы это назовёте?; 3) значить, означать; ~ ki, ~ oluyor ki значит
(стало быть, выходить), что ; bu ne ~ ? что это значить?; ◊ ne diye ? зачем?, чего ради?
demet (-ti) букет; пучок; сноп
demin только что, сейчас, недавно
demir 1. 1) железо; 2) якорь; 2. железный
demirbaş инвентарный фонд, инвентарь
demirci кузнец
demirkapan магнит
demiryolcu железнодорожник
demiryolu (-nu) железная дорога
demlenmek 1. завариваться ( о чае) 2. (разг.) дойти до «кондиции»
demode вышедший из моды, устаревший
demokrasi демократия
demokratik демократический
denek (-ği) 1) образец, образчик 2) испытанный, испробованный; ~ taşı пробный камень
deneme испытание, опыт, проба
denemek испытывать, пробовать
denetim наблюдение, контроль
denetlemek наблюдать, контролировать
deney опыт, эксперимент, испытание
deneyim экспериментирование
denge равновесие
denilmek (denilir) говориться, быть сказанным
deniz море, волнение в море, bugün ~ var сегодня море неспокойно
denizaltı подводная лодка
denizaşırı заморский
denizci моряк, мореплаватель
denizcilik (-ği) мореходство
denizkızı (-nı) русалка, (сказ.) сирена
denk (dengi) противовес, контргруз 2)равный, эквивалентный
denklem уравнение

54
denklik (-ği) подобие, соответствие, адекватность, соразмерность
denli тактичный
densiz бестактный
depo склад, бак
depozit (фин.) депозит, залог
deprem землетрясение
depresyon депрессия
derbeder скиталец, бродяга
derbent (-di) горный проход, теснина; крепость на границах горных перевалов
dere речка, ручей (горный),ущелье, долина, пересыхающее русло реки
derece градус, температура 2)градусник ,термометр 3)ступень, степень, уровень
dereotu (-nu) укроп
dergi журнал, сборник
derhal сейчас же, тотчас, немедленно
dеri кожа, кожаный; шкура, кожица (плодов)
derialtı подкожный
derin глубокий
derinleşmek углубляться
derinlik (-ği) глубина
derken вдруг, в этот момент, в это время
derman энергия, сила; излечение, избавление
dernek (-ği) общество, кружок
ders урок
dersane класс, аудитория
dert (-di) страдание, мучение, несчастье
dertli страдающий, горестный, печальный
derttaş друг по несчастью
desen рисунок, ~li kumaş набивная ткань
destan дестан, эпический сказ
deste пачка, связка, букет
destek (-ği) (прям. и перен.) поддержка,опора
desteklemek поддерживать
deşmek + В.п. бередить; yaraları ~ бередить раны
dev гигант, великан; див, злой дух
devam продолжение, длительность, продолжать
devamlı продолжительный, длительный

55
deve верблюд
devekuşu (-nu) страус
devir (-vri) время, эпоха, период
devir (-vri) вращение, оборот, круг, виток
devirmek валить, опрокидывать; свергать правительство
devlet (-ti) I государство, держава
devlet (-ti) II счастье, благополучие
devletleştirmek национализировать, передавать в руки государства
devre период, стадия; (спорт.) период, круг
devren (юр.) с передачей прав; ~ kiralık apartıman дом, сдаваемый в субаренду
devretme сдача
devriâlem кругосветное путешествие
devrim революция
devrimci революционер, революционный
devriye патруль
deyim образное выражение; поговорка
dezenfeksyon дезинфекция
dezenfekte дезинфицированный; ~ etmek дезинфицировать
dış seafoodplus.infoя,наружная сторона, seafoodplus.infoй,наружный~ siyaset внешняя политика, ~ kapı наружная дверь,
~ında вне,снаружи, bunun ~ında кроме этого, ~ından извне,şehir ~ı загородный
dışarı внешняя (наружная сторона),вне ,снаружи. ~çıkmak выйти на улицу. dışarda во дворе, на улице
dışişleri ~ bakanı министр иностранных дел, ~bakanlığı министерство иностранных дел
dışkı эксперименты
didaktik дидактический
diferansiyel дифференциал
difteri дифтерит, дифтерия
diğer другой, иной, простой
dik отвесный, крутой, вертикальный, перпендикулярный
diken шип,колючка
dikey вертикальный
dikiş шитье, ~yeri шов, ~makinesi швейная машинка
dikkat (-ti) внимание, ~le внимательно, ~le almak принять во внимание, ~ etmek обращать внимание
dikkatli внимательный
dikkatsiz невнимательный
dikmek сажать(растение),втыкать, вставлять,bayrak ~ воздвигнуть знамя, шить, ставить ,сооружать,
воздвигать

56
dikmelik (-ği) дендрарий, питомник древесных пород
diktafon диктофон
diktatörluk (-ğü) диктатура
dikte диктовка, диктант
dil I (в разн. знач.) язык; ~i uzatmak распускать язык; ~inizi uzatınız покажите язык,Türk ~i турецкий язык;
küçük ~ (анат.) язычок
dil II (геогр.) коса
dilbalığı (-nı) морской язык, камбала
dilber красавица, красивый
dilberdudağı (-nı) кушанье из сладкого теста в форме губ
dilci языковед, лингвист
dilek (-ği) желание, пожелание, просьба
dilekçe заявление, прошение, ходатайство; çalışma izni talep ~si ходатайство о разрешении на работу
dilemek желать, высказывать пожелание,size başarılar dilerim желаю вам удачи
dilenci нищий, попрошайка
dilenmek нищенствовать, попрошайничать
dilim ломоть, кусок, долька (цитрусовых)
dilsiz немой, тихий, кроткий, бессловный
dimdik прямой как стрела; очень крутой, отвесный; ~ ayakta durmak крепко стоять на ногах; ~ bir merdiven
очень крутая лестница
din религия, вера
dinamik динамика, динамический, динамичный
dinç здоровый, крепкий (о пожилом человеке)
dindar религиозный, набожный
dingil ось, колесной вал, шпиндель
dini религиозный, ~ bayram религиозный праздник
dinlemek слушать, слушаться
dinlenmek отдыхать
dinleyici слушатель
dinmek прекращаться, переставать, успокаиваться
dinsiz неверующий
dip (-bi) дно, основание,salonun ~inde в глубине зала; рядом, около, в близости
dipkocanı (-nı) корешок
diploma диплом
diplomalı дипломированный; ~ tercüman дипломированный переводчик
diploması дипломатия

57
diplomatça дипломатично
diplomatik дипломатический
diplomatlık (-ğı) дипломатия; тонкий расчет; дипломатический
dipnot (-tu) сноска
dipsiz бездонный; ∼ testi мот, бездонная бочка
dirayet (-ti) сообразительность, понятливость, смышлёность; способность; умение
direk (-ği) столб, мачта,древко; перекладина, стойка
direksiyon руль (автомобиля) ∼ direksyon simidi баранка руля
direktif директива
direnç (-cı) сопротивление
direniş упорство
direnmek + М.п. упорствовать в; настаивать на
direy животный мир, фауна
diri 1) живой, ∼ ∼ заживо, живьем, 2) недоваренный ,жесткий, твердый; et biraz ∼ olmuş мясо жестковато
dirilmek возрождаться, воскресать, оживать
dirsek (-ği) локоть
diş зуб; зубной; ~ hekimi зубной врач, дантист
dişçi зубной врач, дантист
dişeti (-ni) (анат.) десна
dişlemek + В.п кусать, укусить
divan диван, кушетка, софа
divane сумасшедший, безумный, полоумный
diyalog диалог
diyaret сообразительность
diyaretli умный, смышленый
diz колено
dizi I нить (бус); шеренга (солдат); ряд предметов
dizi II сериал
dizmek нанизывать (бусы) выстраивать, расставлять, располагать в ряд, набирать
dobra dobra прямо, открыто, откровенно; ∼ konuşmak говорить прямо, говорить без обиняков
doçent доцент
dogma догма
doğa природа, натура
doğacı натуралист
doğaç (-cı) вдохновение; импровизация, экспромт
doğal естественный, природный, натуральный
58
doğan сокол
doğaüstü сверхъестественный
doğma рождение, рожденный
doğmak рождаться, восходить (напр. о солнце)
doğramacı плотник
doğramak + В.п. разрезать (делить) на куски
doğru I прямой, верный правильный, правдивый, честный
doğru II правда, истина, верно, правильно, по направлению seafoodplus.infoşama doğru к вечеру; ~ dan ~ya прямо,
непосредственно
doğruca прямо, непосредственно, напрямик
doğrulamak подтверждать
doğrulmak выпрямляться, исправляться, становиться правильным, направляться к.
doğrultu направленность
doğu восток
doğulu восточный
doğum рождение, роды
doğumevi (-ni) родильный дом
doğumlu родившийся, рожденный
doğurgan плодовитый
doğurmak рожать
doksan девяносто
doksanar по девяносто; her birine ~ lira düştü на каждого пришлось по девяносто лир
doksanıcı девяностый
doksanlık девяностолетний; ~ bir ihtiyar девяностолетний старик
doktora докторская степень, ~ tezi докторская диссертация
doku (биол.) ткань
dokubilim гистрология
dokuma тканьё,ткань, ~ tezgahı ткацкий станок
dokumacı ткач
dokumak ткань
dokunaklı трогательный, проникновенный
dokunma (биол.) осязание, касание
dokunmak I + Д.п. прикасаться, касаться,трогать
dokunmak II наносить вред, вредить здоровью; bu yemek bana dokunur эта пища мне вредна
dokunulmaz неприкасаемый
dokunulmazlık (-ğı) неприкосновенность; milletvekili ~ ı депутатская неприкосновенность

59
dokunuş прикосновение
dokurcun скирда, копна
dokuz девять
dokuzuncu девятый
dolak (-ğı) обмотки, портянки
dolam виток, оборот (бинта, верёвки и т. п.)
dolambaç (-cı) лабиринт
dolan обман, мошенничество, надувательство
dolandırıcı обманщик, мошенник, плут, аферист
dolandırıcık (-ğı) обман, мошенничество, афёра
dolap (-bı) шкаф
dolaşım обращение, циркуляция
dolaşmak бродить, гулять, обходить, обсматривать
dolay округа, окрестность
dolayı вследствие, по причине, в силу, в связи, bundan ~ yı вследствие, по причине этого
dolayısıyla косвенным (окольным)путем, через посредство,onu kardeşi ~ tanıdım я познакомился с ним через
его брата 2)вследствие, ввиду ,в связи 3) следовательно
dolaylı косвенный
dolaysız непосредственный, прямой
doldurmak наполнять, набивать, заряжать (ружье), пломбировать, заполнять
dolgu пломба
dolgun полный, наполненный
dolma голубцы
dolmak I наполняться, быть полным; исполняться, истекать (о сроке)
dolmak II заканчиваться, истекать (о сроке); ziyaret saati doldu время визита кончилось
dolmuş маршрутное такси
dolmuşçu водитель долмуша
dolu I град; ~ yağıyor идёт град
dolu II полный, наполненный, заряженный (о ружье); ~ gözler полные слёз глаза
dolunay полнолуние
domates томат, помидор
domuz свинья; yaban ~u дикий кабан
donra I тундра
donra II перхоть; слой грязи на теле
dondurma мороженое
dondurmak (прям. и перен.) замораживать

60
dondurucu леденящий
donmak мёрзнуть, стынуть
donuk матовый, непрозрачный
donurcu леденящий
dopdolu полный-преполный
doping доппинг
dore позолоченный
doru гнедой
doruk (-ğu) вершина; верхушка
dost (-tu) друг, приятель; дружественный
dostane дружеский; дружески, дружелюбно; gayri ~ недружеский, недружелюбный
dostluk (-ğu) дружба
dosya досье, дело; папка для дел
doymak насыщаться; karnım doydu я наелся
doyurmak насыщать, кормить
dozaj дозировка
dökme литьё; чугун
dökmeci литейщик
dökmek 1) лить, проливать; 2) сыпать, просыпать; 3) ронять (листья); 4) терять (волосы); 5) tüy ~ линять (о
птицах); 6) появляться (о нарывах, сыпи); 7) плавить (металл)
dökülmek быть пролитым; разливаться; проливаться; опадать; выпадать
döl плод, зародыш
döllemek 1) оплодотворять, осеменять; 2) опылять
dölüy эмбрион
dölyatağı (-nı) матка
dölyolu (-nu) влагалище
dömisek полусухой (о вине)
döndürmek вращать, вертеть, вскруживать
dönemeç (-ci) поворот (дороги)
döner вращающийся, вертящийся
döngel мушмула обыкновенная
dönmek 1) (прям. и перен.) вращаться, кружиться; başım dönüyor у меня кружится голова; 2) возвращаться;
3) поворачиваться; bana döndü он повернулся ко мне; arkasını (sırtını) ~ повернуться спиной; 4)отказываться
(от своего лова); 5) превращаться во что-либо; стать кем-либо
dönüm поворот
dönüş 1)возвращение; ~te на обратном пути; 2) поворот

61
dördüncü четвёртый
dört (-dü) четыре
dörtgen четырёхугольник
döşek (-ği) тюфяк, матрац
döşeli 1)устланный, покрытый; 2) меблированный
dösem устройство, сооружение, установка
döşeme пол, настил
döşemek 1)стлать, расстилать; 2) мостить (дорогу); 3) укладывать, класть (трубы, рельсы); 4) меблировать
döviz 1)валюта; 2) девиз, лозунг
dövmek бить, колотить
dua молитва; ~ etmek молиться
duba шаланда; понтон
duble двойная порция (спиртных напитков)
dublex сдвоенный
dublör дублёр
dudak (-ğı) губа; ~larından öpüyorum целую в губы
dul вдова, вдовец
dulluk (-ğu) вдовство
duman дым; туман
dumanlamak + В.п. коптить; balıkları ~ коптить рыбу
dumanlı дымный; туманный; копченный: ~ balık копчённая рыба
duraç (-cı) фазан
durağan неподвижный, закрепленный
durak (-ğı) остановка, стоянка; otobüs ~ı автобусная остановка; son ~ конечная остановка
durdurmak 1) заставлять стоять; 2) останавливать
durgun 1)спокойный, тихий; deniz bügün ~ море сегодня спокойно; 2)неподвижный, стоячий; ~ su стоячая
вода; 3) пришедший в застой (напр. о торговле)
durgunluk (-ğu) неподвижность; покой
durma остановка в пути
durmadan безостановочно, непрерывно.
durmak 1)стоять; 2)останавливаться; 3)прекращаться; yağmur durdu дождь кончался; 4) находиться; kitaplar
masanın üzerinde duruyor книги лежат на столе
duru чистый, прозрачный.
durulamak полоскать бельё
durum положение, обстановка; sağlık ~u состояние здоровья
duruşmа судебное разбирательство.

62
duş душ
dut (-du) тутовая ягода
duvar стена
duy эл. патрон; втулка
duyarlık (-ğı) чувствительность
duygu чувство
duygulu чувствительный
duygusal чувствительный
duygusuz нечувствительный
duymak ощущать, чувствовать; слышать
duyu чувство; интуиция
duyulmak быть услышанным
duyum ощущение, восприятие
duyurmak давать знать, доводить до сведения
duyuru извещение, сообщение, уведомление
düdük (-ğü) свисток, гудок; дудка, свирель
düdüklü со свистком; ~ tencere скороварка (кастрюля со свистком)
düğme 1) пуговица; 2) кнопка, выключатель
düğmelemek застёгивать
düğüm узел
düğümlemek завязывать узлом
düğün свадьба
düğüncübaşı тамада на свадьбе
düğünçiçeği (-nı) (бот.) лютик
düğünçorbası (-nı) свадебный суп
dükkân лавка, магазин (небольшой); мастерская (небольшая)
dükkâncı лавочник, торговец
dülger (перс.) плотник
dülgerbalığı (-nı) рыба-солнечник
dümen руль
dümenci рулевой
dün вчерашний день; вчера
dünkü I вчерашний
dünkü II новенький; новичок; ~ çocuk молокосос, сопляк
dünür сват, сватья
dünya мир; свет; ~nın sonu конец света

63
Dünya Земля
dünyaca всемирно
dünyaevi (-ni) женитьба
dürbün бинокль
dürmek (dürer) + В.п. закатывать, свёртывать трубочкой
dürüst правильный, точный; порядочный; честный (о человеке)
düş сон, сновидение
düşçü мечтатель, фантазёр
düşes герцогиня
düşey вертикальный
düşman враг, неприятель
düşme падение; kar ~si выпадение снега, снегопад
düşmek I (düşer) (в разных значениях) падать; kabine düştü кабинет пал; fiyatlar düşüyor цены падают; yere
düştü он упал на пол (на землю); bayram pazara düşüyor праздник приходиться на воскресенье
düşmek II (düşer) идти, следовать; arkama düş иди за мной; önüme düş иди впереди меня
düşük I низкий; ~ fiyat низкая цена; ~ seviye низкий уровень; ~ kaliteli mal товар низкого качества
düşük II опущенный, покатый; свергнутый; ~ hükümet свергнутое правительство
düşünce мысль, идея, мнение; дума, раздумье; озабоченность; ~ye dalmak задуматься
düşünmek думать, обдумывать; придумывать; çıkar yolu ~ придумать выход из положения
düşürme вырон, скидывание
düşürmek обронить, уронить (на пол, на землю); сбивать, снижать (цену); сбивать (самолёт); сшибать,
стряхивать (фрукты); приводить к падению, низвергать (правительство)
düşürücü снижающий, понижающий
düvel государства, державы
düz ровный, гладкий; равнина; ровное место
düzülmek налаживаться, улучшаться, приходить в норму
düzeltmek приводить в порядок; исправлять, править
düzen 1) в разн. значениях порядок, строй; 2) аккорд
düzenlemek приводить в порядок; регулировать, налаживать; устраивать; basın toplantısı ~ устраивать
пресс-конференцию
düzey уровень
düzgün ровный, гладкий
düzine дюжина
düzlem плоский; плоскость
düzyazı (-nı) проза

64
E
e (выражает удивление, интерес, одобрение) э! ну!; ee; e sonra? ну, а дальше? ну, а потом?
ebat меры; измерения, размеры, габариты
ebe повивальная бабка, повитуха
ebedi вечный
ebediyen навеки; вечно
ebegümeci (бот.) мальва лесная
ebekuşağı (-nı) радуга
ebru роспись под мрамор, окраска под мрамор; бровь
ecel смертный час, смерть; ~iyle ölmek умереть своей смертью
ecza (-aı) ар. аптекарские товары, лекарства
eczacilik (-ği) фармакология
eczaci аптекарь, фармацевт
eczane аптека
edebi литературный
edebiyat (-ti) литература
edepli воспитанный; вежливый
edepsiz невоспитанный; невежливый; нахал, грубиян
edib писатель
efektif наличный
efendi господин, эфенди
efendilik (-ği) благовоспитанность, джентльменство
efendim 1) сударь (при обращении); 2) что? что вы сказали? простите, не расслышал.
efsane легенда
efsanevi легендарный
egzoz выхлоп (газов)
eğemen суверенный
eğemenlik (-ği) суверенитет
eğer если
eğik наклонный, покатый
eğilim 1) наклон; склон, скат; 2) тенденция
eğilmek гнуться, наклоняться, склоняться
eğim наклон; склон, скат
eğirmeç (-ci) перс. веретено
eğirmek прясть

65
eğitim воспитание, образование; ~ üzere по образованию; meslek ~i профессиональное образование
(обучение)
eğlence забава, развлечение, увеселение
eğlenmek 1) забавляться, развлекаться, веселиться, весело проводить время; 2) (ile) подшучивать,
насмехаться над кем/чем – л.
eğmek гнуться, наклоняться
eğri кривой, согнутый, дугой
ehli домашний; ~ hayvanlar домашнее животное
ehliyet (-ti) компетентность, умение, мастерство; söför ~i шофёрские права
ehram пирамида
ejderha дракон, змей
ek добавление; дополнение; приложение
ekici землепашец, земледелец
ekili засеянный
ekim I сев
Ekim II октябрь
ekin посевы
ekip (-bi) команда, бригада
ekipman экипировка, снаряжение; оборудование
eklem соединение, связь
eklemek + Д.п. добавлять, присоединять к
eklenmek присоединяться, добавляться
ekli добавленный, приложенный к чему-либо
ekmek (eker) 1) сеять, засевать; 2) посыпать (напр. солью, перцем)
ekmek (-ği) хлеб
ekonomi экономия; экономика
ekran экран
eksen ось
eksi минус; отрицательный
eksik (-ği) недостающий, неполный; недостаток; ◊ ~ olma спасибо
ekpres экспресс
ekstra первосортный, наилучший, экстра
ekşi кислый
ekşimek становиться кислым, прокисать
el рука (кисть) ; ~ etmek делать знак рукой, звать; ~ sıkmak жать руку; ~ sürmek трогать руками, прикасаться; ◊
~e almak рассматривать (напр. вопрос); ~e geçirmek схватить, поймать, завладеть

66
elâ карий
elâstiki эластичный
elâstikiyet (-ni) эластичность
elbet, elbette несомненно, конечно, разумеется
elbirliği (-ni) единение, объединение
elbise одежда; платье
elçi (дип.) посланец, посол
elçilik (-ği) посольство
eldiven перчатки, руковицы
elebaşı (-nı) главарь, вожак, зачинщик
elektrik(ği) электричество; ~i yakınız включите (зажгите) электричество; ~i söndürünüz выключите (погасите)
электричество.
eleman (в разн. зн.) элемент
eleme отбор
elemek просеивать
eleştirme критика
eleştirmeci критик
eleştirmek критиковать
elfibe алфавит, азбука, букварь
elişi (-ni) рукоделие
ellemek трогать; касаться руками; щупать
elli пятьдесят
ellinci пятидесятый
elma яблоко
elmas алмаз
elmastıraş граненый
eltaşı (-nı) ручная мельница
elveda прощай (навсегда)
elveriş пригодность, приемлемость, удобство
elverişli + Д.п. подходящий, приемлемый, удобный для
elyaf волокна; нити; жилки
emal (-li) эмаль; dişlerin ~i зубная эмаль
emanet (-ti) хранение; вещь, оставленная на хранение
emaye эмалированный
emdirmek давать сосать
emeç мицелий, грибница

67
emek (-ği) труд, работа
emeklemek ползать (напр. о ребёнке)
emekli заслуженный; пенсионер; находящийся в отставке, отставной; ~ maaşı пенсия
emeklilik (-ğı) уход на пенсию, отставка; ~ yaşı пенсионный возраст
emektar опытный специалист, знающий свое дело
emel стремление; желание, чаяние
emici всасывающий, впитывающий, поглощающий
emin надёжный; уверенный, убежденный
emir (emri) приказ, распоряжение
emirlik (-gi) эмират
emisyon эмиссия, выпуск
emlâk (-ğı) строения, недвижимое имущество; emlâk vergisi налог на недвижимость
emlâkçı агент по недвижимости, риэлтор
emlâkçılık (-ğı) риэлторское дело
emmek сосать; высасывать; meme ~ сосать грудь
emniyet (-ti) безопасность; доверие
emretmek + В.п., Д.п. приказывать, велеть кому-л. что-л.
emzik (-ği) сосок; соска, бутылочка с соской (для кормления грудных детей)
emzikli грудной; кормящая грудью женщина; ~ çocuk грудной ребенок
emzirme кормление грудью; ~ sutyeni бюстгальтер для кормящих
emzirmek + В.п. кормить грудью
en I самый; наиболее
en II ширина
enfarktüs инфаркт
enfeksyon инфекция; akciğer ~u лёгочная инфекция
enfrakırmızı инфракрасный
engel препятствие, помеха, преграда
engin обширный, бескрайний; открытое море
enişte муж сестры, зять
entrika интрига
epey (epeyce) основательно, изрядно; очень
erbaş унтер-офицер; сержант
ere пила
erehane лесопильный завод
erem желание; согласие
erigen быстро растворяющийся; быстрорастворимый; быстро тающий

68
erik (-ği) слива; yaban ~i дикая слива, терновая ягода
erişte тесто, нарезанное тонкими полосками; лапша, вермишель
erkek (-ği) мужчина; самец; ~ kedi кот
erkekçe по-мужски
erkekçil сексуально озабоченная (о женщине), помешанная на мужчинах
erken рано
erojen эрогенный; ~ bölge эрогенная зона
erte время, наступившее после чего-л.
ertesi следующий; ~ gün следующий день; на следующий день
erzen просо
erzenin просяной хлеб
eski старый; бывший; ~ bir ev старый дом; senin ~ kocan твой бывший муж
eski zaman старинный
eskimek стареть, устаревать; ветшать, изнашиваться
esmer тёмный, смуглый; брюнет; ~ ekmek чёрный хлеб
esna время, промежуток времени; момент
esnaf ремесло, занятие; ремесленник, кустарь; мелкий лавочник, торговец
Estonya Эстония
Estonyalı эстонец; житель Эстонии
eş супруг; супруга
eşarp (-bı) шарф
eşcinsel гомосексуальный
eşcinsellik (-ği) гомосексуальность
eşek (-ği) осёл
eşekkulağı (-nı) (бот.) короставник полевой
eşik (-ği) порог
eşit равный, одинаковый; ~ haklı равноправный
eşkin лёгкий галоп; идущий лёгким галопом
eşkinli рысистый, быстрый, резвый (о коне)
eşkiya разбойники, бандиты
eşkiyalık (-ğı) разбой, бандитизм; sokak ortasında ~ разбой посреди улицы
eşlik (-ği) сопровождение
eşmek (eşer) + В.п. рыть, копать
eşsiz уникальный
eştipli однотипный
eşya (собир.) вещи; el ~sı ручная кладь

69
et (-ti) мясо
etek (-ği) юбка; подол
etki действие, воздействие, влияние; ~ etmek подвергаться воздействию
etkilemek + В.п. влиять, воздействовать, оказывать воздействие на
etkilenmek оказаться под воздействием, влиянием
etkisiz бездействующий; неактивный; неэффективный
etmek (eder) делать, совершать
etraf I taraf стороны; окрестности; ~ta кругом
etraf II (служ. слово) вокруг чего-л.
ev дом; домашний; ~ telefonu домашний телефон
evcil домашний; ~ hayvanlar домашние животные
evcimen хороший семьянин
evet да
evham подозрения, сомнения
evhamlanmak подозревать, сомневаться
evlât (-dı) ребёнок, отпрыск; дети, потомки
evlâtsız бездетный
evlendirmek женить
evlenmek ile жениться на ком-л., выходить замуж за кого-л
evli женатый, замужняя
evrak (-ki) бумаги, документы; ~ kalemi регистратура; vize ~ları документы для (получения) визы
evre фаза, стадия, период
evvel + Исх.п. (послеслог) раньше, прежде, перед
evvelki первоначальный, прежний, предыдущий
eyalet (-ti) провинция, область, округ, край; департамент
eziyet (-ti) мучение, мука, страдание
ezme толчёное, растёртое; пюре; ~ bademı растёртый миндаль; sebze ~si овощное пюре
ezmek (ezer) толочь, молоть, дробить

70
F
faaliyet (-ti) деятельность
fabrika фабрика
fabrikacı фабрикант
façeta грань
façetalı граненый
facia трагедия, драма; несчастье; катастрофа
fahiş чрезмерный, непомерный, непристойный
fahişe проститутка; распутница
fahri почетный
faiz проценты
fakat однако, но; только
fakir бедный, нищий
fakirhane богадельня
faks факс
fal гадание, предсказание
falaka зажим, тиски
falan 1) такой-то; 2) и тому подобное, и прочее; ~ filân и прочее, и тому подобное
familya семья; семейство
fantezi фантазия
far фара (напр. автомобиля)
fare мышь; крыса
fark (-kı) различие, отличие, разница
farklı отличительный, отличный
Farsça персидский язык
farz предположение
farzetmek (farzeder) предполагать, допускать
Fas Марокко
Faslı марокканец; житель Марокко
fasulye фасоль
fatih победитель, завоеватель
fatura счет
favori фаворит
fayans фаянс; керамическая плитка
fayda польза; выгода

71
faydalanmak пользоваться; извлекать пользу
faydalı полезный, выгодный
faydasız бесполезный, напрасный
fazla 1. более, больше; 2. много, слишком много; 3. лишний, превышающий; o burada ~ он здесь лишний; 4.
излишек, остаток
feci трагический; ужасный
felâket (-ti) несчастье, бедствие, катастрофа
felç (-ci) паралич
felçli парализованный
fen (-nni) техника; науки
fena плохой; плохо, дурно
fenalaşmak ухудшаться
fener фонарь; маяк
fenni технический; научный
ferahlık (-ğı) I ширь, простор; просторность
ferahlık (-ğı) II хорошее настроение
ferdi индивидуальный, личный
feribot (-tu) паром, пароход-паром
ferişte ангел
fermuar молния (застжёка)
fes феска
fesleğen базилик
festival (-li) фестиваль
fethetmek (fetheder) + В.п. завоевывать что-л.
fethi победный; победоносный
fıçı бочка
fıkırdak (-ğı) кокетка
fıkra 1) анекдот; фельетон; 2) параграф (напр. закона)
fındık (-ğı) фундук, лесной орех
fırça щётка; кисть, кисточка; dış ~sı зубная щётка
fırçalamak чистить щёткой
fırın печь; пекарня, булочная
fırınсı пекарь, булочник
fırınlamak + В.п. сажать (ставить) в печь; запекать, тушить в печи
fırlatmak 1) бросать, швырять; 2) запускать
fırsat (-tı) удобный (благоприятный) случай

72
fırtına буря, шторм
fısıltı шепот, шушуканье
fıskıye фонтан
fıstık (-ğı) фисташки
fıtık (-ğı) (мед.) грыжа
fibrom (мед.) фиброма
fidan росток; саженец
fide рассада
fiil 1) дело; действие; 2) глагол
fikir (-kri) мысль, идея; мнение
fil слон
file сетка, авоська
filibit (-ti) (мед.) флебит, воспаление вен, тромбофлебит
filika шлюпка, гребная лодка
filim (-lmi) фильм, кинокартина, кинолента
Filistin Палестина
Filistinli палестинец
filiz отросток, побег, росток
filter фильтр
final (-li) финал
fincan 1) чашка; 2) изолятор
firar 1) бегство, побег; 2) дезертирство
firkete шпилька (для волос)
fiş 1) жетон, фишка; 2) карточка (в картотеке); 3) эл. вилка
fişek (-ĝi) 1)патрон, заряд; 2) ракета
fitil фитиль, шнур
fiyasko фиаско
fiyat (-tı) цена, стоимость
flaş фото вспышка
flebit (-ti) (мед.) флебит, воспаление вен
flört 1) флирт; 2) поклонница
flüt флейта
fok обыкновенный тюлень
folklor фольклор
folyo фольга
fon фонд

73
form спортивная форма
formalite формальность
fotoğraf фотография, фотоснимок
formül (-lü) формула, рецепт
fötr фетр
francala булочка
Fransız француз, француженка
Fransızca французский язык
frekans (физ.) частота
frekanslı (физ.) какой-то частоты
fren тормоз
frengi (мед.) сифилис
frenkçileği (-ni) земляника
frenkturpu (-nu) редис
frenküzümü (-nü) смородина
frenlemek (прям. и перен.) тормозить
frigorifik охлаждающий; холодильный
fritöz фритюр
froti (мед.) мазок
fuar ярмарка
fuhuş безнравственность, распущенность; разврат, проституция
funda (бот.) вереск
futbol (-lü) футбол
futbolcu футболист
füme копчёный
füze ракета

74
G
gaddar жестокий, лютый
gaf неуместный поступок, бестактность
gaflet (-ti) небрежность; невнимательность, оплошность
gaga клюв
gaile горе, печаль, скорбь; беспокойство, хлопоты, трудности; ~ dolu hayat жизнь, полная забот
gala торжественный прием
galeri 1) галерея; 2) штрек
galiba вероятно, по всей вероятности, должно быть
galip (-bi) побеждающий
galsame (анат.) жабры
gamsiz безгорестный; беззаботный, беспечный
gani щедрый, великодушный
gar вокзал
garanti гарантия
gardırop(bu) гардероб м, платяной шкаф; 2) гардероб (раздевальня)
gargara полоскание горла
garip 1) странный, удивительный, чужой; bu bana ~ geliyor мне это кажется странным; 2) одинокий,
несчастный
garson гарсон, официант
gaspetmek (gaspeder) узурпировать
gato (фр.) сладкий пирог; пирожное
gâvur гяур, неверный, немусульманин
gaye цель; стремление
gayet очень, весьма
gayret (-ti) старание; усилие
gayretli старательный, усердный
gayrı, gayri другой; прочий
gayrimenkul недвижимый
gayrimeşru незаконный
gayrimüslim немусульманин
gaz газ
gazete газета
gazeteci газетчик, журналист
gazi (мус.) гази, боец за ислам

75
gazoz газированная вода
gazyağı керосин
gebe беременная
gebelik (-ği) беременность
gece ночь; ночью; bu ~ сегодня ночью
gecebekçisi (-ni) ночной сторож
gecekondu лачуга, хибарка (сооруженная в течение одной ночи)
gecelemek 1. переночевать, заночевать; 2. провести бессонную ночь
geceleyin ночью
gecelik(ği) seafoodplus.info; 2. ночная рубашка; kadın ~i женская ночная рубашка.
geceyarısı (-nı) полночь; в полночь
gecikmek опаздывать, запаздывать.
geç поздно; поздний; ~ kalmak опаздывать
geçen прошлый, прошедший
geçer действительный; имеющий хождение; находящийся в обращении
geçici I временный, преходящий
geçici II инфекционный, заразный; ~ sarılık инфекционная желтуха
geçirmek (в разн. знач.) проводить; onu gara kadar geçirdik мы проводили его до вокзала; geceyi sokakta ~
проводить ночь на улице; 2. переживать, переносить, претерпевать; hastalık ~ перенести болезнь; ◊ gözden ~
пробежать глазами, бегло просмотреть
geçis прохождение, проход, переход
geçit (-di) 1. проход; переход; ~ yok прохода (проезда) нет; 2. военный смотр, парад
geçmek (geçer) 1. проходить, проезжать; 2. менять место; переезжать; 3. оставлять позади, обгонять; 4.
переходить, пересекать; 4. проходить, кончаться; kış geçti зима прошла
geçmiş прошедший, прошлый; ~ olaylar прошедшие события; ~te в прошлом; ◊ geçmis olsun!
выздоравливайте! поправляйтесь!
gelecek (ği) будущее; будущий, наступающий; ~ yıl а) будущий год; б) на будущий год; ~te в будущем
gelenek (-ği) традиция
gelgit 1. хождения; 2. прилив и отлив
gelin невеста; невестка, сноха
gelincik (-ği) 1 мак-самосейка; 2 ласка
gelinlik (-ği) 1 положение невесты; 2 свадебный наряд
gelir доход
gelirli доходный, рентабельный
gelişim рост, развитие
gelişme (в разных значениях) развитие

76
gelişmek развиваться
gelişmiş развитый
geliştirmek развивать, совершенствовать.
gelmek 1. приходить, приезжать, прибывать, идти; benimle gel пойдем со мной, buraya gel иди (подойди)
сюда; 2 наступать, начинаться; bayram geliyor наступает праздник 3) казаться; bana öyle geldi мне так
показалось
gem удила; ~ almak быть объезженным (о лошади); ~i azıya almak а) закусить удила; б) распоясаться,
разойтись; ~ vurmak а) обуздать, взнуздать (лошадь) ; б) надеть узду на кого , обломать рога кому
gemi корабль
gemici матрос, моряк
gemicilik (-ği) судоходство; судостроение
gemlemek + В.п. надеть узду, взнуздать (лошадь); укрощать, сдерживать
gen ген
genç (-ci) молодой
gençlik (-ği) юность, молодость; молодежь
gene опять, снова
genel общий, всеобщий, генеральный
genelev публичный дом
genellikle в общем
geniş просторный
genişlemek расширяться
genişletmek расширять
genişlik (-ği) ширина, широта
geniz (-nzi) носовая полость; носоглотка
genleşme расширение, растяжение
gensoru запрос, интерпелляция
gerçek (-ği) 1 истинный, достоверный; настоящий, действительный, неподдельный; 2. правда, истина; 3. да,
кстати; ~ sizr bir şey söyliyecektim да, я хотел вам что-то сказать
gerçekleştirmek осуществлять
gerçeklik (-ği) истинность, достоверность
gerçeküstü феноменальный
gerdan шея
gerdanlık (-ğı) ожерелье
gerdek (-ği) комната новобрачных
gereç (-ci) материал
gerek (-ği) нужно, необходимо, надо; нужный, необходимый

77
gerekçe аргумент, мотивировка, довод
gerekli необходимый
gereksiz ненужный, бесполезный
gergedan носорог
gergin (в разных значениях) напряженный, натянутый
gerginlik (-ği) напряженность, обостренность, milletlerarası~ международная напряженность
geri 1. 1) задняя сторона (часть); ~de позади; ~den сзади; ~ye назад; 2)тыл; seafoodplus.infoый, отстающий; bu saat
beş dakika ~dir эти часы отстают на пять минут; 3. назад, обратно; ~ almak брать обратно; возвращать
gerici реакционный; реакционные силы; реакционер
gerilim 1) натяжение; 2) напряжение
gerinmek потягиваться
getirmek приносить, привозить, приводить.
gevelemek 1) жевать; 2) говорить вокруг да около
gevrek(ği) хрупкий, ломкий, баранка
gevşek расслабленный, вялый, разболтанный
geyik (-ği) олень, лань
gezegen планета; ~lerarası межпланетный
gezgin много странствующий
gezi прогулка; поездка; экскурсия
gezinmek прогуливаться; расхаживать
gezmek 1) гулять; 2) расхаживать; 3) осматривать (например город, музей)
gıda питание; продукты
gıdıklamak щекотать
gıpta зависть
gırtlak (-ğı) глотка, горло (дыхательное), трахея
gıyabi заочный
gibi как; такой же как; aslan ~ как лев; benim ~ yapınız делайте как я
gider расход; cari ~ler текущие расходы
gidermek удалять; устранять
gidiş ход
girgin пробивной
girift хватание, поимка
girilmek входить; girilmez входа нет
girinti углубление, впадение
giriş 1) вход; 2) въезд
girişim предпринимательство

78
girişimci предприниматель
girişmek браться, приниматься, приступать; işe ~ взяться за работу
girmek входить; поступать (например, в школу)
gişe окошечко; касса
gitmek (gider) уходить, уезжать; идти
gittikçe постепенно
giyim одежда, платье
giyinmek одеваться
giymek надевать
giz тайна, секрет
gizem тайна, секрет; мистика
gizemli таинственный; мистический
gizlemek скрывать, прятать.
gizlenmek скрываться, прятать
gizli секретный, тайный; секретно, тайно; ~ tutmak держать в секрете
gizlice тайно, секретно
glase блестящий, лакированный
glayöl гладиолус
glokom (мед.) глаукома
glüten – клейковина
gocuk (-ğu) кожух, тулуп, баранья шуба
gol (-lü) гол
gonore (мед.) гонорея
göbek (-ği) пуп, пупок; ◊ ~ atmak танцевать танец живота
göbekli с брюшком
göç 1) переселение; 2) миграция
göcebe кочевник
göçmek переселяться, переезжать
göçmen переселенец
göğüs (-ğsü) грудь
gök (-ğü) 1. небо; ~ yüzü небосвод; ~ler воздушное пространство; 2. голубой; синий; ~ gözlü голубоглазый
gökdelen высотное здание, небоскрёб
gökkuşağı (-nı) радуга
gökyüzü (-nü) небосвод, небо
göl озеро, пруд
gölalası озёрная форель

79
gölbalığı (-nı) озёрная рыба
gölet (-ti) лужа, лужица; небольшое озеро
gölge тень
gölgeli тенистый
gömlek (-ği) рубашка, сорочка
gömmek закапывать; хоронить
gönderici отправитель
göndermek отправлять, посылать
gönül (-nlü) 1) сердце; 2)желание; okumaya ~ü yok у него нет желания читать
gönüldeş родственная душа, родственные души
gönüllenmek обижаться, оскорбляться
gönüllü добровольный; доброволец
göre + Д.п. по, судя по, согласно, сообразно; bize ~ по нашему мнению; kanuna ~ согласно закону
görenek (-ği) обычай, привычка
görev обязанность
görgü опыт, опытность
görkemli великолепный, блестящий, пышный
görmece на глаз, на вид
görmek (görür) видеть
görmez невидящий, незрячий
görsel зрительный; визуальный
görümce золовка
görünmek 1) показываться, быть видным; 2) выглядеть; siz iyi görünüyorsunuz вы хорошо выглядите
görüntü 1) призрак; 2) изображение
görünüş вид, наружность, внешность; ~te по виду, внешне, по внешности
görüş взгляд, зрение, точка зрения, aksi ~ противоположный взгляд, realist ~ реалистический взгляд; ~ birliği
единство взглядов
görüşme 1) встреча; 2) беседа, разговор; 3) обсуждение; ~ler переговоры мн.; ~ler yapmak, ~lerde bulunmak
вести переговоры
görüşmek 1) (ile) видеться, встречаться; 2) (ile) беседовать, разговаривать, совещаться; 3) обсуждать,
рассматривать (например, проблему, вопрос)
gösterge 1) показатель степени; коэффициент; 2) индикатор
gösteri (в разных значениях) демонстрация, показ
gösterilmek быть показанным, демонстрироваться
gösteriş показ, демонстрация; внешний вид, внешность
göstermek (gösterir) демонстрировать, показывать

80
götürmek 1) уносить, относить; 2) уводить, увозить; провожать, доводить; sizı evinize kadar götürebilir miyim?
могу ли я вас проводить до дома?
gövde 1) тело, туловище; 2) ствол
göymek (göyner) жечь, обжигать
göynük (-ğü) I небольшой кувшин
göynük II (разг.) обгорелый; загорелый
göz глаз; ~ doktoru глазной врач, окулист; ◊ ~ atmak взглянуть, заглянуть; ~ önünde tutmak иметь в виду,
учитывать; ~e çarpmak бросаться в глаза; ~ boymak пускать пыль в глаза; ~den geçirmek просматривать,
проверять; çıplak ~le невооруженным глазом; ~üm! милый! дорогой!
gözaltı наблюдение, надзор
gözbebeği (-ni) свет очей, зеница ока
gözdağı (-nı) – устрашение, угроза
gözde фаворит
gözkapağı (-nı) (анат.) веко
gözlem наблюдение; наблюдательность
gözlemci наблюдатель
gözleme блинчики, оладьи
gözlemek ждать, ожидать, выжидать
gözetlemek наблюдать
gözlük (-ğü) очки; pembe ~ розовые очки
gözlükçü продавец очков
gözyaşı (-nı) слеза
grafoloji графология
gram грамм
gramer грамматика
granulöm (мед.) гранулёма
granül зёрнышко
grev забастовка; ~ yapmak бастовать, проводить забастовку
grevci забастовщик
greypfrut (-du, -tu) грейпфрут
gri серый; koyu ~ тёмно-серый
grip (-bi) грипп; ~ olmak заболеть гриппом; ~ geçirmek перенести грипп
gripli больной гриппом
guartr зоб
gudde железа
guguk (-ğu) кукушка

81
gurbet (-ti) чужбина
gurur гордость; надменность; ~ duymak испытывать гордость
gururlanmak гордиться
gururlu гордый, надменный
guşa (мед.) зоб; ~ hastalığı базедова болезнь
gut damla подагра
guya будто бы, якобы; как будто, словно; ~ büyük bir iç yapmış da öğünüyor он похваляется так, словно
сделал большое дело
gübre навоз; удобрение
güc (-cü) 1) сила; мощь; мощность; 2) способность
güç трудный
güçlü сильный, крепкий
güçlük (-ğü) трудность, затруднение; ~ çekmek испытывать затруднения
güçsüzlük (-ğü) бессилие, слабость
güderi замша
güdük (-ğü) недостаток, нехватка
güfte либретто
güğüm кувшин с крышкой
gül роза; ~ yağı розовое масло; ~üstüne ~koklamamak оставаться постоянным в любви (к одной женщине)
güldürmek смешить
güle güle всего хорошего!, до свидания! (пожелание уходящему)
güleç улыбчивый
gülle ядро; ~ atma толкание ядра
gülmek (güler) 1) смеяться; 2) насмехаться, смеяться над кем/чем-либо
gülmez угрюмый, сердитый, строгий
gülümsemek улыбаться
gülünç смешной
gülüş смех, манера смеяться
gümrük (-ğü) таможня; таможенная пошлина; ~ muayenesi таможенный досмотр
gümrükçü таможенник
gümüş серебро; серебряный
gün 1) день; bür ~ однажды; ~ü ~üne регулярно, день в день 2) солнце
günah грех
günaydın доброе утро!
güncel актуальный, злободневный
gündem повестка дня

82
gündoğuşu (-nu) восход солнца, рассвет
gündüz днем
güneş солнце; ~ doğdu солнце взошло; ~ battı солнце зашло
güneşlenmek загорать на солнце
güneşli солнечный
güney юг
güneybatı юго-запад
güneydoğu юго-восток
günkü дневной
gür 1) густой, пышный; ~ saç пышные волосы; 2) сильный, зычный (о голосе)
gürbüz здоровый, крепкий
Gürcü грузин (-ка)
Gürcüce грузинский язык
güreş борьба
güreşçi борец
güreşmek бороться
gürgen (бот.) граб обыкновенный
gürlemek грохотать; гром гремит
gürültü шум, гам; ~ koparmak поднимать шум; gök ~sü гром
güve моль
güveç глиняный горшок (для приготовления пищи)
güven доверие; ~ oyu вотум доверия
güvence гарантия, обеспечение
güvenilir надежный
güvenlik (-ği) безопасность
güvenmek доверяться, полагаться, надеяться
güvercin голубь
güvey жених; зять (муж дочери)
güveyk (-ği) (бот.) душица
güya будто бы
güz осень
güzel красивый, хороший; красиво, хорошо
güzelavratotu (-nu) (бот.) белладонна, красавка
güzellik (-ği) красота
güzün осенью

83
H
haber новость; известие; сведение
haberleşme обмен новостями, связь, переписка
habersizce без уведомления
hac (-ccı) хадж
hacet нужда, потребность
hacı хаджи, паломник
hacım (-cmı) объём
haciz наложение ареста на имущество, секвестр
haç (-cı) крест
had (-ddi) граница, предел
hadde прокатный стан
hadi be! вот это да!
hafıza память; ~ kaybı потеря памяти
hafif 1) (в разных значениях) лёгкий, нетяжёлый; ~ bir bavul лёгкий чемодан; ~ bir kahvaltı лёгкий завтрак; 2)
несильный; ~ bir baş ağrısı слабая головная боль; 3) несерьёзный, легкомысленный
hafiflik (-ği) лёгкость; облегчение
hafiye агент тайной полиции
hafta неделя
haftalık 1. недельный, еженедельный; 2. недельная плата
hain предатель, изменник
haiz обладающий, владеющий; ~ olmak обладать, владеть
hak (-kkı) 1) право; ana ~lar основные права; siyasi ~lar политические права; nee ~la? по какому праву? 2)
правота; справедливость
hakaret (-ti) оскорбление
hakat (-tı) I канат
hakat (-tı) II причал
hakbin правдивый, справедливый
hakçası по правде говоря
hakem абритр, судья
haketmek (hakeder) заслужить что-либо
hakikat (-ti) правда, истина, действительность; поистине, действительно
hakiki истинный, подлинный, настоящий
hakim судья; правящий, господствующий
hâkimiyet (-ti) господство; власть; суверенитет

84
hakkında относительно, касательно
hakkıhıyar (ар.) право выбора
haklı правый, справедливый; ~çıkarmak оправдывать
haksız неправый, несправедливый
haksızlık (-ğı) несправедливость
hal (-li) 1) состояние, положение; 2) вид; ◊ her ~de во всяком случае, безусловно; o ~de в таком случае; çok
~lerde во многих случаях, сплошь и рядом
hala тётка (со стороны отца); ~ kızı двоюродная сестра (со стороны отца); ~ oğlu двоюродный брат
hâlâ всё ещё, пока ещё, ещё
halat (-tı) канат, трос; tel ~ стальной трос
halbuki между тем, тогда как
halef преемник, продолжатель, наследник, правопреемник
halen теперь, сейчас, настоящее время, ныне
halhal браслет на ногу
halı ковёр
haliç эстуарий; речное устье
halife халиф; преемник
halihazır настоящее время
halil законный муж, супруг
halim тихий, смирный, кроткий (о характере, нраве)
halis чистый
halk (-kı) народ; публика
halka (в разн. знач.) кольцо; nişan ~sı обручальное кольцо
halkoyu (-nu) общественное мнение
halletmek (halleder) решать, разрешать (вопрос, задачу и т.н.)
halsiz слабый, обессилевший; ~düşmek обессилеть, выбиться из сил
ham неспелый ( о фруктах); сырой, невыделанный, необработанный
hamal грузчик; носильщик
hamam баня
hamarat работящая, трудолюбивая (о женщине)
hamil I (-mli) обладатель, предъявитель; обладатель
hamil II (-mli) ар. беременность
hâmile беременная
hamle ход (в шахматах, шашках)
hammadde сырьё
hamsi анчоус, хамса

85
hamuçera dağ çileği (бот.) лесная земляника
hamur тесто; ~ tutmak поставить (заместить) тесто; ~ açmak раскатать тесто
hancere (анат.) гортань
hane клетка (на шахматной доске)
hangi какой? который?
hanım госпожа, сударыня, дама; супруга; küçük ~ барышня; ~ efendi сударыня (вежливое обращение)
hani, haniya 1) где? где же? 2) помнишь? помните? 3) по правде сказать
hap (-pı) пилюля
hapcı наркоман
hapis (-psi) 1) задержание, арест; домашний арест; 2) тюрьма
hapishane тюрьма
hapsetmek (hapseder) заключать в тюрьму, арестовывать
hapsolmak быть заключенным где-л.; находиться взаперти
hapşırık (-ğı) чихание
hapşırmak чихать
harabe развалины, руины
haram запрещенный, запретный
harap разрушенный
hararet (-ti) 1) температура, жар; 2) жажда
hararetli разгорячённый, возбуждённый, пылкий, оживлённый
harbiye военное министерство, военная академия
harcamak расходовать, тратить
harç (-cı) I трата, расход; yol ~ı командировочные расходы
harç (-cı) II I раствор
hardal горчица
harket (-ti) 1) движение; 2) действие, поступок; поведение; 3) отправление, отъезд; ~ etmek а) двигаться; б)
действовать, вести себя; в) отправляться, уезжать
harf буква
harıl: ~ ~ продолжительно, непрестанно; бойко
hariç (-ci) 1. заграница; 2. за исключением, кроме; за исключением
harika чудо
harita карта (географическая)
harman молотьба
harp (-bi) I война, бой
harp (-bi) II арфа
has I свойственный, присущий кому-чему

86
has II чистый, без примеси; ~ gümüş чистое серебро
hasar убыток, ущерб
hasat (-dı) жатва, уборка
hasılat продукция; доход
hasım недруг, враг
hasret (-ti) тоска
hassas чувствительный
hassasiyet (-ti) чувствительность
hasta 1. больной; 2. больной; ağır ~ тяжелобольной; ~ olmak (düşmek) заболеть
hastabakıcı санитарка, сиделка
hastalanmak заболеть
hastalık (-ğı) болезнь; kadın ~ları женские болезни; sinir ~ları нервные болезни
hastalıklı болезненный, хворый
hastane больница
haşhaş мак
haşin грубый, резкий
haşlama варёный, отварной; блюдо из вареного мяса
haşlamak варить
hat (-ttı) (в разных значениях) линия; hava ~ı воздушная линия, telefon ~ı телефонная линия
hata 1) ошибка; ~ yapmak допускать (делать) ошибку; 2) проступок
hataen по ошибке, ошибочно
hatalı ошибочный, неправильный
hatır память; ~ına gelmek вспоминать
hatıra воспоминание; память; ~ olarak saklamak хранить как память
hatırlamak вспоминать, припоминать
hatırlatmak напоминать
hatip оратор, проповедник
hatmi (бот.) алтей лекарственный
hattâ даже
hattatlık (-ğı) каллиграфия, чистописание
hatun женщина, дама, госпожа; жена
hava воздух, атмосфера
havaalanı (-nı) – аэродром
havai воздушный, атмосферный
havalanmak 1) взлетать, подниматься в воздух; uçak havalandı самолет взлетел; 2) развеваться; 3)
проветриваться

87
havale 1) поручение, передача; 2) перевод (денежный); posta ~si почтовый перевод; ~ etmek а) поручать,
передавать; б) переводить (деньги)
havalı ветренный, пустой; распущенный, избалованный
havan 1) ступа; 2) миномет
havlamak гавкать, лаять
havlı ворсистый
havlıcan (бот.) сыть длинная
havlu полотенце
havuç (-cu) морковь
havuz I бассейн, водоём
havlu II резервуар, цистерна
havuzbalığı (-ğı) карась обыкновенный
havyar икрá
hayal (-li) 1) воображение; мечта; фантазия; ~ etmek фантазировать; мечтать; 2) изображение, образ; ◊ ~
kırıklığı разочарование
hayalet (-ti) приведение, призрак
hayalperest (-ti) мечтатель, фантазёр
hayat (-tı) жизнь; evlilik ~ı супружеская жизнь
haydi, hadi 1) ну! айда! 2) ладно! пусть так!
haydut разбойник, грабитель
hayhay (выражение согласия) ладно, хорошо
hayıflanmak + Д.п. сожалеть
hayır (-yrı) I добро, благо; благотворительное общество
hayır II нет (отрицание); нет, этого не знаю
hayırlı добрый, благой; ~ sabahlar! доброе утро!
haykırmak восклицать, подавать голос
haylaz пакостник, негодник; лентяй
hayli много, изрядно; значительно; очень
hayran I изумлённый, пораженный; ~ kalmak а) изумляться, поражаться; восторгаться, восхищаться
hayran II почитатель, поклонник
hayret (-ti) 1. удивление, изумление; 2. удивительно! странно!
hayvan животное; скот; зверь
hayvanat (-tı) животный мир, животные; ~ bahçesi зоологический сад, зоопарк
haz (-zzı) I часть, доля
haz (-zzı) II (мед.) резекция, отсечение, отрезание
hazım (-zmı) I твёрдость, решительность

88
hazım (-zmı) II пищеварение, переваривание пищи
hazımsızlık (-ğı) несварение; расстройство пищеварения
hazır 1) присутствующий, имеющийся налицо; ~ bulunmak присутствовать; 2) готовый; ~ elbise готовое
платье; ~ olmak быть готовым
hazırlamak готовить, приготовлять
hazırlanış приготовление
hazırlanmak 1) готовиться, приготовляться; yolculuğa hazırlanıyor он готовиться к путешествию; 2) быть
приготовляемым; yemek hazırlandı еда приготовлена
hazırlık (-ğı) подготовка, приготовление
hazin печальный грустный
hazine казна; касса; сокровищница
haziran июнь
hazmetmek (hazmeder) (прям. и перен.) переваривать
hazine I казна; касса; сокровищница; kelime ~si - словарный запас
hazine II (анат.) влагалище
hece слог
hecelemek произносить по слогам
hedef 1) цель; 2) объект
hediye дар, подарок; ~ etmek дарить
hediyelik предназначенный для подарка
hekim врач, доктор
hektar гектар
hele 1) особенно, в особенности; хотя бы, хоть; 2) наконец, наконец-то; 3) только, пусть только
helikopter вертолёт
helme отвар (рисовый)
helva халва
helvacıkökü (-nü) (бот.) мыльнянка лекарственная
hem причём, к тому же
hem hem(de) ии (вдобавок еще и)
hemcins однородный
hemen 1) немедленно, сейчас же; 2) почти, почти что
hemoglobin гемоглобин
hemşeri земляк, соотечественник
hemşire медицинская сестра, медсестра
hendek (-ği) ров; канава; окоп; траншея
hentbol (спорт.) гандбол

89
henüz 1) только что, только ещё; ~ geldim я только что пришёл; ~ küçüktür он ещё мал;
2) (при отрицательном глаголе) ещё не; пока ещё; ~ gelmedi он ещё не пришёл
hep 1) всё; весь; все; ~iniz все вы; ~ arkadaşiz все мы друзья; ~si все они; всё; ~sini biliyor он знает всё; 2)
постоянно, всегда; sen ~ geç kalırsın! ты постоянно (вечно) опаздываешь!
hepsi всё, kızların hepsi все девушки (на свете)
her каждый, всякий; ~ gün каждый день; ~ halde во всяком случае; ~ yerde везде, всюду; ~ vakit (zaman)
всегда, постоянно
hergün ежедневно
herhalde скорее всего, по всей видимости
herhangi любой, какой бы то ни было
herkes всякий, каждый (о человеке); ~ bilir все знают
Hermitage Эрмитаж
heroin героин
herşey всё (всякая вещь); ~e rağmen несмотря ни на что
hesap (-bı) 1) счёт, расчёт; ~ açmak открыть счёт (в банке); ~ı veriniz дайте счёт (напр. в ресторане); 2)
подсчёт, вычисление; арифметика; 3) отчёт; ~ vermek отчитываться
hesaplamak считать, подсчитывать
hesaplaşmak рассчитываться
hesaplı расчётливый, осторожный, осмотрительный
hesapsız без счёта; неразумный, непродуманный, неосторожный
hesapsızca без счёта, без учёта; легкомысленно, неразумно
hefes увлечение, стремление, страсть
herif человек, парень, малый
heybe сумка, перемётная сумка
heybet (-ti) ар. величие, внушительный вид
heybetli величественного (внушительного) вида
heyecan волнение, возбуждение; ~ verici волнующий; ~ duymak испытывать волнение
heyecanlanmak волноваться, приходить в возбуждённое состояние
heyecanlı взволнованный; волнующий
heyet (-ti) делегация; комиссия; миссия
heykel статуя
heykeltıraş скульптор
hezimet (-ti) поражение; ~e uğramak потерпеть поражение; ~ uğratmak нанести поражение
hıçkırık икание, икота
hıçkırmak икать
hırçın вспыльчивый, капризный

90
hırdavat (-tı) скобяной товар, скобяные изделия
hırka хырка, бешмет
hırs страстное желание; ярость, гнев
hırsız вор
hırsızlık (-ğı) воровство, кража
hıyanet (-ti) измена, предательство
hıyar огурец
hız скорость, быстрота
hızlı 1. быстрый, скорый; 2. 1) сильно; ~ vurmak сильно ударять; 2) громко, громким голосом; ~ konuşmak
громко разговаривать
hicap (-bı) I покрывало; занавес
hicap (-bı) II стыд; стыдливость, застенчивость
hiciv (-cvi) сатира; сарказм
hicvetmek высмеивать
hiç 1. (при отрицательном глаголе) совсем, совершенно, абсолютно, вовсе не;onu ~ görmendim я его совсем
(вовсе) не видел; 2. когда-нибудь; ~ ava gittiniz mi? вы когда-нибудь ходили на охоту? 3. ничто, пустое место;
bir ~ için darıldı он обиделся из-за пустяка
hiçbiri никто из; ни один из
hiddet (-ti) гнев, ярость
hiddetli гневный, разгневанный
hiddetlenmek гневаться, сердиться
hidrojen водород
hikâye рассказ; повесть; повествование; uzun ~ долгая история
hikâyeci рассказчик; повествователь
hile хитрость; мошенничество; фальсификация
hileli фальсифицированный; с хитростью, с подделкой, нечестным путем
himaye покровительство, защита; поддержка, протекция; ~ etmek а) покровительствовать, защищать;
протежировать
hindi индюшка
hindiba цикорий салатный
hindistan cevizi (-ni) кокосовый орех
hintkamışı (-nı) бамбук
hintyağı касторовое масло
his (-ssi) чувство
hisar крепость, укрепление
hisse часть; порция; пай; акция

91
hissedar пайщик, акционер
hissetmek (hisseder) чувствовать
hitabe обращение, выступление
hiyacint (минерал) гиацинт
hizmet (-ti) 1) обслуживание; прислуживание; 2) служба; askerlik ~i военная служба
hizmetçi слуга, служитель
hoca учитель, наставник; ходжа
hokkabaz фокусник; жонглёр
hol (-lü) холл
homurdanmak ворчать, бормотать
hoparlör громкоговоритель, репродуктор
hoplamak прыгать
horlamak храпеть
hormon гормон; гормональный
horoz петух
horozmantarı (-nı) лисичка (гриб)
hortum 1) хобот; 2) шланг
hostes стюардесса, бортпроводница
hoş хороший, приятный; ◊ ~ geldiniz! добро пожаловать!
hoşab чистой воды (о драгоценных камнях)
hoşça: ~ kalın! будьте здоровы! счастливо оставаться!
hoşaf компот
hoşgörü терпимость, снисходительность
hoşlanmak нравиться
hovarda кутила, мот, гуляка
hoyrat грубый, вульгарный
hububat зерновые (злаковые) культуры
hudut (-du) граница; ~ kapısı пограничный пункт
hukuk (-ku) (юр.) право
hukukçu юрист
hukukî юридический, правовой
humma лихорадка.
hurda мелочь; хлам; металлический лом
hurdacı старьёвщик
hurma финик; хурма
husus дело, обстоятельство, вопрос; bu ~ta ne düşünüyorsunuz? что вы думаете по этому поводу?

92
hususi особый, специальный; личный, частный, собственный
husuiyet (-ti) особенность, специфичность, характерность
husye тестикул, яичко
huş берёза
huy характер, нрав
huzur покой, спокойствие; присутствие
huzurlu спокойный, благодушный
huzursuz беспокойный, тревожный
hücre клетка
hücüm атака, нападение
hüküm (-kmü) 1) судебное решение, приговор; mahkrmrmin ~ü приговор суда; ~ vermek вынести приговор; 2)
сила, значение, kanunun ~ü var закон имеет силу; 3) власть, господство; ~ sürmek а) властвовать, царить; б)
быть распространённым; ~ süren kanaat распространённое мнение, распространённый взгляд
hükümet (-ti) правительство
hükümlü имеющий (законную) силу
hüner умение, мастерство, искусство
hünkar (перс.) повелитель, владыка
hünkarbeğendi (кул.) кушанье из баклажанов
hür (rrü) свободный, независимый
hürmet (-ti) уважение, почет ~ etmek уважать,чтить; ~ görmek пользоваться уважением
hürmetli уважаемый
hürriyet (-ti) свобода
hüsnü красивый, прекрасный, прелестный
hüviyet (-ti) личность; ~ сüzdanı удостоверение личности
hüzün (znü) грусть, печаль
hüzünlü грустный, печальный

93
I
ıhlamur липа
ıkınmak тяжело дышать
ılıca купальни на горячих минеральных источниках
ılık теплый
ılım itidal равновесие
ılıman умеренный
ılımlı умеренный, уравновешенный, сдержанный
ıpıslak совершенно мокрый, насквозь мокрый
ırak далекий
ıraksak дивергентный, расходящийся
ırgat (-tı) поденщик, батрак
ırk раса
ırkçılık (-ğı) расизм
ırktaş соплеменник, представитель той же расы
ırmak (-ğı) река
ırz честь
ısı теплота; горячий, жаркий
ısınma согревание
ısınmak греться, согреваться
ısıölçer калориметр
ısırgan (ısırgan otu) крапива
ısırık (-ğı) - укус, укушенное место
ısırmak кусать; разрывать зубами
ısıtıcı радиатор, нагреватель; нагревающий, накаляющий
ısıtma отопление
ısıtmak греть, нагревать
ıskonto скидка
ıslah улучшение, поправка, реформа
ıslak мокрый, сырой, влажный
ıslanmak мокнуть
ıslatmak мочить
ıslık (-ğı) свист; ~ çalmak свистеть
ısmarlama заказ; на заказ, заказной
ısmarlamak заказывать; поручать; Allahaısmarladık! до свидания!

94
ıspanak (-ğı) шпинат
ısrar настояние, настойчивость; ~la настойчиво, настоятельно; ~etmek настаивать, упорствовать.
ısrarlı настоятельный, настойчивый
ıssız необитаемый, пустынный, безлюдный
ıstakoz омар; makassız ~ лангуст
ıstavroz крест
ıstırap (bı) страдание, мучение
ışık (-ğı) свет, освещение
ışıklar светофор
ışın луч; kozmik ~ lar космические лучи
ızgara жареное на рашпере (о мясе, рыбе); ~ köfte котлеты, жаренные на рашпере
ızmar скрывание, утаивание

95
İ
iade возвращение, возврат; ~ etmek возвращать, приносить обратно
iare заём, ссуда; выдача напрокат
iareten напрокат; заимообразно; в виде ссуды
ibadet (-ti) моление, молитва
ibaret состоящий; ~ olmak состоять
ibik (-ği) гребень (у птиц)
ibraname квитанция, расписка об окончательном расчете по долговым обязательствам
İbranice иврит, древнееврейский язык
ibraz предъявление; ~ etmek предъявлять; pasaportunuzu ~ ediniz предъявите паспорт
ibrik (-ği) - кувшин, сосуд для воды (с ручкой и носиком)
icat открытие, изобретение; ~etmek открывать, изобретать
icra выполнение, исполнение; ~ emri исполнительный лист
iç 1. нутро, внутренняя часть, внутренность; 2. ядро, сердцевина; 2. внутренний; iç siyaset внутренняя
политика; 3. içinde внутри, среди, между; içimizde между нами, среди нас; beş gün içinde в течение пяти дней;
dostluk havası içinde в атмосфере дружбы; içinden через что-либо, из чего-либо; evin içinden из дома; içine
внутрь чего-либо, в; evin içine в дом
içbükey вогнутый
içecek (-ği) напиток, напитки
içekapanık интровертный
içekapanış замкнутость, самоуглублённость
içeri 1. внутренняя сторона; внутренность; ~ den изнутри; ~ de внутри; ~ye внутрь; 2. внутренний; 3. внутрь,
внутри; lütfen, ~ buyurun! заходите, пожалуйста
içerik (-ği) содержание
içerlemek затаить злобу
içermek взаимно обусловливать
içgüdü инстинкт; интуиция
içilir пригодный для питья
için 1. для, ради, за; bunun ~ поэтому; для этого; 2. чтобы; 3. dığı ~ из-за, вследствие того, что…, ввиду того,
что; gelmediği ~ ввиду того, что он не пришел…
içki спиртные напитки
içkili выпивший, нетрезвый
içkulak (-ğı) ortakulak (анат.) внутреннее ухо
içli имеющий что-либо внутри
içlidışlı задушевный, интимный

96
içmek (içilir) 1. пить, 2. есть (суп); sigara ~ курить
içten сердечный, задушевный, искренний; ~ bir dilek искреннее желание
içyagı (-nı) нутряной жир, нутряное сало
içyüz суть, сущность, существо
idam смертная казнь
idane ссуда, заём, долг
idaneten в виде ссуды, взаймы
idare руководство, управление; ~etmek руководить, управлять; дирижировать (seafoodplus.infoром)
idareci управляющий; администратор
ideoloji идеология
iddet (-ti) (мус.) срок, в течение которого разведённая жена или вдова не может вступать в новый брак (
дней)
iddia утверждение, претензия, притязание; ~etmek утверждать, настаивать, претендовать, притязать
iddianame обвинительное заключение
idrar моча
ifade 1. выражение, ~etmek выражать, 2. показание, ~vermek давать показания
iffetli целомудренный
iflas банкротство, ~ etmek обанкротиться
iftar разговенье; вечерняя трапеза в дни Рамадана
iftira клевета, ~atmak клеветать на кого-либо
iftiraci клветник
iğde дикая маслина
iğfal введение в заблуждение; введение в соблазн
iğne I игла, иголка; шприц; çengelli ~ английская булавка; toplu ~ булавка; ~ yapmak делать укол (вливание)
iğne II жало; ~ yapraklı ağaçlar хвойные деревья
iğnelemek колоть, прокалывать иглой
iğrenç отвращение
iğrenmek брезговать, чувствовать отвращение
ihanet (-ti) измена, предательство; ~ etmek + Д.п. изменять кому-л.
ihbar уведомление, оповещение
ihmal (-li) небрежность; халатность; ~ etmek – пренебрегать, халатно относиться; манкировать
ihracat (-tı) экспорт, вывоз
ihtilal (-li) революция
ihtimal (-li) вероятность, возможность; вероятно, возможно
ihtimam забота, заботливость; внимание
ihtiras ненасытное желание, жажда

97
ihtişam роскошь, блеск
ihtiva содержание, включение
ihtiyaç (cı) потребность, нужда; ~ duymak испытывать потребность (нужду) в чем-либо
ihtiyar старик; старый
ikamet (-ti) пребывание, жительство; ~ tezkeresi вид на жительство; ~ etmek жить, проживать
ikametgah местожительство, резиденция
ikaz оповещение, предупреждение
iki два; ~si оба; ~de bir а) то и дело, б) одна вторая (часть)
ikidilli двуязычный, говорящий на двух языках
ikilem (лог.) дилемма
ikinci второй
ikincileyin во-вторых
ikincilik (-ği) второе место
ikindi время после полудня
ikiyüzlü двуличный, лицемерный
ikiz двойня, близнецы
ikizkenar равнобедренный
İkizler Близнецы (созвездие)
iklim климат
ikmal 1. оканчивание, 2. снабжение
ikna убеждение, ~ etmek убеждать
ikram 1. угощение, 2. скидка, ~etmek а) угощать, б) делать скидку
ikramcı хлебосольный, радушный
ikramiye выигрыш (например в лотерее), премиальные
iksir эликсир, настой
iktibas взятие в долг
iktibasen заимствуя, цитируя
iktidar власть, ~ başinda bulunmak ~da olmak находиться у власти
iktidarsızlık (-ğı) импотенция
iktisadi экономический
iktisat (-dı) экономика, экономия
il вилайет
ilaç (-cı) лекарство
ilâh божество, бог, господь
ilâhî божественный, божий; ~ arzu божья воля
ilâhiyat (-tı) теология, богословие

98
ilan объявление, ~etmek объявлять
ilave добавление, ~etmek добавлять
ilçe уезд
ile с, вместе с; посредством чего-либо; sizin ile, sizinle с вами; tren ile, trenle на поезде; çekiç ile, çekiçle
молотком; 2. и; defter ile (defterle) kalem тетрадь и ручка
ileri вперед; masayi biraz ~ çekelim давайте подвинем стол немного вперед; 2. впереди; evin ~ sinde впереди
дома; 3. передовой, находящийся впереди; ~ gelenler руководство, руководители (мн.ч.); видные деятели,
ответственные работники; 4. будущее; ~ de в будущем; ~ olmak спешить (о часах); saat beş dakika ~ dir часы
спешат на пять минут; ~ sürmek предлагать, выдвигать
ilerlemek продвигаться вперед, двигаться вперед; прогрессировать
iletişim связь, сообщение, коммуникация, общение
iletken сообщающий, проводящий
iletki угломер, транспортир
iletmek передавать, сообщать
ilgi 1. интерес, заинтересованность; ~ göstermek проявлять интерес; ~ çekmek вызывать интерес: ~ çekici
вызывающий интерес; интересный; ~ çekici filim интересный фильм; 2. связь, отношение, причастность,
касательство; bununla hiç bir ~ si yoktur к этому он абсолютно никакого отношения не имеет, он абсолютно не
причастен к этому
ilgilendirmek интересовать
ilgilenmek ile интересоваться
ilgili ile связанный с чем-либо, относящийся
ilginç вызывающий интерес, любопытный
ilik (-ği) I петля, петлица
ilik (-ği) II (анат.) костный мозг
iliklemek застегивать
ilim (ilmi) наука
ilişik приложенный, имеющий отношение
ilişki отношение
ilk первый, начальный
ilkbahar весна; ~ da весной
ilkçağ античный мир
ilke принцип
ilkönce прежде всего, в самом начале
ilkyardım первая медицинская помощь
ilmi научный
ilmühaber свидетельство, удостоверение, справка, сертификат
99
iltifat (-ti) комплимент
iltihap (-bı) воспаление
iltihaplanmak воспаляться
iltihaplı воспалённый
ima намек; ~ etmek намекать на что-либо
imal (-li) изготовление, производство; ~ etmek изготавливать, производить
imalat (-tı) производство
imar благоустройство, ~ etmek благоустраивать
imbat летний муссон
imbik дистиллятор
imdat (-tı) помощь
imge 1. знак, признак, 2. воображение, 3. привидение
imha истребление, уничтожение; ~ etmek истреблять, уничтожать
imhal (-li) отсрочка, продление
imkan возможность
imkansız невозможный, невозможно
imla орфография, правописание
imrenmek сильно желать; завидовать
imsak воздержание, умеренность, диета
imtiyaz преимущество, привилегия
imza подпись, автограф
imzalamak подписывать
imzalı подписанный
inanç (-cı) вера, убеждение
inanmak верить
inat (-dı) упрямство, упорство; ~ etmek упрямиться, упорствовать
inatçı упрямый, упрямец
ince тонкий, мелкий, некрупный; тонко
incelemek изучать, исследовать
inci жемчуг
inciçeçeği (-ni) ландыш
incik (-ği) голень
incil Евангелие
incir инжир
incitmek 1. причинять боль; ушибать (например руку, ногу); 2. обижать
inç дюйм


indirim - (торг.) скидка, снижение цен
indirmek 1. спускать, опускать, 2. понижать, снижать
inek (-ği) корова
infaz исполнение, выполнение
İngiliz англичанин, англичанка
İngilizce английский язык
inilti стон
inisyal инициал
inisiyatif инициатива
iniş посадка; mecburi ~ (авиац.) вынужденная посадка; спуск
inkar отрицание, ~ etmek отрицать
inkılap (-bı) революция
inkılapçı революционер; революционный
inlemek стонать
inmek 1. спускаться, опускаться, приземляться; 2. слезать, сходить; vagondan ~ выходить из вагона; inecek
var mı? Кто-нибудь выходит?; 3. останавливаться (в гостинице); otele ~ останавливаться в гостинице
insaf справедливость, совесть; милосердие
insan человек
insaniyet (-ti) человечество; человечность, гуманность
insaniyetli человечный, гуманный
insanlık (-ğı) человечество; человечность, гуманность
insansever человечный, гуманный; гуманист
insanüstü сверхчеловеческий
insülin инсулин
inşa строение, сооружение
inşaat (-tı) строительство, строительные работы
inşaatçı строитель
inşallah если будет угодно аллаху; дай бог!; надеюсь
intiba впечатление; ~ alrnak (edinmek) выносить впечатление; ~bırakmak производить впечатление
intifa использование
intihar самоубийство; ~ etmek совершать самоубийство
intikam мщение, месть; реванш
intikamci мстительный; реваншистский
ip (-pi) верёвка, бечёвка
ipek (-ği) шёлк
ipekli шёлковый; шёлковая ткань


iplik (ği) нитка, нитки
ipotek ипотека, залог недвижимости
ipotekli ипотечный
iptal отмена, аннулирование; ~ etmek отменять, аннулировать
iptidai первобытный, примитивный
ipuç (-cu) ipucu нить, концы чего-л.; ключ к разгадке
irade воля; желание
iradeli волевой
İran Иран
İranlı иранец, иранка
irfan знание, просвещение
iri крупный; ~ bir kolye крупное колье
irin гной
irinlenmek гноиться, нарывать
iris 1) радужная оболочка (глаза); 2) ирис
irkilmek вздрагивать, пугаться
irmik (-ği) манная крупа
irsi наследственный
irtibat (-tı) связь, коммуникация
irtica реакция
is сажа; копоть; нагар
isabet (-ti) попадание (в цель)
isabetli меткий, точный (об огне); удачный, уместный (напр, об ответе, реплике)
ise а, же
isfendan клён
ishal (мед.) расстройство желудка, понос
isim (-smi) I имя, название; ~i geçen вышеупомянутый
isim II популярность, известность, слава; ~ yapmak сделать (себе) имя, завоевать популярность
iskambil (игральная) карта
iskele пристань
iskelet (-ti) 1) скелет; 2) каркас
iskemle табуретка, скамейка
iskonto скидка; ~ yapmak делать скидку
iskorpit (-ti) морской ёрш
islâm ислам
isilik (-ği) сыпь

isli закопченный; коптящий; копченый; ~ sucuk копченая колбаса
ispat (-tı) доказательство; ~ etmek доказывать
ispirto спирт
israf расточительность, мотовство
istakoz омар
istasyon станция (ж/д, метро); остановка (метро)
istavroz крест
istek (-ği) желание, просьба
istemek хотеть, желать; просить; требовать; istemeye istemeye нехотя
isterik истеричный, истерический
isteka кий (бильярдный)
istifa отставка; ~etmek уйти в отставку
istikamet (-ti) направление
istikbal будущее; ~de в будущем
istiklâl независимость
istikrar утверждение, укрепление, стабилизация, постоянство
istikraz заем
istirahat отдых; ~ etmek отдыхать
istiridye устрица
istismar эксплуатация; ~ etmek эксплуатировать
istisna исключение
istisnai исключительный
istirahat (-tı) отдых, покой, спокойствие
istridye устрицы
isyan восстание, бунт
isyancı мятежник, бунтовщик, повстанец
isyankâr непокорный, мятежный, упрямый
iş дело, работа, занятие; ~ adamı деловой человек, бизнесмен; ~ veren работодатель
işaret (-ti) знак, сигнал
işbirliği сотрудничество; iktisadi ~ экономическое сотрудничество
işçi рабочий, работница
işemek мочиться, выделять мочу
işgal занятие, оккупация
işgünü (-nü) рабочий день
işitmek слышать
işkembe кишки, требуха; ~ corbası суп из требухи (бараньей)


işkence пытка, мучение; ~ etmek пытать, мучить
işlek (-ği) оживлённый
işlem процедура; оформление (документа); процесс; обработка, переработка; действие
işlemek работать, функционировать; обрабатывать; курсировать
işletme 1) эксплуатация (рудника, фабрики); 2) предприятие
işletmek эксплуатировать (рудник, фабрику)
işsizlik (-ği) безработица
iştah аппетит
işte вот; ~ bu kadar вот и всё, и больше ничего
iştırak (-ğı) участие; ~ etmek участвовать
işyeri (-ni) предприятие; рабочее место
it собака, пёс
itaat (-ti) послушание, повиновение, покорность; ~etmek слушаться, повиноваться
itaatli послушный, покорный
itfaiye пожарная команда
itfaiyeci пожарник
ithaf посвящение; ~ etmek посвящать
ithal (-li) ввоз, импорт
ithalât (-tı) ввоз, импорт
itibar уважение, влияние, авторитет
itibaren + Исх.п. начиная с; считая с; от того момента, как
itina забота, внимание; аккуратность; старание
itiraf признание, сознание; ~ etmek признавать сознавать (напр. ошибку, проступок)
itiraz возражение; ~ım уок не возражаю; ~etmek возражать
itmek толкать, отодвигать; itiniz от себя (надпись на дверях)
ittifak (-ğı) союз; askeri ~ военный союз
iyi хороший, добрый; здоровый; хорошо; ~ misiniz? здоров ли вы?, как ваше здоровье?; ~yim я здоров , я чувствую
себя хорошо; ~ kötü худо-бедно, худо ли, хорошо ли, ~olmak поправляться, выздоравливать
iyileşmek улучшаться, поправляться, выздоравливать
iyilik (-ği) доброта, добро
iyimser оптимист
yimserlik (-ği) оптимизм
iyot (-du) йод
iz след, отпечаток
izafi относительный, релятивный
izahat (-tı) объяснение, подробное изложение

izdüşüm проекция
izin (izni) 1) разрешение, позволение; ~ almak получать разрешение (позволение); ~ vermek разрешать,
позволять; 2) отпуск
izinli находящийся в отпуске; отпускник; ~ olmak быть а отпуске
izlemek идти по следу, следить, преследовать; следить, наблюдать смотреть
izlenim впечатление
izmarit (-ti; -di) морской карась
izole изолированный; изоляционный


J
jaguar ягуар
jakuzi джакузи
jalüzi жалюзи
jambon окорок, ветчина
jandarma жандармерия; жандарм
Japon японец, японка; японский
Japonca японский язык; по-японски
jargon жаргон
jartiyer подвязка
jelatin желатин
jeneratör генератор
jeodezi геодезия
jeofizik(-ği) геофизика
jeolog геолог
jeoloji геология
jerse джерси (ткань, готовое изделие)
jest (-ti) жест
jet: ~ uçağı реактивный самолёт
jeton жетон
jilet безопасная бритва; ~ bıçağı лезвие безопасной бритвы
jigolo жиголо, мужчина на содержании женщины
jimnastik (-ği) гимнастика
jinekolog гинеколог
jinekoloji гинекология
jinekolojik гинекологический
jokey жокей
jöle гель
judo дзюдо
judocu дзюдоист
junior юниор
jurnal донос
jurnalcı доносчик
jübile юбилей
jüri жюри


K
kaba грубый, вульгарный, примитивный
kabak (-ğı) тыква
kabakulak (-ğı) (мед.) свинка
kabalık (-ğı) отсутствие изящества, аляповатость; грубость, неотёсанность, мужиковатость
kaban полупальто
kabarık 1) вздутый, раздутый, пухлый; 2) рельефный
kabiz (-bzi) запор
kabil (-i) возможный, допустимый
kabiliyet (-ti) способность; возможность
kabiliyetli способный
kabine кабинет
kabir (-bri) могила
kablo кабель
kabsak (-ğı) корзина
kabuk (-ğu) 1) кора, корка, кожица; скорлупа, шелуха; 2) раковина (моллюсков)
kabul (-lü) принятие, приём
kabullenmek + В.п. брать на себя; присваивать; соглашаться на
kaburga ребро
kâbus кошмар
kabuslu кошмарный, полный кошмаров; ~ rüya кошмарный сон
kabza 1) горсть; 2) рукоятка, ручка
kaç сколько; ~а? почём?, по какой цене?
kaçak ) беглый, дезертир; 2) утечка (газа); 2. контрабандный, незаконный
kaçamak (-ğı) увиливание, отклонение
kaçamaklı - уклончивый; ~ cevap уклончивый ответ
kaçar по сколько; ~ ruble aldılar по сколько рублей они получили?
kaçarola кастрюля
kaçinci который, какой (по порядку)
kaçınılmaz неизбежный
kaçınmak избегать, уклониться.
kaçırmak 1) лишать, похищать, угонять; uykumu kaçırdı он лишил меня сна; arabayı ~ угнать машину; 2)
упускать; пропускать; опаздывать; f irsatı ~ упускать удобный случай; treni ~ опоздать на поезд
kaçmak (kaçar) 1) бежать, убегать; 2) лишаться; uykusu kaçtı он лишился сна; keyfim kaçtı у меня
испортилось настроение


kadar 1) как, в такой же степени как, столько же (при сравнении); aslan ~ kuvvetli сильный как лев;
benim~ в такой же степени, как я; onlar ~ çalıştık мы работали столько же, сколько они; 2) около,
приблизительно; bir hafta ~ около недели; 3) до; пока не; köye ~ до деревни; akşama ~ до вечера; ben
gelinceye ~ пока я не приду.; 4) : = dığı ~ выражает сравнительную степень по количеству; istediği ~
столько, сколько он желает; bu ~ столько; ne~ сколько; hepsi bu~ mı? и это все?; işte bu ~ вот и все.
kadayıf кадаиф (кондитерское изделие из теста с сахарным сиропом)
kadeh рюмка, бокал
kadehtaş собутыльник
kademe ступень, уступ; 2) степень, уровень
kader судьба
kaderci фаталист
kadın женщина
kadınsı женоподобный
kadife бархат, вельвет
kadir могущественный, сильный, всемогущий
kadro кадры, личный состав
kafa голова; ум, смышлёность
kafes клетка, решётка; kuş ~ птичья клетка
kâfı достаточный
kafiye рифма
kâğıt (-dı) бумага; документ, справка, письменное свидетельство; para havale ~ı бланк денежного перевода
kahkaha хохот, громкий смех
kahraman герой; героический
kahramanlık (-ğı) героизм, геройство
kahretmek (kahreder) проклинать, карать, наказывать
kahvaltı завтрак; ~ etmek завтракать
kahve кофе
kahverengi коричневый, кофейного цвета
kaide 1) правило, 2) постамент, пьедестал, основание
kala за; до; ikiye beş ~ çıktı он вышел без пяти два köye iki kilometre ~ benzin bitti за два километра до села
кончился бензин
kalabalık (-ğı) толпа; скученность; многолюдный
kalay олово; полуда
kalbur решето
kaça бедро, ляжка; ~ kemiği бедренная кость
kaldıraç (-cı) рычаг


kaldırımak 1) (в разн. знач.) быть поднятым; 2) быть увезенным (напр, в больницу); 3) быть
уничтоженным (отменённым)
kaldırım мостовая; yaya ~ı тротуар
kaldırmak 1) в разных знач. поднимать 2) отправлять (транспорт), давать сигнал к отправлению
(транспорта) 3) уносить, убирать; bunu kaldırın уберите это; 4) класть, помещать (напp. в больницу) 5)
уничтожать, ликвидировать
kale 1) крепость; 2) ворота; 3) ладья
kaleci вратарь
kalem 1) перо, ручка (с пером); 2) канцелярия; 3) резец, долото
kalfa подмастерье
kalıcı стойкий, перманентный; постоянный
kalın толстый, плотный (о материи)
kalınbağırsak (-ğı) (анат.) толстая кишка
kalınlık (-ğı) толщина; густота; плотность
kalıntı остаток, излишек
kalıp (-bı) форма, модель, образец, шаблон; внешность, вид oболочка
kalıt (-tı) miras наследство, наследие
kalıtım наследственность
kalıtsal наследственный
kalifiye квалифицированный
kalite качество
kalkan 1) щит (оружие); 2) камбала (рыба)
kalker известняк
kalkındırmak - восстанавливать, развивать
kalkınma подъём, развитие
kalkmak 1) (в разн. знач.) вставать, подниматься; 2) отправляться (о транспорте); tren kalktı поезд
отправился (отошёл); 3) исчезать; bu adet kalktı этого обычая больше не существует.
kalmak (kalır) 1)оставаться; 2) останавливаться (напр. в гостинице), пребывать, проживать; 3)
откладываться (на более поздний срок); gitmeniz cumaya kaldı ваш отъезд отложен на пятницу
kalorifer центральное отопление
kalp (-bi) сердце, kalp krizi сердечный приступ
kalpak (-ğı) шапка
kalsiyum кальций
kaltak (-ğı) седло, лука седла
kamara каюта
kan кровь; кровяной


kanaktarım переливание крови
kanal (в разн. знач.) канал
kanape kanepe диван, канапе
kanat (-dı) крыло
kangal моток, виток
kantin общественная столовая, буфет
kanun закон
kanuniyet (-ti) законность, законная сила
kanunlaşmak приобретать силу закона, становиться законом
kanunsuz беззаконный
kanyak коньяк
kap (-bı) миска, сосуд, тара
kapak(-ğı) крышка
kapalı закрытый
kapan западня, ловушка, капкан
kapasite вместимость (отеля, ресторана)
kapı дверь
kapkaç (-cı) похищение
kapkaççı похититель, вор
kaplan тигр
kaput (-tu) презерватив
kapüşon капюшон
kar снег
kâr прибыль, доход
kara черный
karabaş черный монах
karakol полиция, полицейский участок
karalahana kırmızı lahana - краснокочанная капуста
karar решение
karaşın чернявый, смуглый, брюнет
karbüratör карбюратор
kardeş брат
kare квадрат; квадратный
karga ворон
kargo грузовое судно
karha язва


karı жена, замужняя женщина
karın (-rnı) живот, утроба; брюхо
karınca муравей
karışık смешанный
karışmak + Д.п. вмешиваться в
karıştırmak ile мешать, смешивать с чем-л.
kariyer карьера
karnabahar цветная капуста
karpuz арбуз
karşı I (служ. слово) противоположность чего-л.; ~mda передо мной, напротив меня; ~ya geçmek перейти
(переправиться) на другую сторону
karşı II + Д.п. против, напротив; по отношению к; ~ gelmek + Д.п. идти против чего-л.
karşılaşmak ile встречаться с
kartal орел
karyola кровать, койка
kas мышца, мускул
kasaba городок; посёлок
kasabalı житель (-ница) поселка
kasap (-bı) мясник
kaş бровь
kaşar I овечий сыр
kaşar II (арго) шалава; шлюха
kaşık (-ğı) ложка
katil убийца
kavanoz банка, cam ~ стеклянная банка
kavga ссора, скандал; борьба
kavrulmak (kavrulur) жариться; накаляться; сохнуть, чахнуть
kavşak (-ğı) перекрёсток
kaya скала; горная порода
kayak (-ğı) лыжи
kayakçı лыжник
kaybetmek (kaybeder) + В.п. терять, потерять
kayınvalide теща, свекровь
kayıp (-ybı) потеря, утеря, пропажа
kayısı абрикос
kaynak (-ğı) источник (в разных значениях)


kaza авария, несчастный случай
kazak (-ğı) свитер
Kazak (-ğı) казах
Kazakistan Казахстан
kazan котёл
kazanç (-cı) заработок, доход
kazanmak + В.п. зарабатывать; получать выгоду; выигрывать, побеждать
kebap (-bı) вертел; мясное блюдо; balık ~ı шашлык из рыбы, запеченная рыба на вертеле; çoban ~ı мясо
по-пастушьи (мясо с овощами)
kebapçı шашлычник, продавец шашлыков
keçe войлок, фетр
keçi коза
keder горе, печаль, грусть
kederlenmek + Д.п. грустить, печалиться, огорчаться
kedi кошка
kehribar янтарь
kelebek (-ği) бабочка, мотылёк
kelime слово
kemal (-li) совершенство
kemer ремень, пояс; арка, свод
kemik (-ği) кость
kemikli костистый; ~ balıklar костистая рыба
kemiksiz без костей, безкостный
kendi I сам; ~ne güvenen olmak быть уверенным в себе
kendi II свой, собственный
kene клещ
kent (-ti) город
kentli горожанин
kep (-pi) кепка; пилотка
kereviz сельдерей
kerhane публичный дом
kermen крепость
kervan караван
kese I мешочек; сумочка; банная варежка; hamam ~si банная варежка (для растирания)
kese II (перен.) кошелек, карман; ~ye dokunmak бить по карману
kesici режущий, перерезающий; прерывающий, прекращающий; ağrı ~ болеутоляющий


kesilmek (kesilir) - прекращаться, прерываться
kesim сектор, участок, зона; круг (людей)
kesin окончательный, категоричный, решительный, твердый; ~ olarak – окончательно,определенно
kesinleşmek окончательно решаться (определяться)
kesmek (keser) + В.п. резать, разрезать, стричь; (перен.) отрезать; блокировать; ~ sesini! - (груб.) заткнись!
kesmez тупой, не режущий
kestane каштан
keşfetmek (keşfeder) + В.п. обнаруживать, раскрывать
keşif изобретение, открытие; исследование (научное)
keşke (междометие) если бы! пусть бы! лучше бы! хоть бы!
keten лён; льняной
keyf (-yfi) I самочувствие, здоровье
keyf II хорошее расположение духа, блаженство
keyfli приятный, радостный
kez раз; binlerce ~ тысячи раз; bir ~ один раз
kıdem стаж (работы, военной службы)
kıdemli имеющий стаж
kılavuz путеводитель
kına хна
kır поле; степь; равнина, луг
Kırgız киргиз
Kırgızistan Кыргызстан
kırıcı разбивающий; ломающий; использующий недозволенные приемы
kırılmak разбиться, сломаться
kırılmaz небьющийся
Kırım Крым
Kırımlı житель Крыма
kırışmak покрываться морщинами; морщиниться, мяться
kırışmaz немнущийся (о ткани)
kırk сорок
kıskanç ревнивый
kıskançlık (-ğı) ревность
kıskanmak + В.п., Исх.п. ревновать кого-л. к кому-л.; завидовать
kısmet (-ti) удача, везение, счастливый случай
kıvırçık кудрявый
kıyma рубленое мясо, фарш


kıymet (-ti) цена, ценность, стоимость, значимость
kıymetli 1) ценный, драгоценный; ~ taşlar драгоценные камни; 2) дорогой (при обращении)
kız девушка; девочка; дочь; ~ çocuk девочка
kızak (-ğı) сани; ~ kaymak кататься на санях
kızamık (-ğı) корь
kızamıkçık (-ğı) краснуха
kızarmak краснеть, алеть; жариться, поджариваться
kızartma жареный; balık ~sı жареная рыба; piliç ~ sı жареный цыпленок
kızdırmak I подогревать, накалять;
kızdırmak II (перен.) раздражать
kızgın 1) горячий, раскаленный; 2) перен. разгневанный, разъяренный; 3) палящий, знойные, жгучий
kızıl 1. красный (чаще в переносном значении) ~Meydan Красная Площадь; 2. скарлатина
kızılay ~ kurumu Общество Красного Полумесяца (в мусульманских странах)
kızılcık (-ğı) кизил
kızılhaç ~ kurumu Общество Красного Креста
kızkardeş сестра
kızlık (-ğı) девичество, девственность
kızmak (kızar) злиться, сердиться; накаляться, раскаляться (напр. о металлах)
ki 1) который; bir adam ki okumak istemez… человек, который не хочет учиться…; 2) что; anlaşılır ki o da, gitti
выяснилось, что и он уехал; 3) а; geldim ki kimseler yok! прихожу, а там никого!; 4) чтобы; ona para verdim ki
ekmek, alsın я дал ему денег, чтобы он купил хлеба; 5) когда, раз; onu görmedi ki anlatsın как он может
рассказать, когда (раз) он этого не видел; 6) ведь, же; onu tanımazsın ki ты же его не знаешь
kibar благородный; изысканный; добрый, вежливый
kibrit спичка
kil глина
kilim палас
kilise церковь (христианская)
kilit (-di) замок
kilitlemek запирать (закрывать) на замок
kilitli запертый (закрытый) на замок
kilo килограмм
kim кто?; ~inle с кем?; ~in чей?; ~e (к) кому?; ~den от кого?; у кого?; ~de у кого?, при ком?; ~ bilir? кто
знает?; как знать?
kimi некоторые, одни; ~ istiyor, ~ istemiyor один хотят, другие нет; ~ insanlar некоторые люди
kimlik (-ğı) личность; ~ belgesi удостоверение личности; ~ini tesbit etmek установить личность
kimse кто-нибудь, при сказуем. в отриц. ф. никто; orada ~ yok там никого нет


kimsesiz сирота
kimya химия
kimyon тмин обыкновенный
kin ненависть, злоба
kip образец; вид, тип
kir грязь, засаленность
kira аренда; арендная плата
kiracı арендатор; съемщик; квартирант
kiralamak сдавать в аренду; арендовать
kiralık предназначенный к сдаче; прокатный
kiraz черешня
kireç (-ci) известь, известка
kiremit (-di) черепица
kiriş 1) бревно; балка, брус, перекладина; 2) хорда
kirlemek пачкать
kirlenmek пачкаться, становиться грязным
kirli грязный; грязное белье
kirpi еж
kirpik (-ği) ресница
kişi человек (употребляется после числительных); üç ~ için на трех человек, на троих
kişilik рассчитанный на известное число лиц; tek ~ oda комната на одного человека; iki ~ kamara двухместная
каюта; kaç ~? на сколько человек?
kişisel людской; личный, индивидуальный
kitabevi (-ni)книжный магазин
kitap (-bı) книга; ders ~ı учебник
klasik (-ği) классик; классический
klasör шкаф с отделениями; папка для бумаг, регистратор; 3) кляссер
klima кондиционер
klişe (полигр.) клише; штамп; стандартный
koalisyon коалиция
koca I муж; ~ya gitmek выходить замуж
koca II огромный, громадный
koca III взрослый; старый, пожилой
kocamak стареть
kocaman огромный, большущий
koç баран


kodeks фармакопея
koğuş палата (больничная); тюремная камера (общая)
koklama обоняние
koklamak нюхать
kokmak (kokar) 1) пахнуть; 2) тухнуть, протухать (напр. о мясе, рыбе)
kokmuş тухлый (напр. о мясе, рыбе)
koku 1) запах; 2) духи; ~ sürünmek душиться, опрыскиваться духами
kokulu ароматный, душистый
kol 1) рука; birinin ~una girmek брать кого-либо под руку; 2) рукав (платья, реки); 3) ветвь (дерева); 4) ручка,
рычаг (напр. станка); 5) отрасль; отдел; 6) колонна (напр. солдат, демонстрантов)
kola крахмал; ~ yapmak крахмалить
kolay 1. легкий, нетрудный; ~ bir iş легкая работа; 2. легко; bunu ~ yaparsın ты с этим легко справишься
kolaylaştırma упрощение, облегчение чего-л.
kolaylaştırmak упрощать
kolaylık (-ğı) легкость
koli картонная коробка; посылка (почтовая)
kolik (-ği) (мед.) колики, резь
kollamak 1) ждать, выжидать (напр. удобный случай); 2) покровительствовать
koloni (в разн. знач.) колония, поселение
kolonya одеколон
koltuk (-ğu) I подмышка
koltuk (-ğu) II кресло
kolye колье, ожерелье
koma коматозное состояние, кома
komik комик; комический, смешной
kompartıman купе
komple полный, комплектный
kompleks комплекс
kompliman комплимент
komplo заговор
kompres компресс
komşu сосед; соседний
komut (-tu) команда, распоряжение
komutan командир, начальник; комендант
komünal коммунальный
konak (-ğı) особняк; правительственное здание


konaklama ночёвка
konçerto концерт
kondoktor, kondüktör проводник (поезда)
konferans конференция
konfor комфорт
kongre съезд
konkav вогнутый
konkürans конкуренция
konsantrasyon сосредоточение; (хим.) концентрация
konserve консервы; консервированный
konsey совет
konsolos консул
konsolosluk (-ğu) консульство
konsomasyon потребление
konsulto консилиум
kontak (-ğı) I - зажигание (в машине)
kontak (-ğı) II короткое замыкание
konteyner контейнер
kontrat (-tı) контракт; ~ imzalamak подписывать контракт; kira ~ı договор об аренде (жилья)
kontrol контроль; kontrol etmek контролировать; ~ altına almak взять под контроль
kontrolcu контролер
kontrplâk фанера
konu тема, сюжет
konuk (-ğu) гость
konuksever гостеприимный
konuşma разговор, беседа; лекция
konuşmak 1. разговаривать, беседовать; 2. обсуждать; 3. говорить о ком-чём-либо
konuşulmak говориться, обсуждаться
konut (-tu) жилище, жилье
konveks выпуклый
konvoy конвой, эскорт
koparmak открывать, срывать, обрывать
kopça крючок, застежка
kopmak 1. рваться, отрываться; 2. подняться, разразиться, вспыхнуть (внезапно)
kopya копия
korkak (-ğı) трус, трусливый


korkmak бояться, пугаться
korku боязнь, страх, испуг
korkunç страшный, ужасный
korkutmak пугать, страшить
korna гудок, сигнал (автомобиля)
korniş карниз
kornişon корнишон (огурец)
kort (-tu) корт, теннисная площадка
koru лесок, роща
korumak охранять, защищать; оберегать, беречь
kostüm костюм (мужской)
koşmak (koşar) бежать, бегать
koşu бег, состязание в бег
koşul условие
kot (-tu) отметка высоты
kota (ком.) квота
kova ведро; ковш (напр. экскаватора)
kovalamak гнаться за кем-либо, преследовать кого-либо
kovan улей
kovmak гнать, прогонять, выгонять
koy бухта, небольшой залив
koymak 1. ставить, класть; 2. наливать
koyu густой; темный (о цвете); крепкий (о чае)
koyun баран, овца
koza кокон; коробочка
kozmetik косметика; косметический
kozmetikçi косметичка (профессия)
köfte котлеты, биточки (мясные)
köhne ветхий, дряхлый, изношенный
kök (-kü) корень
köknar ель
köle (прям и перен.) раб
köleleştirmek порабощать
kömür уголь; odun kömüru древесный уголь
köpek (-ği) собака
köpekbalığı (-nı) акула


köprü мост
köprücük (-ğü) ключица
köpük (-ğü) пена, пенка
kör 1. слепой; 2. тупой; 3. тусклый (напр. о свете); 4. глухой (напр. об улице)
körbağırsak (-ğı) аппендикс
körfez залив
körleşmek тупиться (напр. о ноже)
kösele кожа (подошвенная)
köstek (-ği) цепочка
köşe угол
köşk (-kü) дворец (летний)
kötü дурной, плохой; дурно, плохо
kötüleşmek ухудшаться, портиться
kötümser пессимист
köy деревня, село
köylü крестьянин
kramp (-pı) судорога
kravat (-tı) галстук
krem крем
kreş ясли (детские)
kriko домкрат
kristal I кристалл; кристаллический
kristal II хрусталь; хрустальный
kriter критерий
kronik хронический
kuaför парикмахер
kubbe купол
kucak (-ğı) объятия; охапка
kucaklamak обнимать, прижимать к груди
kudret сила, мощь

1 SESSION I: Tourism and Communications Management 1) Success of Country s Branding in Motivator of Tourism Economy Around the World and the Case of Georgia Kakhaber DJAKELI, Associated Professor, International Black Sea University (IBSU) - Faculty of Business Administration, GEORGIA Success of Country s Branding in Motivator of Tourism Economy around the World and the Case of Georgia Abstract Everyone who works in Branding of Countries should choose some main Archetypes as a desired image of country and improve countries actual face step by step to this main objective this is main hypothesis of current article, being main part of very actual problem for developing countries, having troublesome points in branding. The hypothesis of this article was established on the basis of observational study of tourists have been going to visit some strong archetype places, like Egypt, country of Pyramids and ancient knowledge with the archetype meaning of Sage, or Kazakhstan, another world, still having the image of Borat, famous movie about funny tall man visiting western civilization. The hero of Borat, with the mixed archetypes of the Jester and Lover still works well for associations and brand mantras, attracting tourists to Kazakhstan. The archetypes as a New Freudian way to understand people s motivation, established by famous psychologist Jung, seems as an interesting and colorful way in country s branding, still not studied well, but worthy to be under comprehensive research of marketing theorists, and well used by marketing professionals. The target of this article is the study of Archetypes of Georgia and some other developing countries to support wholesome country branding of Georgia and improve its chances to attract more tourists, but not only them but sustainable partners, investors, friends and connoisseurs of Georgian culture. The objective, of this article to improve branding of Georgia, to achieve exactly planned or desired brand positioning, can be won, using comprehensive approaches of marketing and branding and marketing research. As a tool of marketing research, in this article are used observational marketing research and Delphi Marketing Research Approaches. Jel: M 31 Key words: tourism marketing, country marketing, branding, tourism Introduction Today country marketing plays great role in theory and practice of country development. In past history images and attitudes built by colonial governments, occupants and struggling nations are not enough to new type of Tourism system development. New era needs much more interesting and attractive country images than it was. Especially developing countries, long period struggling under the colonial or other type of rules can show their attractiveness to world. The paper is written to clarify marketing of nations as a way to transform face of country and attract more tourists. Writing this article marketing research of Georgian country branding approaches took place. The special table was established during the working process with some focus groups. Having brainstorming with several focus groups with the idea, how to rebrand Georgian country, this special table 1

2 established in the form of matrix supported the working process as a tool of planned activities with strategic brand management. The article gives some recommendations to Georgian tourism industry developers. The identity a national face linked to the place marketing Model of identity has a lot of things from James () and Mead (). The first principle of identity is the desire to maintain personal distinctiveness can be linked to some living place. Overall, there are two ways in which place has been related to identity. The first is what we will call place identifications. This refers to a person s expressed identification with a place, e.g. a person from London may refer to themselves as a Londoner. In this sense place can be considered to be a social category and will be subject to the same rules as a social identification within social identity theory The second way in which place has been related identity is through the term place identity, which calls for a more radical re-evaluation of the construct of identity. (Twigger-Ross and Uzzel, ) It is in the context of tourism that a geographic location is (or includes) a destination brand. A destination brand is defined as name, symbol, logo, word or other graphic that both identifies and differentiates the destination; furthermore, it conveys the promise of a memorable travel experience that is uniquely associated with the destination; it also serves to consolidate and reinforce the recollection of pleasurable memories of destination experience (Kerr , ). This problem has big role in business too. In introducing a collection of articles on corporate identity in their book, John Balmer and Stephen Greyser () offer a useful way of looking at the field of identity studies. They suggest regarding it as inhabiting three different worlds, a triquadriorbis in their words. It begins with the narrow world of graphic design, and what they call visual identification. Graphic presentation is an important consideration in developing as well as an IMC program The second world of identity is what Balmer and Greyser () called organizational identity. As they put it, this reflects the use of corporate identity in answering the question who are we. This aspect of Corporate identity addresses the internal audience of the organization The third world of identity studies is corporate identity. It seeks to answer the questions what are we? As well as who are we? (Percy, ). Usually distinguished identity builds some incentives and opportunities for Branding of a country. A lot of similarities business branding and Country s branding can be found. Branding actually does have some relevance to countries and the ways they present themselvesto the rest of the world, but it is a humdrum business, which doesn t begin to justify the excitement about nation branding. Countries, through their many state agencies, have numerous dealings with various professional audiences around the world,and one can certainly argue that it gives a better impression of the country if all those agencies use consistent, well-designedmaterials when they carry out their transactions. A single logo, a professional look and feel on their stationery, business cards, corporate videos, information leaflets, communiqués, press releases, websites, and so forth, undoubtedly reinforces the impression of a well-organized, modern, self-respecting state with effective and efficient structures, processes, and mechanisms (Anholt, ). Country branding approaches actually are not new. During past time countries were building their image only through some other stimuli. Some countries around the world tried firstly to establish their visual identity and spread some awareness about them around the world. Especially through coins, and other exchanging values, countries, states and their leaders, were building their visual identity. In the example of Georgia it was a currency. Picture 1: Coins of Georgian King Bagrat IV

3 Description of the coin: GEORGIA, Kingdom. Bagrat IV AR Dram ( g, 12h). Struck HA ΓI A O KOC ("The Holy Th[eoto]kos" in Greek), nimbate facing bust of the Virgin Mary, orans / Georgian "+God preserve Bagrat, King of the Abkhazians, Sebastos", in margin and continuing in central field. Kapanadze 46; Dobrovolsky -; Lang p. Good VF, strong strike. One of the great rarities. Bagrat followed his father Giorgi I to the throne of Georgia at the age of nine, and his reign was a constant struggle with opponents seeking the throne and expansionist Byzantine emperors. Bagrat saw off two pretenders from other branches of the royal family, but the Duke of Kldekari, Liparit, was a constant thorn in his side, and in Bagrat had to flee to Constantinople, seeking Byzantine neutrality while he returned to deal with Liparit. Liparit fled in , but only a few years later Georgia faced a greater threat the Seljuq sultan Alp Arslan who ravaged southern Georgia in a series of raids. Bagrat IV died in , having fought the Seljuqs to a draw and preserved Georgian unity and independence. Source: Georgian State Museum. Activities to Country s rebranding to make it a destination for tourists The world consists from symbols, signs and sounds making humans to remember them. Larry Percy in his book Strategic Integrated Marketing Communications writes about two types of brand awareness: recognition and recall. The first one appears when person has some brand awareness but this sleeps in her/his mind and appears in the moment of recognition. Meaning that person recognizing some brand among others according some information slept in his mind. In such situation person firstly recognizes the brand and only after that he/she has some category need, or simple need to product. But in Recall Brand Awareness, person has already category need, for example demands interesting sea journey, and after that recalls about carnival cruise. The recall brand awareness is really better than recognition one. According to this type of Brand awareness, marketers of a country must be very active in identity innovation. Countries and Nations making their legislation, law, public administration, type of rules and court comfortable for citizens neighbors can increase its brand equity. One of very interesting rebranding took place in Lichtenstein. The monarch of this country hired marketing company and established the priorities of desired identity. They wanted distinct image for their country built on the better tourism, business, educational and cultural opportunities (Nokodemska-Wolowik, ). Previously the marketing research was made. According the research results 25% of citizens considered improvement of the image of the country as a top priority. The introductory point of this project was following six main features verified in this research: dialogue, finance, industry, home, nature, and principality. The image being constructed on the identity shows that it should be linked to positive feelings of accommodated persons. For example this city identity represents a distinctive life style usually coupled with a strong positive affect with regard to that lifestyle. Some people therefore, seem to use a place related self-referent in order to present themselves as distinct from others (Twigger-Ross and Uzzel, ). In one sense, despite all the mystique and complexity surrounding the concept of nation branding, the basic principle is actually a very simple one, and it comes from marketing: the consumer wants to know what s in it for me? (Anholt, ). Rapid advance of globalization means that whatever countries try to pull in (investors, aid, tourists, business visitors, students, major events, researchers, travel writers, and talented entrepreneurs) and whatever countries try to push out (products, services, policies, culture, and ideas) is done so with a discount if the country s image is weak or negative and at a premium if it s strong and positive (Anholt, ).Special Nation Brand index was seafoodplus.infoted annually, the Anholt-GfK Roper Nation Brand Index examines the image of 50 nations. Each year, more than 15, adults aged 18 and up are interviewed online in 20 core panel nations. The Anholt - GfK Roper Nation Brands Index looks at a country s image by studying six dimensions of national competence: Exports, Governance, Culture, People, Tourism, and Investment and Immigration. This gives the picture of the country s reputation. Georgia as we know has some soviet inheritance. Under socialism, brand was almost by definition an attributeof goods from the Imaginary West (Yurchak, ).Hence, the category of indigenous brand would appearto be a contradiction in terms, unless such goods can beshown to have a dual lineage that is both Georgian and Western. According the vision of Mr. Saakashvili, Georgia started to turn into big reforming, reconstruction and renovation place: Georgia had undertaken economic reform program that has transformed the country&#;s economy in following areas: Improved rule of law & property rights Minimal state fiscal footprint Few, low and flat taxes Minimal social security burden on businesses Lean and efficient civil service sector - providing value for taxpayers&#; money Limited government 3

4 Deep de-regulation Dramatically minimized and simplified licensing Aggressive privatization Flexible labor market, with minimal state interference in employer employee relations Sound money - inflation targeting Means-tested, focused state assistance to the poor Free trade, no customs tariffs or non-tariff barrier Health Insurance for poor population financed by government Reforming stage was encouraged by reconstruction and construction and renovation stages: New Parliament building was established in seafoodplus.info the reforms the new vision of Saakashvili, to make Georgia as a best resort place in black sea region appeared. President of Georgia had also some branding visions to some particular Cities. For example he wanted to make Batumi, as a Las Vegas of Black Sea. South Georgian cities were rebuilt in Kakhety, and some of them with some use of marketing. Especially little town Signagi, was established as a rest place and a wine center. Signagi, also were repositioned as a city of love. The auto roads from west to east and from north to south were constructed and some of them reconstructed. The centre of Tbilisi, capital of Georgia, Mtskheta-oldest capital of Georgian Kingdome, Batumi and a lot of other places were rebuilt. In The castle of Jakeli Family (in Akhaltsikhe RABATI) was reconstructed and admirably represented as a new brilliant image of Georgia. The vision of President, without special branding project has been implemented as a new objective. What kind of new identity, brand awareness, image, or even reputation the country received from these huge spending for reconstruction and rebuilding? Working on this article, special focus group marketing research was undertaken. 3 focus groups with eight persons were gathered during which we were speaking about past, current and future, desired images of Georgia. A lot of interesting facts appeared in this focus group sessions. We all together once again understood that we are Georgians, oldest followers of agricultural economy but today we have lost the understanding to relevance to our past archetypes. sustainable economic and social life. Problem solving country Strong, sustainable Country of Clean energy, organic agricultural products and great mountain resorts with healing water, wine motherland Top level awareness for some unique characteristics Trustful, hardworking, respectful, improving, Motherland of wine Strong and confident 4

5 Reputation Slogans or aphorisms Tamar I, Georgian Shrift, writing, Christian Culture, Worriers for independence Strong and trustful soldiers, agricultural workers, tolerant and good partners, great wine makers, steel makers. Georgian sword makers Sword of Messiah players, smart old boys, Stalin was Georgian. Almost no reputation who best are, are Georgians Looser, something between loose and success. Reputation of Revolutions and stress Almost no slogan what matches to current Georgian situation Hardworking to restore its own economy and social facilities Like polish creative tension Georgian can have as a slogan creativity will save us Intellectual, Trustful, honest, good neighbor and friend with good organic products Creativity will save us The table above shows the structure and the frame of Georgian brand, what it was and what it can be in future. If future Georgian government undertakes country rebranding activities, they should recognize that the historical frame of Georgian past period positioning and identity can be well used also in future. Some other relevant topics, as recommendations, can be seen from this Matrix of Georgian Rebranding: - To improve their brand, Georgians must restore their oldest reputation of Strong and trustful agricultural workers and good soldiers, tolerant and good partners, great wine makers. Partly this happens hence Georgian military units, successfully participating in different UN missions in Afghanistan, having reputation of best soldiers. But to agricultural business Georgians less effective. - For future archetype of Georgian nation as a big desire can be some mix of Sage and Warrior, hence history shows that warrior archetype mixed with Sage brings big chances for peace. If desired archetype is known branding process can be easier. - In rebranding of Georgia, professionals should be very sensible and attentive to Christian, orthodox values, and also to some values of multinational communities in Georgian landscape, and hence religious and national values are frames what should be respectfully involved into new modernization. - As a desired positioning country can choose Strong, sustainable Country of Clean energy, organic agricultural products and great mountain resorts with healing waters hence Georgia has great ground to be clean energy country using hydro resources, Mountain Rivers, energy of winds and some other resources. - Having mentioned in encyclopedias as a country of wine motherland Georgia must well use such a gift of Lord God, to recreate its own importance as a country where the wine was born and establish it as an umbrella brand over other Georgian products, healing mineral waters and great Georgian soil. Having worked with several focus groups with the idea, how to rebrand Georgian country, the table established in the form of matrix supported the working process as a tool of planned activities with strategic brand management. Undertake this first try in Georgian rebranding theory, I hope this direction of brand management will growth, attracting more marketing scientists and professionals taking into consideration rebranding theories from other nations and countries. This new face of Georgia, will attract tourist, especially those tourists coming to the country to taste its clean environment, green areas, health lifestyle, clean water and a food. Bibliography Anholt, S. () Nation-Brands of the Twenty-First Century. Journal of Brand Management 5, no. 6, pp Anholt, S. ().Competitive Identity: New Brand Management for Nations, Cities and Regions, London, Palgrave Macmillan. 5

6 Anholt, S. ().Places: Identity, Image and Reputation, London, Palgrave Macmillan. Anholt, S. Anholt-GMI Nation Brands Index, Q4 General Report Nation Brands Index. Available at: Balmer J., Greyser S. () Revealing the Corporation: Perspectives on Identity, Image, Reputation, Corporate Branding, and Corporate-level Marketing: an Anthology Selected and Interpreted Kerr, G From destination brand to location brand. Brand Management 13 (4 5): Breakwell, G. M. (). Coping with Threatened Identity, London, Methuen. Clare L. Twigger, R., &UZZELL, D. L. (). Place and Identity Processes,Department of Psychology, University of Surrey, Guildford, GU2 5XH, U.K. Journal of Environmental Psychology 16, /96/ $/0, Academic Press Ltd Jorge de, Vicente. ().State Branding in the 21st Century, Master of Arts in Law anddiplomacy Thesis. Manning, P. &Uplisashvili, A. (). Our Beer, Ethnographic Brands in Post socialist seafoodplus.infoan Anthropologist, vol. , issue 4, pp , ISSN online ISSN C_ by the American Anthropological Association. Manning, P. ()The Epoch of Magna: Brand Totemism and the Imagined Transition/Translation from Socialism to Post-socialism in Georgia. Paper presented at the Society for Cultural Anthropology Meetings, Milwaukee, May 5 6. Nokodemska-Wolowik A. M. (). Flag Brands as a factor and result of a country Identity and Image Polish Experience, Pechvnia 2, pp Percy, L. ().Strategic Integrated Marketing Communications, Amsterdam, London. Wells, L. T. Wint,& Alvin, G. (). Marketing a Country: Promotion as a Tool forattracting Foreign Investment. World Bank Yurchak, A. ().Everything Was Forever, until It Was No More: The Last Soviet Generation. Princeton, Princeton University Press. Internet Sources: Classical Numismatic Group at: 6

7 2) Hotel Market Development Experience of Central Asian Countries to Asian Countries Abbas SHERMUKHAMEDOV, KH, Rector, AT, Prof. Dean of International Relation of Tashkent branch of Russian Economic University, UZBEKISTAN Experience of development of the hotel market of the Asian countries for the countries of the Central Asia The hotel market of Asia promptly grows, for example, in Asia had over 3 million numbers (14 % of world hotel fund), as it is known, the increase in growth of numbers was prevented world financially by an economic crisis. Rates of its growth in times exceed среднемировые rates and reach % a year that deduces this continent on dynamics of growth in modern leaders. The basic areas where growth of the industry of hospitality of Asia (- South East Asia concentrates), the Near East and Southern Asia. The increase in a stream of tourists to South East Asia and Pacific region occurs at the expense of arrivals in China, Japan. The hotel economy in this region develops in 3 times faster, than as a whole in the world. However even at so high rates of development, the share of the given region in a world hotel economy makes only 11 %. The Near-Eastern region to the XXI-st century beginning on rates of increase in a tourist&#;s stream became the leader. Tourists and pilgrims have from every corner of the globe directed in the historical and bible places connected with terrestrial life of Jesus Christ. However the Palestine-Israeli conflict has actually stopped a stream of tourists to Israel. Nevertheless the general indicators of growth of tourist&#;s streams impress (in ,1 million against 14 million persons in ). These successes it is possible to charge to Arab Emirates, Qatar, Bahrain, Jordan, Iran. In the Asian countries growth of hotel chains has started to increase despite world financial and economic crisis. The characteristic of the largest hotel chains of Asia (among worlds largest) is resulted on fig. 1 and Shangri-La Hotels & Resorts Jin Jiang Int l Hotel Mgmt. Corp. Prince Hotels Tokyu Hotel Management Co. JAL Hotels Company Ltd. ANA Hotels Fujita Kanko Washington Hotel Corporation Raffles International Sunroute Company Ltd. APA Hotel Ltd. Hankyu Group Kokusai Kogyo Hotel Group Taj Hotels, Resorts & Palaces Cham Palaces & Hotels Jianguo International Hotels Ltd. Okura Hotels New Otani Company Ltd. Mandarin Oriental Hotel Group Fig. 1. The largest Asian hotel chains by quantity of hotels entering into group, Number of the largest hotel chains of the world includes 19 Asian chains, the great bulk from them is Japanese and Chinese. 7

8 Количество номеров Shangri-La Hotels & Resorts Jin Jiang Int l Hotel Mgmt. Corp. Prince Hotels Tokyu Hotel Management Co. JAL Hotels Company Ltd. ANA Hotels Fujita Kanko Washington Hotel Corporation Raffles International Sunroute Company Ltd. APA Hotel Ltd. Hankyu Group Kokusai Kogyo Hotel Group Taj Hotels, Resorts & Palaces Jianguo International Hotels Ltd. Okura Hotels Cham Palaces & Hotels New Otani Company Ltd. Mandarin Oriental Hotel Group Fig. 2. The largest Asian hotel chains on number of numbers entering into group, The largest national networks of Asia enter in ten world leaders. Jin Jiang Int l Hotel Mgmt. Corp. Occupies 35 place in a world rating, this chain possess hotels and rooms. The basic part of hotels of this chain concentrates in East and South East Asia. Hotel chains Prince Hotels, Tokyo Hotel Management Co. Both Shangri-La Hotels and Resorts enter into fourth ten in a world rating of the largest hotel chains of the world. These chains have from 40 to 90 hotels and number of rooms hardly more than 20 thousand for each group. As a whole the Asian hotel chains occupy the bottom part of a world rating, essentially conceding to the American and European hotel chains. So, the largest European chain operates in 30 times big number of hotels, than the largest Asian, and in comparison with the largest American hotel chain the Asian concedes in 60 times. However, rates with which develop hotel chains of Asia, therefore in the long term it is possible to predict that soon Asian hotel chains on the basic indicators will catch up European and American. Analyzing indicators of the largest Asian hotel networks it is possible to notice that the domination, one or several chains as it occurs in Europe and America here is not marked. The Asian market still develops, therefore, is characterized by fast mobility and variability. On the countries the characteristic of quantity of the largest (TOP) national hotel chains is spent on fig Япония Китай Индия Сингапур Сирия Таиланд ОАЭ Израиль. Fig. 3. Quantity of national hotel chains () Four hotel chains function in China and on one national hotel chain in 6 countries of Asia. Good rates hotel chains - Australia (Ridges Hotel), New Zealand (Stamford H&R), South Korea (Hotel Lotte Company), Indonesia (Sahid Group of hotels), Malaysia (Hotel Equatorial), and India (Oberoi) develop, etc. As well as in Europe, by the best possibility for the international companies to be fixed in this market acquisition or cooperation with local chains and the companies is, such as Asia Pacific, Mandarin Oriental Hotel 8

9 Group, Shangri-La, etc. However, coming on the local market, hotel groups practically always from zero erect new buildings of hotels. A number of factors brakes activity of foreign investors: high level of taxes, difficult bank system and political instability in some states of Asian-Pacific region. Other large Asian hotel chains: Amari Hotels and Resorts - 15 hotels on Thai resorts and country big cities, APA Hotel - 52 hotels in Japan, Dusit Hotels and Resorts - 18 hotels with restaurants in Thailand, on Filipinas, in Myanmar and the United Arab Emirates, Evergreen International Hotels - have 9 modern hotels, 5 from which are on Taiwan, Ginger Hotels - offers hotels in 8 cities of India, Jin Jiang Hotels hotels in China. Taj Hotels, Resorts and Palaces has opened the first hotel in in Bombay. Since then, on an extent already more than centuries company Taj Hotels Resorts and Palaces constantly improves the art of hospitality. All hotels constructed in the western style. Now Taj by right it is considered one of роскошнейших and the largest hotel chains of Asia. It includes 77 hotels in 40 cities across all India and 16 hotels behind its limits: in Australia, Great Britain, the USA, and Africa and in the Near East, Mauritius, Maldives Islands, in Sri Lanka, Butane and Malaysia. Considering modern lines in international trade and tourism development, will easily foresee in what direction to develop the international hotel corporations. It is expected that the tourist stream in the countries of Pacific region will increase in the same scales, as during the last years. In this connection development of resort hotels in Indonesia, Malaysia, Thailand, Vietnam is planned. So, already leaders of the world hotel industry on rates of increase of hotel fund are such Asian countries, as Turkey, China, Malaysia, and Singapore. Thus, the Asian hotel chains develop, but, on the basic indicators they concede to the European and American hotel chains. Japan and China have the most developed national hotel chains, other countries lag behind. The greatest concentration of world hotel chains in Asia is marked in South East Asia and in the Near East. Considering high rates of increase of the industry of hospitality of Asia, at these region good prospects for development of national hotel chains. As a whole the national hotel chain promptly develops in Asia, but, basically this while the market is occupied with the European and American chains. Today in Uzbekistan function hotels offering a high quality degree of service, and hotel houses for those who prefers a house cosines and simultaneously wishes to get acquainted with way of life of our people more close. Hotels, "Afrosiab-oriental carpet", "Bukhara-oriental carpet", «the Grandee Bukhara», «Shahrisabz star», "Registan" and other hotels отвечают answer to the world standards. Given privileges for foreign investors and businessmen in the country, especially in sphere of the international tourism, have drawn attention, both large hotel networks, and the small firms which are carrying out management of hotels. As result - prompt development of a hotel economy which replenishes with new objects. This year in Termez the new hotel «Silk Road Termez» is put in operation. Erected taking into account norms of modern architecture and national traditions of architecture, the hotel has all conditions for rendering of services at level of the world standards. Services the professional guide-translator here renders to foreign visitors, in their order there is a sauna, pool and a fitness studio. Man&#;s and female beauty salons, a dry-cleaner operate also, high-speed access to the Internet is given. With introduction in a system of new hotel it has been employed an order of 20 persons. As a whole in the Surkhan-Darya area reconstruction of a hotel complex on the basis of private enterprises «Navruzbek Maftun Sevinch», "Meridian", "Premim-prof", "Shark" is till the end of the year planned. Also building of two new on 30 places and 25 places of hotel economy is planned. By a present tourist season the new hotel has appeared and in Samarkand.«Sogdiana Plaza»has been constructed at the expense of Open Company means«sugdiona golden tour»and calculated on 56 places. In it there are numbers lux, a bar-restaurant, a conference hall and other conveniences. Building of new hotels proceeds and in the Ferghana area. According to corresponding program of the further development of tourism and expansion of scale of tourist services to this year in Kokand the new hotel will be entered. In immediate prospects in Ferghana reconstruction of hotels "Dustlic", «Farghana "and" Shark»will be finished. And the tourist route across Margelan will replenish with new object - the Center of national workmanship. As a whole on the country building of 77 hotels and other similar means of placing, creation of 90 objects of tourist display, 70 objects of service of tourists, acquisition of 50 buses new more and minibuses for service of travelers is till the end of the year provided. For the countries of the Central Asia is to that to learn at the countries of Asia in the field of the hospitality and tourism industry. The literature 1. Filippovskij E.E., Shmarova Л.В Economy and the organization of a hotel economy. -М: the Finance and statistics Harris Г, Katz K.M. Stimulation of the international tourism in the XXI-st century. - М: the Finance and statistics, Chudnovskij A.D., Zhukov M. A. Management in tourism and a hotel economy. М: Knorus, Yurkin N.A. Introduction to a specialty «Welfare service and tourism». Manual. - М: GINFO

10 3) Creation of Tourism Information Training Center Yelena TOKAREVA, MBA, lecturer of Economic Sciences, faculty of Economic and Management, Turar Ryskulov Kazakh Economic University, KAZAKİSTAN Creation of Tourism Information Training Center Abstract Purpose - to analyse the information support organisation in tourism and to develop offers on creation of information centres. Methodology - methods of the system-structural and retrospective analysis, and also comparison and experience generalisation are used. Originality/value. Results of research can be used for creation of tourist information system, for the purpose of advancement of local tourist&#;s products on the international market. Findings Thus, the organisation of work of the tourist information educational centre will allow to use more effectively available Almaty tourist potential, to recover the tourist market, to strengthen material resources, to reduce deficiency of qualified personnel and to get necessary support of development of tourism from party Akimat of a city of Almaty. Actions advertising-information support include: creation of information databanks and formation The Tourist Information Educational Centre at KazEU of seafoodplus.infoova for the purpose of formation of an image Almaty as the region favorable for tourism, preparation and the edition of the information-advertising catalogue about possibilities of the tourist market of a city, participation in the organisation and carrying out of the international and domestic tourist exhibitions; proforientacion work and educational base for students. The planned measures will promote expansion of inflow of foreign tourists and formation of an optimum parity of export-import transactions in tourist balance. At the expense of increase in incomes of realisation of rekreatsionno-tourist services and the interfaced branches of service budgetary receipts will increase. Performance of tourist projects, work The Tourist Information Educational Centre and actions will bring the essential contribution to structural reorganisation of training of students of a speciality«tourism». Keywords - information technology, the tourist information educational centre. Введение. С точки зрения технических достижений, компьютерная революция в сфере туристского бизнеса Казахстана превзошла все ожидания. С точки зрения экономических затрат на внедрение компьютерных технологий, нужно отметить, что в каждой компании выделяются различные средства на данные цели. Успех в применении компьютерных технологий не связан однозначно с уровнем расходов на них. Некоторые компании считают подобные расходы неоправданными; другие, наоборот, делают большие расходы, используя в работе новейшее программное обеспечение. Результаты анализа показали, что с точки зрения прибыльности, компьютеризация почти все компании сталкиваются с реальными трудностями. Большинство агентств уже успешно компьютеризировали основную часть их рутинного делопроизводства и форму ведения бухгалтерского учета. Многие руководители туристских агентств отмечают, что компьютеры оказали сильнейшее влияние на ключевые действия компаний. Практика показывает, что создание различных информационных систем может обернуться значительными прибылями для компаний, даже при высоких затратах на эксперименты. Но не следует внедрять программу в свою систему управления, предварительно не взвесив все факторы, включая стоимость обучения и переподготовки персонала или оценку степени риска при применении новшеств в областях, где выявлена наибольшая эффективность применяемого программного обеспечения. Как уже было сказано, электронные сети являются важным каналом передачи информации, к которому прибегают все больше организаций. Однако туристские предприятия по-прежнему далеко не полностью используют все возможности, которые предлагает электронная сеть. В отличие от традиционных туристских информационных систем (GDS), электронные сети уже доступны всем категориям потребителей и туристских организаций. Применение электронных сетей может приблизить потребителя к предложению, обеспечивая быстрый дешевый, организованный, двусторонний, прямой и независимый информационный канал. У Казахстана есть прекрасная возможность перекроить туристскую карту мира, поскольку традиционные места отдыха успели несколько поднадоесть путешествующим людям. У нас 10

11 безграничные возможности для развития экоприключенческого туризма, стремительно набирающего популярность среди иностранцев. Впрочем, самым лучшим карт-бланшем располагает Алматы и Талдыкорганская область. Это международный аэропорт, уникальные ландшафты, составляющие 20 процентов всего туристско-рекреационного потенциала страны, и 3/4 туркомпаний страны, сконцентрированных в южном мегаполисе. Правда, пока ещё туризм в Казахстане не стал статьей национального дохода, и Казахстан даже не входит в сотню мировых держав туризма. Главную роль в привлечении туристов играют и государство, и турагентства, и транспортные услуги, и гостиницы. Но если мы хотим вывести нашу страну в разряд туристских держав, то этой идеей должно проникнуться всё общество. Для продвижения туристского продукта турфирмы создают свои сайты в Интернете, осуществляют прямую рассылку рекламно-информационных материалов по электронной почте. Успешно работают глобальные системы бронирования. Популярными становятся электронные каталоги. Разрабатываются программные системы автоматизации туристского бизнеса. Информация и скорость ее предоставления являются ключевыми в списке факторов конкурентоспособности предприятия. Основная часть исследования. Информационные технологии сегодня играют исключительно важную роль в обеспечении информационного взаимодействия между людьми, а также в системах подготовки и распространения массовой информации. Эти средства быстро ассимилируются культурой нашего общества, так как они не только создают большие удобства, но снимают многие производственные, социальные и бытовые проблемы, вызываемые процессами глобализации и интеграции мирового сообщества, расширением внутренних, и международных экономических и культурных связей, миграцией населения и его всё более динамичным перемещением по планете. В дополнение ставшим уже традиционными средствам связи (телефон, телеграф, радио и телевидение), в социальной сфере все более широко используются системы электронных телекоммуникаций: электронная почта, факсимильная передача информации и другие виды связи. Устройство туристской отрасли очень похоже на организацию любой другой экономической сферы деятельности (рисунок 1) [1, c. 44]. Правительственные органы Туристские ассоциации Международные ассоциации Информация Регулирование Содействие Информация Регулирование Содействие Информация Регулирование Содействие Поставщики услуг Авиакомпании Гостиницы Услуги на месте Туроператоры Туристы Рисунок 1 - Структура туристской отрасли Турагенты Анализ рисунка 1 показывает, что туризм - информационно насыщенная деятельность. Существует немного других отраслей, в которых сбор, обработка, применение и передача информации были бы настолько же важны для ежедневного функционирования, как в туристской индустрии. Однако выделяется одна особенность - связующим центром, удерживающим различных производителей в 11

12 рамках туристской отрасли, является информация. Именно информационные потоки, а не товары обеспечивают связи между производителями туристских услуг; они идут не только в виде потоков данных, но выступают также в форме услуг и платежей. Услуги, например, ночевка в гостинице, аренда автомобиля комплексные туры и места в самолетах, не пересылаются турагентам, которые, в свою очередь, не хранят их до тех пор, пока не продадут потребителям. Передается и используется информация о наличии, стоимости и качествах этих услуг. Точно так же реальные платежи не переводятся от турагентовтурпоставщикам, а комиссионные - от турпоставщиковтурагентам. На самом деле переводится информация о платежах и поступлениях (рисунок 2) [1, c. 63]. Авиакомпании Гостиницы Продукция: воздушные перевозки Информация о ценах, времени прибытия и отправления, наличии мест, Продукция: ночевки в гостиницах Информация о ценах, классе, размещении, наличии мест, обслуживании Доходы и информация Информация, услуги, комиссионные Доходы и информация Информация, услуги, комиссионные Турагенты Продукция: розничный продавецраспространитель информации от авиакомпаний, гостиниц и туроператоров консультации Резевирование мест в гостинице Доходы и информация Информация, услуги комиссионные Туроператоры Продукция: пакетированные туры, информация о месте пребывания, продолжительности остановки, времени прибытия и отправления, цены, компоненты отдыха Доходы Авиабилеты Туристы Рисунок 2 - Информация как связующий материал туристского бизнеса Анализ рисунка 2 показывает, что можно выделить три характерные черты туризма. Во-первых, это разнообразная и интегрированная торговля услугами. Во-вторых, это комплексная услуга, как с точки зрения производителя, так и потребителя. Наконец, этоинформационно насыщенная услуга. Поэтому туризм - как международный, так и внутренний, - сфера растущего применения информационных технологий [2, c. 80]. Система информационных технологий, используемых в туризме, состоит из компьютерной системы резервирования, системы проведения телеконференций, видеосистем, компьютеров, информационных систем управления, электронных информационных систем авиалиний, электронной пересылки денег, телефонных сетей, подвижных средств сообщения и т.д. При этом необходимо отметить, что эта система технологий развертывается не турагентами, гостиницами или авиакомпаниями каждым в отдельности, а всеми ими. Более того, использование каждым сегментом туризма системы информационных технологий имеет значение для всех остальных частей. Например, системы 12

13 внутреннего управления гостиницей могут быть связаны с компьютерными глобальными сетями, которые обеспечивают, в свою очередь, основу для связи с гостиничными системами резервирования, которые, уже в обратном направлении, могут быть доступны турагентам через их компьютеры. Следовательно, мы имеем дело с интегрированной системой информационных технологий, которая распространяется в туризме. Из вышеизложенного становится ясно, что в туристской индустрии распространяются не компьютеры, не телефоны, не видеотерминалы сами по себе - здесь функционирует система взаимосвязанных компьютерных и коммуникационных технологий. Кроме того, отдельные компоненты туристской отрасли тесно взаимосвязаны друг с другом - ведь многие турпроизводители вертикально или горизонтально вовлечены в деятельность друг друга. Все это позволяет рассматривать туризм как высоко интегрированную услугу, что делает его еще более восприимчивым для применения информационных технологий в организации и управлении. Сфера туризма является одной из наиболее быстро развивающихся отраслей экономики многих государств. Туризм сегодня - интеллектоемкое и информоемкое производство услуг, что во многом связано со спецификой деятельности современной турфирмы. Огромный массив разнообразной информации, ее подбор и отбор, хранение, обработка и передача являются ключевым фактором развития и деятельности любого туристического предприятия. Именно поэтому успех в современной туристической индустрии - это умелое использование новейших ИТ при создании, предложении и продвижении туристического продукта [3, c. 52]. Сегодня ИТ являются одним из главных факторов повышения конкурентоспособности турфирмы. Основными направлениями применения ИТ в деятельности туристической отрасли и каждого отдельного туристического предприятия являются использование специализированных программных продуктов и возможностей глобальных компьютерных сетей. Сегодня в индустрии туризма нашли широкое применение современные ИТ в сфере бронирования, резервирования, интегрированные коммуникационные сети, системы мультимедиа, SmartCards, информационные системы менеджмента и др. [4, c. 64]. Но главенствующее влияние на развитие туристического рынка оказывают технологии продвижениятуристических продуктов и услуг, т.е. маркетинг и реклама туристических предприятий в сети Интернет. Представленность (самопрезентация) компании в Мировой сети обеспечивает туристическому пред приятию возможность расширения потенциальной клиентской базы. Туристские информационные системы - еще один вид ИТ, который позволяет осуществлять ввод, редактирование и хранение информации о турах, гостиницах, клиентах, о состоянии заявок. Эти системы работают с различными типами электронных документов - с анкетами, ваучерами, списками туристов, описаниями туров, гостиниц и т.д. Информационные системы данного типа производят расчет стоимости туров с учетом курса валют, скидок, контролируют оплату туров, формируют финансовую отчетность, осуществляют экспорт-импорт данных в программные продукты Word, Excel и т.д. Автоматизация и широкое применение электронной техники становятся одной из актуальнейших задач в отрасли туризма. Создание мощных компьютерных систем бронирования средств размещения и транспорта, экскурсионного и культурно-оздоровительного обслуживания, внедрение новейшей технологии в сферу туризма, информация о наличии и доступности тех или иных видов поездок, маршрутов, туристского потенциала стран и регионов - весь комплекс этих вопросов с учетом развития интеграционных процессов ставится в повестку дня текущей и будущей деятельности Всемирной туристской организации. Казахстан, являясь действительным членов ЮН ВТО, к сожалению не так известен как туристское государство как того предполагает потенциальные возможности предоставляя разнообразные виды туризма познавательный, развлекательный, этнический, экологический, оздоровительный, детский, спортивный, охотничий, конный и приключенческий. Для туристов предлагается более маршрутов путешествий по всей территории Казахстана. В начале XXI века туризм в РК впервые определён как отрасль экономики. Постановлением Правительства была принята «Программа развития туристской отрасли на годы». Главная цель Программы - создание современного высокоэффективного и конкурентоспособного туристского комплекса, обеспечивающего широкие возможности для удовлетворения потребностей казахстанских и иностранных граждан в разнообразных туристских услугах, разработка экономических и правовых механизмов развития отрасли и реализация мер на государственном уровне по обеспечению качества турпродукта Казахстана, как привлекательного туристского объекта, национального турпродукта и обеспечение его качества в соответствии с мировым уровнем, на комплексное развитие туризма на основе поддержки и выбора оптимальных методов государственного регулирования [5, c. 50]. Создание привлекательного туристского имиджа Казахстана и развитие въездного туризма требует организации туристских информационных центров в первую очередь в Алматы, в регионах Республики и за рубежом. Необходимо издание и активное распространение высококачественных полиграфических и 13

14 аудиовизуальных рекламных материалов о Казахстане. Привлечению туристов в Казахстан будут способствовать краеведческие публикации, рекламно-издательская деятельность, в том числе туристских фирм и гостиниц. Особое внимание следует уделить использованию новейших информационных технологий, в том числе создание веб-сайтов туристских фирм Казахстана в сети Интернет. Большое внимание для формирования туристского имиджа Казахстана будет иметь упрощение порядка въезда, выезда и пребывания на территории республики иностранных граждан, визовых и таможенных процедур с введением в действие единой компьютеризованной системы учёта. Мы предлагаем создать ТУРИСТСКИЙ ИНФОРМАЦИОННЫЙ УЧЕБНЫЙ ЦЕНТР на базе кафедры «Туризм» Казахского экономического университета им. seafoodplus.infoова. Какой деятельностью должен заниматься ТИУЦ? Это, на наш взгляд, прежде всего консолидация рекламно-информационной работы различных участников туррынка в руках независимой от влияния отдельных компаний структуре - Туристском информационном учебном центре, - в целях оказания информационно-справочных, туристских и деловых услуг приезжающим туристам, для ведения рекламной и маркетинговой деятельности, ну и конечно в качестве учебной базы для студентов. Причем мы предлагаем создание ТИУЦ на базе включения материала пользователя, аналогичного технологии Интернет энциклопедии Википедии, то есть чтобы студенты имели возможность пополнения базы самостоятельно, и вместе с руководителями. Строительство ТИУЦ можно осуществить общей площадью кв. м. с созданием сети унифицированных информационных бюро ТИЦ общей площадью кв. метров. В целях информационно-справочной деятельности необходимо организовать создание и регулярное обновление информационных баз данных для туристов. База данных "Путеводитель". Обзорная информация об Алматы (история города, статистика, достопримечательности, культурная программа, развлечения, шопинг, праздники, события, специальные мероприятия, карта Алматы, виртуальные камеры прямой трансляции на разных объектах турпоказа). База данных "Планирование и бронирование". Информация об организации поездки и пребывания в Алматы. Возможность ознакомиться с казахстанскими агентствами, вариантами перелета, размещения в гостиницах, получить консультацию, разместить заказ, забронировать, арендовать и т.д. Этим задачам соответствуют "Белый список" турагентств; система бронирования; формирование заказа для турагентства. Особое место занимает "Система планирования поездки", когда турист вводит определенную информацию о себе, а система обрабатывает эти данные и выдает оптимальные варианты поездки с учетом особенностей клиента. База данных "Дневник алматинской жизни". Сбор, обработка и классификация всей информации о том, что происходит в городе: какие события, где, когда, и т.д. Репертуары театров, программы ночных клубов, где развлечься, чем заняться, экскурсии и т.д. Предоставление актуальной и достоверной информации о работе объектов туристской индустрии Алматы, туристских ресурсах, туристских продуктах, событиях в культурной и общественной жизни города. База данных "Дневник студенческой жизни". Сбор, обработка и классификация всей информации о том, что происходит в студенческом сообществе: какие события, где, когда, и т.д. Репертуары театров, программы ночных клубов, где развлечься, чем заняться, экскурсии и т.д. Предоставление актуальной и достоверной информации о работе объектов туристской индустрии Алматы, но с учетом каникулярного времени студентов, с учетом различных скидок, возможность работать по программам ВОРК энд ТРАВЕЛ и т.д. Следующим моментом служит создание службы справок и консультаций, в деятельность которой должен входить перечень услуг: 1) предоставление справок по телефону на трех языках; 2) личные консультации (face-to-face); 3) приём заказов на бронирование услуг, с последующим получением заказчиком ваучера на заказанную услугу; 4) переадресация звонков в адрес поставщиков услуг; 5) круглосуточное предоставление справок с помощью системы интерактивного голосового ответа в голосовом режиме и в режиме "факс по запросу". Для обеспечения маркетинговой деятельности важно: 1) создание и распространение рекламных и пропагандистских материалов о туристском комплексе Алматы, о планируемых в городе событиях и о самом ТИЦ; 2) проведение специальных мероприятий в Алматы и других странах по формированию общественного мнения о городе как международном туристском центре; 3) изучение туристских ресурсов Алматы, отслеживание достоверности данных о ресурсах, хранимых в базах данных центра; 4) продвижение новых туристских ресурсов; 5) организация презентаций новых турпродуктов с приглашением их владельцев, инвесторов, а 14

15 также туроператоров и турагентств. Для активизации коммерческой деятельности необходимо организовать обслуживание в местах, наиболее часто посещаемых туристами: 1) выписка ваучеров на размещение, прокат автомобиля, посещение культурномассовых мероприятий, ресторанов, экскурсионное обслуживание и гида и т.д - в Алматы; 2) выписка ваучера на тур для выездного туриста; 3) оформление визы, бронирование билетов для отправки за рубеж; 4) продажа рекламных площадей в информационно-справочной продукции ТИЦ; 5) продажа чековых книжек и дисконтных карточек "Карта гостя"; продажа карт, путеводителей, брошюр и подарочных изданий, видео и CD и т.д; продажа сувенирной продукции. Необходима организация работы на международных выставках и ярмарках, сопровождаемой рекламными и промоушн-кампаниями: 1) организация конференций по туризму с участием зарубежных фирм. Проведение в Алматы конгрессов международных туристских организаций (это может быть Всемирная ассоциация туристских агентств, Всемирная федерация ассоциаций туристских агентств, Международная гостиничная ассоциация и seafoodplus.info необходимо выявить и установить прямые отношения с основными зарубежными туроператорами, специализирующимися на направлении "Казахстан". Организационно-управленческая структура информационного центра. Слабое развитие индустрии туризма в Казахстане оправдывается отчасти и неквалифицированным менеджментом, особенно на уровне туристских организаций. Успех деятельности ТИУЦ во многом будет зависеть от коллектива, деловых качеств работников, их подготовки, компетентности, ответственности за порученное дело и, в первую очередь, от руководителя, который возглавит его. Весь процесс деятельности туристского предприятия должен строиться в соответствии с главными функциями управления: прогнозированием, планированием, организацией, принятием решений, передачей информации, мотивацией и контролем. Для успеха деятельности турпредприятия важны все функции [6, c. 42]. Одним из важнейших факторов успеха в туристском бизнесе является правильный подбор и расстановка кадров. Среди профессий, насчитанных ЮНЕСКО, несколько десятков относится туристской сфере. Интенсивный рост туризма привлёк к нему большое количество людей. Разгосударствление туризма в РК привело к тому, что на туррынок попали тысячи людей совершенно не подготовленных к данному виду деятельности. В настоящее время изменилось отношение работодателя к приёму специалистов, выработались определённые требования: владение иностранными языками, умение работать с компьютером, быстрота печатания, знание туристских центров и географических регионов, навыки по маркетингу и продаже. Помимо профессиональных знаний к специалистам предъявляются и личностные требования. В зависимости от вида деятельности это: хорошие коммуникативные навыки; позитивное отношение к турпродукту и людям; умение вести переговоры; наблюдательность и динамичность; 15

16 Директор любезность и предупредительность; эрудиция и стремление к новому; артистизм и отличная эрудиция (для экскурсоводов); аккуратная внешность; скрупулёзность и ответственность; стремление к совершенствованию, росту на службе и др. Поэтому заметно повышается и роль кадровой политики требовательность к будущим работникам. Многие турфирмы уже научились планировать потребность в персонале: при увеличении объёма услуг с осторожностью принимают людей на работу с испытательным сроком. Временную или сезонную. Администрациям турфирм не следует жалеть времени на изучение резюме для отбора наиболее достойных и талантливых претендентов. Можно сделать вывод о том, что сам руководитель предприятия должен быть грамотным специалистом и обладать такими же качествами, которые требует от своих специалистов [7, c. 38]. Цель создания ТИУЦ - развитие информационной инфраструктуры, предоставление туристам полной информации по организации поездки, бронированию различного рода услуг и консультационносправочное обслуживание. В этом направлении необходимо будет работать информационным бюро, разбросанных по городу. Благодаря работе бюро можно будет получить справку по телефону или лично на трех языках, забронировать билет на самолет или номер в гостинице, взять в прокат автомобиль или найти гида-переводчика. Задачей ТИУЦ является привлечение в Алматы иностранных и казахстанских туристов, создание благоприятной информационной среды для иногородних и иностранных граждан. С этой задачей успешно сможет справиться отдел маркетинга (рисунок 3). На основе ТИУЦ можно будет создать аналитический центр, позволяющий поддерживать единую статистическую базу данных и осуществлять мониторинг потоков въездного туризма в Алматы. До сих пор не существовало единой базы учета въезжающих в столицу визитеров (как с деловыми, так и с туристскими целями). До настоящего времени статистика въезда велась по учету в гостиницах и данным пограничного контроля. Отдел маркетинга Веб-дизайнер Маркетолог Заместитель директора Аналитический центр Менеджеры по мониторингу Помощник директора Информационное бюро Служба справок и консультаций Менеджер по Алматы и Алматинской области Менеджер по Казахстану Рисунок 3 - Организационно-управленческая структура ТИУЦ Анализ рисунка 3 показывает, что своевременное и полное информирование своих партнеров и клиентов по вопросам путешествия и обслуживания является безусловным требованием к созданию турпродукта и его успешному продвижению и реализации. Соответственно, информационное сопровождение туров должно стать частью продуктовой политики туроператора. Во многих странах туристско-информационная служба имеет государственный статус: за счет государственного бюджета функционирует сеть информационных бюро, консультирующих туристов [8, c. 63]. 16

17 Вместе с тем, в рамках каждого туристского предприятия целесообразно создавать систему информационного обслуживания клиентов. Цель системы - обеспечение информационной поддержки предлагаемым турам. Информационное сопровождение включает сбор и систематизацию справочных материалов по всем вопросам, связанным с организацией приема и обслуживания туристов и предоставление их партнерам и клиентам по первому запросу, часто на бесплатной основе. К таким материалам относится следующая информация: о паспортно-визовом, таможенном и валютном регулировании; об условиях автотуризма на автобусах, собственных или арендованных автомобилях (аренда, автомаршруты, заказ такси); о средства размещения (отели, мотели и т.д.), их адреса. Категории, тарифы; об экскурсионных и культурно-зрелищных услугах и мероприятиях (музеи, картинные галереи, памятники, выставки и т.д.); о ресторанах, кафе, барах и других предприятиях питания; о природных достопримечательностях (национальные парки, заповедники, ботанические сады, водопады, гроты и т.д.); о видах туризма (познавательный, отдых, лечение и т.д.); о маршрутах путешествий; о медицинской помощи, видах страхования, почтово-телеграфных услугах; о других возможных дополнительных услугах; метеорологические справки; календарь национальных, религиозных праздников и культурных событий; обменный курс валют, размеры чаевых и т.д. Носителями такого рода информации могут быть различные справочники, путеводители, планы, карты городов, памятки, устные ответы персонала ТИУЦ. Выводы. Таким образом, организация работы туристского информационного учебного центра позволит более эффективно использовать имеющийся Алматинский туристский потенциал, оживить туристский рынок, укрепить материальную базу, сократить дефицит квалифицированных кадров и получить необходимую поддержку развития туризма со стороны Акимата города Алматы. Мероприятия рекламно-информационного обеспечения включают: создание информационных банков данных и образование ТИУЦ при КазЭУ им. Т. Рыскулова с целью формирования образа Алматы как региона, благоприятного для туризма, подготовку и издание информационно-рекламного каталога о возможностях туристского рынка города, участие в организации и проведении международных и отечественных туристских выставок; профоринтационной работой и учебной базой для студентов. Намеченные меры будут способствовать расширению притока иностранных туристов и формированию оптимального соотношения экспортно-импортных операций в туристском балансе. За счет увеличения доходов от реализации рекреационно-туристских услуг и сопряженных отраслей обслуживания возрастут бюджетные поступления. Выполнение туристских проектов, работа ТИУЦ и мероприятий внесёт существенный вклад в структурную перестройку обучения студентов специальности «Туризм». Bibliography Esaulova S.P. Informacionnyetehnologii v turisticheskoiindustrii. Uchebnoeposobie.- M.: «Dashkovi K», , s. Plotnikova N. I. Kompleksnayaavtomatizaciyaturistskogobiznesa. Chast&#; 1. Informacionnyetehnologii v turfirme. - M.: «Sovetskii sport», , -s RobertsMaryLou. Internet Marketing: Integrating Online and Offline Strategies, McGraw-Hill, p Held D., Goldblatt D. Global transformations. Oxford, p Ushakov D.S. Transnacionalizaciyaturistskogobiznesa: evolyuciyaisovremennost&#;. - M.: «INION RAN», s Garanin N. I., Zabave Yu. V., Seselkin A. I. Informacionnyetehnologii v turizme. -M., s Gulyaev V. G. Novyeinformacionnyetehnologiiv turizme. - M.: «PRIOR», S Kvartal&#;noe V. A. Strategicheskiimenedzhment v turizme: Sovremennyiopytupravleniya. - M.: «Finansy i statistika», s

18 Economic Development and Transition Economies 1) The Investment Opportunities in Non-Oil Sector of Azerbaijan Republic in Modern World Rasim ABUTALIBOV, Assoc. Prof. University of Qafqaz, Lecturer, Baku / AZERBAIJAN, Rufat MAMMADOV University of Qafqaz, Lecturer, Baku / AZERBAIJAN ABSTRACT After collapsing of Soviet Union in Azerbaijan Republic passed into the new period of development like any other post-soviet countries. Thus Azerbaijan made the transition into market economic system from planned economy. The first years of transition into the market economy Azerbaijan Republic experienced instability in the economic system. During this period the social and market infrastructures were destroyed thus leading to the destruction of the economy. Foreign investors avoided Azerbaijan and they were not interested in opening new businesses in the regions. But the economic and social reforms that were carried on in the country solved this problem in a very short time. The volume of the investments in the economy of Azerbaijan increased very rapidly after the signature of the Contract of the Century. According to the official information the volume of the investment to the economy of Azerbaijan from exceeded $ billion dollars. Thus, the invested capital in the first periods was mainly accumulated in the oil and gas sector, i.e. in energy sector. Azerbaijan Republic has already moved into a new stage of development. If the investments in non-oil sectors in the first periods were directed to the establishment of social infrastructure, nowadays they are directed to the establishment of new enterprises. Till foreign investments over passed the local investments but recently the local investment volume over passes the foreign investments. There are nutritious conditions for the development of non-oil sector in Azerbaijan Republic. Key words: Azerbaijan, investment, non-oil sector, foreign investment, development. INTRODUCTION After gaining its sovernigty approximatelly all of the industries in Azerbaijan Republic declined and most of them stopped their operations. However, new era started for the development of market economy. Economical stability was attained in Because of economical and political stability from investment point of view Azerbaijan became one of the most interested countries in the world. Thanks to successful political and economical projects Azerbaijan Government could realize one of the most expensive projects in the world. With the participation of 25 world countries the Contract of the Century was signed. Huge investment was required to rebuild the devastated industrial enterprises and equip them with the new technology. Our country took successful actions and signed numerous editcs and firmans in order to increase the interest of foreign investors to the country and to give them stimulations (Osman and Elchin, ). If we pay attention to the economic situation of Azerbaijan Republic in near future we may see that most investments by entrepreneurs were gathered in Baku and the economical region of Absheron. The main reasons 18

19 for that were the lack of humid environment for the investments in the regions and the insufficient level of infrastructure or least developed. But successful application of State Program for Socio-Economic Development of Azerbaijan Republic Regions between led to high developments in macroeconomic indicators, the infrastructure in the regions were rebuilt and developed. The adequate geographical position of Azerbaijan Republic, natural environment, rich of underground and on the ground resources give great opportunities for formulation and development of different sectors of the economy in the regions. There is humid environment in the regions of Azerbaijan Republic for either local or foreign investments. In general, in the last five years the volume of basic investments including all financial sources for the development of country s economy exceeded billion manats (national currency of Azerbaijan Republic) and %53,2 fell on local investors and %46,8 fell on foreign invesment (seafoodplus.info, ). In Azerbaijan in order to prosper the investment environment in Azerbaijan Republic, to develop entrepreneurship, to improve non-oil sectors and to open new vacancies 9 general tax forms were eliminated, the agricultural entrepreneurs were exempt from other taxes except land rents. The licsensing system in the country was completely changed, the number of licsensed activity areas was reduced and the expiry date of licsenses was prolonged. The Government applies open door strategy for stimulating the investment. Production of high qualitative and competitive products by means of attracting foreign investments, modern technologies and equipments, using high management experiences in the country economy is main part of development strategy of Azerbaijan Republic. By implementing vital economic and regulatory reforms Azerbaijan significantly improved its economic performance and is considered nowadays increasingly competitive worldwide. As such, the World Economic Forum places Azerbaijan 55 th in the world in its Global Competitiveness Report According to this index, Azerbaijan is the most competitive economy in CIS (AZPROMO, ). In Azerbaijan Republic tourism, agriculture, food, textile, and auto industries have great opportunities for either local or foreign investments (Rasim, ). Tourism industry: In many countries there are no required conditions for the joint development of resort, travel and natural treatment characteristics in tourism. Only some countries have such required conditions for the development of different types of tourism. And Azerbaijan is also included to such countries. If we pay attention to the development of tourism in the regions, in Absheron economic region Baku and near Baku areas have the required infrastructure for sea tourism, forest and mountaineous tourism in Sheki-Zagatala economic region, winter and summer tourism in Mountaineous Shirvan and Gusar economic region, and some economic regions have the infrastructure for medical tourism. Except these regions, Nakhchevan and Lankaran economic regions have great foreign investment opportunities in tourism industry (Rasim, ). Agriculture industry: Existence of regions with different climate zones and useful areas for agriculture in Azerbaijan give the opportunity to manufacture various, qualitative products. Difference in climate varies from subtropic to tundra climate zones. This allows to cultivate crops more than one time in the season. The different climate zones of the country let the farmers and entrepreners grow various crops. The main basic agricultural products are wheat, cotton, tobacco, tea, olive, fruit and vegetables. The agriculture is mainly spread over the north-eastern, the south-eastern and western regions. Guba-Khachmaz and Sheki-Zagatala economic regions are 19

20 specialized in fruit, Lankaran economic region is specialized in tea plantation and vegetables, the Mountaineous Shirvan is specialized in grapes, and Aran economic region is specialized in farming. In these regions there are vast opportunities for investment and private discounts by the government, and economically it is adequate. Auto industry: Notwithstanding to the existence of adequate environment for this industry, most of its areas have not been developed. Baku city, Absheron and Ganca-Gazakh economic regions have opportunities for the development of auto industry. To solve the flaws in auto industry and metal manufacturing and rebuild them, provide technological and production equipments are the main issues. Food industry: Food industry occupies 30% of general industry production and one third of enterprises are concentrated here. In all regions of Azerbaijan Republic there are adequate environment for the investment in food industry. Textile industry: Azerbaijan has raw materials, labour and market for the production of light industry products. But unfortunatelly this industry was not invested properly. As the consequence, clothes, shoes and other textile products are imported to the country with high prices. Besides there are opportunities for preliminary manufacturing of clothes from cotton, silk and wool and make them the final goods. Thus, these goods are exported from Azerbaijan Republic as raw materials. Basicly, this industry can be developed in Aran, Ganca- Gazakh and Absheron economic regions. CONCLUSION Thus we can understand that investment is very important for the development of regions. These investments must be increased day by day. The development of regions can be realized with the following actions: Local and foreing investments must be attracted to the regions; The investments for agricultural sector and for the development of private sector in the regions must be increased; New measures should be taken in order to develop social infrastructure, education and health care systems in the regions; The industrial enterprises adequate to the potentials of the regions must be established; The development of tourism sector in the regions must be provided So all these steps and measures will lead to the development of not only the regions economy but also the whole economy of the country. REFERENCE LIST Osman N. Aras and Elchin Suleymanov, Azerbaijan Economy, Baku, Rasim Abutalibov, The Consentration of Production and Regional Socio-Economic Development, Published PhD dissertation, Baku, Rasim Abutalibov, The Investment Opportunities in the Regions of Azerbaijan Republic (Инвестиционные возможности в регионах Азербайджанской Республики), НАУЧНОЕ ОБОЗРЕНИЕ, Russia, , p Asef Nadirov, Azerbaijan Economy, Baku, AZPROMO, Azerbaijan Report, seafoodplus.info,

21 2) Economic Growth and Economic Development: Qualitative & Quantitative Determinants Teimuraz BERIDZE Invited Professor Iv. Javakhishvili Tbilisi State University, Professor, International Black Sea University, GEORGIA Economic Growth and Economic Development: Quantitative and Qualitative Determinants Summary The modern world economy represents a quite complicated system of closely interrelated units (states, countries, international organizations and institutions, transnational companies, individual firms, households, individuals). On the verge of XX-XXI centuries the system acquired the completely new feature a global contents, which besides economy proper, embraces politics, society, culture, religion, education etc. These components of the social life have very important influence on economy as well; economy to a considerable and certain degree calls forth their contents. Moreover, dissolution of the socialist system and arising of completely new phenomenon - transitional countries, transitional economies - imparts new contents to the globalization. Arising of these countries made even more actual the issue on interrelation between the economic growth and the economic development in a globalized world. What is the difference between economic growth and economic development? By which indices they may be assessed? Is it possible to consider the model of economic development in the analysis of economies of transitional countries, or it is characteristic only for countries of the so called third world? Why some countries develop in short-run, but another needs sometime a very long-run period? What are the basic grounds of difference? The economic development is a wider concept, then the economic growth (gross domestic product per capita), because it is concentrated mainly on the issue; how the growth of economy is reflected in the development of the society, standard of life, i.e. economical development is more socially oriented. The indices of the economic development are: real income per capita of population; level of education standards and enlightenment; level of healthcare (e.g. number of doctors per people; level of observance of environmental standards; level of social technology; quality and availability of dwelling; level of infrastructure (transport, communications); corruption level; level of productivity of labor and mobility of labor force; volume of foreign investments; level of savings and investments etc. An answer on the above mentioned questions needs sufficiently vast and deep study. In the present paper we will touch upon several directions of the study (and as a statement of a question). Keywords: Economic Growth; Economic Development; Types and Indices of Economic Growth and Development; Post-communist Economics; Social economics. Once more about economic growth The phenomenon of economic growth is not a new issue in the economic theory and practice. From the very beginning of economic activity of people it was in the center of attention of the society due to a very simple cause: the results of economic growth are reflected in the development of the country and increasing of the standard of life, and factors that cause the growth always are the object of research of politicians and scientists economists. The representatives of ideologically opposite camps of economic theory studied the issues of economic growth in the XIX century - seafoodplus.info (theory of reproduction, that made important contribution to the study of the mentioned issue) and in the XX century the known representatives of the theory of economic growth (seafoodplus.info, seafoodplus.infoz, R. Garaudy, seafoodplus.info, seafoodplus.infoon, etc.), which gave much attention to the importance of growth of national income, taking into account only one factor a norm of capital accumulation. The importance of government spending for economic growth and the regulation of business cycles with the fiscal policy was main idea of Keynesian Economics. A country s economic growth may be defined as a long-term rise in capacity to supply increasingly diverse economic goods to its population, this growing capacity based on advantage technology and the institutional and ideological adjustments that it demands (Simon Kuznets). seafoodplus.info related this phenomenon to the phased development of the society. Later the author of the neoclassic model of economic growth seafoodplus.info concentrated his attention on all its factors (capital, savings, labor power, investments); he believed 21

22 that only in this case the economic growth will have a stable and sustainable character. 1 Joseph A. Schumpeter in the beginning of twentieth century firstly emphasized the difference between economic growth and economic development. The economic growth, based on Schumpeterian approach, is quantitative changes the growth of production and consumption during the certain time period (mainly in short-run period); in contrary, economic development is a sum of positive qualitative changes in the process of production of goods, services, management and humanity life, mainly in long-run period. Basically Schumpeter s cornerstone idea for economic development is innovation and entrepreneurial resource which determine demand and supply and determine economic development in long-run period. All academic researchers of the mentioned problem tried to answer the following questions: what is the economic growth? What causes the economic growth and how is it measured? It is known that the macroeconomic textbooks 2 give answers to all these questions; however, we think that there is a certain range of questions that still needs an explanation and development. It is known that economists mainly evaluate economic growth by the dynamics of real (excluding inflation) gross domestic product (GDP) Though we will mention here that the index does not describe economic growth un fully extent, because it does not show a quality of country s life and effect of distributive relationships, at the same time it does not cover volumes of operations of financial mediating, does not reflect a growth in the real sector of economy. Taking into account these circumstances, the economists use other indices as well - gross national product (GNP); net national product; personal income, net personal income or disposable income. The social components of making of gross national product are also to be taken into consideration. What determines the growth of the gross national product? The answer is at first sight simple: the level of productivity in the country (it is to be said that the index during the recent two decades is not calculated by statistical bodies). What are its determinants? These are: the physical capital (equipment and buildings, used for production of goods and services), the human capital (skills and knowledge, acquired by people through education and practical experience), the natural resources (materials used in production of goods and services, given by nature), the technological knowledge (introduction of up-to-the-minute technology and know-how). All factors of production participate in the economic growth, but, naturally, unequally (they have not one and the same weight), since any country has advantage of using this or that factor, that gives her an advantage in the foreign trade. Naturally, the more optimal would be a combination of these factors, the higher is economic growth and its stability (in the Soviet period the economists and mathematicians even had developed the so called system of optimal functioning of economy). What is the situation in the present-day Georgia from this point of view? Unfortunately, we are obliged to mention that in Georgia all these determinants (factors) practically are more and more deteriorating during the recent 20 years! The average annual growth of GDP (7%) in recent years does not mean Let s consider physical capital. It is mainly depreciated, it is not replaced; the re-equipment is not fulfilled (as a rule, it must be made every 20 years). But industrial equipment and production lines are the basis of the modern economy. The import policy of the country is to be revised from this point of view. As to a human capital more than a million people (mainly in the age years) have left the country, and education (especially, technical) is in unenviable condition. The system of professions and specialties and preparation of specialists taking into account the interests of the country are to be revised. Natural resources - the environmental balance in the country is disturbed, whereas the ecosystem is an important component of the social economical system and promotes public health. As to the two-digit rate of growth of the gross domestic product (in and ), it was caused only by the so called effect of fast growth (according to the terminology by Gregory Mankiw) and by the reconstruction growth (according to the terminology by the Russian economist seafoodplus.info). The economical policy of the country is to be developed taking into account these above-mentioned circumstances. The Essence and Indices of Economic Development The economic development is a relatively new concept and is much wider than the economic growth. It is reflected in textbooks and is studied in many institutions of the world. 3 Therefore, first of all, it is important to distinguish between the economic growth and economic development. On the first sight, such statement of a question is a tautology. However, in more deep study we will see principal differences between them that result from the difference between technical economical and social economical aspects. The first implies a 1 Экономическая энциклопедия. Политическая экономия. М., , с (Economic encyclopedia. Political Economy. Moscow., P ) 2 Karl E. Case, Ray C. Fair. Principles of Economics. Eighth Edition. Pearson Prentice Hall P Hayami Y. and Godo Y. Development Economics. From the Poverty to the Wealth of Nations. Third Edition

23 development of the economy from the point of view of development of its industrial potential, and the secondemphasizes on the social results of development of the economy. From this point of view, the model of economic development to some extent is a continuation of the model of socially oriented economy that took place in West Germany and Scandinavian countries since the second half of the XX-th century. It is known that the economic growth is evaluated by the index of real output of gross domestic product (including per capita), and the economic development is much wider, than the economic growth. It is rather socially oriented and reflects many layers of development of the country. The Economic development generally refers to the sustained, concerted actions of policymakers and communities that promote the standard of living and economic health of a specific area. The economic development shows, what is the effect of economic growth directly on population, how the standard of living increases in the country and, respectively, it is measured by such indices as real income (GDP) per capita; education level, level of public health (e.g. number of doctors per people); observance of environmental standards. At the same time, the economic development to a considerable degree is determined by: level of infrastructure (transport, communication); efficiency of service sector; 4 low level of corruption; productivity of labor; mobility of labor force; flows of foreign investments and foreign aid; level of savings and investments etc. As economist Amartya Sen points out: economic growth is one aspect of the process of economic development. One growing understanding in economic development is the promotion of regional clusters for regional development and a thriving metropolitan economy. In modern globalized world location is vitally important and becomes a key in competitive advantage. The cluster of similar industries, specialties, skilled labor force, and technologies help to lower transaction costs and foster a growing environment of commerce, entrepreneurship, exports and other market productive activities (seafoodplus.info). Now let s consider, what may be the economic growth without development: 1. The results of the economic growth are reflected on the condition of a small part (may be elite) of the population. For example, in oil-rich country an increasing of GDP takes place. In such case incomes of a firm may drastically increase, but this does not mean absolutely, that this wealth is equally reflected on the entire population. This problem raise the importance of fiscal policy; 2. Corruption. A country may have high level of GDP, but the efficiency of its growth may be reflected only in bank accounts of politicians. There is an urgent question, how we can measure the level of corruption in Georgia. There is no common view how to measure the level of corruption. The judicial statistics gives only a number of corruption crimes, but it is only one side of the coin; much more urgent is the question, what is the damage of corruption to the country, in particular, in tax-budget system; 5 3. Environmental problems. Production of toxic chemicals (and other harmful products) increases GDP, but incorrect regulation of their production may damage environment and public health, that costs much more to the society and, in general, to the country. One of the most important spheres in modern economics is environmental (ecological) economics (Herman Daly), he suggested the concept of sustainable economic conditions, when the physical components are limited and are not changing during the time-period. The Canadian economist Peter A. Victor offer the interactive model which gives a possibility to study the potential for stable, but not growing economy; 4. Overloading. Emphasizing only on technical economical aspect of the economic growth may cause overconsumption of resources in the economy, and damage the structure of the economy, that is also inacceptable for stable development in long-run; 5. Improper level of use of produced production. It sounds paradoxically on the first sight, but it is very urgent issue and is related, on the one hand, to efficiency of distributive relationships and, on the other hand, with inadequate allocation of resources; 6. Expenditures for armaments. Optimal planning of expenditures in the budget and their incurring is very important for development of the country (this was very urgent in the recent years, because increasing of expenditures for armaments significantly reduced the social expenses). This question is also urgent in modern times. Finally, let s try to answer the question: is it possible to use the model of economic development in the analysis of transitive (post-communist) economies, or for their future development? Using of the mentioned model on the modern stage is expedient from the point of view, that the economic reforms of the recent years in fact destroyed the social orientation of the post-communist countries and set forth 4 In this connection seafoodplus.infoni s monograph - Service and market system. Tbilisi, Tbilisi University press, is to be mentioned. 5 K. Shevardnadze, R. Chechelashvili, V. Chocheli, N. Khaduri. Papava Indexes of Tax Corruption. Tbilisi, Publisher Company Imperial Ltd.,

24 as objective only her technical economical growth. Therefore it is necessary to use this index. The economic policy of Georgia must be directed at overcoming of the existing lag. Bibliography: 1. J.M. Keynes, The General Theory of Employment, Interest and Money. ; 2. Joseph A. Schumpeter. Capitalism, Socialism and Democracy seafoodplus.infos s Nobel Prize lecture. From Nobel Lectures, Economics , Editor Assar Lindbeck, World Scientific Publishing Co., Singapore, ; 4. Walt W. Rostow. The Stages of Economic Growth: A non-communist manifesto. ; 5. Joan Robinson, Contributions to Modern Economics () (Basil Blackwell, Oxford, ISBN ); 6. Development Economics through the Decades: A Critical look at 30 Years of the World Development Report. World Bank Publications, Washington D.C. (), ISBN ; 7. The Complete World Development Report, (Single User DVD): 30 th Anniversary Edition. World Bank Publications, Washington D.C., (). ISBN ; 8. Michael Todaro and Stephen C. Smith, Economic Development. 10 th Ed., Addison-Wesly, Description; 9. Peter A. Victor, Managing without Growth. Slower by design, not Disaster [ Edward Elgar Publishing]. Папава Владимер. Экономический рост в странах Центральной Кавказии в условиях нивелирования эффекта быстрого старта //Центральная Азия и Кавказ. Том. Выпуск 4, , стр ; Beridze, T., The National Economic Model and Globalization (the Case of Georgia). Georgia in Transition, L. King, and G. Khubua, eds. Frankfurt am Main: Peter Lang. Porter, M.E. (). Clusters and the New Economics of Competition. Harward Business Review. Pp Sen, A. (). Development: Which Way Now? Economic Journal, Vol. 93 issue Pp William Easterly. The Elusive Quest for Growth. Economists adventures and misadventures in the tropics. The MIT Press. Cambridge, Massachusetts. London, England. 24

25 3) The Challenges and Opportunities for Central Asia Countries Experience of Republic of Turkey Giorgi BAGATURIA, PhD, Associate professor of International Black Sea University (IBSU), Management program coordinator, GEORGIA The Challenges and Opportunities for Central Asia Countries. Experience of Republic of Turkey Introduction As a result of the USSR collapsed the former Soviet republics of Central Asia had achieved the independence. For successful economic and political development the new independent countries had to overcome inheritance of the Soviet totalitarian governance. It was quite complex and difficult challenge. On the other hand, there was a possibility of use of natural riches, fossils, minerals, gas, oil products, cotton for the benefit of own people, own needs. Some countries could use skillfully these opportunities and they began to develop successfully (Kazakhstan, Turkmenistan, partially Uzbekistan) generally thanking to rich natural resources. Others (Kyrgyzstan, Tajikistan) appeared in whirlpool of the political and economic problems permission of which will demand long-term efforts. Because of the influence of various external and internal interested forces the same problems can arise and in the successful countries as well. At the same time before eyes the experience of the Republic of Turkey, which for a short period could turn from the backward country into one of roughly developing, strong and influential states. Studying and judgment of experience of Turkey has to be very useful for the states of Central Asia, especially as between these states there are much similarity and their population can be considered as the related people. From this point of view in the report the reasons of success of Turkey as a possible example of successful development of the new independent countries in a transition period are analyzed. Short economic characteristics of the Central Asia countries 25

26 For the general assessment of the countries position is useful to consider some economic indicators, mainly GDP, GDP per capita. According to data of the UN of GDP for the countries of Central Asia and South Caucasus, the USA, China and Turkey are presented as follows Table 1. Gross domestic product for the countries of Central Asia and South Caucasus, the USA, China and Turkey ( GDP List by the United Nations () Rank Country/Region GDP (Millions of $US) World 70,, 1 United States 14,, 2 China 7,, Turkey , Kazakhstan , Azerbaijan 63, Uzbekistan 45, Turkmenistan 25, Georgia 14, Armenia 10, Tajikistan 6, Kyrgyzstan 5, Data are provided in the table for the countries considered in this article, and also the USA and China (the highest indicators), Turkey and Transcaucasia for GDP comparison purposes. Data are provided in the table for the countries considered in this article, and also the USA and China (the highest indicators), Turkey and Transcaucasia for comparison purposes sizes gross domestic product. As we see, among the countries of Central Asia leading positions are taken by Kazakhstan, the 49th place in the world, it is followed by Uzbekistan and Turkmenistan, and Tajikistan and Kyrgyzstan are closing in a leaf from countries, which are followed by the backward African and island countries. GDP per capita to countries are more interesting Data refer mostly to the year World Economic Outlook Database-April , International Monetary Fund. Accessed on 16 April (табл. 2) GDP per capita (PPP) IMF International Monetary Fund ( ) Rank Country International $ 1 Qatar , 2 Luxemburg 79, 3 Singapore 60, 4 Norway 55, 26

27 6 USA 49, Turkey `15, Kazakhstan 13, Azerbaijan 10, China 9, Turkmenistan 8, Uzbekistan 3, Georgia 5, Armenia 5, Kyrgyzstan 2, Tajikistan 2, As we see again Kazakhstan is the leader, but it is followed now not by Uzbekistan, but Turkmenistan. Tajikistan and Kyrgyzstan are again closing in a leaf from countries. And according to GDP_PPP_per_capita__seafoodplus.info Kazakhstan belongs to the countries with high rate, Turkmenistan has moderate, Uzbekistan has a low rete and the others - Kyrgyzstan and Tajikistan - are close to dangerous treats category of the countries. These data give rich food for reflections. The main issue how to manage the country for achievement of economic welfare and political stability Democracy vs Authoritarian system. The history of development of the countries shows that the most acceptable and effective form of government is the democratic system, because, it is possible to say that the democratic system is self-sufficient and selfdevelopment system. If not to take into account the Arab countries rich with oil in which the authoritative system of governance dominates, it is possible to say that a basis of successful development of the countries is the democratic system of governance. But the democracy can&#;t win in the poor countries (in an extreme cases - can win and keep an existence for a very short time). Poverty of the country creates favorable circumstances for 27

28 dictatorship establishment. On the other hand the dictatorial form of government of poor countries turns sooner or later into chaos, or, if it is not poor, is transformed into democratic system (e.g. Taiwan Republic of China). Thus for achievement of economic welfare and political stability eventually is necessary the achievements of democratic system of governance. Democracy also means a liberal system of economic managing. But thus, it is extremely important to consider specifics of a country, its traditional values, to reach a national consent between various sectors of society and on the other hand, between society and the government. In this sense development of Turkey gives a bright example, worthy imitations. Short characteristics of Republic of Turkey The most significant phenomenon of the beginning of 21 st century undoubtedly is substantial economic successes of Turkish republic. In the recent past economically backward country now is one of the most dynamically developing states. Now economic growth of Turkey advances almost all the most developed states of the world (including the countries of G). Growth of Turkish economy is especially remarkable, that it occurs on a background of not stopping crisis of the developed European countries which are characterized by approximately similar economic structure (Greece, Spain, Portugal, partially - Italy). In the Europe - crisis, in Turkey - prosperity. In accordance with the World Bank data ( Turkey is the most dynamically developing country (see Fig. 1). Fig Real GDP Growth (%) Moreover, According to the OECD, Turkey is expected to be the fastest growing economy of the OECD members during , with an annual average growth rate of %. (see Fig. 2). 28

29 Fig. 2. Expected annual average growth rate It is possible to list shortly the main signs of success of Turkey Institutionalized economy fueled by $ 94 billion of FDI th most attractive FDI destination for th largest economy in the world 6 th largest economy compared with EU countries in Robust economic growth over the last seven years with an average annual real GDP growth of 4%. Booming economy : Sound economic policies with tight fiscal discipline GDP in = $ billion, in = $ billion Strong financial structure resilient to the global financial crisis. Rapid recovery from the global financial crisis Sustainable economic growth ( % annual average GDP increase ) What are the REASONS of Turkey success? We can introduce some preliminary foundations The reasons of Turkey success are: a wise and effective policy of the government, the national consent of a society, diligenceof people of Turkey, its entrepreneurships spirit, etc. the purposeful reforming of the country during the last twenty years. So, we have to say about Turkish Miracle - an example for many countries. Economic model Question is: how does Turkey achieved so significant results? Which economic model should be used? Commonly there are considered three economic models The first is so called Leftism direction (model) that means authoritarian system of governing. In this case everything has been planned by super authority committee, which organizes strong Influence on the economy. The plans must be realized in spite of market conditions. One of the followers of this system was USSR, which followed to leftism direction (based on Marx theory) without any doubt and at the end this on of the richest country was collapsed. Its collapsing has to show the effectiveness of such system. This model is comfortable for the governors, but not for a country and its population. Nevertheless, there are a lot of followers to this 29

30 system in the world, partially European countries (with socialist governments). Still, there are leftism model in communist countries. The second system is possible to introduce as a Right-wing that means. It is mostly liberal system that means small (or no) Influence of the government in the economic processes, business. Nowadays welfare countries are the followers of the liberal (Right-wing) directions. The third one is an extreme cases of Liberalism - Libertarian, that means No governmental Influence on the business - State is only Night Watchman and The Invisible Hand of Market Corrects Everything In this case we don t need any forecasting, but when a crisis happened once again the arisen problems will be more heavy. But, problem is which economic model should be selected in order to manage a country? As a history of economic development shows any sophisticated economic model is not successful. There are a lot of scientist economic research which are devoted to the problems of world economic development and the reasons of economic crisis but these problems have no real solution Actually the existing economic theories can t explain the nature of modern economic relations and forecast economic crisis. As a results economic crisises are happened suddenly and only afterwards various economist 30

31 experts tried to explain their reasons. But these explainings are too late, the economic crisis have grave consequences, especially for the pure and small countries with transient economy. In accordance with the opinion of the author of this article Turkish success is founded on two fundaments General political direction Democracy. General Economic direction Market economy. One of the best implementation of market economy is USA Economic System, which includes : Free entrepreneurship, supporting of private property, freedom of contacts, profit motivation, consumer s sovereignty (see fig. 3) Fig. 3. American Economic System What is possible to do by new countries of transition economy? The simple recommendation is: Do optimal management using cybernetic approach, Study of Experience. Including Turkey experience, that is practical implementation of the cybernetic approach in real life. The essence of a cybernetic approach is shown at Fig. 4 Fig. 4. Cybernetic method of management Historical samples- Common Sense and Economic Theory History shows interesting samples of economic governance while crisis situations. In the thirties of the 20th century in the USA the cruel economic crisis raged. Then, Roosevelt could rectify situation thanking reasonable decisions. Later some experts said that Roosevelt used Keynes&#;s recipes. However 31

32 they didn&#;t know each other at all. Moreover, when they had acquainted and Keynes gave long lecture about methods of economy control, Roosevelt remained very dissatisfied. He stated surprise and responded about Keynes that he isn&#;t a political economist, but the mathematician, which drew different schedules and wrote formulas which in general have no any relations to the created situation. Franklin Delano Roosevelt the 32 nd president USA during Validly formulas and schemes can&#;t be operated economic processes. Roughly speaking, Roosevelt was guided by common sense and the intuition that helped America to finish quickly crisis and to develop fast rates. Finally, economic development of America was promoted by the WW2. John Maynard Keynes, well known economist, founder of macroeconomic theory called as Keynesian economics.. Cherchill spoke a very characteristic quotation concerning Keynes: If you put in a room 2 economists you ll have 2 opinions, unless one of them is Lord Keynes, in which case you ll have 3 opinions 32

33 Sir Winston Leonard Spencer-Churchill, one of the greatest wartime leaders of the 20th century, Prime Minister of the United Kingdom from to and again from to Такое неопределенные рекомендации экономистов заставило Трумена воскликнуть (поскольку разные экономисты предлагали разные вараинты с одной руки так, а с другой - иначе) Such uncertain recommendations of economists forced to exclaim later Truman: I need One Hand economist (as different economists offered different variants during implementation of the Marshall plan rehabilitation of Europe after WW2- from one hand so, and with another hand - differently) Harry S. Truman: the 33 rd president USA during And in the conclusion it is necessary to point to the main difference between economic theories and practical affairs on what Drucker so formulated Keynes brilliant students are interesting in goods behavior, me peoples behavior Peter F. Drucker: well-known management consultant, educator, and author, a leader in the development of management education, author of the concept of management by objectives Really it is necessary to be engaged in people (in more narrow sense customers), to think and care of their interests for achievement of success. Thus it is possible to specify finally on necessary the directions in management of economy and the country.. The key strategy of governing is common sense and experience of successfully economics with taking into account the specific characteristics of a country And we can ask: What is the main goals of commercial company? Profit? Of coursed Profit is vital but main goal is Creation of Client, Customer. Only on the basis of clients, customers, peoples interest a company has to achieve success. And another question What is the main goal of a state leader? Strengthen of his/her power? According to key strategy the main goal of a state leader should be welfare of the people and on this basis welfare of the country and Strengthen of his/her power. 33

34 From this point of view Republic of Turkey is a case for successful development during in world (European) Crisis Main Foundations of Turkey s Success The success (or failure) of any country is the result of the coincidence of a lot of reasons: global political and economic events, historical development of the world, concurrent policy and interests of leader states, policy of the country and so on. But, in according to our opinion most important is the activity of the leaders of a country during turning points of history, their wisdom, courage, ability to face danger without fear, their understanding of interests and needs of the country and the society, all of the people, and ability to lead the entire country, all of society, the entire people. We suggest that the authors of the nowadays Turkish Miracle are: Atatürk, Turgut Özal, Recep Tayyip Erdoğan and Fethullah Gülen. Atatürk has laid the foundation for Turkish state, the foundation on which it was possible to build a grandiose building of a truly democratic, ready to evolve statehood. Mustafa Kemal Atatürk. Founder of the democratic Republic of Turkey. Author of the Political, economic, cultural reforms Turgut Özal inspired a new breath of life into the Republic of Turkey, has prepared a framework for the future economic miracle based on the nonexistence business style with the observance of the ethical norms and humanity standards (and not to rob people, as it usually happened at an early stages of capitalism formation - so called Jungle Capitalism ). Turgut Özal Prime Minister of Turkey ( ) and President of Turkey ( ). Author of transformation Turkey economy by privatization, liberal reforms, market economy development, Recep Tayyip Erdoğan completed the construction of the magnificent buildings of Republic of Turkey, giving it a completely new view, creating a unique type of statehood based on the broadest national consent expressed, in our view, on the ideology of Islamic Socialism and achieved unprecedented socio-political and economic success and welfare. The activity of Erdoğan is connected with Numerous Reforms on the basis of Common Sense. Short list of Erdoğan s achievement is as follow: Association with the EU; The foreign and domestic confidence; Reducing Military influence; Free entrepreneurship & strong fiscal policy; Banking system (Inflation under control); Social policy; Development of tourism, textile, agriculture industry; Building of Roads (Via Est Vital Road is 34

35 Life); speedily development of educational system. Turkey&#;s dynamic economy is a complex mix of modern industry and commerce along with a traditional agriculture sector. Special attention to bank system, Turkey s Central Bank & solid financial system support stable development of the country. (The role of the bank system of Turkey is shown more effectively if we remember Icelandic financial crisis. It was a major economic and political crisis in Iceland that involved the collapse of all three of the country&#;s major privately owned commercial banks, following their difficulties in refinancing their short-term debt and a run on deposits in the Netherlands and the United Kingdom. Relative to the size of its economy, Iceland s systemic banking collapse is the largest suffered by any country in economic history) Recep Tayyip Erdoğan current Prime Minister of Turkey, since The role of Fethullah Gülen is quite unique. His multifaceted activities made the basis for spiritual unification of the people of Turkey, the faith of the people (or its large part, including businessmen) in the permanence of the light and airy ideals become stronger. This society is able to get the great success in any area of activity. Gülen s activity supports Interreligious dialogues, establishment of Multi-party democracy, Service to the common good (hizmet), development of Education, ("Studying physics, mathematics, and chemistry is worshipping God ). Gulen&#;s followers have built schools around the world, expensive modern facilities, equal gender treatment and English taught from the first grade Fethullah Gülen one of the world&#;s most important Muslim figures author, educator, and Muslim scholar, the founder of the Gülen movement. As a good sample of Turkey foreign activity for establishment of piece and democracy around the world is, for instance, Chaglar network which develops in Georgia highest level of education and social cultural advance of the youth. 35

36 International Black Sea University ( is one of the best Universities in Georgia, its slogan is: International Education, International Employment and in reality IBSU ensures best results of the students education and their career achievements. Conclusion Life and activities of these illustrious sons of Turkey is widely known. Nevertheless, we will try to emphasize their most important, in our view, achievements as the components of a single historical process of Turkey s development. Of course, the other leaders of the people of Turkey have done much (not a bit) to the country, which is at least the preservation of the peace in Turkey during the WW2, but all the same, their activities didn t appear to be as significant as compared with them, the above mentioned great leaders, thinkers and policy makers. Nowadays Turkey has the strong advantages - The unity of society and the state (government). Of course, the Unity creates the Strength and prosperity of Turkey. Other countries can do the same if they are able to follow this example of transformation of the country and the society. A wise and effective policy of the government of Turkey, liberal reforms, fiscal & social policy, market economy with the reasonable regulations, the national consent of a society, hardworking people, with entrepreneurship spirit and ethical norms, the purposeful reforming of the country and society during the last years and the Unity of the State and the Society makes success of Turkey - Turkish Miracle - an example for many countries. 36

37 4) Georgia s Paradox: Growth without Employment Tatiana PAPIASHVILI, Prof. Dr. International Black Sea University, Tbilisi, GEORGIA Georgia s Paradox: Growth without Employment 6 ABSTRACT Jobless growth or growth without employment was recognized in developing world long ago. Based on statistical analysis, the paper shows that in Georgia the last decade unemployment rate has been stably high while GDP grows. This growth paradox and factors behind it (weak private sector and, especially, small/medium businesses) are analyzed and the way forward is specified. INTRODUCTION Georgian economy is growing economy with GDP (Gross Domestic Product) growth rate of average of percent in Despite the great achievements in economic performance, the number of unemployed/employed does not change significantly. This statistical phenomenon is usually called as paradox of growth. The result of the paradox is that poverty and unemployment are still the most painful issues for the Georgian government and most Georgians (Poll: Georgia&#;s, ), the situation that is dangerous in both economic and political aspects because any economy that fails to provide jobs for the majority of the citizens at any point has failed. The paper investigates the proximate explanatory factors behind the Georgia s growth paradox. We focus on one specific domain, namely analysis of unemployment. Relationships between GDP growth and poverty incidence reduction or the quality of living are not, for the moment, the subject of the interest. GDP GROWTH THEORIES AND EMPLOYMENT: LITERATURE REVIEW One of the parameters used in assessing the success of any administration is the level of the economic growth attained measuring as growth rate of RGDP (Real Gross Domestic Product) and/or of GNI (Gross National Income) and/or RGDP per capita, the like within the period. The GDP growth figure is considered as the leading indicator to decline in poverty incidence through reduced unemployment, increased household income and reduced inequality. Theoretically this approach is based on Okun s famous hypothesis regarding the relationship between employment/ unemployment and economic growth, on one side, and the Say s law on another. As the Say s law postulates the cycle of growth starts with consistent rise in output. It could be caused by new technology, policy actions (fiscal and/or monetary) and discovery and exploitation of natural resources. The output growth then translates into higher income and hence higher market demand which posits that supply creates its own demand on the aggregate. Even if the increased income is not consumed, the higher the income, the higher the potential savings and investment. The increased investment creates additional demand for resources, that is, the increased employment of idle resources. Therefore, as investment increases, especially in small and medium scale businesses which is the biggest employers of labour the world over, new jobs would be created, more people earn additional income and are lifted out of poverty, output rises, further increase in demand is created and the cycle begin again until the economy reaches a level where resources are optimally engaged. Thus, the orthodox economic theory states that economic growth is accompanied with increase in employment (or decrease in unemployment). In an ideal, it should be sufficient for poverty reduction and social progress. In other words, economic growth tends to be incomplete without improving social indicators like education, health, women&#;s participation in economic activities, and etc. 6 Prof. Dr. Tatiana Papiashvili, Faculty of Social Sciences at International Black Sea University, Tbilisi, Georgia 37

38 But sometimes growth may be not adequate to achieve this goal. Moreover, there is practical evidence when high economic growth residing side by side with high unemployment of resources (human, natural and material), infrastructural decay, low manufacturing and agricultural productivity and ultimately high incidence of poverty. The phenomenon known as growth without development or jobless growth is usually called as a paradox of growth ( Gregg, ; Jeroen, ; Ghani, ;etc.) and it became a feature of, first of all, developing economies long ago. Particularly, this paradox has been recognized in whole region, for instance, Eurasian region (Åslund & Jenish, ), and in particular countries, for instance, in Philippines s economy (Shahani & Inquirer, a; b; etc.), in Indian s economy (Banerjee, ; Ghosal, ; Ghani, ; etc.), in Nigerian economy (The Nigeria s, n/d; Adekoya, ; Gaskia, n/d; Oluwa, a; Oluwa, b), in Jordan s economy (Rad, ), in Burkina Faso (Grimm & Günther, ) and other countries. Even more, South Africa experiences double paradox of growth: an increase in economic growth is accompanied by increase in both unemployment and employment. (Biyase & Bonga-Bonga, n/d) Remarkably, jobless growth was registered in some advanced countries, for instance in Sweden (Sweden s, ). Opposite situation was observed in UK: for the 3 months to March of the paradox was noted that a stagnant economy as measured by GDP growth co-existing with an apparently booming labour market (Gregg, ). This paper focuses on short run period relations between growth and employment (unemployment) because in the long run causation and correlation would be different as there is a belief that GDP growth generally achieves full employment level (or natural rate of unemployment). However, the empirical evidence for this view is weak (Saget, ). Instead, the long run equilibrium employment rate is likely to depend on other factors rather than the rate of GDP growth, notably effects of search time (jobs and employees), structural mismatches between education and work, the gap between gross and net income, the gap between income and unemployment benefits (Stevenson & Wolfers, ). Further, GDP growth does not necessarily reduce unemployment for several other reasons: it may involve outsourcing associated with retaining much of GDP domestically while moving jobs to elsewhere; growth often goes along with creative destruction, i.e. disruption of old economic activities, which in turn implies (temporary) unemployment in specific sectors or job types (Pissarides, ). ECONOMIC GROWTH AND EMPLOYMENT IN GEORGIA: STATISTICAL OVERVIEW According to the National Statistics Office (GeoStat) Georgia has relatively strong economic growth and good macroeconomic performance over the last decade. Despite this fact, as Figure 1 depicts unemployment rate has been stably high while GDP grows. Figure 1. Dynamic of GDP growth and unemployment rate in Georgia, percent Source: GeoStat GDP real growth 9,6 9,4 12,3 2,,8 6,3 7,2 Unemployment rate 13,8 13,6 13,3 16,5 16,9 16,3 15,1 Number of employed and unemployed people is relatively stable and, in fact, and it follows the changes in GDP with minor alterations (Figure 2). In short, here is a paradox of growth in this country. From to , the economy grew by an average of percent and yet, instead of fluctuate with economic growth, the number of unemployed/employed does not change significantly. What factors are behind the statistics? Several explanations might be given for such a 38 GDP real growth Unemployment rate

39 paradox. To find the answer there is sense to distinguish GDP growth, on one side, and unemployment/employment issues, on another. Figure 2. Employment and unemployment in Georgia (thousand persons) Source: GeoStat Question of GDP growth factors is complex and needs special investigation, and, for the moment, it is out of the research interest. The paper focuses on labour contribution to GDP. As the statistics of GDP by income categories show, monetary payment to employees in form of compensations, wages, and salaries steadily grow from year to year even in the crisis (Figure 3), while employment fluctuates and even it grows insignificantly. In other words, this improvement in growth has failed to lead to the kind of economic diversification that could generate widespread productive employment. Figure 3. Compensations of employees, wages and salaries as a percentage of GDP Source: GeoStat At first sight, Georgia s unemployment rate is at around the mid-level for emerging countries. But in reality it understates the labor picture as many people who are statistically considered to be employed are in fact also underemployed. For example, they are (a) hindered by insufficient pay, (b) irregular or seasonal employed, (c) hidden unemployed, or being in the group that includes hopeless or discourage workers; (d) selfemployed (55%% of employed). This last group includes people who possess homesteads and mostly cultivate only for their family needs. Because their products are not marketable, they cannot be included into GDP and the effectiveness of such employment is low. Besides, most of these people consider themselves as unemployed and are ready to work. The problem of unemployment becomes disturbing when the youth unemployment is added to consideration. In , % of Georgians of age and % of those between ages could not find work (GeoStat). That is why actual unemployment worsened rather than decrease, even with the high economic growth rates. Sometimes voluntary unemployment is discussed as a source of country s unemployment. For Georgia it is not the case just because country has no system of unemployment benefits. And the last, but not the least, important aspect of employment/unemployment issue should be taken into account. This is migration process that has been intensive in the country since the declaration of independence in In particular, as Figure 4 shows since Net migration has been positive only in yeas of Rose 39

40 revolution of (due to population s optimistic expectations) and after the Russian-Georgian war of (due to extradition of Georgian labor migrates from Russia). Figure 4. Net migration (thousands) Source: GeoStat Therefore, brief analysis of economic growth of Georgia finds out that, despite the successful FDI policy and impressive GDP growth in (% and %, respectively ), and the recovery (% and %, respectively), with about 7% in (GeoStat), there is still a limited pool of job opportunities available. Taking into account statistical data, it is clear that actual unemployment that includes all types of hidden unemployment, increased. In this circumstance, there is one sector of economy that has the capacities to generate employment opportunities and absorb ever-rising number of job seekers without additional investment. This is sector of small and medium enterprises (SMEs). All over the world employment is mostly generated by SMEs. For example, in OECD economies SMEs and microenterprises account for over 95% of firms, % of employment, 55% of GDP and generate the lion s share of new jobs. In developing countries, more than 90% of all firms outside the agricultural sector are SMEs and microenterprises, generating a significant portion of GDP (Promoting Small; ). In fact, the relationship between jobs creation and firms size is more comprehensive. As the latest researches show the negative relationship between firm size and employment growth is very general case. More precisely, the fact is that not only size but age of the firms is matter (Haltiwanger, et al, ; p); on another hand, it is important to distinguish between job creation vs. share in employment. Taking into account these assumptions, the research highlights the important role of business startups and young businesses in U.S. job creation (Haltiwanger, ). EXPLAINING THE GROWTH PARADOX: WEAK SME SECTOR Georgia s economy is largely private sector economy not only according to the number of registered enterprises but according to the main macroeconomic indicators such as turnover, output, value added and number of employed (Table 1). Table 1. The share of non-state enterprises, percent Registered enterprises Turnover Output Value added Employment Source: Entrepreneurship in Georgia, ; Entrepreneurship in Georgia, ; Entrepreneurship in Georgia, ; Entrepreneurship in Georgia, In turn, among the registered enterprises the most numerous group is small and medium enterprises (Table 2). 40

41 Table 2. The share of SMEs, percent Registered enterprises Turnover Output Value added Employment Source: Own calculation based on GeoStat In Georgia there is no official legal definition of small or medium enterprises. As the National Statistics Office of Georgia states, until different criteria were used for determining size of enterprises. Thus, current classification of large, medium and small enterprises was not in place (GeoStat). The National Statistics Office of Georgia provides the following interpretation (Entrepreneurship, ; p). Small and medium enterprises are defined as entities of any organizational-legal form which do not exceed following limits for number of employees and annual turnover, respectively: For small enterprises - 20 employees and thousand GEL; For medium enterprises employees and thousand GEL; For large enterprise more than employees and more than thousand GEL. The new Tax Code of Georgia which entered into force in , stipulates a new specification of businesses in Georgia as: micro-, small, medium, and large based on workforce and annual turnover output (Tax Code of Georgia; p ). In particular, Micro business is an entity with an income less than to GEL 30, and no employees. Small business is entity with an income less than GEL , Thus, due to the absence of legal definition of a SME, there is no relevant statistical information on Georgian SMEs. Besides, significant part of enterprises is classified as unknown (Figure 4). Figure 4. The number of enterprises by number of employees () Source: Geostat The fulfilled short statistical analysis has shown that, despite SMEs constitute a considerable number of business enterprises in Georgia, an inadequate growing of SMEs quality relevant to SMEs number, should be emphasized specially. In other words, SMEs have constituted an insignificant segment of Georgian economy according to their contribution to the main macroeconomic indicators - turnover, output, value added, national income, and even employment in comparison to the statistics of advanced countries. In Georgia the number of employed/unemployed is more or less stable despite the fluctuation of GDP. While GDP and related variables are mostly generated by large enterprises, employment is generated by both large businesses and SMEs. CONCLUDING REMARKS unknown over Despite high rates of growth last decade, Georgian economy created relatively few new productive jobs and, as a result, actual unemployment increased because many Georgians have remained officially unemployed or economically inactive or have emigrated. In other words, growth process that the country has experienced since 41

42 the inception of reforms from has produced a mixed picture and failed to engender desirable impact on employment. The situation that is typically classified as paradox of growth or growth without employment. The role of small and medium businesses as employment generator is worldwide recognized. In contrast, in Georgia SME sector role in the development of national economy and as a factor of employment growth is, generally, under evaluated by the government and policymakers. Moreover, for local communities SMEs may be an important source of employment for low skilled workers, women, and young people or, particular, for the groups of unemployed that are more numerous in the country. Additionally, small size and flat management structure make them more flexible in response to the changing market environment and help to keep number of employees more or less stable. These challenges facing the Georgian labour market call for structural shifts in the government s economic policies or policy priorities. REFERENCE Adekoya, F. (). Paradox of growth without development, declining naira value. Retrieved March 19, from Åslund, A. & Jenish, N. (). The Eurasian Growth Paradox. Working Paper Series. Retrieved February 16, from Banerjee, A.V. (). The paradox of Indian growth: A comment on Kochhar et al. Journal of Monetary Economics, 53 (), p Biyase M. & Bonga-Bonga L.(n/d). South Africa s growth paradox. Retrieved February 7, from Entrepreneurship in Georgia: Statistical Publication (). Ministry of Economic Development of Georgia, Department of seafoodplus.infoi, Georgia. Entrepreneurship in Georgia: Statistical Publication (). Ministry of Econom Development of Georgia, Department of Statistics. Entrepreneurship in Georgia: Statistical Publication (). Ministry of Econom Development of Georgia, Department of Statistics. Entrepreneurship in Georgia: Statistical Publication (). Ministry of Econom Development of Georgia, Department of Statistics. Gaskia, J. (n/d). The Nigerian economy: a paradox of growth without development! Retrieved March 9, from Ghani, E. (). Is growth incomplete without social progress? India s development paradox. Retrieved February 16, from Ghosal, R. (). Growth, Poverty and Inequality Paradox in India: A Panel Data Approach. Retrieved February 15, from Gregg, P. (). Employment and Growth Paradox. Retrieved April 3, from Grimm, M. & Günther, I. (). Growth and Poverty in Burkina Faso. A Reassessment of the Paradox. Retrieved January 25, from Haltiwanger, J. (). Entrepreneurship and Job Growth). Retrieved March 22, from Haltiwanger, J., Jarmin, R., Miranda, J. (). Who creates jobs? Small vs. Large vs. Young. Retrieved January, from Jeroen C.J.M. van den Bergh (). The GDP paradox. Journal of Economic Psychology, #30, p Oluwa K. (a). Paradox of growth without development: Nigerian experience. Retrieved March 19, from Oluwa K. (b). Paradox of growth without development. Retrieved March 15, from Pissarides, C. (). Labor Market Search Theory: A Basic Model. Retrieved January 25, from 42

43 Poll: Georgia&#;s main problem unemployment. ( ). Georgia Times. Retrieved June 14, from Promoting Small and Medium Enterprises for Sustainable Development (), World Business Council for Sustainable Development. Saget, C. (). Can the level of employment be explained by GDP growth in transition countries? Theory versus the quality of data. Labour, 14(4), Rad, S.T. (). Jordan s Paradox of Growth without Employment: A Microcosm of the Middle East? Retrieved March 17, from Shahani, L.R. & Inquirer, P.D. (a). Paradox of growth. Retrieved March 22, from Shahani, L.R. & Inquirer, P.D. (b). The paradox of growth and persistent poverty. Retrieved March 22, from Stevenson, B. & Wolfers, J. (). Economic growth and subjective well-being: Reassessing the Easterlin seafoodplus.info Working Paper Retrieved March 3, from Sweden s growth paradox (). Mc Kinsey on economics. Retrieved March 22, from seafoodplus.info?ar= Tax Code of Georgia (In Georgian) (n/d). Retrieved June 1, from The Nigeria s Paradox of Growth amidst High Poverty Incidence (n/d). Retrieved January 25, from Nigeria&#;s%20Paradox%20of%20Growth%20amidst%20high%20incidence%20of%seafoodplus.info 43

44 Transition Period to Market Economy 1) Value Based Management in Joint Ventures of Uzbekistan Rustam ABDURAUPOV, Tashkent Financial Institute, Department of Financial Analysis, UZBEKISTAN, Abstract Value Based Management in Joint Ventures of Uzbekistan In the modern world, when the effective usage of available possibilities is the basic priority of all the entities and economy of the countries in general, international joint ventures (JV) are in a special niche as a rather new form of the international cooperation and attraction of direct foreign investments. Thus, JV companies have become an integral part of the national economy of Uzbekistan, and their proportion in Gross Domestic Product (GDP) has been doubled since the last decade. As the most part of the JV are successful, according to the history of the leading companies of the world, it appears that there is a need to transit to the next step of development creating value of the JV companies. However, Value Based Management (VBM) is a quite new concept for the local professionals in accounting and finance fields. Considering the peculiarities of the national economy, we suppose that, it is irrelevant to apply all the variety of tools that are included in VBM. Consequently, it is necessary to determine the most relevant tools that should be used during the current stage of development of the JVs, and the national economy. In this paper we show the basic aspects of the development of JVs of Uzbekistan, their role in the national economy. We attract the fundamental principles of VBM, and examine the advantages and disadvantages of the tools used in VBM by tables and illustrations according to the literature review. Having analyzed the research papers of the scientists and professionals, we emphasized the most applicable tools for the current conditions of the national economy, and set the ways for the further research. Key words: Value Based Management (VBM), Joint Ventures (JV), Economic Value Added (EVA), Market Value Added (MVA), comparative analysis. 1. Introduction The centuries-old history of development of world economy system shows a huge role of the investment factor in economic growth, rational resource allocation and provision of development of all the industries in economic complex, economic relations of the separate countries and production cooperation. Moreover, the volume of the attracted investments is one of the factors that illustrate the stability of the national economy. According to the statistics given by the World Bank, during the period from to net inflows of Foreign Direct Investment (FDI) to Uzbekistan increased by 17 times. Moreover, the analysis shows that correlation rate between FDI and Gross Domestic Product (GDP) of Uzbekistan is (Abduraupov, ). The figures for the calculated rates indicate that there are a very strong relation between FDI and GDP of Uzbekistan. The consecutive realization of the principles which are based on the own model of the economic development, that has been adopted in the Republic of Uzbekistan, has allowed to lower essentially negative influence of world financial and economical crisis on economy, financial and banking systems of the state. As a result, stability in economic growth rates and macroeconomic balance were provided. These facts, in turn, lead to the increasing interest of foreign investors to the economy of Uzbekistan. Especially, in a form of creating JV as the strategic cooperation and the organization joint ventures involves not only high profits on as effective usage of principles of the international distribution of work, but also it positively influences on interstate relations. The percentage of GDP created by the JVs in the Republic of Uzbekistan doubled from more than 7% to more than 14% between and (Figure 1). This fact shows that this form of enterprise has a rapid development rate in Uzbekistan. Economists consider that one of the most important problems in the activity of JVs is a financing problem (Fomina, Smirnova, ). VBM is a system of tools that can help managers to make decision on financing issues. The author supposes that it is time to start applying the VBM tools in JVs of Uzbekistan, and set the aim of creating value, not just profit maximization for the managers. However, the main question is: What is the most relevant tool that can be used in JVs nowadays, considering the peculiarities of national economy of Uzbekistan? In order to answer the question the author determines the main conditions for the usage of VBM tools in the next chapter, and then provides with the research results on comparative analysis of the appropriate tools based on the literature review. The author assumes that the paper will be useful for the researchers, students and practitioners as accountants and managers of JVs. 44

45 2. Conditions for the usage of VBM tools The author believes that the performance indicators must first be relevant with the certain stage of development (life cycle) of the JV. In this sense, the updated financial goals of the organization can be represented as a pyramid of financial development stages, each stage of which has its own set of indicators of performance, the most appropriate for this stage. In the most general form of the pyramid of financial development stages and performance indicators is shown in Figure 2. While drawing the pyramid, the following were considered: First of all, the updated financial goals depend on two main factors: the growth of capital intensity of the JVs, which determines the need for asset balance (fixed and working capital); the degree of the need to take into account the long-term prospects for development of JVs. The latter is defined by a high probability of significant changes in the industry related to technology, government regulation, competition, investment cycle, structure of the modern corporation. It is significant that the former of these factors is related to the internal environment of the business (the optimal size factor), and the latter to the external environment (the business environment). The researchers from McKinsey & Co were one of the first who noted above mentioned factor and key financial performance indicators (Copeland, Koller, Murrin, ). Secondly, we assume that the transition from one stage of development to another is strictly deterministic. Moreover, there may be a possibility of contradiction between the actual declared goals of the organization and the stages of its life cycle. In this research paper, we focus on the performance indicators corresponding to a certain level of long-term vision for the development and the level of capital intensity of the JVs. However, we will not consider such traditional accounting indicators of economic efficiency, as net income, return on assets (ROA), return on equity (ROE), Earnings per Share (EPS) etc. Recognizing the importance of traditional accounting indicators, we note that making a profit, and even its growth is a necessary but not sufficient condition for growth of shareholder value. The main difference between VBM-performance and traditional accounting indicators of effectiveness is in the fact that they are designed to signal a change in value for the providers of capital (primarily the owners or shareholders) for the appropriate reporting period. In other words, VBM-figure should clearly and unambiguously characterize how well the company during the period satisfies the goals of maximizing the wealth of its owners (shareholders). The particular difficulty of choosing the main performance indicator is in a variety of indicators. Because of this variety of performance metrics the situation in the consulting market has been accurately picked the name of a classic article in the Journal of CFO Magazine (October ) Metric wars (Myers, ). Note that in the past almost seventeen years since the publication of this situation has only worsened. Therefore, when choosing the main performance indicator (set of indicators) there is a problem posed in the title of the paper magazine CFO Magazine (November ) Measure for measure, the essence of which reads as follows: The universe VBM-performance indicators is expanding rapidly. As the financial manager of the company it is hard to determine: which of these indicators is the best specifically for the company? (Myers, ). 3. Comparative analysis of the most popular VBM-performance indicators Having analyzed the procedure for calculating the most popular performance indicators, we return to the fundamental question: which of the indicators most accurately reflects the creation of new value for shareholders, that is, which of the indicators is better? It should be noted that there is no, by definition, good and bad indicators, each of them has its own scope, its pros and cons, and therefore companies should be guided by some set of performance indicators. But what indicator should the JVs start applying? To answer the questions we will continue to conduct comparative analysis. There is a number of approaches to compare performance indicators in the scientific literature. So, R. Morin and S. Jarell (Morin, Jarell, ) propose the following distribution of performance indicators in terms of their accuracy and complexity (Figure 3). More complex comparison of performance indicators for the same parameters (accuracy vs. complexity) is presented, in particular, by J. Knight (Knight, ) (Figure 4). Comparing the approaches Morin, Jarell and Knight, you may notice some depressing regularity: a figure that has been promoted by the author, is always in the north-eastern segment of the frame (in the first case, there is SVA, in the second - CFROI). It is particularly note that the above mentioned comparisons are carried out solely on the basis of logical analysis, based on the premise that any accounting figures are bad by definition. It seems that these approaches are flawed in principle. Moreover, it appears that if the degree of difficulty of calculating a performance indicator can be really noticeable, then the degree of accuracy should not be logically justified, but based on appropriate econometric studies. In this paper the author attempted to compare the figures that were discussed in this article in three ways: the 45

46 degree of complexity of the indicator, the formation of a new value, inclusion in the index of expectations regarding future results of current operations (Table 1). It is assumed that the more complex the score, the worse it is. Preferably, of course, if an indicator is easy to understand for the manager (employee) who does not have special financial education. The possibility of formation of a system based on creating a new value, which is defined as, firstly, the factorization of periodic indicator into drivers (factors), which, in turn, can be brought to every division of the JV, and secondly, testing the resulting periodic indicator for whether or not it indicates changes in the value for the shareholders (owners) in the reporting period. Inclusion of expectations makes some contradictory views of the nature of value creation: on the one hand, the value created expectations of future benefits, on the other hand, periodic performance indicator should not signal more about future expectations, but about the benefits actually received (the question arises: should managers be rewarded - for what they want to do, or what they actually did?). Therefore, the more in the periodic performance measure includes expectations of future benefits, the more it may be correct (in terms of creating future value), but the less it may be appropriate to determine the actual results achieved (in terms of determine the success of certain businesses and, therefore, a basis for remuneration of managers). 4. Conclusion The majority of the JVs in Uzbekistan are not listed companies. As the most of the attention is paid to the small business and entrepreneurship by the government of the country, the development of the corporate finance is tend to be the next stage. There is no doubt will the JVs be among them. Obviously, creating a scientific base for the VBM is a crucial moment. The surveys conducted among the accountants and managers of JVs resulted the need for a simple VBM tool, that does not requires capital market to be as developed as in the leading countries of the world. According to the conducted analysis, the table and the figures shown, advantages and disadvantages of each performance indicator, there is a decision to start with an EVA (Abduraupov, ). A number of JVs have already begun applying this indicator, and financial position of them is becoming better. The further research papers will provide with the numerical analysis of the current paper s conclusions REFERENCES Abduraupov, R Joint Ventures the Perspective Form of Business Entity. Scientific Journal of Finance Tashkent (Абдураупов Р Қўшма корхоналар хўжалик юритишнинг истиқболли шакли. Молия: илмий журнал Тошкент) Abduraupov, R EVA and its Role in Evaluating the Efficiency of the Activity of a Company. Scientific Journal of Finance 4: Tashkent (Абдураупов Р Иқтисодий қўшилган баҳо ва унинг компния фаолияти самарадрлигини аниқлашдаги роли. Молия: илмий журнал 4. Тошкент) Abduraupov, R., Abduraupova, G Executing Financial Strategy with the Balanced Scorecard. Banking- Finance Academy of the Republic Uzbekistan: Tashkent Copeland, T., Koller, T., Murrin, J Valuation: Measuring and Managing the Value of Companies. John Wiley & Sons: N. Y. Fomina, A., Smirnova, N Attracting Financing: from Zero to Infinity. Barator Publishing Knight, J Value-Based Management: Developing a Systematic Approach to Creating Shareholder Value. McGraw-Hill: N. Y. Morin, R., Jarell, S Driving Shareholder Value: Value-Building Techniques for Creating Shareholder Wealth. McGraw-Hill: N. Y. Myers, R Metric wars. CFO Magazine 12 (10) Myers, R Measure for measure. CFO Magazine 13 (11) Stern Stewart & Co WWW home page. [Online] Available: ttp:// 46

47 Level of Taking into Account Internal & External Factors Traditional Performance Indicators Performance Indicators Based on VBM % Figure 1: Share of Joint Ventures in GDP of Uzbekistan (%, ) (" 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 y = 6,e 0,x R² = 0, years Share of JVs in GDP Üstel (Share of JVs in GDP) Figure 2: Pyramid of Financial Development Stages and Performance Indicators VI. Steady Valuecreating: Valuecreating Indicators Growth V. Creating Value: Value-creating Indicators: Economic Value Added, Cash Flow Return on Investment, Cash Value Added etc. IV. Steady Growth: Net Income Growth, Return on Assets Growth, Return on Equity Growth III. Self-financing: Net Income, Return on Assets, Return on Equity II. Self-sufficiency: Operating Profit Growth, Operating Cash Flow Growth I. Survival: Gross Profit, Operating Profit, Operating Cash Flow Figure 3. Distribution of Performance Indicators in Terms of their Accuracy and Complexity (Morin, Jarell, ) 47

48 accuracy TSR NPV SVA MVA TBR CFROI EVA Traditional Accounting Performance Indicators BSC complexity Traditional Accounting Performance Indicators: ROE, EPS, ROA, NI, EBI (NOPAT) etc. EVA Economic Value Added (Stern Stewart & Co., ) MVA Market Value Added BSC Balanced Scorecard (Abduraupov, ) CFROI Cash Flow Return on Investment NPV Net Present Value SVA Shareholder Value Added TSR Total Shareholder Return TBR Total Business Return 48

49 Primary Adjustments accuracy Figure 4. Comparison of Performance Indicators (Knight, ). CVA CFROI EVA ROGA Sales EPS EBITDA ROE RONA complexity Income Statement Balance Sheet Risk Adjustments EBITDA Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization EPS Earnings per Share ROE Return on Equity RONA Return on Net Assets EVA Economic Value Added ROGA Return on Gross Assests CVA Cash Value Added CFROI Cash Flow Return on Investment Based on Cash Flow Based on Real Currency Accounts Asset Usage Period 49

50 Table 1. Comparison of Performance Indicators Performance Indicators Degree of Complexity of the Indicator Comparison Options Inclusion of Expectations Cash Value Added Medium Partially included Market Value Added Medium Included Economic Value Added Residual Operating Income Total Shareholder Return Residual Income Based on the Market Value Shareholder Value Added Cash Flow Return on Investment Medium Easy Easy Partially included Partially included Included Possibility of Creating a System of Drivers High. Easy to decompose into a system of drivers Low. Aggregate performance indicator that can be used at the corporate level High. Easy to decompose into a system of drivers High. Easy to decompose into a system of drivers Low. Aggregate performance indicator that can be used at the corporate level Hard Included Medium Hard Very hard Included Included Residual Income Easy Not included Net Economic Income High. Easy to decompose into a system of drivers Low. It is hard to decompose into a system of drivers High. Easy to decompose into a system of drivers Medium Partially included Medium 50

51 2) Factors Influencing the Return and Volatility of Georgian Stock Market Ilia BOTSVADZE, lecturer on business management faculty at International Black Sea University, Tbilisi, GEORGIA Metin MERCAN, Assoc. Prof. Dr, lecturer on business management faculty at International Black Sea University, Tbilisi, GEORGIA Factors Influencıng the Return and Volatılıty of Georgıan Stock Market ABSTRACT In the literature, there are many empirical studies to explore the causal side of relationship between stock returns and macroeconomic variables. However, neither the signs relationship nor the direction of causality is resolved both in theory and in empiric. This study seeks to address the causal relationship between stock prices and macroeconomic factors such as interest rate, inflation, exchange rates and money supply, applying monthly data covering the period of to from Georgia. Paper consists of three parts, in first part generally nature and characteristics of volatility is explained. The second part is review of Georgian capital and stock market. Chapter three is empirical evidence on Georgian Stock Exchange, exploring the causal side of relationship between stock returns and macroeconomic variables. Granger causality model is employed to explore such relationships. The results of the study indicate that interest rate (INT), inflation (CPI), money supply (M2, M1), and exchange rate (EXR) do not Granger cause stock returns, as well stock returns do not Granger cause macroeconomic variables in Georgian case, except money supply (M2). Furthermore, the analysis of the results infers that interest rates and exchange rate are the negative determinants of stock prices, while money supply and inflation are the positive determinants of stock prices in Georgia. Finally, the evidence related to predict macroeconomic factors by using stock returns is a little stronger than the evidence related to predict stock returns by applying macroeconomic variables. Key words: Stock Returns, Macroeconomic Factors, Granger Causality, Correlation. 1. INTRODUCTION In recent years there has been a significant increase in the volatility of returns of many financial assets which has attracted the interest of participants, regulators and academics. Stock market volatility illustrates the degree of price variation between the share prices during a specific period. A certain degree of market volatility is inevitable even desirable. Because the stock price fluctuation indicates changing values across economic activities and it facilitates better resource allocation. But continual and wide stock market price movements cause uncertainty about the value of an asset and affect the confidence of the investor. High volatility disrupts the regular functioning of the stock market. Stock markets are often labeled by periodic sessions of volatility, in which prices rise and fall sharply and unevenly. This volatility is often impelled by economic sources, which affects investor confidence in the listed companies, causing them to move their money into and out of stocks. Stock prices change every day in the market. Buyers and sellers deciding how valuable each stock is cause stock prices to change. Volatility in the stock return is an integral part of stock market with the bull and bear phases. In the bullish market, the share prices rise quickly and high and in the bearish market share prices fall down. These movements, ups and downs determine the return and volatility of the stock market. Volatility is a syndrome of a highly liquid stock market. Volatility of asset influences pricing of securities. An increase in stock market volatility causes a large stock price change of advances or declines. Investors interpret such big movements in share prices as an increase in the risk of equity investment. Thereby, they shift their funds to less risky assets. Changes in local or global economic and political environment impact the stock price movements and exhibit the state of stock market to the general public. Stock market volatility tends to be continual. The periods of high 51

52 volatility as well as low volatility tend to last for months. Generally, periods of high volatility occur when stock prices are falling and during recessions. Stock market volatility also is positively related to volatility in economic variables, such as inflation, industrial production, interest rate, many supply, exchange rate, volatility of bond markets 7. The continuance in volatility is characteristic: stock market volatility should depend on the overall health of the economy. The continuance of stock market return volatility has two implications. First, volatility is a alternate for investment risk. Continuance in volatility implies that the risk and return trade-off changes in a predictable way over the business cycle. Second, the continuance in volatility can be used to predict future economic variables. For example, Campbell () shows that stock market volatility helps predict GDP growth 8. Volatility of stock prices is one of the empirical factor of stock market development which has received reasonable attention in the literature. Afar, volatility of stock returns is not an indicator of stock market development. Despite, high levels of volatility can significantly affect the return on investment and growth by affecting average portfolio risk. There is a variety of channels through which high volatility can have a negative impact on investment and growth: It causes great instability of the financial system as a whole. It decreases the supply of financial funds, and raises the cost of access to capital by discouraging savings from risk averse individuals. To the extent that equity markets help to channel resources towards the most profitable investment through price signaling, highly volatile stock prices cause miss-allocation of resources because prices do not correctly indicate return on investments. These arguments suggest that high volatility negatively affects growth and capital accumulation. Singh () supports that because of high volatility, the large expansion of stock markets in developing countries, far from helping industrialization and fostering capital accumulation, can obstruct economic growth. Indeed, according to Singh, the expansion of stock markets in developing countries since the beginning of the s has not been caused by the endogenous evolution of financial systems, but by means of ad hoc governmental programs of privatization and financial liberalization. This financial de-repression, as denoted by Singh, however, has occurred without a change in the regulatory system or infrastructure, which remains inadequate to support well functioning equity markets. The result is very volatile stock markets that are unable to accomplish the roles they carry out in advanced economies such as monitoring, screening, and information gathering - which is how they promote growth GEORGIAN CAPITAL MARKET AN OVERVIEW To a large extent, the businesses lack of interest in the markets is due to these markets somewhat sorry state. On GSE the levels of activity are low even by emerging market standards. Around companies are listed on the exchange, but most of them have done so only to comply with regulatory requirements (listing is legally required of companies with more than shareholders). The stocks of only a few of them are actually traded with any regularity (Bank of Georgia, Teliani, and United Georgian Telecom are among the more popular ones). To give a better idea of the volume of trading on the GSE, consider that the exchange only recorded GEL 38m ($m) in turnover in all of a far cry from what is traded in countries of similar size. For example, Croatia s stock exchange showed $13 billion turnover in the same year The capitalization of the market remains low as well: GSE s total market cap hovers around $ billion, 70% of which is due to one stock Bank of Georgia. To give a sense of perspective, Croatia s stock exchange had a capitalization of $79 billion at the end of , and even in Macedonia, population 2 million, the total market cap has recently touched $bn Schwert, G.W. (), Why Does Stock Market Volatility Change Over Time, The Journal of Finance, Vol. 44, No. 5, pp Campbell J., M. Lettau, B. Malkiel, and Y. Xu. (). Have Individual Stocks Become More Volatile? An Empirical Exploration of Idiosyncratic Risk, Journal of Finance 56, pp Singh, A. (). Financial liberalization, stock markets and economic development, Economic Journal, 77, pp Annual Report , National Bank of Georgia, pp, 11 Annual Report , National Bank of Georgia, pp

53 In the case of the GSE, the lack of liquidity and low levels of capitalization are creating a vicious circle: companies will not see a reason to go public unless there is active trading going on, but then, of course, there will be no active trading if companies choose not to go public to begin with. In this situation, the stock exchange does not play the role of a place where prices are determined instead, it just serves as a clearing house for deals that the market players strike in advance Not that there are too many players: although GSE reports the existence of 8 Brokerage Company s continuous activity on Stock Market, from which 3 are branches of Commercial Banks. A single brokerage company BG Capital (formerly Galt & Taggart Securities), owned by the Bank of Georgia is responsible for 64% of trading on the GSE BG Capital is also the only major player in the (rather small) Georgian market for investment banking services. Although TBC, the country s second largest bank, has recently created an IBD division, its footprint so far has remained limited. For both BG Capital and TBC IBD, much business comes from their respective parent banks and not local companies; other banks have shown even less interest in capital market development. In the more exotic sectors, the level of activity is lower yet leveraged buy-outs, for example, are yet to come to Georgia, even though another division of Bank of Georgia called BG Capital is trying to make inroads in the sector. The only instances of buyouts have so far occurred when banks snapped up their heavily indebted clients. The situation is similar for other financial instruments: Georgia has neither derivatives nor variable-rate bonds and mortgages. The success of capital markets depends strongly on an appropriate and effective functioning of joint stock companies. Despite the fact that currently their number in the economy is forming 2% of all legal persons registered at the tax department 14, GSE could not transform into the alternative to banking sector and the means of efficient fund-raising. Georgian business environment is not yet ready for participation in capital markets. The reason for this is that the managers lack the knowledge of capital market functions and fail to use all the fundraising benefits it provides. Thereby security emissions and exchange activity levels remain low. At present Georgian financial system follows German model, where bank loans are mostly preferred at corporate level. Further improvement of corporate governance is one of the country&#;s main interests. The GSE leadership has organized Corporate Governance training program aiming to increase the awareness of benefits an organized stock exchange provides. The very structure of Georgian business supports the logic of the current state of affairs: most companies in the country are very closely held and see no need to go public. TBC Bank, already mentioned above, is a good example: although it is Georgia s second largest bank by volume of assets, it only has six shareholders. Of those, two are minor, two are Georgian physical persons, and two are foreign investment funds. Reportedly, only one of the key shareholders has an interest in going public everyone else is either ambivalent or disinterested. Then, what is necessary for the development of Georgian capital markets is not so much good laws or good infrastructure those are largely in place (USAID helped draft the capital market regulations a few years ago, and the trading system at GSE is working well based on Russia s RTS software). Instead, local business has to develop in an interest in moving away from the status quo but so far, they have not had any reasons to do so. There are a few historical explanations: in the last fifteen years, the government has not done all that much to promote market development. It never really used the markets to privatize state-owned companies (preferring to dispose of them through direct auctions instead), and it drained a lot of liquidity from the debt markets when it abruptly stopped to issue T-bills a few years ago. The mass privatization scheme that was initiated in Georgia did not act as a factor for promoting development of stock exchanges in the country. Privatization vouchers were not listed at stock exchanges and transfers of ownership rights were mostly arranged through individual direct transactions. Approximately joint stock companies and half a million shareholders emerged, but the role of capital markets in this process was minimal. Even at the second line of privatization capital markets were left outside of the process and major part of 12 That also makes it much more difficult to deal with insider trading issues because the market is so inefficient, prices fluctuate wildly, and it is impossible to say whether or not someone acted on insider information when conducting a trade. 13 Annual Report , Bank of Georgia, 14 Elliot Clark, Georgian Capital Market (), pp. , htt:// 53

54 privatization was done mainly through auctions and direct-sale methods. Only in first medium-scale transaction on the sale of shares ( GEL) was made on stock exchange But the far bigger problem for market development is the lack of awareness among the Georgian businessmen: far too many are still in the dark about how capital markets operate. When local businesses need money, they would much rather call up their banker than issue corporate bonds. The entrance of foreign players into the Georgian market could be a sign of impending changes as well. The Georgian Stock Exchange is in talks with Nasdaq OMX, a large global stock exchange operator; the talks are likely to end up in GSE s acquisition by the latter. The company already owns stock exchanges in Northern Europe and the Baltics and has also purchased the Armenian stock exchange in a recent transaction. Nasdaq OMX says it has no plans as of yet to create a unified trading platform in the Caucasus, but its technology and expertise would still be helpful. Year was especially difficult and dramatic both for Georgian Stock Market and for the whole economy of Georgia itself. Russian military invasion, occupation of 20% of Georgian territory and ethnic cleansing of Georgian population, World Economic Crisis, internal instability in Georgia deeply damaged economic life in Georgia and business activity. The Georgian financial markets suffered negative consequences as Fitch Ratings lowered Georgia&#;s debt ratings from BB- to B+, commenting that there are increased risks to Georgian sovereign creditworthiness, while Standard and Poor&#;s also lowered Georgian credit ratings Partially, the negative influence was decreased by financial assistance, provided by world community to Georgia, but situation is still difficult. While the United States and the European Union have already announced major aid packages for Georgia, some specialists believe the money will not be enough to stop the country&#;s economic slide. In general, Georgia has all the preconditions for successful capital market development. All that is needed is a critical mass of publicly traded companies that would stimulate trading on the GSE and convince others to follow suit. 3. LITERATURE REVIEW & INTRODUCTION TO ANALYSIS The role of macroeconomic policies in determining the growth of stock market activities in Georgia has been a subject of debate among the economists. Investors are interesting in discovering variables that can help forecast stock prices. Because it can help more appropriately manage their positions and portfolios by increasing returns and lowering risks; trying to answer, if macroeconomic news releases can be used as reliable indicators for the price movements on stock market. The relationship between the stock market returns and macroeconomic variables has been subjected to intensive economic research. The collapse of the stock market generally initiates financial crisis and push the economy into recession. Most of the major stock markets in the world were affected by recent global financial crisis. One can safely say that the volatility of stock markets is the most important factor in the economic growth in not only developed economies, but also developing economies like Georgia. There is no surprise that a large body of literature is centered to the study of the stock market and its effects on macroeconomic variables. Dropsy and Nazarian-Ibrahimi () investigated the influence of basic macroeconomic policies on stock returns using monthly data from to for 11 industrialized countries. They conclude that predictable macroeconomic policies failed to predict stock returns Mukhopadhyay and Sarkar () had run a systematic analysis of Indian stock market returns prior to and after market liberalization and the influence of macroeconomic factors on returns. The result show that for the postliberalization period, real economic activity, inflation, money supply growth, foreign direct investment, and the NASDAQ index were convincing in explaining variations in Indian stock returns Elliot Clark, Georgian Capital Market (), pp Georgian Stock Market Annual Review, Georgian Investment Group, seafoodplus.infoinenweekly_reviewfilesgeorgian_stock_market_seafoodplus.info 17 Dropsy V. Nazarian-Ibrahimi, F. (). Macroeconomic policies, exchange rate regimes and national stock markets. International Review of Economics and Finance, 3, pp Mukhopadhyay D., Sarkar, N. (). Stock return and macroeconomic fundamentals in 54

55

nest...

batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir